Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej – wybrane zagadnienia Małgorzata Penar Malgorzata.Penar@pbw.org.pl Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Krośnie

JHP BN – wybrane zagadnienia JHP BN – ogólna charakterystyka JHP BN – słownictwo i gramatyka Wybrane problemy metodyki stosowania JHP BN Główne zmiany w metodyce JHP BN Tematy formalne w JHP BN JHP BN – wizualna reprezentacja JHP BN w opracowaniu rzeczowym wybranych materiałów edukacyjnych Kartoteka wzorcowa JHP BN online JHP BN

Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej uniwersalny język klasyfikacji treściowej dokumentów w większości polskich bibliotek jego stosowanie pozwala tworzyć poprawne i spójne punkty dostępu do materiałów bibliotecznych

JHP BN - słownictwo umożliwia budowę haseł charakteryzujących treść i formę dokumentów gromadzonych w bibliotekach składa się z tematów i określników poddanych gramatyce pozycyjnej ma charakter uniwersalny, jest systemem otwartym zasób słownictwa nie podlega żadnym ograniczeniom i odzwierciedla tematykę gromadzonych dokumentów

JHP BN – gramatyka pozycyjna obowiązuje w JHP BN wyznacza każdemu słowu pozycję w zdaniu zgodnie z jej zasadami zdanie może tworzyć temat, temat z określnikiem, lub temat zwiększą liczbą określników tematy są doprecyzowywane za pomocą dopowiedzeń (identyfikujących np. Piastowie (ród), lokalizująch np. Krosno (woj. podkarpackie), w formie dat życia w tematach osobowych lub dat wydarzeń i imprez w tematach korporatywnych

JHP BN - tematy nazwy pospolite lub własne wyrażające przedmiot lub formę dzieła są jednostkami samodzielnymi leksykalnie i składniowo tzn. mogą samodzielnie stanowić hasło przedmiotowe

Każdej grupie tematów odpowiada odrębne pole w formacie MARC 21 JHP BN - tematy Tematy dzielimy na : rzeczowe (zwane też treściowymi lub ogólnymi) osobowe korporatywne tytułowe geograficzne formalne Każdej grupie tematów odpowiada odrębne pole w formacie MARC 21

JHP BN - określniki to wyrażenia niesamodzielne składniowo tzn. nie mogą samodzielnie stanowić hasła przedmiotowego są elementem dodawanym po temacie w celu wskazania aspektu, punktu widzenia, lokalizacji przedmiotu dokumentu w czasie i przestrzeni

JHP BN - określniki Określniki dzielimy na: rzeczowe (zwane też treściowymi lub ogólnymi) jednostkowe geograficzne chronologiczne I w tym szyku zamieszczamy je w haśle przedmiotowym

JHP BN - gramatyka Budowa rozwiniętego hasła przedmiotowego – schemat TEMAT (dopowiedzenie) – określnik/-i rzeczowe – określnik geograficzny – określnik chronologiczny Np. Prawo rodzinne – historia – Polska – 19-20 w.

JHP BN – metodyka stosowania Podstawowe zasady doboru i redakcji merytorycznej haseł Zasada wyszczególniającego formułowania tematów Zasada uogólniającego formułownia określników

JHP BN – metodyka stosowania m. in. nie należy stosować w opisie jednocześnie tematów powiązanych relacją hierarchiczną (TS-TW) np. Uczniowie to nie dodajemy Uczniowie szkół podstawowych Nie ma ograniczeń stosowania w opisie tematów powiązanych relacją kojarzeniową (TK) Tzw. „zasada odwracania tematów” – w hasłach wyrażonych nazwą własną uwzględnianie w opisie haseł szerszych zakresowo, które wskazują na dziedzinę, przynależność do pewnej grupy lub kategorii np. biografia Jana Sebastiana Bacha otrzymuje tematy: Bach, Johann Sebastian (1685-1750) Kompozytorzy niemieccy – 18 w. Biografie

Uproszczenie gramatyki m. in. . JHP BN – główne zmiany Uproszczenie gramatyki m. in. likwidacja określników formy (od 2010 r.) wprowadzenie tematów formalnych ograniczenie stosowania określników chronologicznych (m. in. likwidacja określnika stan na…) weryfikacja słownictwa (m. in. likwidacja archaizmów)

