Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

BUDOWA KOŚĆI

SPIS TREŚCI: Funkcje szkieletu – slajd 3 Układ ruchu człowieka – slajd 4 Tkanka kostna – slajdy 5, 6 Tkanka chrzęstna – slajd 7 Budowa kości długiej – slajdy 8, 9, 10 Budowa chemiczna kości – slajd 11 Proces kostnienia – slajd 12 Podział kości ze względu na kształt – slajdy 13, 14, 15 Choroby kości – slajd 16, 17 Higiena układu kostnego – slajd 18 Bibliografia i netografia – slajd 19

Funkcje szkieletu: rusztowanie całego ciała, przyczep dla mięśni, wzrost organizmu, ochrona dla narządów wewnętrznych, rola krwiotwórcza, magazynowanie soli mineralnych.

2. Układ ruchu człowieka. NARZĄD RUCHU SZKIELET STAWY I WIĄZADŁA MIĘŚNIE Bierny układ ruchu składa się z kości, stawów i wiązadeł. Nie uczestniczy on aktywnie w wykonywaniu ruchów. Czynny układ ruchu stanowią mięśnie przyczepione do szkieletu, których skurcze powodują przemieszczanie kości.

Zdjęcie mikroskopowe tkanki kostnej 3. Tkanka kostna. Szkielet człowieka zbudowany jest z tkanki chrzęstnej i kostnej. Tkanka kostna to jeden z wielu szczególnych rodzajów tkanki łącznej. Charakteryzuje się tym, że substancja międzykomórkowa jest przesycona solami wapnia (fosforan, węglan) i tworzy wokół kanałów naczyniowych (a) koncentrycznie ułożone blaszki tworzące większe, walcowate jednostki strukturalne. Miedzy blaszkami, w jamkach kostnych (b), rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną: osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne. a b Zdjęcie mikroskopowe tkanki kostnej kanały Haversa osteocyty

Podstawowymi typami komórek kostnych są: osteocyty - są to dojrzałe komórki. osteoblasty - komórki kościotwórcze odpowiedzialne za rozrost kości i jej przebudowę. W przypadkach złamań kości zapewniają naprawę uszkodzonej kości. osteoklasty - komórki kościogubne - uczestniczą w procesach przebudowy tkanki kostnej. Ich rola jest niezbędna przy prawidłowym modelowaniu miejsca złamania. Budowa tkanki kostnej a b c d e naczynie krwionośne kanał Haversa jamki kostne z osteocytami okostna jama szpikowa

Zdjęcie mikroskopowe tkanki chrzęstnej. 4. Tkanka chrzęstna. Zdjęcie mikroskopowe tkanki chrzęstnej. Tkanka łączna chrzęstna należy do najgęstszych tkanek łącznych i występuje przede wszystkim u kręgowców. W substancji międzykomórkowej (a) znajdują się zaokrąglone zwykle komórki chrzęstne (b); czasem też występują włókna sprężyste lub klejorodne. a b

5. Budowa kości długiej. nasada kości trzon kości okostna jama szpikowa istota zbita istota gąbczasta a a b c d e f

Nasada kości górna i dolna – są to zakończenia kości długich. Trzon kości – środkowa część kości długiej. Okostna – włóknista błona ochraniająca kość. Jest ona ukrwiona i unerwiona. Znajdują się tu osteoblasty – komórki kościotwórcze. Dlatego też okostna odgrywa ważną rolę w procesie wzrostu kości i jej odbudowy po złamaniach. Jama szpikowa – jest to przestrzeń wewnątrz trzonu kości wypełniona szpikiem kostnym. Czerwony szpik kostny jest odpowiedzialny za produkcję wszystkich rodzajów komórek krwi. U niemowląt cały szpik kostny jest czerwony. Wraz z wiekiem szpik w trzonie kości zmienia się w żółty (gromadzi tłuszcze) i przestaje pełnić funkcje krwiotwórcze. Szpik czerwony znajduje się w nasadzie kości długich i kościach płaskich. Istota zbita – jest to rodzaj tkanki kostnej. Jest ona twarda i bardzo wytrzymała. Buduje trzon kości. Istota gąbczasta – tkanka kostna bardziej miękka i elastyczna. Występuje w nasadach kości długich.

