Odleżyna Rana przewlekła

Odleżyna jest to uszkodzenie skóry i tkanek leżących głębiej, które powstało pod wpływem ucisku i/lub bocznych sił ścinających zamykających lub niszczących naczynia włosowate. jest efektem niedokrwienia, niedotlenienia i śmierci komórek.

Czynniki wpływające na powstanie odleżyn Zewnętrzne (otoczenie): Ciśnienie działające na skórę (czas trwanie i wielkość) Tarcie i boczne siły ścinające Stan skóry i jej narażenie na czynniki drażniące Unieruchomienie Wewnętrzne: Stan ogólny i odżywienie Typ budowy ciała (otyłość, kacheksja) Ograniczenie ruchomości, niedowłady, nietrzymanie moczu i/lub, stolca Czynniki neurologiczne (brak czucia bólu, ucisku, rozciągania) Czynniki naczyniowe (cukrzyca, miażdżyca, POCHP, niewydolność krążenia)

Miejsca występowania odleżyn okolice guzów kulszowych, krętarze, kostki, pięty, potylica uszy, łopatki, okolica wyrostka łokciowego okolice kręgosłupa.

Podział odleżyn- wg Torranc’a Stopień I. blednące zaczerwienienie . reaktywne przekrwienie i zaczerwienienie w odpowiedzi na uraz. pod wpływem ucisku palca blednie, co oznacza, że mikrokrążenie jest nieuszkodzone.

Stopień II . nieblednące zaczerwienienie rumień utrzymujący się po zniesieniu ucisku wskazuje na uszkodzenie mikrokrążenia, zapalenie i obrzęk tkanek. Może pojawić się powierzchniowy obrzęk, uszkodzenia naskórka i pęcherze.

Stopień III . uszkodzenie pełnej grubości skóry do granicy z tkanką podskórną. brzegi rany są otoczone obrzękiem i rumieniem. dno rany wypełnione jest czerwoną ziarniną lub żółtymi masami rozpadających się tkanek.

Stopień IV . uszkodzenie obejmuje również tkankę podskórną martwica tkanki tłuszczowej spowodowana jest zapaleniem i zakrzepicą małych naczyń. brzeg odleżyny jest zwykle dobrze odgraniczony, lecz martwica może również dotyczyć tkanek otaczających. dno bywa także pokryte brunatno-czarną martwicą.

Stopień V zaawansowana martwica przekracza powięź dochodzi do mięśni. uszkodzenia mogą dotyczyć również stawów i kości powstają jamy mogące się komunikować między sobą. w ranie znajdują się rozpadające masy tkanek i czarna martwica

Profilaktyka A. Pielęgnacja skóry. B. Pozycja ciała. C. Sprzęt i urządzenia pomocnicze. D. Dieta.

Profilaktyka troskliwa pielęgnacja skóry (mycie, natłuszczanie) zapewnienie dostępu powietrza, bawełniana odzież i pościel eliminacja gumowych lub plastikowych podkładów; ochrona przed nietrzymaniem moczu i stolca, podpaski, zestaw zewnętrzny do odprowadzenia moczu, ostatecznie cewnik; w miarę możliwości, wpływ na aktywność własną chorego- nawet przez ćwiczenia bierne( rehabilitacja) regularna zmiana pozycji co 2 godziny, np. 24-godzinna karta stabilizacja pozycji chorego za pomocą odpowiednich podpórek i wałków profilaktyczne stosowanie cienkich opatrunków, np. błony poliuretanowe lub hydrokoloidy super cienkie edukacja rodziny dbałość o stan odżywienia odpowiednia podaż płynów; dobra kontrola objawów, bólu, przykurczy, duszności;