JHP BN – bieżące i planowane prace BN na 2013 r. przegląd słownictwa i relacji – publikacja Słownika JHP BN w pliku PDF (początek 2013) metodyka – stosowanie określników chronologicznych i innych punktów dostępu do chronologii (pole 648 – niekontrolowany punkt dostępu dotyczący chronologii dokumentu) metodyka – problem „odwracania tematów”

Tematy formalne w JHP BN w zasobie słownictwa są nowym polem charakterystyki przedmiotowej określają gatunek/formę/typ dokumentu w formacie MARC 21 zapisywane są w polach 155 rekordu wzorcowego i polach 655 rekordu bibliograficznego

Tematy formalne w JHP BN Podział na grupy – wybrane przykłady Forma wydawnictwa np. Katalogi wystaw, Przewodniki turystyczne, Albumy Wydawnictwa skierowane do określonej grupy odbiorców np. Podręczniki dla szkół podstawowych, Poradniki dla nauczycieli Rodzaje i gatunki literackie i filmowe np. Dramat, Powieść polska, Film fabularny

Tematy formalne w JHP BN Podział na grupy – wybrane przykłady cd. Gatunki i formy muzyczne np. Poemat symfoniczny, Oratorium (muz.) Techniki z zakresu sztuk plastycznych i wizualnych np. Miedzioryt, Malarstwo, Fotografia Lista tematów formalnych stale się poszerza

Tematy formalne w JHP BN Zasady opracowywania dokumentów m. in. można stosować jednocześnie kilka tematów formalnych po tematach formalnych nie stosujemy określników geograficznych i chronologicznych (wyjątki – tematy z zakresu literatury, sztuk plastycznych, muzyki) należy dopasowywać temat do formy opisywanego obiektu np. Afisze a nie Druki Ulotne tematy formalne stosuje się wyłącznie do opisu dokumentów samodzielnych wydawniczo lub gdy dana forma stanowi istotną część dokumentu

JHP BN – wizualna reprezentacja

JHP BN - opracowanie rzeczowe podręczników Schemat : [przedmiot] – [poziom nauczania] Podręczniki dla/do [poziom nauczania] Przykład: Matematyka dla klasy 5 szkoły podstawowej Matematyka – szkoły podstawowe Podręczniki dla szkół podstawowych

JHP BN - opracowanie rzeczowe podręczników Uwaga! Jeśli przedmiot lub dziedzina wiedzy jest nauczana wyłącznie na poziomie szkół wyższych lub w szkołach zawodowych nie dodajemy określnika określającego poziom nauczania Chirurgia dla pielęgniarek Chirurgia Pielęgniarstwo Podręczniki dla szkół zawodowych

JHP BN - opracowanie podręczników Schemat : Nauczanie początkowe Podręczniki do nauczania początkowego Przykład : Abc : klasa 3. [Cz.] 2 (podręcznik do nauczania zintegrowanego na poziomie klasy 3 szkoły podstawowej)

JHP BN – opracowanie materiałów metodycznych Schemat: [przedmiot] – nauczanie – [poziom szkoły] Temat formalny lub [Edukacja, Kształcenie, Nauczanie, Przysposobienie, Wychowanie] – metody – [poziom szkoły]

JHP BN – opracowanie materiałów metodycznych Scenariusze zajęć Historia – nauczanie – gimnazja Scenariusze zajęć dla gimnazjów lub Edukacja regionalna – metody – przedszkola Scenariusze zajęć dla przedszkoli

JHP BN – opracowanie materiałów metodycznych Programy nauczania Język polski – nauczanie – szkoły podstawowe Programy nauczania dla szkół podstawowych Programy autorskie (pedagog.)

JHP BN – opracowanie materiałów metodycznych Poradniki dla nauczycieli Schemat: [przedmiot, dziedzina] Przykład: Higiena : poradnik metodyczny dla nauczyciela Edukacja zdrowotna – metody

JHP BN – opracowanie słowników - wybrane przykłady Słowniki m.in. Słowniki [jednojęzyczne] Słowniki [dwujęzyczne] Słowniki wielojęzyczne Słowniki terminologiczne Słowniki ortograficzne Słowniki wyrazów obcych Uwaga ! Temat formalny Słowniki służy do opisu słowników językowych