Budowa wewnętrzna kości Tkanka kostna zbita Tkanka kostna gąbczasta b c d Budowa wewnętrzna kości okostna kanały Haversa tkanka kostna zbita tkanka kostna gąbczasta osteocyty szpik kostny a e f

6. Budowa chemiczna kości. Kości zbudowane są z dwóch rodzajów substancji: osseina – jest to substancja organiczna - białko nadające kości elastyczność. sole wapnia (głównie węglany i fosforany) – substancja nieorganiczna, dzięki której kość jest twarda i wytrzymała. O ich obecności można przekonać się wykonując proste doświadczenia: Jeżeli spalimy kość, pozbawimy ja białka. Otrzymana substancja będzie krucha. Mocząc kość przez kilkanaście godzin w roztworze kwasu (np. w occie) wypłukamy z niej sole mineralne. Kość straci twardość, będzie giętka.

7. Proces kostnienia. Wzajemny stosunek ilościowy składników chemicznych kości zmienia się wraz z wiekiem. U płodu szkielet zbudowany jest z substancji łącznotkankowej, następnie przemienia się w szkielet chrzęstny, który stopniowo ulega skostnieniu. Z biegiem lat ilość składników mineralnych wzrasta, szkielet osiąga największą wytrzymałość w wieku 25 – 40 lat. Po tym okresie kości stają się coraz mniej odporne, w starości zaś łamliwe.

8. Podział kości ze względu na kształt: Kości płaskie np.: żebra, łopatka, kości czaszki, miednica. Kości krótkie np.: kości nadgarstka, stępu. Kości długie np.: kość udowa, ramienna, kości podudzia, przedramienia. Kości różnokształtne np.: kręgi, kosteczki słuchowe.

Porównanie kości o różnych kształtach: a.1. kości płaskie czaszki, a.2. kość płaska biodrowa b. kości krótkie nadgarstka b.

Porównanie kości o różnych kształtach: c. kość długa ramienna d.1. kość różnokształtna kręg d.2. kości różnokształtne kosteczki słuchowe c d.1. d.2.

9. Choroby kości. Krzywica kości – jest to choroba objawiająca się skrzywieniem kości długich (kończyn). Pierwsze objawy to utrata apetytu, pocenie się, niepokój. Przyczyną tej choroby jest niedobór w pokarmie witaminy D3 jak również zbyt mała ilość promieni słonecznych wpływająca na metabolizm tej witaminy. Występuje u dzieci w okresie intensywnego wzrostu. Kiedyś popularna wśród biedoty miejskiej; dzisiaj raczej rzadka.

b. Osteoporoza (zrzeszotowienie kości) – objawia się zmniejszoną wytrzymałością kości, zwiększoną podatnością na złamania. Choroba ta dotyka ludzi starszych. Jej przyczyną jest odwapnienie kości i zanik masy kostnej – rozrzedzenie kości. Tkanka kostna zbita - prawidłowa Tkanka kostna gąbczasta - prawidłowa Tkanka kostna zbita - rozrzedzona Tkanka kostna gąbczasta – zaatakowana osteoporozą

10. Higiena układu kostnego. Aby nasz szkielet prawidłowo się rozwijał i funkcjonował należy przestrzegać higienicznego trybu życia. W okresie wzrostu kośćca, u dzieci i młodzieży szczególnie ważne jest: Stosowanie odpowiedniej diety bogatej w białko, wapń i witaminę D3. Uprawianie ćwiczeń fizycznych przyczyniających się do harmonijnego wzrostu organizmu. Unikanie ćwiczeń wysiłkowych mogących nadmiernie obciążyć szkielet i doprowadzić do jego deformacji. Zachowywanie prawidłowej pozycji podczas siedzenia, leżenia. Odpowiednio długi sen – od 9 do 11godzin.

11. Bibliografia i netografia: Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część druga, Wydawnictwo Nowa Era, Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL, Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II, Wydawnictwo M. Rożak, Villee C. A.:Biologia, PWRiL, www.wikipedia.pl, www.encyklopedia.interia.pl www.wiem.onet.pl