Strategia TIME w leczeniu odleżyn Ocena według TIME obejmuje „T” jak tissue (tkanki) Badanie przedmiotowe i charakterystykę rany – ocenę dna i tkanek wypełniających/pokrywających owrzodzenie „ I” jak inflammation (zapalenie), infection (zakażenie) Kontrolę zapalenia i ocenę stanu mikrobiologicznego rany „M” jak moisture (wilgotność) Ocenę wysięku i poziomu wilgotności powierzchni rany „E” jak edge/epidermis (naskórek, nieprawidłowe brzegi). Ocenę brzegów owrzodzenia i zaburzenia naskórkowania

T Kolorowy system oceny rany informacja o fazie procesu gojenia: Rany czarne – sucha lub miękka czarna lub brązowa martwica wypełniająca dno odleżyny IV lub V. Rany żółte – kolor odleżyny pochodzi od martwiczych mas  głównie z tkanki tłuszczowej ; często są to rany zainfekowane. Rany czerwone – oznaczają fazę ziarninowania; ziarnina jest bardzo delikatna, nawet przy mikrourazach krwawi. Rany różowe – oznaczają  fazę naskórkowania.

I rozszerzający się rumień wokół rany, Do znaczących objawów klinicznych zakażenia rany przewlekłej należą: rozszerzający się rumień wokół rany, zwiększone miejscowe ocieplenie skóry, zmiana charakteru lub nasilenie bólu w obrębie owrzodzenia, wzrost lepkości i intensywności wysięku zapalenie tkanki podskórnej, zapalenie naczyń chłonnych (obrzęk) nagłe pojawienie się nieprzyjemnego zapachu z rany lub jego intensyfikacja, zmiana koloru ziarniny z lśniaco czerwonego na matowy i brunatny, pojawienie się włóknika i wzrost ranliwości ziarniny, nowe ogniska uszkodzenia w obrębie toczącego się procesu zapalnego, inne, nagle pojawiające się zmiany w wyglądzie i cechach ran

M Dopuszczalna ilość wysięku to taka, która nie powoduje maceracji otaczających tkanek dynamika wysięku – zmniejszenie jego ilości towarzyszące gojeniu rany i ograniczaniu się procesu zapalnego świadczy o właściwym wyborze terapii zmiana zabarwienia, np. towarzysząca zakażeniu rany, wiąże się zwykle z nasileniem, zwiększeniem ilości wysięku i intensyfikacja zapachu opatrunek – jego obserwacja uzupełnia dane na temat ww. cech wysięku, informuje o poziomie wilgotności rany i trafności doboru terapii miejscowych.

E Implikacje mogące budzić wątpliwości co do dalszego procesu gojenia zahamowanie epitalizacji wałowate, zrolowane lub pogrubiałe brzegi owrzodzenia, brzegi podminowane, twarde i zwłókniałe, hiperkeratoza na brzegach owrzodzenia, zmacerowane lub objete procesem zapalnym.

Cechy idealnego opatrunku utrzymanie wysokiej wilgotności między opatrunkiem a raną brak uszkodzeń tkanek podczas wymiany usuwanie nadmiaru wysięku i toksycznych cząstek nie przyleganie do rany nieprzepuszczalny dla bakterii prawidłowa wymiana gazowa utrzymywanie odpowiedniej temperatury nietoksyczny i niealergizujący

Podział opatrunków specjalistycznych błony półprzepuszczalne –przepuszczają gazy - w tym parę wodną, ale nie dopuszczają do tego, aby do rany dostała się woda i bakterie; nie stosuje się ich w ranach z dużym wysiękiem; używane są głównie w profilaktyce odleżyn, a także w podtrzymywaniu innych opatrunków; (Bioclusive,OpSite) hydrożele – stosowane w ranach ziarninujących ze średnią lub dużą ilością wydzieliny, bo doskonale ją pochłaniają; przepuszczają też tlen, parę wodną i białka, chłodzą ranę i nie dopuszczają do niej bakterii; ( Aqua-gel, Granugel, Hydrosorb)

hydrokoloidy – stosowane w ranach ziarninujących, bez zakażenia, z małym i średnim wysiękiem; obniżają pH rany, hamując namnażanie się w niej bakterii; (Granuflex, Confeel, Hydrocoll) dekstranomery – stosowane w ranach z obfitym wysiękiem – także zakażonych; zawierają polisacharydy o dużych właściwościach chłonnych - mogą pochłonąć 30 razy więcej wysięku niż same ważą;

