Czynność seksualna u mężczyzn po UKPZN Piotr Tederko Klinika Rehabilitacji WUM Czynność seksualna u mężczyzn po UKPZN

Rola układu nerwowego Ośrodki mózgowe Ośrodki rdzeniowe Kora mózgu Fantazje seksualne Przetwarzanie odbieranych bodźców czuciowych i motywacyjnych Hamowanie i modulowanie zachowań seksualnych Ośrodki mózgowe Ośrodki rdzeniowe Kora mózgu Podwzgórze Hipokamp Ciało migdałowate Identyfikacja partnerów Stymulacja układów hormonalnych Stymulacja Kontrola motywacji seksualnej Ośrodek współczulny Stymulacja czuciowa Ośrodek przywspółczulny Erekcja 02/33

Ośrodki erekcji Th11-L2 S2-S4 odruch erekcji pobudzenie psychogenne ośrodek współczulny pobudzenie psychogenne S2-S4 ośrodek przywspółczulny odruch erekcji Nerwy podbrzuszne Nerw sromowy 03/33

Ośrodki erekcji Th11-L2 S2-S4 odruch erekcji pobudzenie psychogenne ośrodek współczulny pobudzenie psychogenne S2-S4 ośrodek przywspółczulny odruch erekcji Nerwy podbrzuszne Nerw sromowy 04/33

Ośrodki erekcji Th11-L2 S2-S4 odruch erekcji pobudzenie psychogenne ośrodek współczulny pobudzenie psychogenne S2-S4 ośrodek przywspółczulny odruch erekcji Nerwy podbrzuszne Nerw sromowy 05/33

Stymulacja mechaniczna Ośrodki erekcji Th11-L2 ośrodek współczulny S2-S4 ośrodek przywspółczulny Psychogenna: stymulacja ośrodkowa psychiczna, wzrokowa, słuchowa, węchowa, smakowa, wyobrażeniowa, sny erotyczne Odruchowa: Stymulacja mechaniczna Skóra, błony śluzowe 06/33

Pełnowartościowa erekcja obejmująca ciała jamiste i gąbczaste. Ośrodki erekcji Th11-L2 ośrodek współczulny S2-S4 ośrodek przywspółczulny Wydłużenie i częściowe przekrwienie prącia – bez usztywnienia niezbędnego do penetracji Nerwy podbrzuszne Pełnowartościowa erekcja obejmująca ciała jamiste i gąbczaste. Nerw sromowy 07/33

Ośrodki ejakulacji Th11-L2 S2-S4 ośrodek współczulny odpowiada za pierwszą fazę ejakulacji (perystaltyczną) nasieniowody, pęcherzyki nasienne, zwieracz pęcherza S2-S4 ośrodek przywspółczulny odpowiada za skład płynu nasiennego, drugą fazę ejakulacji – rytmiczne skurcze mięśni dna miednicy gruczoł krokowy, m. opuszkowo-gąbczasty i kulszowo-jamisty 08/33

Zaburzenia czynności seksualnych u mężczyzn po urazie rdzenia kręgowego 09/33

Zaburzenia czynności ośrodków rdzeniowych Th11-L2 ośrodek współczulny S2-S4 ośrodek przywspółczulny Pełnowartościowa erekcja obejmująca ciała jamiste i gąbczaste. Brak możliwości osiągnięcia erekcji poprzez stymulację wzrokową, psychiczną, fantazje, upośledzenie odbioru bodźców dotykowych 10/33

Zaburzenia czynności ośrodków rdzeniowych Th11-L2 ośrodek współczulny S2-S4 ośrodek przywspółczulny Zaburzenie odruchu erekcji – nieraz trwałe; upośledzenie odbioru bodźców dotykowych 11/33

Zakończenie fazy szoku rdzeniowego Powrót odruchu erekcji: po miesiącu 25% po 6 miesiącach 60% po roku 80% po 2 latach 85% 12/33

Erekcja u osób z uszkodzeniem rdzenia 54-95% Zdolność do odbycia stosunku seksualnego: 5-75% Prognoza: korzystniejsza u osób z niepełnym porażeniem rdzenia. Źle rokuje uszkodzenie w odcinku piersiowo-lędźwiowym: 13/33

