Praca prawnika w Niemczech i w Polsce Schillerstrasse 20 D-60313 Frankfurt am Main Tel. 0049 69 / 913 301 – 0 Fax 0049 69 / 913 301 – 19 Al. Jerozolimskie 101 lok. 12 02-011 Warszawa tel. + 48 22 745 01 90 fax + 48 22 745 01 91 Joachim Hilla Rechtsanwalt - Frankfurt nad Menem radca prawny - Warszawa Praca prawnika w Niemczech i w Polsce wykład na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w ramach Kliniki Prawa Warszawa, 4 marca 2009 roku www.hilla.eu e-mail: office@hilla.pl

Praca prawnika w Niemczech i w Polsce Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Praca prawnika w Niemczech i w Polsce Wprowadzenie Zawody prawnicze i nieprawnicze (dla prawników) Kształcenie prawników Możliwości wykonywania zawodu w drugim państwie Tzw. warunki Różnice w pracy na przykładzie zastępstwa procesowego w sprawach cywilnych Podsumowanie Wskazówki bibliograficzne www.hilla.eu

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Joachim Hilla Wykonuje zawód adwokata w Niemczech, radcy prawnego w Polsce. Tłumacz języka polskiego dla sądów i notariuszy w Hesji. Studia prawnicze w Katowicach (dyplom w 1976 r.), Warszawie i Heidelbergu, asystentura na Uniwersytetach w Katowicach i Passau. Drugi egzamin państwowy w Niemczech i egzamin radcowski w Polsce. Liczne publikacje z zakresu prawa polskiego i niemieckiego. Od 1990 roku praktyka adwokacka. Do 1998 r. wspólnik w dużej niemieckiej kancelarii adwokackiej. Własne kancelarie we Frankfurcie nad Menem i w Warszawie. Doświadczenie arbitrażowe w Polsce i w Niemczech. www.hilla.eu

Członkostwo: Rechtsanwaltskammer we Frankfurcie n/Menem, Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Członkostwo: Rechtsanwaltskammer we Frankfurcie n/Menem, Okręgowa Izba Radców Prawnych (OIRP) w Warszawie, Deutscher Anwaltverein (DAV), Deutsche Institution für Schiedsgerichtsbarkeit (DIS), Deutsche Gesellschaft für Osteuropakunde (DGO), 6. Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa (IHK) w Warszawie

I. Wprowadzenie Prawo karne u prof. Woltera Cel wykładu: Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa I. Wprowadzenie Prawo karne u prof. Woltera Cel wykładu: przykładowe wskazanie aktualnych różnic w pracy prawnika w dwóch krajach www.hilla.eu

II. Zawody prawnicze i nieprawnicze Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa II. Zawody prawnicze i nieprawnicze Zawody prawnicze Zawody nieprawnicze dla prawników www.hilla.eu

1. Kto jest prawnikiem ? Niemcy Polska Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 1. Kto jest prawnikiem ? Niemcy Richter Staatsanwalt Rechtsanwalt Notar Polska sędzia prokurator adwokat radca prawny notariusz www.hilla.eu

2. Zawody nieprawnicze dla prawników Niemcy Testamentvollstrecker Insolvenzverwalter Schiedsrichter Mediator Steuerberater Wirtschaftsprüfer Polska wykonawca testamentu syndyk masy upadłościowej arbiter sądu polubownego mediator doradca podatkowy biegły rewident

III. Kształcenie prawników Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa III. Kształcenie prawników www.hilla.eu

Jak zostać prawnikiem? Polska Niemcy Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Jak zostać prawnikiem? Polska Uniwersyteckie studia prawnicze zakończone magisterium Aplikacje: adwokacka, radcowska, prokuratorska, sędziowska itd. Egzamin adwokacki … Niemcy Studia uniwersyteckie (przynajmniej 7 semestrów) zakończone 1. Staatsexamen Referendardient 2. Staatsexamen www.hilla.eu

1. Kształcenie uniwersyteckie Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 1. Kształcenie uniwersyteckie www.hilla.eu

1. Kształcenie uniwersyteckie Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 1. Kształcenie uniwersyteckie Podobieństwa odnośnie programu, toku i okresu nauczania Różnice w metodzie nauczania i egzaminach: Pisemne „klauzury” i prace domowe, prace seminaryjne - oś myślenia prawniczego: „Kto, od kogo, czego i na jakiej podstawie prawnej może żądać” - odpowiedzialność karna S, L i B Pisemny egzamin państwowy (4-8 dni) System ocen i jego znaczenie Skala punktów 0-18 www.hilla.eu

2. Aplikacja / Referendardienst Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 2. Aplikacja / Referendardienst www.hilla.eu

2. Aplikacja/Referendardienst (różnice) Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 2. Aplikacja/Referendardienst (różnice) 1. koncepcja: Einheitsjurist – jedna aplikacja dla wszystkich zawodów 2. dostępność – każdy, kto zdał 1. egzamin państwowy 3. cel: żadnego powtarzania studiów uzyskanie praktycznych umiejętności wykonywania zawodu Relationstechnik jako Wunderwaffe niemieckich prawników 4. przebieg Pflicht- und Wahlstationen (w tym zagranicą) 5. egzamin 8-12 pięciogodzinnych pisanych klausur ewentualnie kilkutygodniowa praca domowa całodniowy egzamin ustny ewentualnie z referatem www.hilla.eu

