POMPEJE POMPEJE

24 sierpnia 79 roku n.e. wybuch wulkanu Wezuwiusz zniszczył 3 miasta, Pompeje, Stabie i Herkulanum.

Pompeje i Wezuwiusz

Historia wykopalisk w Kampanii Historia wykopalisk w Kampanii 1592 - w czasie budowy rurociągu na miejscu zwanym Civita (od łac. civitas - miasto) odnaleziono kamienną tablicę, na której można było odczytać nazwę Pompejów. 1689 - odkryto nowe napisy i rozpoczęto wykopaliska 1693 - Giuseppe Mancini na podstawie znalezisk udowodnił i ogłosił drukiem, że pogrzebane miasto to opisywane przez historyków słynne Pompeje. Nie wywołało to odzewu, ze strony ówczesnych uczonych. 1711 - wieśniak z miejscowości Resina (wybudowanej nad starożytnym Herculaneum), kopiąc studnię znalazł alabastrowe i marmurowe figurki. O odkryciu dowiedział się książę Elbeuf. Odkupił on od wieśniaka działkę i w studziennym wykopie zaczął wykuwać chodniki we wszystkich kierunkach w poszukiwaniu innych skarbów starożytnych. 1738 - Karol III, król Sycylii, wydał rozporządzenie, że w miejscu prac rozpoczętych przez Elbeufa należy kontynuować wykopaliska. W ciągu następnych lat odkryto teatr w Herculaneum i wiele przepięknych dzieł sztuki Historia wykopalisk w Kampanii 1592 - w czasie budowy rurociągu na miejscu zwanym Civita (od łac. civitas - miasto) odnaleziono kamienną tablicę, na której można było odczytać nazwę Pompejów. 1689 - odkryto nowe napisy i rozpoczęto wykopaliska 1693 - Giuseppe Mancini na podstawie znalezisk udowodnił i ogłosił drukiem, że pogrzebane miasto to opisywane przez historyków słynne Pompeje. Nie wywołało to odzewu, ze strony ówczesnych uczonych. 1711 - wieśniak z miejscowości Resina (wybudowanej nad starożytnym Herculaneum), kopiąc studnię znalazł alabastrowe i marmurowe figurki. O odkryciu dowiedział się książę Elbeuf. Odkupił on od wieśniaka działkę i w studziennym wykopie zaczął wykuwać chodniki we wszystkich kierunkach w poszukiwaniu innych skarbów starożytnych. 1738 - Karol III, król Sycylii, wydał rozporządzenie, że w miejscu prac rozpoczętych przez Elbeufa należy kontynuować wykopaliska. W ciągu następnych lat odkryto teatr w Herculaneum i wiele przepięknych dzieł sztuki 1748 - król Karol przeniósł główne prace wykopaliskowe do Pompejów. Rozpoczęło się usuwanie ziemi od góry, warstwa po warstwie. 1749 - w Pompejach odkryto amfiteatr i willę Cycerona

1752 - w Herkulanum odnaleziono willę z biblioteką zawierającą ponad dwa tysiące znakomicie zachowanych papirusów 1763 - w Herkulanum wstrzymano wykopaliska prowadzone metodą górniczą 1825 - 1855 - w Herkulanum przeprowadzono na niewielkiej działce dokładne prace wykopaliskowe metodą usuwania ziemi od góry, warstwa po warstwie 1829 - Włosi rozpoczęli wydawanie pierwszego pisma archeologicznego, zawierającego wieści na temat odkryć w Pompejach. 1860 - kierownikiem wykopalisk w Pompejach został Giuseppe Fiorelli, który wynalazł metodę odlewania w gipsie śladów zwłok i przedmiotów, a także wprowadził podział starożytnego miasta na ponumerowane kwadraty 1927 - rozpoczęto systematyczne wykopaliska w Herkulanum XX w. - przyniósł nowe, jeszcze wspanialsze odkrycia na terenie miast pogrzebanych przez popioły i lawę Wezuwiusza w 79 r. n.e. Starano się także odpowiednio zakonserwować odkopane budowle. Jednak kwaśne deszcze i złodzieje poczynili wiele szkód. Obecnie ok. 20% Pompejów pozostaje nieodkryte. Niestety, nad Herkulanum wybudowano miasto, a to uniemożliwia wydobycie na światło dzienne ponad 70% zalanych przez błoto i lawę terenów. Źródło - http://pompeje.w.interia.pl/basic/historia05.htm

Zwiedzanie udostępnionego dla turystów terenu wykopalisk rozpoczyna się najczęściej od jednej z bram miejskich zwanej Bramą Morską (Porta Marina).

oraz szersze i wyższe dla wozów i zwierząt jucznych. Porta Marina , Brama ta posiada dwa wejścia: węższe – przeznaczone dla pieszych oraz szersze i wyższe dla wozów i zwierząt jucznych.

Ulica w Pompejach

Chodniki od brukowanych ulic oddzielają wysokie krawężniki ułożone w czasach cesarstwa. Dla wygody pieszych w poprzek ulic ułożono duże kamienie ułatwiające przejście. Dodatkowo kamienie regulowały ruch uliczny, część ulic była bowiem dostępna tylko dla pieszych, inne umożliwiały przejazd pojedynczych wozów (dziś powiedzielibyśmy, że były to ulice jedno- i dwukierunkowe).