- alginiany -mają właściwość przechodzenia ze stanu włókienkowego w żel; mają też właściwości hemostatyczne; pochłaniają wysięk i utrzymują w ranie stałą wilgotność; wymagają pokrycia opatrunkiem wtórnym; ( Kaltostat, Sorbalgon) - poliuretany – zbudowane z cząstek poliuretanowych otoczonych błoną poliestrową podobną do plastra miodu; ta przestrzenna struktura sprawia, że stosowane są do głębokich ran z dużym wysiękiem; (Bioclusive, Opsite)

- inne/mieszane - mogą zawierać węgiel aktywowany lub specjalny superabsorbent, dzięki czemu pochłaniają i wydzielinę i zapach; opatrunki takie potrafią też aktywnie przepłukiwać ranę oraz absorbują zanieczyszczające i zakażające ranę mikroorganizmy; w ostatnich latach zaczęto też produkować opatrunki ze srebrem, które wykorzystuje się w miejscowym leczeniu ran zainfekowanych oraz w profilaktyce zakażeń u chorych z obniżoną odpornością (Versiva XC, Aquacel Ag, Granugel)

Zalety wilgotnego leczenia ran mniejszy ból – mniejsza stymulacja uwodnionych zakończeń nerwowych mniejsze ryzyko infekcji – naturalne mechanizmy obronne, mniej suchych tkanek, będących pożywką dla bakterii– mniejsze ryzyko przeniesienia bakterii mniejsza dyspersja bakterii drogą powietrzną mniejsza możliwość uszkodzenia nowych tkanek – wilgotna powierzchnia rany i opatrunku skuteczne mechanizmy autolizy w porownaniu z suchymi opatrunkami – enzymy hydrolizują białko w obecności wilgoci

leczenie jest wynikiem współpracy pielęgniarki, lekarza, rodziny chorego i ewentualnie samego chorego ZASADY ZACHOWAWCZEGO LECZENIA ODLEŻYN redukcja ciśnienia oczyszczanie z tkanek martwiczych płukanie kontrola bólu kontrola kolonizacji lub infekcji rany stosowanie opatrunków zapewniających wilgotne środowisko gojącej się rany

Leczenie- drogie, długotrwałe Martwica czarna Problem: rozpuścić tkankę martwiczą i oczyścić Wysięk: brak lub skąpy Cel: utrzymanie wilgotnego środowiska w ranie Postępowanie: oczyszczanie chirurgiczne, enzymatyczne, pasta hydrokoloidowa, hydrożele

Martwica żółta: Problem: oczyszczanie Wysięk: obfity Cel: pochłanianie wysięku, utrzymanie wilgotności Postępowanie: alginiany, hydrokoloidy, hydrożele, dekstranomery

Rana czerwona- ziarninowanie Problem: pobudzenie i utrzymanie ziarninowania Wysięk: obfity, średni lub mały Cel: pochłanianie wysięku, utrzymanie wilgotnego środowiska Postępowanie: alginiany, hydrokoloidy, hydrożele, opatrunki poliuretanowe

Rana różowa- naskórkowanie Problem: pobudzenie i utrzymanie naskórkowania Wysięk: mały Cel: stymulacja wzrostu naskórka i ochrona już powstałych komórek Postępowanie: błony półprzepuszczalne, hydrożele, hydrokoloid super cienki

Rana zakażona: Problem: zniszczyć drobnoustrój Wysięk: obfity Cel: zahamowanie wzrostu bakterii, pochłanianie wysięku, utrzymanie wilgotnego środowiska Postępowanie: leczenie ogólne zgodnie z antybiogramem, zastosowanie opatrunków ze srebrem

Dziękuję za uwagę.