3. Fachanwaltschaften www.hilla.eu Fachanwalt für Arbeitsrecht Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 3. Fachanwaltschaften Fachanwalt für Arbeitsrecht Fachanwalt für Bank- und Kapitalrecht Fachanwalt für Bau- und Architektenrecht Fachanwalt für Erbrecht Fachanwalt für EU Fachanwalt für Familienrecht Fachanwalt für gewerblichen Rechtschutz Fachanwalt für Handels- und GesellschR Fachanwalt für Informationstechnologierecht Fachanwalt für Insolvenzrecht Fachanwalt für Medizinrecht Fachanwalt für Miet- und Wohnungseigentumsrecht Fachanwalt für Sozialrecht Fachanwalt für Steuerrecht Fachanwalt für Strafrecht Fachanwalt für Verkehrsrecht Fachanwalt für Verwaltungsrecht Fachanwalt für Versicherungsrecht Fachanwalt für Transport- und Speditionsrecht Fachanwalt fur Urheber- und Medienrecht Prawo pracy Prawo bankowe i rynku kapitałowego Prawo budowlane Prawo spadkowe Prawo Uni Europejskiej Prawo rodzinne Prawo ochrony własności przemysłowej Prawo handlowe i spółek Prawo technologii informatycznych Prawo upadłościowe Prawo medyczne Prawo lokalowe i najmu Prawo pomocz społecznej Prawo podatkowe Prawo karne Prawo ruchu drogowego Prawo administracyjne Prawo ubezpieczeń Prawo transportu i spedycji Prawo autorskie i mediów www.hilla.eu

IV. Możliwości wykonywania zawodu Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa IV. Możliwości wykonywania zawodu w innym państwie: Notka historyczna Regulacje europejskie (UE) Regulacje WTO: - ustawa o prawnikach zagranicznych - Bundesrechtsanwaltsordnung § 206 www.hilla.eu

1. Notka historyczna www.hilla.eu Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 1. Notka historyczna www.hilla.eu

2. Regulacje europejskie (UE) Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 2. Regulacje europejskie (UE) www.hilla.eu

a) Art. 49-60 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Prawo europejskie a) Art. 49-60 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską b) Dyrektywa Rady z dn. 22.03.1977 r. mająca na celu ułatwienie skutecznego korzystania przez adwokatów ze swobody świadczenia usług (77/249/EWG) c) Dyrektywa Rady z dn. 21.12.1988 r. dotycząca ogólnego systemu uznawania dyplomów szkół wyższych, przyznanych na zakończenie przynajmniej 3-letniego kształcenia i doskonalenia zawodowego (89/48/EWG) d) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 16.02.1998 r. w sprawie ułatwienia stałego wykonywania zawodu adwokata w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych (98/5/UE) www.hilla.eu

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Statystyka liczby osób przypadających na jednego prawnika w UE i jej państwach członkowskich Miejsce* kraj Liczba ludności Liczba prawników ** Liczba mieszkańców przypadających na jednego prawnika 8 Niemcy 82 060 000 146 910 559 15 Polska 38 139 000 34 181 1 116 * Wśród innych państw UE i państw członkowskich ** Posługujących się tytułem zawodowy zgodnie z dyrektywą 98/5/EC Źródło: Rzeczpospolita/Prawo co dnia z dn. 19.02.2009 na podstawie danych CCBE www.hilla.eu

Liczba mieszkańców przypadająca na jednego prawnika Miejsce* kraj Liczba ludności Liczba prawników ** Liczba mieszkańców przypadająca na jednego prawnika 1 Włochy 59 418 550 213 081 279 2 Grecja 11 216 708 38 000 295 3 Hiszpania 46 063 511 154 953 298 6 Wielka Brytania 60 975 000 139 789 436 10 Belgia 10 584 534 15 363 689 16 Słowacja 5 455 000 4 595 1 187 17 Czechy 10 425 000 8 020 1 300 19 Francja 63 753 140 47 765 1 335 20 Austria 8 192 880 5 129 1 597 25 Litwa 3 354 700 1 590 2 110 26 Irlandia 4 422 100 2 008 2 202 27 Finlandia 5 313 026 908 437 548 Unia Europejska 497 869 567

V. Tzw. Warunki: Wynagrodzenie Warunki pracy www.hilla.eu Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa V. Tzw. Warunki: Warunki pracy Wynagrodzenie www.hilla.eu

1. Warunki pracy: oprzyrządowanie programy dla prawników literatura Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 1. Warunki pracy: oprzyrządowanie programy dla prawników literatura miecz Damoklesa odpowiedzialności cywilnej - ubezpieczenia konkurencja www.hilla.eu

Konkurencja www.hilla.eu Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Konkurencja www.hilla.eu

c.d.