Via delle scuole

Forum – był to plac o wymiarach 38 × 157 m z otaczającą go kolumnadą Forum – był to plac o wymiarach 38 × 157 m z otaczającą go kolumnadą. Przy forum usytuowane były budynki publiczne, kultowe oraz hale targowe. W środkowej części zdjęcia – pozostałości świątyni Jowisza.

Macellum (kryta hala targowa)– wejście do sklepów od strony Forum

Bazylika – zajmująca plac o wymiarach 24 × 55 m została zbudowana w latach 120-78 p.n.e. W pierwszym okresie pełniła funkcję hali targowej. W I w. był to też gmach sądowy. Budowlę dzieliły dwa rzędy kolumn na trzy nawy. Środkowa, najszersza, najprawdopodobniej nie była przykryta dachem. Na ścianach bazyliki zachowały się napisy sprzed dwóch tysięcy lat. Wzdłuż krótszego boku, ( na zdjęciu) na wprost forum znajdował się dwukondygnacyjny tribunal. Dłuższy bok Bazyliki przylegał do ulicy prowadzącej od Bramy Morskiej.

Świątynia Apollina Na pierwszym planie ołtarz, za nim biała kolumna z zegarem Posążek Apollo z świątyni Apollina (dawniej trzymał łuk)

Miejska fontanna uliczna zasilana z akweduktu

Pralnia

Teatr Wielki – zbudowano w III w. p. n. e Teatr Wielki – zbudowano w III w. p.n.e. wykorzystując naturalne zagłębienie terenu. Widownia mieszcząca 5000 widzów podzielona była na pięć sektorów. Położone najniżej 4 rzędy przeznaczone były dla elity społeczeństwa, pozostałe 15 rzędów służyły pozostałym mieszkańcom. Scena wymurowana została z cegły. Pomiędzy nią a orchestrą zachował się rowek do opuszczania kurtyny.

Mały teatr

Amfiteatr – zbudowany w 80 p. n. e. , mógł pomieścić 20000 widzów Amfiteatr – zbudowany w 80 p.n.e., mógł pomieścić 20000 widzów. Budowla miała wymiary 135 × 104 m.

Ruiny piekarni

Żarna zachowane przy ruinach piekarni Wśród warsztatów rzemieślniczych zwracają uwagę zachowane pozostałości licznych piekarni. Odkryto w nich zachowane w dobrym stanie piece i kamienne żarna. Żarna zbudowane były z dwóch części. Dolna, nieruchoma, ma kształt stożka umieszczonego na kolistej podstawie, w której zagłębieniu zbierała się mąka. Jest to tzw. meta, na nią nasadzano część ruchomą w kształcie dwóch wydrążonych stożków połączonych wierzchołkami. Do lejka w górnej części wsypywano ziarna, które miażdżono na mąkę przez obrót części ruchomej.

Prasa do tłoczenia oleju z oliwek

Typowy dom w Pompejach Był to dom jednorodzinny, stojący przy ulicy w luźnej zabudowie, parterowy lub jednopiętrowy z wewnętrznym dziedzińcem (atrium), częściowo przekrytym, z którego był dostęp do wszystkich pomieszczeń. Po skośnie ustawionych płatach dachu nad atrium, woda spływała do basenu (impluvium), który mógł być otaczany kolumnowym portykiem. Na osi wejścia znajduje się w głębi gabinet pana domu (tablinum), a po jego bokach dwie jadalnie (triclinia) – letnia i zimowa. Jedno z pomieszczeń frontowych zajmował przeważnie odźwierny.

Dom Wettiuszów (Casa Dei Vettii) – należał do dwóch bogatych kupców – Auliusa Wettiusza Restitutusa i Aulusa Wettiusza Konwicy. Na zdjęciu - perystyl

Dom Wettiuszów (Casa Dei Vettii) – Dom nie ma dużej powierzchni. Wejście z ulicy prowadzi do przedsionka, w którym umieszczono na ścianie duży wizerunek Priapa mającego zapewnić mieszkańcom domu ochronę. Za przedsionkiem umieszczono atrium ozdobione freskami z amorkami. Wokół rozmieszczono pomieszczenia mieszkalne. W budynku znajduje się jeszcze jedno, mniejsze atrium z przylegającą do niego domową kapliczką. Cały dom rozplanowano wzdłuż dwóch boków perystylu. Najciekawsze są zachowane malowidła wykonane w II stylu pompejańskim, podczas odbudowy domu po trzęsieniu ziemi.