Przyczyny zaburzeń erekcji Zaburzenie dopływu krwi do ciał jamistych prącia Zaburzenie regulacji nerwowej kontroli nad przepływem krwi przez ciała jamiste Zaburzenia hormonalne (np. niedobór testosteronu) Zaburzenia emocjonalne 14/33

Anorgazmia Utrata związku czasowego między wytryskiem a orgazmem Konsekwencja dysfunkcji ośrodków erekcji i ejakulacji zaburzeń czucia Zaburzeń lękowych, depresyjnych, nerwicowych Wsteczna ejakulacja 15/33

Przyczyny unikania zbliżenia seksualnego Zaburzenie samooceny: Utrata strefy intymnej Lęk przed oceną przez partnera Brak akceptacji ograniczeń wynikających z niepełnosprawności Ignorowanie seksualności osoby niepełnosprawnej przez otoczenie, brak możliwości uzyskania fachowej informacji czy konsultacji Lęk przed nieoczekiwanymi reakcjami organizmu : Brak erekcji Spastyczność Bóle głowy (dysrefleksja autonomiczna) Bezwiedne wypróżnienie lub oddanie moczu Przeczulica Poczucie skrępowania ze względu na korzystanie z zaopatrzenia urologicznego Złudzenie patetyczne 38% mężczyzn po urazie rdzenia nie podejmuje współżycia 16/33

Rola uprzednio istniejących zaburzeń seksualnych Zaburzenia wzwodu o charakterze organicznym lub psychogennym Lęki Nerwice Depresja Psychozy Problemy z nawiązaniem kontaktu Zaburzenia więzi społecznych i rodzinnych 17/33

Uraz rdzenia kręgowego nie zmniejsza potrzeb seksualnych Mężczyźni niezdolni do erekcji lub odbycia stosunku z penetracją nie wykazują różnic w odczuwaniu podniecenia seksualnego (w wyniku bodźców wizualnych, wyobrażeniowych, emocjonalnych itd.) w porównaniu do osób zdolnych do erekcji 18/33

Uraz rdzenia kręgowego nie zmniejsza potrzeb seksualnych Akceptacja dysfunkcji fizycznej jest ważnym warunkiem realizacji potrzeb seksualnych Doznania seksualne mimo zmiany ich charakteru oceniane są jako satysfakcjonujące przez znaczny odestek osób po urazie rdzenia Satysfakcja seksualna osoby po uszkodzeniu rdzenia jest proporcjonalna do satysfakcji czerpanej z życia seksualnego w okresie sprzed urazu 19/33

Kompensacja zaburzeń Przewartościowanie seks przestaje być jedynie sposobem odczuwania przyjemności; staje się sposobem przeżywania bliskości, ekspresji więzi emocjonalnej, okazją do skupienia na potrzebach partnera Poszukiwanie, eksperymentowanie Seks oralny? Stosowanie gadżetów? Pozycje? Uniknięcie monotonii w seksie 20/33

Przemieszczanie stref erogenicznych Kompensacja zaburzeń Przemieszczanie stref erogenicznych 21/33

Sposoby poprawy czynności seksualnych Psychoterapia Indywidualna Grupowa Dotycząca par Stymulatory Leki Leczenie chirurgiczne Znaczenie: Istnieją ścisłe związki między satysfakcją seksualną a społecznymi zdolnościami adaptacyjnymi osób po urazie rdzenia kręgowego 22/33

Stymulatory Zastosowanie wibratorów, ciepłych okładów, lodu, masturbacja obszary refleksogenne - żołądź prącia i wędzidełko, zwieracz wewnętrzny odbytu) skuteczność 30% zabiegi pomocnicze: opróżnienie pęcherza przed stosunkiem użycie substancji poślizgowych urządzenia podciśnieniowe z opaską uciskową przekrwienie można utrzymać do 30 minut przeciwwskazanie: terapia przeciwzakrzepowa skuteczność 72-93% Wzrost skuteczności przy dłuższym stosowaniu 23/33

Sildenafil, tadalafil, vardenafil (inhibitory fosfodiesterazy-5) Początkowo uważano, że warunkiem skuteczności jest zachowanie funkcji przynajmniej jednego ośrodka erekcji poprawa jakości wzwodu również u mężczyzn z nieobecnym odruchem erekcji przeciwwskazanie: stosowanie nitratów (choroba nieodkrwienna serca, dysrefleksja autonomiczna - należy zmienić na nifedypinę) Hustling C. Spinal Cord 2000;38:363-70 24/33

