MALARSTWO HOLENDERSKIE XVII WIEKU autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI założenia programowe czołowi przedstawiciele: Rembrandt van Rijn, Frans Hals, Jan Vermeer, Jakob van Ruisdael

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE Dzięki mieszczańskiemu mecenatowi i rozkwitowi handlu wzrósł popyt na obrazy, stąd malarstwo wykazuje silny związek z codziennym życiem ludności Holandii (wyraża się w portretach, scenach rodzajowych, pejzażach, martwych naturach). Manieryzm niderlandzki objawiający się tematami mitologicznymi i religijnymi zyskuje nowe pogłębienie psychologiczne; symboliczne treści moralizatorskie odpowiadające kalwińskiej etyce znajdujemy w scenach rodzajowych.

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE Za centrum sztuki i mecenatu uchodzi Amsterdam. W malarstwie pejzażowym rozwija się wiele gatunków: marynistyka, weduty i wnętrza kościołów, pejzaż topograficzny i fantastyczny. Za centrum sztuki i mecenatu uchodzi Amsterdam.

CZOŁOWI PRZEDSTAWICIELE Rembrandt van Rijn – mistrz laserunku, tworzył obrazy o tematyce mitologicznej i biblijnej, liczne autoportrety oraz akwaforty. Frans Hals – portrecista, mistrz impastów. Jan Vermeer – piewca kobiet, alegorysta, mistrz scen rodzajowych i portretów. Jakob van Ruisdael – czołowy pejzażysta.

REMBRANDT VAN RIJN Cechą dzieł Rembrandta jest zafascynowanie efektami światła i głębokich cieni. Obrazy malowane są z olbrzymią swobodą, im później, tym bardziej szerokimi, swobodnymi pociągnięciami pędzla; powierzchnie płócien są zróżnicowane - raz grube warstwy farby, to znów mistrzowskie użycie laserunków.

REMBRANDT VAN RIJN Nieskrępowana, dynamiczna kompozycja i bardzo humanistyczne traktowanie podmiotu dzieła wyróżniają Rembrandta na tle całej historii malarstwa. Główne dzieła: Straż Nocna (Wymarsz kompanii strzelców), Lekcja anatomii doktora Tulpa, Samson i Dalila, Ofiara Abrahama, Danae, Uczta Baltazara, Oślepienie Samsona, Wieczerza w Emmaus, Izaak i Rebeka (Żydowska narzeczona), Powrót syna marnotrawnego, Batszeba.

REMBRANDT VAN RIJN W Polsce znajdują się trzy obrazy Rembrandta: Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem w Muzeum Czartoryskich w Krakowie, Uczony przy pulpicie i Dziewczyna w kapeluszu (Żydowska narzeczona) na Zamku Królewskim w Warszawie.

Straż Nocna Rembrandt van Rijn http://commons. wikimedia

Powrót syna marnotrawnego Rembrandt van Rijn http://commons. wikimedia

Uczta Baltazara Rembrandt van Rijn http://commons. wikimedia

FRANS HALS Jako jeden z pierwszych posługiwał się spontanicznym gestem malarskim i grubymi impastami "oślepiającej", czystej bieli kontrastującej z generalnie ciemną tonacją obrazów. Malował techniką alla prima, bezpośrednio na płótno, bez dokonywania szkicu. Główne dzieła: Malle Babbe, Cyganka, Błazen z mandoliną, Para małżeńska w ogrodzie.

Malle Babbe Frans Hals http://commons. wikimedia

Cyganka Frans Hals http://commons. wikimedia

Śmiejący się jeździec Frans Hals http://commons. wikimedia

JAN VERMEER Do największych osiągnięć doszedł w dziedzinie malarstwa rodzajowego i w ukazywaniu wnętrz - obrazy jego wychodzą poza pojęcie wiernego odbicia, potrafią odgadnąć najgłębszy sens bliskiego, bezpośrednio dostrzegalnego świata. Na obrazach Vermeera kobiety odwrócone profilem stoją zazwyczaj przy oknie, otwierają je albo też czytają przy nim list bądź słuchają muzyki.

JAN VERMEER Artysta miał zwyczaj wydobywania ze swych postaci moralnej czystości i siły, nawet jeśli nie ujawniał ich intymnych przeżyć lub nastrojów. Lubił miarowe falowanie światła rozproszonego, bez reszty wypełniającego pokoje; jego perłowoszary odblask igra na ścianie, na jasnych błękitach tkanin lub na pożółkłych mapach - światło nadaje malarstwu Vermeera nastrój równomiernego spokoju.

JAN VERMEER Główne dzieła: Alegoria malarstwa, Mleczarka, Koronczarka, Kobieta ważąca perły, Czytająca list Za holenderską Monę Lizę uchodzi Dziewczyna z perłą, pełen tajemniczości, a zarazem pozbawiony pretensjonalności portret młodej kobiety.

Dziewczyna z perłą Jan Vermeer http://commons. wikimedia

Koronczarka Jan Vermeer http://commons. wikimedia

Alegoria malarstwa Jan Vermeer http://commons. wikimedia

JAKOB VAN RUISDAEL Malował szerokie holenderskie krajobrazy (Wiatrak w Wijk koło Duurstede), ustronia leśne, ruiny (Widok zamku Bentheim), opuszczone miejsca (Cmentarz żydowski), widoki morskie, półfantastyczne pejzaże górskie z wodospadami (Krajobraz z wodospadem).

JAKOB VAN RUISDAEL Wielką rolę w jego pejzażu odgrywają drzewa, stając się głównym tematem obrazu; ich rysunek jest precyzyjny, artysta stosuje faktury (grube impasto) przy wykonywaniu koron liści i kory drzew; horyzont jest zawsze niski i odległy, zdominowany przez wielkie, pochmurne niebo; w późniejszych kompozycjach artysta stosuje monumentalną, zwartą kompozycję, formy masywne i wibrujący kolor.

Cmentarz żydowski Jakob van Ruisdael http://commons. wikimedia

Krajobraz z wodospadem Jakob van Ruisdael http://commons. wikimedia

Wiatrak w Wijk Jakob van Ruisdael http://commons. wikimedia

BIBLIOGRAFIA Prezentację przygotowano w oparciu o następujące pozycje: A. Kowalczykowa, Arcydzieła malarstwa, Wydawnictwo Stentor, Warszawa 1999, K. Mrowcewicz, Kultura baroku i klasycyzmu, Wydawnictwo Stentor, Warszawa 2000, A. Ziemba, Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580-1660, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.