Iura in re aliena Iura in re aliena „prawa rzeczowe ograniczone” (prawa na rzeczy cudzej o charakterze rzeczowym) „prawa rzeczowe ograniczone” (ich treść jest zawsze wycinkiem uprawnień właściciela)

Iura in re aliena Katalog: służebności prawo powierzchni dzierżawa wieczysta i długoterminowa zastaw

Iura in re aliena Servitutes zespół ograniczonych praw rzeczowych umożliwiających określonemu podmiotowi korzystanie w ściśle określonym zakresie z cudzej rzeczy

Iura in re aliena Servitutes Servitutes aut personarum sunt aut rerum. - servitutes personarum - servitutes rerum (praediorum)

Iura in re aliena Zasady rządzące służebnościami: 1. Servitus in faciendo consistere nequit 2. Sevitus servitutis esse non potest 3. Servitutibus civiliter utendum est 4. Nulli res sua servit

Iura in re aliena Servitutes personarum prawa, w których uprawnienie do korzystania z rzeczy cudzej wiązało się zawsze z konkretną osobą.

Iura in re aliena Servitutes personarum tworzyły prawny związek pomiędzy określoną osobą a rzeczą obciążoną. Polegał on na tym, że osoba uprawniona mogła w określonym zakresie korzystać z cudzej rzeczy, zaś każdoczesny właściciel rzeczy obciążonej musiał to znosić (pati).

Iura in re aliena Servitures personarum Cechy: - określone czasowo (najwyżej dożywotnie) - niezbywalne - niedziedziczne - miały zazwyczaj cel alimentacyjny

Iura in re aliena Servitutes personarum: 1. ususfructus 2. usus 3. habitatio 4. operae servorum et animalium

Iura in re aliena Ususfructus est ius alienis rebus utendi fruendi salva rerum substania. (Paulus – Digesta)

Iura in re aliena Ususfructus wyłącznie na rzeczach niezużywalnych.

Iura in re aliena Ususfructus ustanawiano na czas ściśle określony (najwyżej dożywotnio). Nie było ani dziedziczne, ani zbywalne Możliwe było odstąpienie wykonywania tego prawa (nie samego prawa).

Iura in re aliena Usufructuarius był detentorem rzeczy. Pożytki nabywał na własność przez perceptio.

Iura in re aliena cautio usufructuaria

Iura in re aliena Quasi ususfructus na rzeczach zużywalnych. cautio quasi usufructuaria

Iura in re aliena Usus co do zasady nie obejmował prawa do pobierania pożytków z używanej rzeczy. (możliwe wyłącznie pobieranie pożytków ad usum cottidianum)

Iura in re aliena Usus przedmiot – rzeczy niezużywalne zabezpieczenie – cautio usuaria

Iura in re aliena Usuarius - nie miał prawa do odstąpienia wykonywania swego prawa - był detentorem rzeczy

Iura in re aliena Habitatio możliwe było odstąpienie wykonywania prawa (tylko odpłatnie) – od czasów justyniańskich

Iura in re aliena Operae servorum et animalium. wykonywanie można było zawsze odstąpić (odpłatnie)

Iura in re aliena Servitutes rerum (praediorum) uprawnienie do korzystania z cudzej rzeczy (gruntu) wiązało się nie z określoną osobą, a z konkretnym gruntem.

Iura in re aliena Servitutes rerum (praediorum) tworzyły prawny związek między dwoma gruntami: gruntem władnącym (praedium dominans) i gruntem służebnym (praedium serviens).

Iura in re aliena servitutes praediorum Każdoczesny właściciel gruntu władnącego mógł w ściśle określonym zakresie korzystać z gruntu służebnego (by zwiększyć użyteczność swego gruntu), a każdoczesny właściciel gruntu służebnego musiał to znosić (pati).

Iura in re aliena - zbywalne - dziedziczne servitutes praediorum cechy: - czasowo nieograniczone - zbywalne - dziedziczne

Iura in re aliena servitutes praediorum: - servitutes praediorum rusticorum - servitutes praediorum urbanorum

Iura in re aliena servitutes praediorum rusticorum 1) iura itinerum (iter, actus, via) 2) iura aquorum (s. aquae ductus, s. aquae haustus) 3) iura fodinum

Iura in re aliena servitutes praediorum urbanorum 1. iura luminum (s. altius non tollendi) 2. iura parietum (s. oneris ferendi) 3. iura fluminum (s. cloace, s. stillicidii)

Iura in re aliena Sposoby ustanawiania służebności: - poprzez czynności prawne (mancipatio, in iure cessio, deductio servitutis, legatum, pactionibus et stipulationibus) - vi legis (np.ojcu syna pod władzą na odrębnym majątku syna)

Iura in re aliena Zgaśnięcie służebności - zniszczenie rzeczy obciążonej - confusio - zrzeczenie się - non usus - śmierć uprawnionego (capitis deminutio)

Iura in re aliena Służebności – ochrona - actio confessoria (vindicatio servitutis) - interdicta

Iura in re aliena Superficies prawo do wyłącznego korzystania z budynku wzniesionego na cudzym gruncie (który – zgodnie z zasadą superficies solo cedit – był własnością właściciela gruntu).

Iura in re aliena Superficiarius był detentorem budynku.

Iura in re aliena Superficies prawo dziedziczne i zbywalne. Obowiązek płacenia stałego rocznego czynszu (solarium).

