TERMOTERAPIA ciepłolecznictwo Ćwiczenia 2. mgr Katarzyna Sobczak

Podział termoterapii Ciepłolecznictwo Zimnolecznictwo

Ciepłolecznictwo Dostarczanie do ustroju energii cieplnej drogą: przewodzenia – kondukcji – polega na wyrównaniu energii kinetycznej cząstek w wyniku ich bezpośredniego zderzenia -ciała stałe. przenoszenia – konwekcji – charakterystyczny dla gazów i cieczy. promieniowania – radiacji .

WPŁYW CIEPŁA NA ORGANIZM: Wpływ bodźców cieplnych na organizm zależy od następujących czynników: Natężenia bodźca tzn.: różnicy między temperaturą bodźca a temperaturą organizmu Okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu ciepła. Możliwości termoregulacyjnych ustroju Czasu działania bodźca w czasie Powierzchni ciała, na którą działa bodziec Zmiany natężenia bodźca w czasie

Jednym z podstawowych odczynów organizmu na ciepło jest odczyn ze strony naczyń krwionośnych. Zachowanie się naczyń krwionośnych pod wpływem ciepła określa prawo Dastre Morata: Bodźce termiczne działając na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam jak naczynia skóry. Zgodnie zatem z tym prawem, jeśli naczynia krwionośne skóry ulegają pod wpływem ciepła rozszerzeniu, to duże naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej ulegają zwężeniu; jeśli zaś naczynia krwionośne skóry ulegną pod wpływem zimna zwężeniu, to duże naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej rozszerzają się.

Odczyn miejscowy: polega na rozszerzeniu naczyń limfatycznych i krwionośnych, powodując zwiększony przepływ krwi w miejscu działania energii cieplnej. rumień cieplny, jest nieregularnym, plamistym, zgodnym z układem naczyń zaczerwienieniem skóry. Pojawia się w kilka minut od zadziałania bodźca i utrzymuje się 1 – 2 godz. po zabiegu. Zaczerwienienie skóry przekracza pole działania bodźca, po zabiegu znika bez pozostawienia śladu.

W stanie przegrzania ustroju: Odczyn ogólny: jeśli do ustroju dostarczy się dużą ilość ciepła w warunkach utrudniających jej oddawanie to odczyn wyrazi się znacznym podniesieniem temperatury ciała, czyli przegrzaniem. W stanie przegrzania ustroju: przemiana materii ulega wzmożeniu o ok. 3,6% akcja serca ulega przyśpieszeniu o ok. 20 uderzeń/ min. zawartość krwi tętniczej maleje a w żylnej wzrasta oddech ulega niewielkiemu przyśpieszeniu i spłyceniu podwyższenie temperatury ciała zwiększenie pojemności minutowej serca czynność wydzielnicza nerek na skutek odwodnienia się zmniejsza

czynność gruczołów potowych i łojowych się zwiększa następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych obwodowych i zwiększenie szybkości przepływu krwi w obszarze poddanym zabiegowi obniżenie ciśnienia krwi rozluźnienie mięśni szkieletowych i gładkich zmniejszenie aktywności tworu siatkowatego (ogólne odprężenie)

Termoregulacja Zespół czynników fizycznych i fizjologicznych pozwalających na utrzymanie stałej temperatury ciała czyli zabezpieczenie organizmu przed przegrzaniem i oziębieniem.

Termoregulacja fizyczna Zabezpiecza organizm przed przegrzaniem. 1 etap – dochodzi do przyjęcia takiej pozycji, w której zwiększa się powierzchnia oddawania ciepła. Rozszerzają się naczynia krwionośne skóry, przyspiesza się akcja serca, spłyca i przyspiesza oddech. 2 etap – dochodzi do zwiększonego wydzielania potu.

Termoregulacja chemiczna Zabezpiecza organizm przed oziębieniem. etap – dochodzi do skurczu naczyń krwionośnych powierzchownych i przerzucenie ich w głąb organizmu. Przyjęcie pozycji zmniejszającej powierzchnie ciała etap – polega na wzmożeniu przemiany materii i pojawieniu się skurczów mięśni.

