Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Podstawy przedsiębiorczości Temat: Dochody ze świadczeń

Dochody ze świadczeń Dochody ze świadczeń są, obok dochodów z pracy, najważniejszym źródłem dochodów gospodarstw domowych w Polsce. Dochody ze świadczeń Świadczenia emerytalne (I, II i III filar) Świadczenia rentowe Zasiłki Świadczenia z pomocy społecznej macierzyński chorobowy pogrzebowy dla bezrobotnych rzeczowe pieniężne

Stopy procentowe składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń Ubezpieczenia społeczne w Polsce Stopy procentowe składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń Składki na ubezpieczenie emerytalne 19,52% podstawy wymiaru Składki na ubezpieczenia rentowe 13,00% podstawy wymiaru Składki na ubezpieczenie chorobowe 2,45% Składka na ubezpieczenie wypadkowe od 0,90% do 3,60%

Ubezpieczenia społeczne w Polsce Ogółem Od 35,94% do 38,83% 7,30% otwarty fundusz emerytalny Na ubezpieczenie emerytalne 19,52% Na ubezpieczenie rentowe 13% Na ubezpieczenie chorobowe 2,45% Na ubezpieczenie wypadkowe od 0,90% do 3,60% pracownik 9,76% pracodawca 6,50%

Ubezpieczenia społeczne w Polsce Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ubezpieczeń społecznych jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.). W Polsce realizacją przepisów o ubezpieczeniach społecznych zajmują się: Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) - dla pracowników najemnych oraz ludności utrzymującej się z pozarolniczej działalności gospodarczej, instytucja obsługująca Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) oraz część innych funduszy społecznych (np. Narodowy Fundusz Zdrowia) Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) – dla ludności utrzymującej się z rolniczej działalności gospodarczej.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) jest polskim funduszem państwowym, którego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. FUS realizuje zadania z zakresu I-go Filaru ubezpieczeń społecznych w systemie redystrybutywnym. Przychody FUS pochodzą ze składek na ubezpieczenia społeczne, dotacji z budżetu państwa oraz krótkoterminowych kredytów komercyjnych (pożyczki płynnościowe). Ze środków zgromadzonych w funduszu finansowane są wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego, wydatki na prewencję rentową i inne.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce Zakład Ubezpieczeń Społecznych (oficjalny skrót ZUS) – państwowa instytucja publicznoprawna realizująca zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych w Polsce. Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) jest to świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej albo utraciły ją w znacznym stopniu oraz nie dysponują innymi źródłami dochodu gwarantującymi możliwość utrzymania się.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce Metoda gromadzenia kapitału na świadczenia społeczne jest determinowana przez system ubezpieczeń, wybrany w danej instytucji. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy: System kapitałowy - pracownik przez cały czas swojej aktywności zawodowej odkłada składki, które są lokowane na oprocentowanych rachunkach bankowych. Po przejściu na emeryturę pracownik może dysponować całym kapitałem wraz z odsetkami, lub tylko comiesięcznymi świadczeniami pochodzącymi z odsetek od kapitału, wypłacanymi dożywotnio. Po śmierci kapitał może być dziedziczony przez rodzinę pracownika.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce System redystrybutywny (repartycyjny, pay-as-you-go, PAYG) - składki pracownika trafiają do wspólnej puli, z której wypłacane są na bieżące świadczenia dla osób, którym one przysługują w danym momencie. Po przejściu na emeryturę świadczenia są wypłacane ze składek osób płacących je w danym momencie. Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymywane, zaś suma składek wpłaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulację w systemie. Ubezpieczenia społeczne są formą zabezpieczenia społecznego ludności przy pomocy państwa.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce Nowy system ubezpieczeń społecznych składa się z trzech odrębnych filarów. W ramach jednego dużego systemu ubezpieczeń społecznych można wyróżnić trzy podsystemy, z których każdy rządzi się odrębnymi regułami. Niektóre zasady są wspólne dla wszystkich filarów, inne są z kolei specyficzne tylko dla poszczególnych podsystemów. Trzy filary systemu I FILAR Zreformowany ZUS II FILAR Otwarte Fundusze Emerytalne III FILAR Indywidualne ubezpieczenia

Ubezpieczenia społeczne w Polsce Podstawą systemu emerytalno – rentowego są trzy filary. I FILAR ZUS II FILAR FUNDUSZE EMERYTALNE III FILAR DODATKOWE OSZCZĘDNOŚCI obowiązkowy umowa pokoleniowa zarządzany przez państwo indywidualne konta obowiązkowy kapitałowy, zarządzany przez prywatne instytucje, ściśle kontrolowany przez państwo indywidualne konta dobrowolny kapitałowy, zarządzany przez prywatne instytucje, indywidualne konta

Zakres ubezpieczeń społecznych Składka płacona na ubezpieczenia społeczne została podzielona na cztery odrębne składki ubezpieczeniowe, na: Ubezpieczenia emerytalne – polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny. 2. Ubezpieczenia rentowe – polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalną komisję np. osobom niezdolnym do pracy. Rozróżniamy rentę: inwalidzką – z tytułu niezdolności do pracy, szkoleniową – dodatek do renty inwalidzkiej na przekwalifikowanie,

