PIERWSZA POMOC W ZRANIENIACH, KRWOTOKACH, I OPARZENIACH

RANA Rana (vulnus) – przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych z rozejściem się brzegów, krwawieniem i bólem. W każdej ranie, niezależnie od jej rodzaju, wyróżnia się ściany, brzegi i dno. Szczególne postacie ran: zatruta, płatowa, przenikająca, postrzałowa.

PODZIAŁ RAN otarcie rany kłute rany cięte rany tłuczone rany rąbane, miażdżone, szarpane rany kąsane rany postrzałowe rany zatrute

RANA CIĘTA Powstaje w następstwie działania narzędzia ostrego, tnącego np. nóż, brzytwa, szkło. Brzegi rany ciętej są gładkie bez uchyłków i kieszeni. Krwawienie z takiej rany jest obfite, gdyż przecięte naczynia zieją. Krew wypływająca z rany usuwa mechanicznie zanieczyszczenia. Rany goją się dobrze – małe niebezpieczeństwo zakażenia.

RANA PŁATOWA I RĄBANA Rana płatowa -powstaje gdy narzędzie tnące np. nóż, ustawione jest pod kątem do powierzchni skóry. Cechy podobne do rany ciętej. Rana rąbana – powstaje przez silne zadziałanie ciężkiego narzędzia ostrego (siekiera, szabla, tasak). Często dochodzi do amputacji części ciała.

RANA KŁUTA Spowodowana jest przez narzędzia ostre, których powierzchnie tnące są bardzo małe, np. szpilka, drzazga, gwóźdź, widły, sztylet, bagnet i ma cechy zbliżone do rany ciętej. Często powoduje krwawienia wewnętrzne, a ponadto gromadząca się w głębi tkanek wydzielina przyranna usposabia do rozwoju zakażenia.

RANA TŁUCZONA Powstaje w następstwie zadziałania narzędzia tępego lub tępo - krawędzistego (np. kamień, kij, młotek). Brzegi jej są stłuczone, zgniecione, a dno jest nierówne z uchyłkami i kieszeniami. Krwawienie jest skąpe, a stłuczone tkanki łatwo obumierają i powstaje martwica tkanek, stanowiąca podłoże do rozwoju zakażenia.

RANA MIAŻDŻONA Powstaje gdy zgniecenie tkanek jest bardzo rozległe i głębokie. Spowodowana jest dużą siłą urazu, np. zasypanie węglem czy ziemią po wybuchu, przejechanie, zgniecenie miedzy buforami wagonu kolejowego. Obrażeniom tym towarzyszy często wstrząs urazowy. Rana ta sprzyja rozwojowi zakażeń przyrannych, jak np. zgorzeli gazowej.

RANA SZARPANA Powstaje gdy narzędzie tępe działa pod pewnym kątem lub stycznie w stosunku do powierzchni ciała i odrywa część tkanek. Brzegi tej rany są nierówne, poszarpane, a dno ma kieszenie i zachyłki W dnie widać postrzępioną tkankę tłuszczową i mięśnie. Często występuje ubytek skóry i tkanek głębszych.

RANA KĄSANA (GRYZIONA) Zadawane przez zwierzęta (psa, kota, konia) i człowieka, są podobne do ran szarpanych lub szarpano-tłuczonych. Szczególnie niebezpieczne są rany zadane przez konia – jego silne zęby wyszarpują całe fragmenty tkanek miękkich. Duże niebezpieczeństwo zakażenia, ponieważ flora bakteryjna w ślinie jest obfita i zjadliwa

RANA POSTRZAŁOWA Ma cechy podobne do ran szarpanych i tłuczonych, jednak dołączają się do nich zmiany wywołane energią kinetyczną pocisku: działanie fali nadciśnieniowej i podciśnieniowej, siła mechaniczna oraz rezonans, powodują pękanie tkanek i narządów w pobliżu kanału rany.

RANA POSTRZAŁOWA W ranie tej można wyróżnić: - wlot - niewielki, o średnicy pocisku, równych brzegach, skóra w okolicy wlotu, czasem osmalona, oparzona z wbitymi resztkami prochu; kanał – wąski, prosty lub o zmiennym przebiegu; - wylot – często nie jest położony przeciwlegle w stosunku do wlotu, ma dużą powierzchnię, znaczne krwawienie, dno i brzegi poszarpane z widocznymi odłamkami kostnymi.