Wpływ ciepła na organizm Ciepło ma 3 zasadnicze działania: 1. przeciwbólowe 2. przeciwzapalne 3. obniżające napięcie mięśniowe oraz 4. poprawia rozciągliwość tkanki kolagenowej 5. poprawia lepkość mazi stawowej i zwiększa ruchomość w stawach

6. poprawia trofikę tkanek 7 6. poprawia trofikę tkanek 7. przyspiesza gojenie powierzchownych zranień 8. działa ogólnie kojąco, uspokajająco, odprężająco 9. nasila procesy przemiany materii i pobudza krążenie 10. ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe

Niepożądane działanie ciepła uczynnia utajone infekcje nasila istniejące infekcje i stany zapalne uaktywnia enzymy destrukcji chrząstek stawowych powoduje zwiększenie przepuszczalności ścian naczyń wywołując obrzęk i krwawienia może zakłócać czynność serca i krążenia przekroczenie granicy tolerowania temperatury – 45 – 48O C może powodować jej uszkodzenie (poparzenie) wydalanie z potem dużej ilości wody, chlorku sodu i innych substancji mineralnych może prowadzić do odwodnienia

Wskazania do stosowania ciepła przewlekłe stany zapalne mięśni, ścięgien, nerwów i stawów. wszystkie stany przebiegające ze zwiększonym napięciem mięśniowym. blizny i bliznowce choroby zwyrodnieniowe stawów stany po stłuczeniach i urazach tkanek miękkich – po ustąpieniu odczynu zapalnego choroby układu nerwowego po ustąpieniu stanu ostrego – nerwobóle, rwa kulszowa choroby reumatyczne – w okresie remisji i 1 faza RZS choroby układu krążenia – choroba Raynauda choroby przemiany materii – otyłość choroby układu moczowego – zapalenia pęcherza moczowego

Objaw Raynauda - napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk, rzadziej stóp Objaw Raynauda - napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk, rzadziej stóp. Powstający pod wpływem zimna, emocji lub bez uchwytnej przyczyny.

Przeciwwskazania do stosowania ciepła ostre i podostre stany zapalne zaostrzenia występujące w chorobach przewlekłych np. artrozy, świeże wypadnięcia dysku, obrzęki, krwawienia, nowotwory, tętnicze i żylne zaburzenia krążenia obwodowego, zakrzepowe zapalenia żył, ciężkie choroby serca i krążenia świeże urazy niemowlęta, osoby w starczym wieku miażdżyca tętnic, żylaki choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy obrzęki odwapnienia stany po długotrwałym unieruchomieniu zaburzenia czucia

Przeciwwskazania z ogólnego stanu zdrowia choroby nowotworowe gruźlica ciąża – przekrwienie miednicy niewydolność krążenia nadciśnienie tętnicze – nieustabilizowane farmakologicznie gorączka i stany podgorączkowe choroby zakaźne złe samopoczucie pacjenta

ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE ŁAŹNIA SUCHA RZYMSKA SAUNA ŁAŹNIA SUCHA SZAFKOWA ZABIEGI CIEPLNE PRZY UŻYCIU PARAFINY

Parafina Jest węglowodorem nasyconym charakteryzującym się dużą pojemnością cieplną i małym przewodnictwem ciepła tzn. bardzo wolno oddaje ciepło. do zabiegów używamy bezwonną parafinę białą, w stanie stałym z dodatkiem parafiny płynnej (olej parafinowy) co zwiększa jej plastyczność. Na 1 kg. parafiny stałej dodajemy 20 – 50 g. parafiny płynnej

Charakterystyka Temp. topnienia – 45 – 50O C Temp. wrzenia – 250O C Temp. wyjaławiania – 90O C Temp. do zabiegów z zanurzeniem kończyn powinna wynosić 53 – 54O C Temp. do nakładania warstwami na ciało – do 60O C

Sposób przygotowania parafiny parafinę podgrzewa się w łaźni wodnej lub w specjalnej kuchni parafinowej. parafina pozabiegowa może zostać wielokrotnie użyta. Zużytą parafinę filtruje się przez gazę a następnie wyjaławia. w przypadku dużego zanieczyszczenia parafinę pozabiegową gotuje się z wodą, po czym po zastygnięciu parafiny wodę się zlewa. Powtarzamy kilkakrotnie.

KUCHNIA PARAFINOWA

KUCHNIA PARAFINOWA

Warunki BHP pomieszczenia powinny być wyposażone w sprzęt gaśniczy odpowiednia wentylacja pomieszczeń personel powinien być poddawany rotacji ze względu na toksyczność oparów parafinowych. personel powinien posiadać odzież ochronną, gumowe rękawice, fartuch igielitowy

obowiązkowe badanie lekarskie personelu (obecność ciał parafinowych w ślinie) drogi komunikacyjne między pomieszczeniami powinny być odpowiednio szerokie. w widocznym miejscu powinna znajdować się tablica ostrzegająca pacjentów przed zmianą ułożenia podczas zabiegu temp. pomieszczeń nie powinna przekraczać 25O C

Przygotowanie pacjenta do zabiegu przed przystąpieniem do zabiegu sprawdzamy czy pacjent nie ma zaburzeń czucia (ciepła i zimna woda) skórę bardzo owłosiona smarujemy wazeliną pacjent powinien obnażyć część ciała poddawaną zabiegowi zabieg wykonujemy na skórę czystą i suchą zależnie od okolicy ciała poddanej zabiegowi pacjent powinien wygodnie siedzieć lub leżeć reszta ciała nie poddana zabiegowi powinna być okryta po zabiegu pacjent powinien odpocząć ok.15 minut