Papaweryna, fentolamina, minoksidil, prostaglandyna E1, nitrogliceryna Injekcje do ciał jamistych Skuteczność: 95% (tkanka odnerwiona wykazuje nadwrażliwość na leki naczyniorozszerzające) Objawy uboczne: priapizm Leczenie: terbutalina, aspiracja krwi z ciał jamistych. zwłóknienie ciał jamistych (po papawerynie) Zapobieganie: iniekcje nie częściej niż raz na tydzień preparaty naskórne nitrogliceryny nie należy stsować z inhibitorami fosfodiesterazy-5 podawanie docewkowe lepsza skuteczność wraz z urządzeniem podciśnieniowym i pierścieniem uciskowym 25/33

Protezy ciał jamistych sztywne, półsztywne, rozprężane 10-25% powikłań wymagających usunięcia wszczepu Zagrożenia: Przewlekłe infekcje dróg moczowych Zaburzenia czucia 26/33

SARS, SPARSI cel: usprawnienie automatyzmu pęcherzowego efekt uboczny: erekcja pojawiająca się po stymulacji 27/33

Partner (-ka) osoby po URK Po urazie: wzrost częstości rozwodów Związki, które przetrwają są źródłem satysfakcji Źródła braku satysfakcji partnerek: Trudność w zajściu w ciążę Satysfakcja seksualna Wzrost Spadek 45% partnerów osób po urazie twierdzi, że życie seksualne jest tak samo lub bardziej satysfakcjonujące niż przed urazem 28/33

Zmiana satysfakcji seksualnej partnera (-ki) Związek seksualny jest tym bardziej satysfakcjonujący dla partnera o ile jest źródłem: Poczucia bliskości Wzajemnego poszanowania Poczucia bezpieczeństwa Poprawie satysfakcji seksualnej partnera sprzyjają: Dobra komunikacja między partnerami Oparcie związku na uczciwości i zaufaniu Przyczyny większej satysfakcji partnera: Większe urozmaicenie wynikające z eksperymentowania i wyjścia poza ekspersję i zachowania schematyczne Np. wzrost częstości stymulacji manualnej i oralnej, wzrost znaczenia takich stref erogenicznych jak uszy, wargi, szyja, obszar niepełnych zaburzeń czucia Dłuższa gra wstępna Poczucie równości we współżyciu Przyczyną obniżenia satysfakcji jest anorgazmia u partnera 29/33

Czynniki predysponujące do sukcesu Młody wiek Uraz w młodym wieku Korzystna samoocena Duży repertuar technik ekspresji seksualnej, skłonność do eksperymentowania Obecność czucia w zakresie krocza Zdolność do orgazmu 30/33

Przyczyny zaburzeń płodności Naturalna płodność zachowana u 10% mężczyzn po urazie Zaburzenia wytrysku efektywny wytrysk średnio u 15% mężczyzn po urazie Ryzyko braku wytrysku u osób z uszkodzeniem poniżej T6; u osób z pełnym uszkodzeniem neurologicznym Ejakulacja wsteczna Pogorszenie jakości nasienia: nieregularne opróżnianie pęcherzyków nasiennych upośledzenie ruchliwości i żywotności plemników przewlekłe infekcje dróg moczowych zapalenia najądrza Zaciek moczu do nasieniowodów (nadciśnienie w drogach moczowych przy oddawaniu moczu) Przegrzanie w obrębie moszny przeciwciała przeciw plemnikom (?) Spadek poziomu testosteronu (?) 31/33

Leczenie męskiej bezpłodności Trening – zwiększenie częstości wytrysków Stymulacja wibracyjna Wymagana zachowana czynność ośrodków ejakulacji Elektroejakulacja Prąd 5-25 V; 100-600 mA podawany na okolicę gruczołu krokowego Zazwyczaj wymaga znieczulenia ogólnego Skuteczna również w przypadkach zaburzeń funkcjonowania ośrodków Prowadzi do wytrysku wstecznego Biopsja jądra lub nasieniowodu Zastosowanie wszczepialnych zbiorników nasienia Inhibitory cholinesterazy (podskórnie) Ryzyko objawów ubocznych: wymioty, biegunki, dysrefleksja autonomiczna Skuteczność: 51% partnerek mężczyzn po urazie rdzenia zachodzi w ciążę. Odsetek żywych urodzeń – 40% (DeForge, 2005) 32/33