RUDA ŚLĄSKA Przewodnik po mieście

Ruda Śląska To miasto położone w południowej części Polski, w województwie śląskim. Wyróżnia się w mieście jedenaście dzielnic: Orzegów Godula Ruda Chebzie Nowy Bytom Bielszowice Bykowina Wirek Halemba Kochłowice Czarny Las

Historia miasta Ruda Śląska - istniała już w 1243 roku. Jej obszar obejmował wówczas 50 włók czyli 1220 ha. Od samego początku tereny miasta związane były z wydobyciem rud metali. Doprowadziło to do odkrycia znacznie cenniejszego produktu - węgla kamiennego w drugiej połowie XVII wieku. Obfite zasoby węgla przyciągały wielu przedsiębiorców, którzy inwestowali w ten teren budując kopalnie, huty, koksownie oraz cegielnie. Wpłynęło to na szybki wzrost liczby mieszkańców i zmieniło oblicze rudzkiej wsi. Czas okupacji hitlerowskiej to kolejne bolesne daty w historii miasta. Na terenie Starej Kuźnicy powstał w 1942 roku oddział obozu koncentracyjnego z Oświęcimia. Niemal natychmiast po zakończeniu walk rozpoczęli ratowanie swoich zakładów i przygotowanych do zalania kopalń. Dzięki nim nie ustało wydobycie węgla. W 1951 roku w wyniku zlikwidowania powiatu katowickiego stworzono z nich dwa miasta wydzielone: Nowy Bytom i Rudę. W 1959 roku oba miasta połączono i tak powstała dzisiejsza Ruda Śląska. Ziemia Rudzka wchłonęła wielu przybyszy spoza Śląska, zachęconych pracą w kopalniach. Mimo to miasto pozostało najbardziej śląskim miastem. Obecnie Ruda Śląska liczy 11 dzielnic i obejmuje obszar 77,73 km².

Bielszowice Pierwsza wzmianka o Bielszowicach pochodzi z 1472 r., występuje wówczas w dokumencie niejaki Matiey Bielczowsky. Wieś powstała nad dopływem rzeki Kochłówki (Potoku Bielszowickiego) w rejonie obecnej ul. Powstańców Śl. (dawniej zwanej Starowiejską). Już w 1440 r. istniał w Bielszowicach drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych. Na jego miejscu w 1883 r. zbudowano obecny, murowany kościół pw. św. Marii Magdaleny, projektu mistrza budowlanego Philippa z Gliwic. Wygląd obecnego kościoła w Bielszowicach

„Ficinus”. Obecnie wyglądają tak: Wirek Obecny Wirek wzmiankowany jest w urbarzu z 1603 r. W 1661 r. występuje jako Nowa Wiesz. Wieś powstała nad Kochłówką (Potokiem Bielszowickim). W 1802 r. powstała tu kopalnia węgla 'Gottessegen' (Błogosławieństwo Boże), z której zachował się do dziś budynek nadszybia szybu 'Aschenborn" (Andrzej) z lat 70-tych XIX wieku w formie nawiązującej do baszty obronne. Najbardziej znane jest jednak osiedle domków robotniczych „Ficinus”. Obecnie wyglądają tak:

Nowy Bytom Największy na Śląsku zegar słoneczny na skrzyżowaniu Rozamunda (nazwa pochodzi od nieistniejącej już huty cynku Rozamunda). W Nowym Bytomiu znajduje się również Urząd Miejski Miasta Ruda Śląska

Ruda W Rudzie znajdują się ruiny zamku zbudowanego prawdopodobnie pod koniec XIV wieku, przez ród Rudzkich. obiekt przypuszczalnie należał do Jana Gierałtowskiego (m.in. właściciela zamku w Chudowie). W pierwszej połowie XVII wieku podczas wojny trzydziestoletniej obiekt został zniszczony. Do dziś zachowały się tylko kamienne fragmenty murów o grubości do 3 metrów wskazujące na średniowieczną metrykę tego obiektu, jednak do tej pory nie przeprowadzano żadnych badań archeologicznych dotyczących tego założenia.

Parafia Trójcy Przenajświętszej w Kochłowicach Kochłowice Kochłowice dawniej samodzielna gmina. Od 1951 r. dzielnica miasta Nowy Bytom, a od 1959 miasta Ruda Śląska. Kościół pw. Matki Boskiej z Lourdes zbudowano w miejscu wcześniejszego drewnianego kościoła z 1670, wybudowanego na najstarszym cmentarzu w Rudzie Śląskiej. Organy 10- głosowe, balaski, balustrada chóru, późnobarokowa ambona wisząca, kamienna chrzcielnica (obecnie kwietnik); wyposażenie XIX-wieczne: witraże w prezbiterium z 1885, ołtarze boczne; wyposażenie XX-wieczne: ołtarz główny w formie groty lourdzkiej -z cegły obsypanej gruzem skalnym. Od 19.12.2008 roku jest to Sanktuarium Matki Bożej z Lourdes. Parafia Trójcy Przenajświętszej w Kochłowicach