Wskazania choroby stawów, zwłaszcza rąk i stóp blizny i zrosty pooperacyjne przykurcze pourazowe i pooperacyjne RZS i ZZSK zmiany zwyrodnieniowe i zniekształcające w stawach niektóre porażenia nerwów obwodowych przygotowanie do kinezyterapii i masażu

Przeciwwskazania osteoporoza czynna gruźlica ubytki i owrzodzenia skóry, wypryski ostre stany zapalne obrzęki stany zagrażające krwawieniem świeże blizny zaburzenia czucia i inne, w których jest przeciwwskazane stosowanie ciepła

Rodzaje zabiegów parafinowych Częściowe kąpiele parafinowe: Kąpiel parafinowa rąk lub stóp. Wykonujemy w odpowiednio dużych naczyniach wypełnionych parafiną o temp. 53O C. Czas zabiegu – 30 – 40 minut Ilość zabiegów – 10 – 20 Zabiegi stosujemy minimum 3 razy w tygodniu

Wykonujemy na okolice barku, pleców, stawów kolanowych i łokciowych. Okłady parafinowe: Wykonujemy na okolice barku, pleców, stawów kolanowych i łokciowych. Pędzlowanie Parafinę nakładamy warstwami za pomocą pędzla, bezpośrednio na skórę. Pierwsza warstwa szybko stygnie stanowiąc warstwę izolacyjną. Po uzyskaniu warstwy ok. 1 – 2cm. okład owijamy papierem woskowym lub folią a następnie przykrywamy kocem, ręcznikiem lub flanelą. Czas zabiegu – ok. 30 minut Po zabiegu skórę wycieramy i ponownie okrywamy.

Metoda kuwetowa Parafinę wlewa się do kuwety na grubość ok. 2cm. Po skrzepnięciu wyjmujemy cały płat parafiny i układamy i formujemy na powierzchni zabiegowej. Następnie przykrywamy folią i kocem. Czas zabiegu – 20 – 30 minut Ilość zabiegów – 10 – 20

Zawijania parafinowe Do zabiegu używamy kilka warstw gazy o wym. ok. 12/50cm. zanurzonej w parafinie. Po nałożeniu pędzlem, bezpośrednio na skórę pierwszej warstwy parafiny owijamy dany staw warstwą okładu parafinowego. Do owinięcia używamy ok. 2 – 3 okłady. Ten rodzaj zabiegu stosujemy na stawy barkowe, kolanowe, dłonie i stopy. Wlewy okołostawowe Na staw nakłada się specjalny worek gumowy, który po wypełnieniu go przez górny otwór parafiną ściśle przylega do stawu. Czas zabiegu – 20 minut

Stosuje się przy porażeniu nerwu twarzowego. Okłady parafinowe dłoni i stóp Po nałożeniu pędzlem warstwy ochronnej zanurzamy dłonie lub stopy w parafinie na ok. 0,5s i wynurzamy. Po 3s powtarzamy czynność aż do uzyskania warstwy o grubości 2 – 3cm. (ok.10 powtórzeń) Czas zabiegu – 15 – 30 minut Temp. parafiny rośnie od 42O C do 54O C Maseczki parafinowe Stosuje się przy porażeniu nerwu twarzowego. Parafinę nakłada się na gazę, którą okłada się twarz. Należy zabezpieczyć oczy i uszy. Temp. okładu – poniżej 45O C Czas zabiegu – 20 minut

Po zabiegach parafinowych może wystąpić przemijający odczyn podrażnienia skóry. Skóra po zabiegu jest początkowo blada następnie różowa, zaczerwieniona, wilgotna, pokryta potem, ucieplona. Parafina stygnąc kurczy się i wywiera mikromasujące działanie.

Okłady z parafango Jest to mieszanina fango i parafiny. Fango jest to szlam leczniczy pochodzenia wulkanicznego. Masę podgrzewamy w specjalnych kuchenkach do temp. 50O C, następnie rozkładamy na grubość ok. 2cm. Gdy masa przestygnie do ok. 47O C nakładamy ją na ciało.