ZAOPATRZENIE RANY Na miejsce rany nałożyć czysty, w miarę możliwości jałowy opatrunek z gazy. Nie dotykać ran palcami i nie wyjmować ciał obcych tkwiących w ranie. Nie przemywać ran środkami antyseptycznymi –jedynie polać 3% wodą utlenioną. Obserwować chorego, nie pozostawiać go samego. Dbać o suchość opatrunku dokładając kolejną warstwę

Rana klatki piersiowej

ZAOPATRYWANIE RAN W zranieniach klatki piersiowej: nie wyciągać tkwiących w ścianie klatki piersiowej ciał obcych, nie unieruchamiać ich gdy rytmicznie poruszają się, nałożyć jedynie delikatny opatrunek osłaniający, na ranę zakłada się opatrunek uszczelniający „flater”, aby zapobiegać ewentualnie narastającej odmie, chorego ułożyć na boku po stronie zranionej, w pozycji półleżącej.

ZAOPATRYWANIE RAN W ranach brzucha, w wyniku których doszło do wytrzewienia jelit: delikatnie okryć trzewia czystym opatrunkiem, nie wciskać ich do brzucha, dbać o zachowanie suchości opatrunku z zewnątrz przez dokładanie kolejnych warstw opatrunku, chorego ułożyć w pozycji półsiedzącej lub na boku w zależności od przebiegu rany z lekko podkurczonymi nogami w stawach biodrowych i kolanowych, nie podawać choremu nic doustnie. Zawsze wdrożyć postępowanie p/wstrząsowe.

Ciało obce tkwiące w ranie. Nie wyjmować ciała obcego, Wykonać opatrunek stabilizujący, by ciało obce nie przemieszczało się.

Krwawienie, krwotok, wstrząs krwotoczny KRWAWIENIE- zaburzenie w krążeniu polegające na wydostaniu się krwi w pełnym składzie poza obręb łożyska naczyniowego. RODZAJE: tętnicze, żylne, miąższowe, krwotok z serca. KRWOTOK- powyżej 500 ml (zewnętrzny, wewnętrzny – do tkanek lub jam ciała). WSTRZĄS KRWOTOCZNY- powyżej 30% objętości krwi krążącej.

Objętość krwi krążącej to ok.70 ml/kg m.c. KRWOTOK Objętość krwi krążącej to ok.70 ml/kg m.c. Utrata: do 10% - pragnienie, niewielkie przyspieszenie tętna, 10-20% - pragnienie, tętno 110-120/min, osłabienie, ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego, zblednięcie skóry, 20-30% - tętno 120-150/min, skóra blada, chłodna, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszenie oddechu, skąpomocz, ponad 30% - tętno powyżej 150/min, nitkowate, może być niewyczuwalne, skóra blada, zimna, wilgotna, znaczny spadek ciśnienia tętniczego, pobudzenie lub apatia, przyspieszenie oddechu lub duszność, bezmocz. Możliwe zatrzymanie podstawowych czynności życiowych.

PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH Ułożenie chorego płasko. Doraźne zatamowanie krwawienia przez uniesienie zranionej kończyny, uciśnięcie naczynia doprowadzającego w miejscach typowych lub bezpośredni ucisk ręką miejsca krwawienia (jałowy materiał opatrunkowy). Założenie opatrunku uciskowego w miejscu krwawienia! – podstawowa metoda zaopatrywania krwotoków w pierwszej pomocy.

PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH Obserwacja chorego i wyglądu opatrunku. Przekrwawiający opatrunek poprawić przez dołożenie materiału opatrunkowego i dociśnięcie z taką siłą aby zachować krążenie głębokie. Nie wolno zdejmować już nałożonego opatrunku. W sytuacji narastającego zasinienia, drętwienia i mrowienia uciśniętej kończyny rozluźnić założony opatrunek. Wdrożyć postępowanie p/wstrząsowe. Dla ratowania życia rozważyć konieczność założenia opaski zaciskającej.

PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH Wskazania do opaski zaciskającej: amputacja urazowa, otwarte złamanie z silnym krwawieniem, ciało obce w ranie, zmiażdżenie kończyny, wykrwawienie z zagrożeniem życia, jako następstwo nieskutecznego opatrunku uciskowego, doraźnie, w sytuacji konieczności jednoczesnego udzielenia pomocy wielu rannym. 8-10 cm szerokości, w 1/3 górnej części ramienia lub uda, dokładnie zapisać czas założenia, zwolnienia ucisku może dokonać dopiero lekarz.

Amputacja urazowa. Założyć opatrunek uciskowy na kikut. Odszukać amputowaną część kończyny, zaopatrzyć jałowym opatrunkiem i włożyć do foliowej torebki, którą umieszczamy w pojemniku z zimną wodą. Gdy krwotok jest masywny i nie ustaje pomimo założenia opatrunku uciskowego i uniesienia kończyny rozważyć założenie opaski zaciskającej.