Priap (gr. Πρίαπος Priapos, Fresk przedstawiający boga Priapa, Casa Dei Vettii, Pompeje Fresk przedstawiający boga Priapa, Casa Dei Vettii, Pompeje Priap (gr. Πρίαπος Priapos, łac. Priapus) – w mitologii greckiej i rzymskiej bóg płodności, zapewniający urodzaj. Był synem Dionizosa lub Hermesa i Afrodyty. Opiekował się ogrodami, drzewami w nich rosnącymi oraz winnicami. W ogrodach często ustawiano posągi lub hermy przedstawiające Priapa z wyeksponowanym członkiem w stanie erekcji, przy których składano ofiary z pierwszych plonów. Fresk przedstawiający boga Priapa, Casa Dei Vettii,

Dom Wettiuszów (Casa Dei Vettii)

Malowidła ścienne

N I M F E U

Dom Fauna, atrium z fontanną ozdobioną brązową rzeźbą tańczącego fauna

Dom Fauna to duży dom zajmujący powierzchnię o wymiarach 40 × 110 m. Zajmuje cały kwartał utworzony pomiędzy czterema przecinającymi się ulicami. Archeolodzy przypuszczają, że należał on do wnuka Publiusza Sulli. Do domu prowadziły dwa wejścia od frontu (drugie, osobne wejście prowadziło do pokojów gościnnych) oraz jedno umieszczone na tyłach. Nad wejściem umieszczono napis "have" (bądź zdrów). Korytarz, przy którym znajdowały się dwie świątyńki poświęcone larom, prowadził do dużego atrium z fontanną ozdobioną brązową rzeźbą tańczącego fauna. Tej figurce dom zawdzięcza swoją nazwę.

Fragment posadzki w Domu Fauna

Dom Fauna , fresk

Dom Dramaturga piętrowy dom znajdujący się w pobliżu Term Rynkowych. Od ulicy poprzedzają go dwa pomieszczenia sklepów, pomiędzy którymi umieszczone jest wejście do domu. W przedsionku znajduje się mozaika z obrazem psa i napisem cave canem – strzeż się psa. Przedsionek prowadzi do atrium poprzedzającego pomieszczenia mieszkalne. Ściany zdobiły dawniej freski figuralne zwane: Ofiarowanie Ifigenii, Uprowadzenie Brezeidy, Hera i Zeus. Na posadzce tablium umieszczona była mozaika przedstawiająca próbę teatralną (stąd nazwa domu).

Mozaika podłogowa z Domu Dramaturga

Termy – na terenie wykopalisk odkryto trzy kompleksy term miejskich. Najmniejsze, tzw. Termy Rynkowe, znajdowały się w pobliżu Forum, na północ od świątyni Jowisza. Składały się z dwóch bliźniaczych struktur, z których jedna przeznaczona była dla kobiet a druga dla mężczyzn. W skład kompleksów wchodziły szatnie, pomieszczenia na kąpiel zimną, ciepłą i gorącą. Sale ogrzewane były gorącym powietrzem krążącym pod posadzką i pomiędzy ściankami działowymi (hypocaustum). Pomieszczenia ozdobione były stiukami. W tepidarium (sali do wypoczynku) zachowały się gliniane figurki atlasów i piec z brązu, ogrzewający powietrze. Do term przylegała niewielka palestra. Oprócz Term Rynkowych odkryto także tzw. Termy Centralne oraz Termy Stabiańskie.

Terme Stabiane Apodyterion - przebieralnia

Kamienny drogowskaz do lupanarium Lupanar bardzo popularne miejsce w Pompejach - starożytny odpowiednik domu publicznego. Spośród kilkudziesięciu, które istniały przed wybuchem wulkanu , jeden „dom szczęścia“ (na ścianie lupanaru znajdował się napis Hic habitat felicitas – tu mieszka szczęście ) zachował się niemal w nienaruszonym stanie. Lupanar (od łacińskiego określenia "lupa" oznaczającego "prostytutka") jest aktualnie jedną z największych atrakcji Pompei. Kamienny drogowskaz do lupanarium

Oznaczenia lupanaru na ścianach budynku Nucernia ,napisem wyrytym na jednym z domów zachęca by odszukać ją w dystrykcie prostytutek

Lupanar zlokalizowany jest na wprost niewielkiego hoteliku (tzw. Hotel Syttiusza). Jego pomieszczenia rozmieszczono na dwóch kondygnacjach, z których wyższa dostępna była z zewnętrznego balkonu, na który prowadziły schody z ulicy. Niewielkie pomieszczenia były prawie całkowicie pozbawione światła. Korytarz parteru ozdobiony był erotycznymi obrazkami i napisami. Większość prostytutek była niewolnicami i pochodziła z Grecji. Według archeologów, cena, jaką pobierały za usługę przedstawicielki najstarszego zawodu na świecie była równowartością ośmiu kieliszków wina. Turyści oczekują w kolejce , żeby wejść do jednego z najbardziej ekstrawaganckich dawnych domów publicznych.

Wnętrze lupanaru Pomieszczenia lupanaru były niewielkie, najczęściej pozbawione dopływu światła z zewnątrz. Jedyne wyposażenie stanowiło kamienne łoże, najprawdopodobniej, okrywane skórami.

Lupanar Latryna Kamienna podłoga

Erotyczne freski w Pompejach

Odlewy gipsowe ofiar wybuchu wulkanu

oprac. na podst.WEB - jokoretsina Mario Merola - Serenata calibro