NASA + ESA + Centrum Badań Kosmicznych PAN Dzien Słońca 18 marca 2003 Coraz wiecej wiemy o dobroczynnym i groźnym wpływie naszej Gwiazdy na stan otoczenia Ziemi. Zmiany stanu Słońca coraz silniej wpływaja na codzienne życie – funkcjonowanie cywilizacji Jednym z naszych obowiazkow jest zaznajomienie społeczeństwa z tą problematyka. Miedzynarodowy Dzien Słońca organizowany w tym roku 18 marca ma stworzyc okazje do skoordynowanych działań popularyzujacych wiedzę o wpływie naszej gwiazdy na tzw. Pogode Kosmiczna NASA + ESA + Centrum Badań Kosmicznych PAN

Słońce – Nasza Dzienna Gwiazda Od najdawniejszych czasow Słońce przyciągało uwagę jako źródło energii i życia Przez tysiąclecia było bóstwem Od Galileusza wiemy, ze nie jest idealne – na powierzchni Słońca obecne sa plamy Od XVIII wieku prowadzi się naukowe obserwacje zmienności Słońca – zmiany tzw. liczby Wolfa – cykl 11 letni Od 1908r mierzymy pola magnetyczne plam na poziomie fotosfery W latach 30tych XX wieku zrozumieliśmy co jest źródłem energii Słońca i innych gwiazd Pojawiła się zagadka temperatury korony słonecznej: Tpowierzchni (6000 K)<<Tkorony (miliony K) Od ~1970 prowadzimy obserwacje korony w rentgenowskiej części widma za pomocą technik kosmicznych, od 1979 we Wrocławiu. Kamien Słońca Azteków średnica 4 m, waga 24 tony

Powiekszenie plamy słonecznej Ciemne obszary gazu (cień, półcień) Silne pola magnetyczne (5000 x ziemskie) Chłodniejsze miejsca (o 1000 K), i przez to ciemne. Ilość plam zmienia się w cyklu 11 letnim. Powiekszenie plamy słonecznej

Modulacja aktywności w XX wieku Obserwowana ilość plam na powierzchni Słońca zmienia się w czasie. Stare plamy rozpadają się, a nowe formują. Czas życia plamy to okres od kilku dni do kilku miesięcy. Dotychczasowe obserwacje wskazują, ze ilość plam zmienia się cyklicznie z okresem ~11 lat. Okresy maksimum aktywności (dziesiątki plam) przeplatane są z okresami minimum, kiedy plamy nie występują. Liczba plam obserwowana w okresie lat 1900 - 1996

Co nas czeka w najbliższej przyszłości Najsilniej, zmiany aktywności wpływają na moc promieniowania Słońca w rentgenowskim zakresie widma. Promieniowanie to wzrasta miliony razy w trakcje tzw. rozbłysków słonecznych mających bezpośredni wpływ na stan górnych warstw atmosfery Ziemi. Występuje wzmożona jonizacja atmosfery i zakłócenia łączności Oczekujemy powolnego spadku aktywności.

Wiatr słoneczny i obłoki cząstek SEP Oprócz promieniowania X i ultrafioletowego, Słońce wysyła – jak akcelerator strumień rozpędzonych cząstek elektronów i protonów – wiatr słoneczny. Wiatr ten opływa Ziemię z naddźwiękowa prędkością 300 – 800 km/s (400 x szybciej od kuli armatniej). Naszą tarczą jest ziemskie pole magnetyczne – elastycznie reagujące na zmiany prędkości i gęstości tego wiatru. burze magnetyczne zorze polarne awarie energetyczne zaburzenia GPS zniszczenia satelitów awarie układów el. zagrozenia promieniste bezp. ruchu lotniczego Coraz lepiej rozumiemy wpływ na klimat wpływ na zdrowie Potrafimy przewidywac na 2 –3 dni naprzód O zagrożeniu wiadomo na pewno na 30/60 min. przed burzą

Elementy pogody kosmicznej obecność zorzy jest bezpośrednią konsekwencją „złej” pogody kosmicznej

U podstaw leży zrozumienie fizyki Słońca SOHO (EIT/LASCO), TRACE, RHESSI and KORONAS

Co robi nasza grupa Aktywnie od ~30 lat uczestniczymy w badaniach eksperymentalnych z wykorzystaniem technik kosmicznych – rakiety geofizyczne, satelity. Od 14 miesięcy nieprzerwanie obserwujemy aktywność Słońca za pomocą spektrometru RESIK umieszczonego na pokładzie satelity KORONAS-F. Interpretujemy dane uzyskane w ramach międzynarodowych programów badawczych. Potrafimy, jeśli zaistnieje potrzeba, opracowywać prognozy tzw. pogody kosmicznej.

RESIK – nasz wyjątkowy spektrometr Umieszczony na pokładzie satelity KORONAS-F działa od sierpnia 2001r

RESIK – obserwacje w nowym zakresie X 3.2 Å– 6.0 Å Obecność tej linii widmowej świadczy o nadzwyczaj wysokiej obfitości potasu w gorącej plazmie korony. Kierujemy do druku (wraz ze współautorami z W. Brytanii i USA) w Astrophysical Journal Letters pracę opisująca to odkrycie.

Zebraliśmy setki tysięcy widm Jedna ze stron katalogu – dostępnych są tysiące... http://www.cbk.pan.wroc.pl/resik_catalogue.htm

Koniec części merytorycznej

Prognoza Pogody Kosmicznej 7 – 9 marca 2003 Linie energetyczne, telekomunikacyjne, gazociągi Systemy komunikacji i telefonii komórkowej Satelity i systemy satelitarne Ludzie w przestrzeni kosmicznej Pogoda kosmiczna będzie dzisiaj i w najbliższych dniach dobra. Nie przewidujemy zakłóceń w pracy łączności. Znikoma szansa obserwacji zorzy polarnej. Bezpieczne loty. Przewidywany obszar występowania zórz polarnych i silniejszych zakłóceń telekomunikacyjnych.

Prognoza Pogody Kosmicznej 11 – 13 marca 1989 r. słaby umiarkowany silny Linie energetyczne, telekomunikacyjne, gazociągi Systemy komunikacji i telefonii komórkowej Satelity i systemy satelitarne Ludzie w przestrzeni kosmicznej Sztormowa pogoda kosmiczna. Unikać lotów transatlantyckich. Spodziewane silne zaburzenia łączności. Stale kontrolować pracę urządzeń elektronicznych. Nie dowierzać wskazaniom GPS. Duża szansa ujrzenia zorzy (około północy). Przewidywany obszar występowania zórz polarnych i silniejszych zakłóceń telekomunikacyjnych obejmuje Polskę!!!

Jak bezpiecznie obserwować Słońce NIGDY nie patrzeć bezpośrednio (przez lornetkę, teleskop, lunetę) Tak można

Cele naszego dzisiejszego spotkania: Przygotowanie do Dnia Słońca 18 marca Uświadomienie: istnienia ścisłych zwiazkow Słońca i Ziemi roli badań Słońca potrzeby przewidywania i oglaszania prognoz „pogody kosmicznej” Zaznaczenie wkladu naszej grupy w badania aktywnośći Słońca – głównie rozbłysków Zaoferowanie współpracy w popularyzacji uzyskanych wyników w najbliższym okresie

Związki Słońce- Ziemia W jaki sposób aktywność Słońca i jej zmiany wpływają/powodują: Zakłócenia systemów infrastruktury technicznej Stwarzaja zagrożenia zdrowia astronautów, pasażerów Wpływają na klimat Ziemi