Ewolucja gwiazd Joachim Napieralski Joachim Napieralski

Diagram Hertzsprunga-Russella

Typy widmowe gwiazd typ charakterystyka Temp. masa (słońce=1) okres istnienia (w mil. lat) Promień (1 – Słońce) liczebność Przykład gwiazdy O linie wodoru, Helu, zjonizowanego Helu, kilkakrotnie zjonizowanego krzemu, węgla, azotu, tlenu 40000K 50 10 0,00001% Alnitak B linie absorpcyjne helu, słabe linie wapnia 20000K 100 5 0,05% Rigel, Regulus, Klos A intensywne linie wodoru (seria balmera) 8500K 2,0 1000 1,7 0,3% Syriusz,Wega, Altair, Denek F linie wodoru słabną, wzrasta natężenie linii metali 6500K 1,5 5000 1,3 1,5% Procjon, Kanopus G intensywne linie wapnia, liczne linie metali 5700K 1,0 10000 1 4% Słońce, K intensywne linie metali, słabe pasma absorpcyjne tlenku tytanu 4500K 0,7 50000 0,8 9% Arktur, Aldebaran, 61 Cygni M intensywne pasma absorpcyjne tlenku tytanu, widoczne linie metali, 3200K 0,2 100000 0,3 80% Betelgeza, Antares, Wolf 359

Narodziny gwiazd Galaktyki spiralne

Cykle zachodzące w gwiazdach We wnętrzach gwiazdy zachodzą dwa cykle tej reakcji: Cykl proton-proton 1H+1H→2D+e++ν +1,44 MeV (ok. 1010 lat) 2D+1H→3He+γ +5,49 MeV (ok. 5 s) 3He+3He→4He+1H+1H +12,85 MeV (ok. 106 lat) Cykl węglowo-azotowy 12C+1H→13N+γ +1,95 MeV (1,3*107 lat) 13N→13C+e++ν +2,22 MeV ( 7 min) 13C+1H→14N+γ +7,54 MeV (2,7*106 lat) 14N+1H→15O+γ +7,35 MeV (3,2*108 lat) 15O→15N+e++ν +2,71 MeV (82 s) 15N+1H→12C+4He +4,96 MeV (1,1*105 lat) ν- neutrino, γ- kwant gamma

Układy podwójne i wielokrotne Gwiazda podwójna T Pyxidis Układ podwójny Wizja Artystyczna. Przedstawia gwiazdę neutronową ściągającą materię z większego towarzysza.

Ewolucja gwiazd o małej masie Poniżej 0,08 masy Słońca Poniżej 0,08 masy Słońca

0,08-2,5 mas Słońca Mgławica planetarna Mgławica planetarna

Ewolucja gwiazd o małej masie Mgławica planetarna z białym karłem Czewony olbrzym Gwiazda ciągu głównego Protogwiazda Mgławica Czarny karzeł Biały karzeł

Ewolucja gwiazd o dużej masie Powyżej 2,5 mas Słońca supernowa Powyżej 2,5 mas Słońca

Ewolucja gwiazd o dużej masie Nadolbrzym Gwiazda ciągu głównego Protogwiazda Mgławica Supernowa Gwiazda neutronowa lub czarna dziura

Białe karły zostały obwiedzione okręgiem. Gromada kulista M4. Białe karły zostały obwiedzione okręgiem.

Supernowe Pozostałóść po wybuchu supernowej 3C58, skrywa pulsara. Większe zdjęcie uzyskane przez teleskop Hubble'a, wstawka - zdjęcie rendenowskie Chandy.

Porównanie cech supernowych typ supernowa I typu supernowa II typu widmo Brak linii wodoru Linie wodoru Występowanie wszystkie typy galaktyk galaktyki spiralne jasność jaśniejsze niż SN II słabsze niż SN I prędkość wyrzutu ponad 10000 km/s Poniżej 10000 km/s wyrzucana masa 1 masa Słońca 5 mas Słońca

Schemat budowy wewnętrznej Gwiazdy neutronowe Schemat budowy wewnętrznej gwazdy neutronowej

Pulsary

Magnetary Stabilny magnetar otoczony kokonem linii pola, poskręcanych wewnątrz i gładkich na zewnątrz. Emituje wąski smop promieniowania radiowego

"Trzęsienie magnetara" Towarzyszy temu wygenerowanie silnego impulsu prądu elektrycznego, który zanikając, pozostawia gorącą kulę ognistą.

Czarne dziury Artystyczna wizja czarnej dziury. Dysk pyłowy wokół czarnej dziury w obszarach centralnych galaktyki NGC 4261, o średnicy około 250 parseków. Masę czarnej dziury ocenia się na miliard mas Słońca Artystyczna wizja czarnej dziury.

Rekonstrukcja dysku otaczającego czarną dziurę w centrum galaktyki NGC 4258. Dokonano jej na podstawie radiowego widma dysku, które widać na dole rysunku.