Zabiegi z zastosowaniem ciepła suchego Nagrzewanie termoforem Nie układamy termoforu bezpośrednio na skórę Nagrzewanie w budkach cieplnych (Polano) Budki cieplne zbudowane z drewna, wewnątrz których znajdują się żarówki o mocy 24 – 40W w ilości od 4 do 24 – zależnie od przeznaczenia. Czas zabiegu – 20 – 30 minut Maksymalna temperatura zabiegu – 45O C

Nagrzewanie poduszką elektryczną Nakładamy bezpośrednio na okolicę ciała poddawaną zabiegowi. Nagrzewanie gorącym piaskiem Stosujemy piasek o średnicy ziaren ok. 2 – 3 mm. podgrzany do temp. 40 – 46O C. Worek z piaskiem przykładamy bezpośrednio na skórę. Można również stosować również kąpiele z piaskiem w drewnianych wannach (tylko u osób ze zdrowym układem krążenia)

Inne Gorący rulon Zwinięte ręczniki nasączamy wrzącą wodą i toczymy po skórze. Po wystygnięciu ręcznik odwracamy i czynność powtarzamy Temp. zabiegu - ok. 45O C. Maksymalnie 67O C Czas trwania zabiegu – 10 – 20 minut Woreczki z kwiatem siana Kwiat siana można znaleźć na podłodze, pod magazynowanym sianem. Wkładamy je do woreczków i podgrzewamy na parze. Czas zabiegu – 10 minut, codziennie Wskazania – bóle reumatyczne, naciągnięte mięśnie, psychowegetatywne stany napięcia.

Łaźnia sucha szafkowa Zabieg wykonywany jest w specjalnej szafce drewnianej, w której przebywa chory, natomiast jego głowa pozostaje na zewnątrz. Powietrze nagrzewane jest grzejnikami elektrycznymi do temperatury od 60OC do 80OC. Czas zabiegu wynosi 15 – 20 min.

Łaźnia sucha rzymska Zabieg wykonuje się w specjalnie przystosowanym pomieszczeniu, w którym powietrze nagrzewa się do temperatury 40 – 60OC za pomocą piecyków lub grzałek elektrycznych. W pomieszczeniu znajduje się instalacja z zimną wodą służąca do zmywania twarzy i wykonywania zimnych okładów na okolicę serca. Po zabiegu chorego poddaje się letniej kąpieli.

Sauna Zabieg wykonuje się w specjalnym, zaizolowanym pomieszczeniu, które wyłożone jest drewnem a montowane kaskadowo ławy umożliwiają korzystanie z kąpieli na różnej wysokości. Źródłem ciepła jest piec, w którym specjalne grzałki elektryczne ogrzewają umieszczone w nim kamienie do temperatury ok. 200OC a te następnie oddają ciepło otoczeniu. Zależnie od wysokości występują duże różnice temperatury i wilgotności. Pod sufitem temp. osiąga ok. 100OC a wilgotność 2 – 6% a przy podłodze temp. wynosi tylko 40OC a wilgotność 20 – 70% .

Zasadniczą cechą sauny jest naprzemienne nagrzewanie i ochładzanie ustroju. Faza nagrzewania – trwa zwykle od 5 do 12 minut. By zwiększyć efekt przegrzania polewa się wodą kamienie znajdujące się w piecu. Faza ochładzania – można ją realizować poprzez wyjście na świeże powietrze, polewanie, zanurzenie w basenie z zimną wodą, poddanie się natryskowi, itp. Trwa od 5 do 12 minut.

Sauna

Działanie sauny na ustrój Oddziaływanie zabiegu na ustrój sprowadza się do obciążenia mechanizmów termoregulacyjnych i wywołaniu następczych zmian odczynowych. Zmiany te zależą od fazy zabiegu: Faza nagrzewania wysoka temperatura powoduje znaczne przegrzanie ustroju. Temperatura wnętrza ciała może osiągnąć 39OC a powierzchni skóry nawet 42OC.

Ciepło działa na skórę i błonę śluzową dróg oddechowych w efekcie czego zwiększa się przemiana materii średnio o 11%. Występuje również przyspieszenie oddychania do 24 – 36 oddechów/min. Częstość akcji serca wzrasta 100 – 120/min. Obniża się wartość ciśnienia rozkurczowego Zwiększone wydzielanie kortyzolu podwyższa wydolność wysiłkową Wywiera korzystny wpływ na odporność ustroju

zmniejszenie częstości akcji serca Faza ochładzania zmniejszenie częstości akcji serca podwyższenie ciśnienia rozkurczowego krwi Po zabiegu należy uzupełnić płyny (sok pomidorowy) wskazany jest 30 minutowy odpoczynek

Wskazania przewlekłe schorzenia gośćcowe choroba zwyrodnieniowa stawów stany pourazowe narządu ruchu choroby skóry np. trądzik przewlekłe schorzenia narządów rodnych pielęgnacja ciała, odprężenie, odnowa biologiczna

Przeciwwskazania ostre i przewlekłe choroby zakaźne gorączka i początkowy okres przeziębienia skłonność do krwawień gruźlica, choroby nowotworowe choroby nerek, wątroby, niedokrwistość ciąża zagrożona zaburzenia wydzielania wew. padaczka choroby ukł. krążenia jaskra niektóre choroby skóry alkoholizm, narkomania