Halemba Halemba swój rozwój zaczęła na terenie Kochłowic niedaleko kuźnicy obok mostu na Kłodnicy. Obszar ten był zwany Kuźnicą. W 1942 zaczęto budowę szybu "Godulla" i kontynuowano po wojnie, powstała w ten sposób kopalnia Halemba. Jest to pierwsza kopalnia w Polsce utworzona po II wojnie światowej. Jej budowę rozpoczęły w 1943 niemieckie zakłady „Schaffgotsch", a uroczyście oddana do eksploatacji została ona 1 lipca 1957. Obecnie Halemba jest największą dzielnicą Rudy Śląskiej, zamieszkiwaną przez blisko 30 tys. mieszkańców. Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej

Słownik gwary śląskiej ajmer – wiadro ańfachowy – zwyczajny, byle jaki, prostacki apfelzina – pomarańcza asić sie– chwalić się aszynbecher – popielniczka augustki – jabłka papierówki B babrać – brudzić bajtel – dziecko, chłopiec bajzel – nieporządek, bałagan bojtel – worek, torebka borok – nieborak bryle – okulary C chichrać się – śmiać się ciepać – rzucać cudować - wydziwiać cug – pociąg cyganić – kłamać ćmi się – zmierzcha D deka – koc dekować – nakrywać do stołu do kupy – razem, wspólnie drap – szybko durch – ciągle dzieciontko – podarunek pod choinkę dziołcha – dziewczyna

E F G H elefant- słoń elektrykorz- elektryk elemyntorz- elementarz eszcze- jeszcze eli- jeżeli elwer- bezrobotny F fach- zawód fajer- święto fandzola- fasola fest- mocno flaszka- butelka fusbal- piłka nożna G galoty- spodnie galert- galaretka glacoń- łysy gorko- gorąco gyry- nogi gywera- karabin H haja- awantura hasiok- śmietnik heft- zeszyt hołzyntregi- szelki haszpa- agrafka haziel- ubikacja

I J K L izba- pokój ino- tylko inakszy- inny interesantny- interesujący isto- naprawdę ipta- oferma J ja- tak jedła- jodła jegła- igła jajco- jajko jadymy- jedziemy jakla- bluza K kaj- gdzie kachlok- piec kaflowy kapuca- kaptur kokot- kogut kecka- spódniczka kara- taczka L lecieć- biegnąć lacie- obuwie domowe leje- pada luft- powietrze lyże- łóżko luftować- wietrzyć

Ł N M O łachy- ubrania na- proszę łobiod- obiad niyrob- nierób łobroz- obraz łogiyń- ogień łoziym- osiem łoroz- na raz M macha- mina maras- brud matlać- plątać migym- szybko mlyko- mleko mota- ćma N na- proszę niyrob- nierób narychtowac- przygotować nikaj- nigdzie nudelzupa- rosól z makaronem nupel- smoczek O oma- babcia opa- dziadek owerol- dres oplerek- parówka okompać się- umyć się ostuda- kłótnia

P R S T parfin- perfum paryzol- parasol pedzieć- powiedzieć piechty- pieszo pecynek- bochenek chleba pieszczonek- pierścionek R rant- brzeg czegoś ruby- gruby ryczka- krzesełko rzykać- modlić się rolszuły- wrotki rewiyr- zwolnienie lekarskie z pracy S siednonć- usiąść skuli- z powodu smażonka- jajecznica strup- gojąca się rana syr- ser szaty- sukienka T tasia- torba tulpa- tulipan tytka- papierowa torba trocha- trochę trowa- trawa tygel- patelnia

U Z W ujek- wujek zadek- tył umarlok- nieboszczyk zandale- sandały ukroć- ukroić ukidany- poplamiony ufifrać się – pobrudzić się ujechać- poślizgnąć się W westa- kamizelka woszt- kiełbasa wyduldać- wypić wyro- łóżko wywiórka- wiewiórka wyklupać- wytrzepać Z zadek- tył zandale- sandały zbulić- zburzyć zesel- fotel zoki- skarpetki zołza- sos

Gimnazjum nr 14 im. prof. Jana Karskiego w Rudzie Śląskiej Źródła: Mapa- http://www.google.pl/ Herb http://pl.wikipedia Flaga http://pl.wikipedia.org/ Słownik: http://www.godka.pl/slo wnikslaski.html Ficinus http://turystyka.gazeta.p l/ Urząd http://www.google.pl/i AUTORZY : Karolina Strucińska Martyna Studnik Gimnazjum nr 14 im. prof. Jana Karskiego w Rudzie Śląskiej