JHP BN – opracowanie słowników - wybrane przykłady Schemat opracowania: Słowniki [jednojęzyczne] Słowniki [dwujęzyczne] Słowniki wielojęzyczne Język [przymiotnik językowy] – słownictwo – [określnik chronologiczny] [przedmiot, dziedzina wiedzy] Słowniki terminologiczne Słowniki [jednojęzyczne] lub Słowniki [dwujęzyczne] lub Słowniki wielojęzyczne

JHP BN – opracowanie słowników - wybrane przykłady Mały słownik języka polskiego Słowniki polskie Słownik polsko-angielski Słowniki polsko-angielskie 7-języczny słownik terminów handlowych Handel – terminologia Słowniki terminologiczne Słowniki wielojęzyczne

JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady Encyklopedie Encyklopedie [przymiotnik językowo-etniczny] Encyklopedie dla dzieci [przymiotnik językowo-etniczny]

JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady Uwaga! Słowniki encyklopedyczne otrzymują tematy formalne zaczynające się od słowa Encyklopedie Wyjątek stanowią tematy: Słowniki i encyklopedie biblijne (łączą elementy słownika i encyklopedii) Słowniki biograficzne

JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady Encyklopedie dziedzinowe Schemat opracowania: [wszystkie rodzaje tematów] Encyklopedie Encyklopedie dla dzieci [przymiotnik językowo-etniczny]

JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady Encyklopedia biologiczna : wszystkie dziedziny nauk przyrodniczych. T. 1, A-Bn Nauki przyrodnicze Encyklopedie Historia świata : moja pierwsza encyklopedia Historia Encyklopedie dla dzieci polskie

JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady Encyklopedie szkolne – opracowanie jest zależne od poziomu kształcenia Szkoła podstawowa – schemat opracowania [przedmiot nauki lub dziedzina - [poziom szkoły] Encyklopedie dla dzieci [przymiotnik językowo – etniczny] Materiały pomocnicze dla szkół podstawowych

JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady Encyklopedie szkolne – opracowanie jest zależne od poziomu kształcenia Poziomy powyżej szkoły podstawowej (lub jeśli poziom nie jest podany) – schemat opracowania [przedmiot nauki lub dziedzina] Encyklopedie lub Encyklopedie [przymiotnik językowo – etniczny] Materiały pomocnicze dla [poziom powyżej podstawowego]

JHP BN – opracowanie encyklopedii – wybrane przykłady Fizyka – słownik szkolny : gimnazjum Fizyka – gimnazja Encyklopedie Materiały pomocnicze dla gimnazjów Słownik szkolny – historia Historia Materiały pomocnicze dla szkół

Kartoteka wzorcowa JHP BN online Dostęp do kartoteki wzorcowej JHP BN w formacie MARC 21 Link do słownika online JHP BN www.bn.org.pl >Dla bibliotekarzy>JHP BN>Słownik Link do bazy kartoteki haseł wzorcowych JHP BN w programie MAK http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=19 Link do kartoteki wzorcowej JHP BN w NUKAT http://www.bn.org.pl/dla-bibliotekarzy/jhp-bn/wykazy-zmian

Bibliografia Biblioteka Narodowa. Zakładka Dla bibliotekarzy. JHP BN. Materiały metodyczne [online]. [Dostep listopad 2012]. Dostępny w World Wide Web http://www.bn.org.pl/ Język Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej : poradnik [online]. [Dostęp listopad 2012]. Dostępny w World Wide Web http://fabryka-jezyka.bn.org.pl?p=1255 Kartoteka wzorcowych haseł przedmiotowych (JHPBN) [online]. [Dostęp listopad 2012]. Dostępny w World Wide Web http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/KHW/makwww.exe?BM=2 Katalogi Biblioteki Narodowej [online]. [Dostęp listopad 2012]. Dostępny w World Wide Web http://alpha.bn.org.pl Poradnik metodyczny dotyczący stosowania JHP BN – wprowadzenie i zasady ogólne. Cz. 1. Agata Kyzioł. „Biblioteka – Szkolne Centrum Informacji”, 2012, nr 4, s. 32-35 Poradnik metodyczny dotyczący stosowania JHP BN – wprowadzenie i zasady ogólne. Cz. 2. Agata Kyzioł. „Biblioteka – Szkolne Centrum Informacji”, 2012, nr 45 s. 31-35

Dziękuję za uwagę!