Iura in re aliena Superficies – ochrona 1. interdictum de superficiebus 2. actio de superficie

Iura in re aliena Okres poklasyczny (Epitome Gai) Ten, kto budował na cudzym gruncie za zgodą właściciela gruntu, uzyskiwał własność budynku. Reżim działania zasady superficis solo cedit ograniczono do przypadku budowy na cudzym gruncie sine permissu dominii.

Iura in re aliena Dzierżawa wieczysta i długoterminowa: 1. ius in agro vectigali 2. ius perpetuum 3. emfiteuza

Iura in re aliena Ius in agro vectigali (dzierżawa długoterminowa) przedmiot – agri vectigales (trudne do uprawy grunty należące do państwa, municipiów i kolegiów)

Iura in re aliena uprawniony – wektygalista mógł korzystać z gruntu i pobierać zeń pożytki w zamian za stały, płacony w odstępach rocznych, czynsz (vectigal).

Iura in re aliena Ius in agro vectigali prawo dziedziczne i zbywalne. Wektygalista własność pożytków nabywał przez separatio.

Iura in re aliena 1. actio in rem vectigalis Ius in agro vectigali – ochrona; 1. actio in rem vectigalis 2. interdictum de loco publico fruendo

Iura in re aliena Ius perpetuum dzierżawa wieczysta,dziedziczna i zbywalna, której przedmiotem były fundi rei privatae (ziemie będące własnością korony cesarskiej) w zamian za stały roczny czynsz (vectigal)

Iura in re aliena Ius in agro vectigali perpetuarius mógł być pozbawiony swego prawa tylko w drodze decyzji cesarskiej.

Iura in re aliena Ius in agro vectigali ochrona - actio in rem

Iura in re aliena Emfiteuza – IV w. powstaje z połączenia ius in agro vectigali i ius perpetuum.

od V w. jej przedmiotem mógł być każdy grunt. Iura in re aliena Emfiteuza od V w. jej przedmiotem mógł być każdy grunt.

Iura in re aliena Emfiteuza Emfiteuta miał dziedziczne i zbywalne prawo do korzystania z gruntu i pobierania zeń pożytków (własność przez separatio). Na gruncie emfiteutycznym (i na rzecz tego gruntu) mógł ustanowić służebność.

Emfiteuza Iura in re aliena emfiteuta był detentorem gruntu. Ochrona: actio vectigalis i a. negatoria utilis + interdicta.

Iura in re aliena Obowiązki emfiteuty: 1. uprawa ziemi 2. roczny, stały czynsz 3. podatek gruntowy 4. pisemne powiadamianie właściciela o zamierzonej alienacji gruntu emfiteutycznego

Iura in re aliena ad. 4 ius protimeseos laudemium

Iura in re aliena emfiteuza powstawała zazwyczaj przez contractus emfiteuticarius lub legatum per vindicationem

Iura in re aliena emfiteuza gasła przez: - upływ terminu - zrzeczenie się - confusio - zniszczenie gruntu emfiteutycznego

Iura in re aliena Emfiteuta mógł być pozbawiony prawa gdy: 1. pogarszał stan gruntu 2. nie płacił regularnie czynszu 3. nie przedkładał kwitów podatkowych 4. nie zawiadomił właściciela o zamiarze alienacji gruntu

Iura in re aliena zastaw rzeczowe zabezpieczenie zobowiązania

Iura in re aliena strony zastawu zastawca i zastawnik

Iura in re aliena ewolucja zastawu - fiducia cum creditore contracta - pignus - hypotheca

Iura in re aliena Fiducia zastawca przenosił na zastawnika własność rzeczy zastawionej (mancipatio lub in iure cessio) – dołączając pactum fiduciae, w której zastawnik zobowiązywał się do powrotnego przeniesienia własności na zastawcę po spłacie długu

Iura in re aliena pignus zastawca przenosił na zastawnika (dla zabezpieczenia jakiegoś zobowiązania) nie własność, ale detentio rzeczy zastawionej + dodatkowa umowa co do zwrotu rzeczy

Iura in re aliena hypotheca zastawca i zastawnik zawierają umowę mocą której rzecz zastawiona (zabezpieczająca zobowiązanie) pozostaje w rękach zastawcy; ten zaś zobowiązuje się wydać ją zastawnikowi, gdyby długu nie zwrócił

Iura in re aliena Hypotheca - Interdictum Salvianum - actio Serviana

Iura in re aliena realizacja zastawu 1. lex comissoria (do 326 r.) 2. pactum antichreticum 3. pactum de vendendo

Iura in re aliena

Iura in re aliena powstanie zastawu - w drodze czynności prawnych - vi legis (np. zastaw żony na majątku męża dla zabezpieczenia wierzytelności o zwrot posagu)

Iura in re aliena Cecha zastawu – akcesoryjność. Pignus Gordianum (od 239 r.) (wierzyciel miał prawo zatrzymania przedmiotu zastawu nawet po spłaceniu zabezpieczonego nim długu, jeśli miał wobec tego samego dłużnika inne, nie zrealizowane jeszcze wierzytelności)

Iura in re aliena Problem wielości zastawów. wielokrotne zastawianie tej samej rzeczy możliwe w przypadku hipoteki crimen stellionatus

Iura in re aliena Problem kolejności realizacji zastawu Prior tempore, potior iure. (nie dotyczyła zastawów uprzywilejowanych – np. zastawu skarbu państwa)

(skuteczna erga omnes skarga zastawnika o zwrot rzeczy zastawionej) Iura in re aliena Ochrona vindicatio pignoris (actio hypothecaria) (skuteczna erga omnes skarga zastawnika o zwrot rzeczy zastawionej)