(…)

2. Wynagrodzenie: służba państwowa wolne zawody (fakty i mity) Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 2. Wynagrodzenie: służba państwowa wolne zawody (fakty i mity) www.hilla.eu

Rechtsanwaltfachangestellter Steuerfachangestellter Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa zawód Wynagrodzenie wschód wynagrodzenie północ Południe/zachód Jurist 2600 3289 3520 Notar 4905 5300 5500 Rechtsanwalt 1500 1800 2100 Rechtsanwaltfachangestellter 1200 1400 1650 Steuerberater 2500 3000 3500 Steuerfachangestellter 1670 2150 Wirtschaftsjurist 2800 Wirtschaftsprüfer 4500 5200 www.hilla.eu

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa VI. Różnice w pracy na przykładzie zastępstwa procesowego w sprawach cywilnych www.hilla.eu

1. Obowiązek przedłożenia pełnomocnictwa - art. 126 § 3 k.p.c Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 1. Obowiązek przedłożenia pełnomocnictwa - art. 126 § 3 k.p.c „ § 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać: 1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron (…) § 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa. (…)” 2. Skutki braków formalnych – - art. 130 k.p.c. 3. Zwolnienie od kosztów sądowych/pomoc w poniesieniu kosztów sądowych www.hilla.eu

- sposób dochowania – art. 165 k.p.c Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 4. Dochowanie terminów: - sposób dochowania – art. 165 k.p.c „§ 1. Terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego. § 2. Oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu § 3. To samo dotyczy złożenia pis ma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego oraz przez członka załogi polskiego statku morskiego u kapitana statku.” - kazus faks 5. Prekluzje dowodowe 6. Postępowania dowodowe formułowanie tezy dowodowej 7. Doręczenie protokołów 8. Terminy na wniesienie środków zaskarżenia i ich uzasadnienie www.hilla.eu

VIII. Wskazówki bibliograficzne Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa VIII. Wskazówki bibliograficzne www.hilla.eu

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Literatura: 1. Kłaczyńska Katarzyna, Kłaczyński Michał, Świadczenie przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Polsce: Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004, 2. Bohdan Łukasz, Usługi prawnicze w Unii Europejskiej, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2000, 3. Kulesza i Kamiński Biuro Doradztwa Prawnego Swoboda świadczenia usług i wykonywania wolnych zawodów, cz. 1 - Opracowanie analityczne, cz. 2 - Dokumenty, Komitet Integracji Europejskiej, Warszawa 1998, 4. Filipek Józef, Wykonywanie wolnych zawodów, Urząd Rady Ministrów, Biuro ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej, Komitet Integracji Europejskiej, Warszawa 1996. www.hilla.eu

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Artykuły: 1. Winnicka Hanna, Wolność przedsiębiorczości dla prawników w Unii Europejskiej czyli prowadzenie stałej praktyki w innym kraju członkowskim niż ten, w którym uzyskano uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego, Radca Prawny nr 5/2005, str. 84-96, 2. Winnicka Hanna, Swoboda świadczenia usług prawniczych w prawie wspólnotowym, Radca Prawny nr 3/2005, str. 79-88, 3. Klatka Zenon, Reprezentowanie klienta przez prawnika zagranicznego w postępowaniu przez sądami i innymi organami władzy publicznej, Radca Prawny nr 5/2004, str. 115-126, 4. Podleś Marcin, Zasady ponadgranicznej działalności prawników w Unii Europejskiej i ich urzeczywistnienie na przykładzie prawa niemieckiego, Radca Prawny nr 5/2003, str. 98-112, www.hilla.eu

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 5. Laszuk Grażyna, Świadczenie pomocy prawnej w Zjednoczonej Europie a prawo polskie, Radca Prawny nr 4/2001, str. 28-41, 6. Gromek-Broc Katarzyna, Swobodny przepływ adwokatów w Unii Europejskiej w świetle dyrektywy 98/5 WE o prowadzeniu działalności zawodowej na terenie innego kraju członkowskiego, Radca Prawny nr 2/2001, str. 86-91, 7.Hilla Joachim, Nowe zasady wykonywania zawodu prawnika w Unii Europejskiej (dyrektywa 98/5/EC), Monitor Prawniczy nr 11/1999, str. 52-55. 8. Hilla Joachim, Udział obrońców i pełnomocników z innych państw w postępowaniu karnym przeciwko cudzoziemcom w Polsce, Przestępczość przygraniczna, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000, www.hilla.eu

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa Podsumowanie: Pomimo daleko idących podobieństw obraz jest zróżnicowany Diabeł tkwi w szczegółach wniosek: nie chałturzyć www.hilla.eu

Rechtsanwalt i radca prawny Sukcesów w karierze prawniczej! Joachim Hilla Rechtsanwalt i radca prawny Al. Jerozolimskie 101 lok. 12 02-011 Warszawa tel. + 48 22 745 01 90 fax + 48 22 745 01 91 Schillerstrasse 20 D-60313 Frankfurt am Main Tel. 0049 69 / 913 301 – 0 Fax 0049 69 / 913 301 – 19 www.hilla.eu