Opaska zaciskająca o szerokości 8-10cm. Tylko w razie konieczności !

PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH Krwawienie z nosa: posadzić pacjenta w pozycji lekko pochylonej do przodu z opuszczoną głową ku dołowi – nie odchylać głowy ku tyłowi! umożliwić ujście krwi na zewnątrz przez nozdrza, aby pacjent nie połykał krwi, położyć na kark i nasadę nosa zimne, wilgotne okłady, jeżeli utrata krwi zagraża wstrząsem, położyć pacjenta na boku aby zapewnić swobodny wypływ krwi, zapewnić kwalifikowaną pomoc medyczną – tamponada wykonana przez laryngologa.

Krwotoki wewnętrzne -rozpoznanie Objawy wtórne: zblednięcie powłok, przyspieszenie czynności serca, zmniejszenie napięcia tętna, niepokój, przyspieszenie oddechów, zawroty głowy, omdlenie ortostatyczne.

PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH Postępowanie w krwotokach wewnętrznych polega na: ułożeniu w najdogodniejszej, ułatwiającej oddychanie pozycji (wyższe ułożenie głowy i klatki piersiowej), oziębieniu przypuszczalnej okolicy krwawienia (worek z lodem), prowadzeniu ciągłej obserwacji chorego (nie podawać płynów do picia), zapewnieniu choremu kwalifikowanej pomocy medycznej.

OPARZENIA Ciężkość i rozległość oparzeń zależy od temperatury, rodzaju i czasu działania czynnika parzącego, powierzchni oparzonych powłok i głębokości uszkodzenia tkanek. Rozległe oparzenie wywołuje zespół zaburzeń organizmu zwany chorobą oparzeniową, której pierwszą fazą jest wstrząs hipowolemiczny.

OPARZENIA Powierzchnię oparzonej skóry oceniamy na podstawie reguły Wallace'a. U osoby dorosłej głowa z szyją stanowi 9%, kończyna górna 9%, kończyna dolna 18%, i tułów z jednej strony 18% powierzchni skóry, krocze 1%. Łatwiejszą do zapamiętania jest reguła dłoni. Powierzchnia dłoni stanowi ok.1% własnej powierzchni skóry.

PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH Zniesienie czynnika parzącego: – rozpocząć oziębianie rany oparzeniowej poprzez umieszczenie pod strumieniem zimnej wody (reguła 3x15 – woda o temp. 15 stp. C, przez 15 minut, z wysokości 15 cm), - poszkodowanych płonących przewrócić na ziemię, dokładnie ugasić płonącą odzież okrywając niepalnym materiałem, a następnie polewamy go zimną wodą, - u oparzonych wapnem niegaszonym należy usunąć je ze skóry przez ścieranie, a potem spłukać silnym strumieniem wody.

PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH Z oparzonych kończyn zdjąć biżuterię. Oparzone miejsce zabezpieczyć opatrunkiem p/oparzeniowym lub suchym jałowym opatrunkiem. Wdrożyć postępowanie p/wstrząsowe: wyższe ułożenie kończyn dolnych, okrycie chorego suchym kocem lub folią izotermiczną, chorym przytomnym podajemy duże ilości chłodnych płynów do picia oraz środki przeciwbólowe. 5. Zapewnić choremu kwalifikowaną pomoc medyczną.

PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH Żelowy opatrunek p/oparzeniowy

Opatrunek p/oparzeniowy Podobnie jak woda, Burnaid potrafi szybko schłodzić miejsce oparzenia co pomaga zminimalizować uszkodzenia tkanki.   W przeciwieństwie do wody jednak, Burnaid... - utrzymuje się na ranie (to w ponad 90% woda uwięziona w żelu) - pomaga zminimalizować cierpienie związane z odczuwaniem bólu - może być użyty wszędzie tam, gdzie nie ma do niej dostępu - często eliminuje potrzebę użycia środków przeciwbólowych - jest bardziej wygodny i mniej kłopotliwy w użyciu - zapewnia sterylną barierę przed zakażeniem - posiada właściwości antybakteryjne - szybko uśmierza ból

PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH W oparzeniach nie wolno: miejsc oparzonych polewać spirytusem, oparzeń smarować maściami i tłuszczami, stosować barwiących środków odkażających (jodyna, pyoctanina), nakłuwać lub nacinać powstałych pęcherzy, zrywać i odklejać wtopionej w skórę odzieży, szybko i nerwowo rozbierać chorego oblanego środkiem parzącym, aby nie uszkodzić ciągłości skóry, gasić palącego się strumieniem wody, aby nie powodować wtórnych oparzeń powstającą parą wodną.

PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH OPARZENIA CHEMICZNE wymagają wypłukania związku chemicznego zimną wodą (mechanicznie usuwamy resztki wapna), a dalsze postępowanie jak w oparzeniach termicznych. Przy oparzeniach śluzówek jamy ustnej i gardła, u chorych przytomnych podajemy do picia wodę z lodem. Przy połknięciach substancji żrącej nie wolno prowokować wymiotów, aby nie powodować oparzeń wtórnych.

WSTRZĄS Wstrząs jest to stan niedotlenienia, niewystarczającego odżywienia komórek i niewystarczającego usuwania z niej metabolitów w wyniku załamania się wydolnego przepływu tkankowego.

Przyczyny wstrząsu masywny krwotok (w. krwotoczny), rozległe oparzenie (w. oparzeniowy), obrażenia i urazy (w. urazowy), choroby serca (w. kardiogenny), zatrucia (w. toksyczny), alergeny (w. anafilaktyczny), uogólnione zakażenia (w.septyczny), uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (w. neurogenny).

OBJAWY WSTRZĄS Psychika chorego – pobudzony, niespokojny lub podsypiający, apatyczny, obojętny, niezorientowany, może nie reagować w sposób logiczny (ucieczka), a w stanach ciężkich dochodzi do utraty przytomności. Skóra chorego jest blada, sina lub szara, zimna, pokryta zimnym, lepkim potem. Oddech przyspieszony, płytki, nierównomierny, w stanach ciężkich bezdech. Tętno przyspieszone 110-200/min., nitkowate -słabo wypełnione, słabo napięte, słabo wyczuwalne, w stanach ciężkich niewyczuwalne nawet na dużych tętnicach (zatrzymanie krążenia).

POSTĘPOWANIE WE WSTRZĄSIE izolacja od czynnika uszkadzającego, właściwe ułożenie chorego (pozycja bezpieczna, pozycja na plecach z uniesionymi kończynami), pierwsza pomoc adekwatna do sytuacji (tamowanie krwotoku, postępowanie przeciwoparzeniowe, resuscytacja krążeniowo-oddechowa), korzystne oddziaływanie na psychikę chorego (rozmowa, zapewnienie bezpieczeństwa, uspokojenie),

POSTĘPOWANIE WE WSTRZĄSIE ciepłe okrycie (koc, folia termoizolacyjna, własna odzież), podanie środków przeciwbólowych, podanie płynów do picia (przeciwwskazane u osób nieprzytomny, z urazami przewodu pokarmowego i zatrutych), częsta kontrola poszkodowanego (oddech i tętno).

ZŁAMANIA Złamanie – przerwanie ciągłości kości z uszkodzeniem okolicznych tkanek miękkich. Objawy złamania: ból w miejscu złamania (samositny, lub nasilający się przy próbie ruchu), zniekształcenie okolicy złamania spowodowane obrzękiem i przemieszczeniem odłamów, zniesienie lub zaburzenie czynności, nieprawidłowa ruchomość kości, tarcie odłamów.

PODZIAŁ ZŁAMAŃ ze względu na: przebieg płaszczyzny złamania – poprzeczne, podłużne skośne, spiralne, zachowanie ciągłości powłok zewnętrznych – złamania zamknięte i otwarte, współistnienie obrażeń dodatkowych – z przemieszczeniem, krwotokiem, odmą, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego.

POSTĘPOWANIE W ZŁAMANIACH zatamowanie krwotoków i zabezpieczenie przed infekcją w przypadku ran otwartych, badanie chorego z dużą ostrożnością, aby nie spowodować wtórnych obrażeń, unieruchomienie (przymocowanie chorej kończyny do zdrowej części ciała, środkami improwizowanymi, chustą trójkątną, szyną Kramera, szyną próżniową),

POSTĘPOWANIE W ZŁAMANIACH opatrunek unieruchamiający zakładamy w pozycji leżącej lub siedzącej zgodnie z zasadą Potta: - w złamaniu kości długich unieruchamiamy dwa sąsiadujące ze złamaniem stawy, - przy złamaniu w stawie, unieruchamiamy względem siebie kości tworzące staw przestrzegać fizjologicznego ustawienia kończyny co gwarantuje dobry wynik czynnościowy,

POSTĘPOWANIE W ZŁAMANIACH szyna unieruchamiająca powinna być wymoszczona watą z dodatkowym zabezpieczeniem dla wystających elementów kostnych; szynę modelować na zdrowej kończynie, nie zmieniać prowizorycznego unieruchomienia transportowego aż do momentu założenia opatrunku definitywnego, w celu zmniejszenia obrzęku można kończynę unieść nieco wyżej, okładać zimnymi okładami lub workiem z lodem, zachować ostrożność przy przenoszeniu i transporcie chorego.