Zakres ubezpieczeń społecznych rodzinną - jeśli osoba która zmarła pobierała lub była uprawniona do emerytury bądź renty. Mogą ją otrzymywać: wdowy/wdowcy, sieroty, (dodatkowe zasiłki dla sierot całkowitych), rodzice. 3. Ubezpieczenia chorobowe – polegają na wypłacie określonej kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie. 4. Ubezpieczenia wypadkowe – polegają na wypłacie określonej kwoty w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

System emerytalny w Polsce I FILAR Emerytura z I filaru opiera się na systemie repartycyjnym, który ma charakter umowy pokoleniowej. Oznacza to, że wypłacane emerytury finansowane są ze składek osób aktualnie pracujących. System ten działa sprawnie tylko wtedy, gdy zasilające system składki pracowników wpływają w wysokości wystarczającej na wypłatę świadczeń dla obecnych emerytów. Generalnie roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

System emerytalny w Polsce Rodzaje wypłat z pierwszego filaru Zgodnie z art. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca następujące świadczenia: 1) emeryturę, 2) rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową, 3) rentę rodzinną, 4) dodatek pielęgnacyjny, 5) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej, 6) zasiłek pogrzebowy. Odrębne przepisy regulują ponadto wypłacanie świadczeń w przypadku choroby, macierzyństwa, wypadku przy pracy zawodowej. Zasady wypłacania zasiłków nie uległy zasadniczym zmianom po wejściu w życie reformy, zmiany dotyczą głównie w kwestii wypłacania emerytur.

System emerytalny w Polsce II Filar – Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE). Opiera się on na zupełnie innych zasadach. Składki wpłacane do tego podsystemu nie zostają przeznaczone na wypłaty świadczeń dla aktualnych emerytów i rencistów, ale trafiają do specjalnie w tym celu utworzonych otwartych funduszy emerytalnych. Fundusze są zarządzane przez specjalnie powołane spółki akcyjne – Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE). Władzami towarzystwa są: · zarząd · rada nadzorcza · walne zgromadzenie · ewentualnie komisja rewizyjna. Kapitał akcyjny towarzystwa nie może być zebrany w drodze publicznej subskrypcji. Akcje towarzystwa są wyłącznie akcjami imiennymi i nie mogą być zamienione na akcje na okaziciela.

System emerytalny w Polsce III Filar – Indywidualne ubezpieczenia. W odróżnieniu od dwóch pierwszych, przystąpienie do niego jest dobrowolne. Od każdego pracownika zależy, czy przystąpi do tego filaru, czy nie. Przez trzeci filar należy rozumieć wszelkie formy dodatkowego oszczędzania na zakończenie kariery zawodowej. Osoba pracująca może kupić akcje, żeby sprzedać je z zyskiem, może wpłacić pieniądze do banku, kupić obligacje czy wreszcie zafundować sobie polisę ubezpieczeniową. Takie możliwości istniały już wcześniej i żadna reforma nie jest tu potrzebna. Nowym rozwiązaniem jest tzw. pracowniczy program emerytalny polegający na tym, że o dodatkową emeryturę pracownika zacznie się martwić pracodawca.

System emerytalny w Polsce Renty Zasady wypłaty rent są analogiczne dla wszystkich grup ubezpieczonych. Podkreślić należy, że renty wypłacane są tylko z pierwszego filaru. Zgodnie z art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia następujące warunki: 1) jest niezdolny do pracy, 2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, 3) niezdolność do pracy powstała w okresach wymienionych w ustawie jako składkowe lub nieskładkowe albo nie później niż 18 miesięcy od ustania tych okresów.

System emerytalny w Polsce Warunek posiadania okresu składkowego i nieskładkowego uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej: 1) 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat, 2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat, 3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat, 4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat, 5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Jeżeli chodzi o rentę rodzinną, to przysługuje ona uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

System emerytalny w Polsce Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny: 1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, 2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, 3) małżonek (wdowa i wdowiec), 4) rodzice (za rodzica uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające). Dzieci mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 lat (lub do ukończenia nauki w szkole, ale nie dłużej niż do 25 roku życia) albo bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie do 16 roku życia albo w okresie pobierania nauki. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 rok życia będąc na ostatnim roku studiów w wyższej szkole, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

System emerytalny w Polsce Zgodnie z art.. 73 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna wynosi: 1) dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, 2) dla dwóch uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, 3) dla trzech lub więcej osób – 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, Jeżeli ubezpieczony umrze nie doczekawszy emerytury, to zgromadzone na jego koncie środki nie podlegają dziedziczeniu czy przekazaniu osobom wskazanym przez zmarłego. Pozostaje jedynie renta rodzinna w ściśle określonych prawem sytuacjach. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w drugim i trzecim filarze, gdzie zgromadzone środki zawsze przekazywane są osobie wskazanej jako uposażona, a w braku wskazania takiej osoby podlegają przekazaniu najbliższej rodzinie albo dziedziczeniu.

Literatura A. Kalinowska, E. Sejdel, P. Werner “Emerytury i renty po reformie” – Ośrodek Doradztwa i Szkolenia, Jaktorów, 1999, Adair Turner: Wyzwania dla systemów emerytalnych w starzejących się społeczeństwach. Państwo i Rynek, 2007, E. Jarocka: Finanse, wydanie II (podręcznik). Difin 2007, Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009, http://pl.wikipedia.org Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw przedsiębiorczości dla liceum i technikum. WSiP 2009, Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002.