Nagroda Nobla dla Reymonta Fryderyk Böök, profesor uniwersytetu w Lund, osoba, która miała istotny wpływ na decyzje podejmowane przez Akademię Szwedzką w sprawie literackiej Nagrody Nobla, tak pisał w roku 1918 w szkicu na temat powieści Reymonta: „Chłopi […] wykazują taką wzniosłość w konturach, takie bogactwo w perspektywie i tak majestatyczny spokój w rytmie opowiadania, że raz po raz zmuszają nas do porównania z epopejami Homera. W rzeczywistości polega epiczny charakter powieści w poważnym stopniu na wyborze tematu. Homer opisywał społeczeństwo o pierwotnej kulturze. Podobnie też każdy artystycznie doskonały obraz prymitywnego bytowania, zwłaszcza życia chłopów, z łatwością nabiera cech zwanych przez nas epicznymi”. (F. Böök, „Chłopi” Reymonta w Szwecji, cyt. za: S. Żak, Polscy pisarze nobliści, Oficyna Wydawnicza STON 2, Kielce 1998, s. 109).

Mit opowieść wyrażająca i organizująca wierzenia religijne danej społeczności, przede wszystkim archaicznej, stanowi narrację o konkretnych wydarzeniach, tak jednak pomyślaną, by jej sens był zawsze ogólny, odnosił się do zasad wiary, porządku świata, ludzkiego postępowania itp. opowiadana historia dotyczy zwłaszcza tego, co było na początku (powstanie bogów, ludzi, światów)‏ jej bohaterami są istoty boskie lub wyposażone w ponadludzkie cechy łączy się z praktyką życiową, gdyż stanowi podstawę obyczajów, rytuałów, obrzędów pełni funkcje poznawcze, religijne, światopoglądowe

Archetyp (wg Carla Gustawa Junga)‏ reprezentacja psychologiczna koniecznych reakcji na typowe sytuacje, prawzorzec ludzkiego postępowania nie jest dostępny w bezpośrednim opisie, wyraża się tylko przez symbole liczba archetypów jest ograniczona – odpowiadają one typowym doświadczeniom fundamentalnym archetypy budzą się w sytuacjach granicznych, zintegrowane ze świadomością powodują włączenie jednostki w „wieczysty proces kosmiczny”

Reakcja na archetyp „w każdym z tych [mitycznych] obrazów zawarty jest fragment ludzkiej psychologii i ludzkiego losu, fragment cierpienia i rozkoszy, które nieskończoną ilość razy przeżywali nasi przodkowie i które zasadniczo miały zawsze ten sam przebieg. [...] Chwila, w której pojawia się sytuacja mitologiczna zawsze charakteryzuje się szczególną intensywnością emocjonalną – wydaje się nam wtedy, że poruszono w nas struny, które nigdy w nas nie rozbrzmiewały lub że nagle rozpętały się moce, których istnienia nie przeczuwaliśmy. [...] nagle albo doznajemy uczucia szczególnego wyzwolenia, jakbyśmy unosili się w powietrzu, albo czujemy się porwani przez jakąś potężną siłę. W takich chwilach nie jesteśmy już poszczególnymi istotami, lecz gatunkiem – słyszymy głos całej ludzkości” C. G. Jung, Archetypy i symbole, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1981.

Podsumowanie Mit niewątpliwie wyraża przeświadczenie, że człowiek jest częścią większej, sensownie uporządkowanej całości. Mogą nad nią czuwać rozliczni bogowie (jak w Grecji i Rzymie), jeden Bóg (jak w chrześcijaństwie), natura, zyskująca w micie wymiar sakralny, wreszcie czas, którego nieodwołalne panowanie jest gwarantem fundamentalnego ładu. Właśnie opisywanie jakiegoś fundamentu świata, jakiejś jego pierwotnej (metafizycznej) zasady lub siły nim rządzącej, której podlega człowiek wraz ze wszystkimi istotami żywymi, wraz z całym wszechświatem – to istotny składnik mitu. Co więcej, mit wyraża akceptację dla tej zasady czy siły, ludzkie zakorzenienie w świecie. Ponieważ porządek świata jest niezmienny, bunt nie ma sensu. Jeśli czasem bohaterowie mitu go podejmują (jak Prometeusz), to jednak po pewnym czasie ustępują sile, przeciwko której podnieśli protest. I zawsze jest to świadectwo osiągniętej mądrości.

Podsumowanie – ciąg dalszy W opowieści mitycznej konkretni ludzie, konkretne przedmioty i konkretne zjawiska stają się symbolami odwiecznych zachowań, postaw i praw rządzących światem człowieka i natury (archetypów), tworzących zresztą jedną całość (każde narodziny stają się Narodzinami, wesele – Weselem, śmierć – Śmiercią, a zatem siłami, którym podlegał człowiek i cała natura od zawsze). Poprzez swoisty rezonans los jednego człowieka czy grupy ludzi zyskuje wymiar paraboliczny: jest figurą dziejów całego rodzaju ludzkiego, daje (czytelnikowi, słuchaczowi, widzowi) rozległą panoramę czasową i przestrzenną, przekazuje prawdę o wiecznym porządku świata, który jest niezależny od wszelkich historycznych zmian. Dlatego bohaterowie mitu mogą występować w chitonach (jak w starożytnej Grecji), w chłopskich sukmanach (jak u Reymonta), ale też w dżinsach (jak w filmie Łowca jeleni).

Podsumowanie – ciąg dalszy Ukazywanie rozległej perspektywy czasowej i przestrzennej, przedstawianie historii konkretnych ludzi jakby byli reprezentantami całego rodzaju ludzkiego i streszczali w sobie jego dzieje, sprawia, że opowieść mityczną charakteryzuje patos, wzniosłość. Jej bohaterowie to ludzie pełni godności i majestatu, jakby występowali na koturnach, choćby nawet sami w sobie byli trywialni i śmieszni. Bo ta godność i majestat nie od nich pochodzi.