Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Jan Kochanowski „PIEŚŃ” Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary Jan Kochanowski „PIEŚŃ” Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary? Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary? Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie: I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie. Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje, Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje. Wdzięcznym Cię tedy sercem. Panie, wyznawamy, Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy. Tyś Pan wszytkiego świata. Tyś niebo zbudował I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował. Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi. Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi A zamierzonych granic przeskoczyć się boi.

Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają, Biały dzień a noc ciemna swoje czasy znają, Tobie k woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi, Tobie k woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi, Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa, Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa. Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie, A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie. Z Twoich rąk wszelkie źwierzę patrza swej żywności, A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości. Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie! Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie. Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi, Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi.

Przeczytajcie utwór raz jeszcze i, wskazując odpowiednie fragmenty pieśni, odpowiedzcie na pytania: Kto mówi, w jaki sposób mówi, jak można scharakteryzować osobę mówiącą? Jaki typ liryki utwór reprezentuje? O czym jest mowa w utworze? Czyj obraz wyłania się z utworu, jak przedstawiona jest ta postać? Jaki rodzaj i gatunek literacki utwór reprezentuje, jakie zastosowano w nim środki stylistyczne?

Spróbujcie również namalować w wyobraźni obraz, na którym przedstawicie to, co zobaczyliście w utworze. Następnie opowiedzcie o swoim obrazie innym.

W wierszu Jana Kochanowskiego, jak w każdym utworze litycznym, wypowiada się podmiot liryczny. Jego słowa przyjmują postać monologu lirycznego, który stanowi podstawową formę liryki bezpośredniej. W liryce tej podmiot ujawnia się w pierwszej osobie i wprost wyraża swoje myśli, pragnienia i marzenia. Osoba mówiąca w analizowanej pieśni mówi co prawda chwilami w imieniu pewnej grupy ludzi (świadczy o tym zaimek nas, czasowniki w 1 osobie liczby mnogiej: mamy, wyznawamy), jednak w utworze wyraża swoje przemyślenia, czyni z niego niemalże osobistą modlitwę.

Jak można scharakteryzować tę osobę, skąd te informacje uzyskamy Jak można scharakteryzować tę osobę, skąd te informacje uzyskamy? Podmiotem lirycznym z całą pewnością jest człowiek wierzący, ufający i wdzięczny Bogu. Z apostrofy (bezpośredniego zwrotu do adresata), mającej formę pytania, zwraca się do Boga. To pytanie ma charakter wyłącznie retoryczny, gdyż człowiek w żaden sposób nie jest w stanie odwdzięczyć się Bogu za jego hojność, dobroć, miłość i opiekę. Nikt nie szuka odpowiedzi na to pytanie.

Człowiek, którego obraz wyłania się z utworu to człowiek mały, skromny, zawdzięczający absolutnie wszystko Bogu, składający Panu całego siebie i oddający Mu cześć. On jest na dole, na ziemi doskonałej bo zbudowanej przez Najwyższego. Boga, który to całe piękno, dobro i doskonałość ziemską dał. Analizując utwór od razu widzimy podział: rzeźbiarz – rzemieślnik znajduje się na górze i patrzy na stworzony przez siebie świat z nieba (charakter wertykalny utworu).

Malując portrety osób widzianym przez nas w utworze, obok postaci podmiotu lirycznego widzimy właśnie tę drugą postać – nieśmiertelnego Pana. Nie trudno powiedzieć coś o Tym, którego „Wdzięcznym (...) sercem (…) wyznawamy”

Ze słów osoby mówiącej wynika, że mówi on o kimś wielkim, wszechmocnym, stwarzającym świat za pomocą słowa, obdarowujący człowieka wszystkim, czego potrzebuje, niezmierzony, wieczny. Podmiot liryczny jest tak wierzący, że przedstawia nam Boga jako artystę, który tworzy najlepszy z możliwych światów. Najlepszy, to znaczy jaki?

Jest on różnorodny w bogactwie, oczarowujący człowieka pięknem, logiczny i posiadający własną hierarchię, na której szczycie oczywiście stoi Bóg. To świat uporządkowany, z oddzielonym dniem i nocą, podziałem ziemi na lądy i morza, a roku na cztery, kolejno następujące pory: „Tobie k woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi, Tobie k woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi, Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa, Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa.”

Wszystko to człowiek uważa za swoje, w rzeczywistości należy jednak do Boga. Stwórca nie chce od ludzi ofiar, jednak chce aby byli Mu wdzięczni, co czyni podmiot liryczny - składa hołd ku Jego czci, dziękuje za wszystkie dary i prosi o pomyślność na następne dni. Stąd też odpowiedź na pytanie: Jak człowiek może się odwdzięczyć Bogu za te wszystkie dary? już padła w treści utworu: tylko chwalić swoim sercem może Boga i Jego dzieła.

Określmy teraz rodzaj i gatunek literacki utworu Określmy teraz rodzaj i gatunek literacki utworu. Jeżeli mowa o rodzaju, to chyba nie ma problemu – jest to utwór liryczny. Który rodzaj natomiast nosi cechy występujące w utworze Kochanowskiego? Cechy: - uroczysta pieśń pochwalna (nie ma chyba wątpliwości, ze podmiot liryczny chwali zarówno Boga, jak i świat przez Niego stworzony) sławiąca Boga, wartości, idee, - jeden z podstawowych gatunków liryki chóralnej, znanej od antyku,

- uroczysty, patetyczny ton wypowiedzi, - obecny zwrot do adresata, - regularność strof i rymów (rymy dokładne, męskie, parzyste), co też rytmizuje utwór, - zdania pokrywają się z wersami (brak przerzutni), Utwór Kochanowskiego jest hymnem. Z tytułu wynika, że czytaliśmy pieśń, co jest prawdą? Hymn jest odmianą pieśni, więc zarówno jednym, jak i drugim pojęciem można utwór Kochanowskiego nazywać. Funkcjonuje on zresztą również pod tytułem „Hymn do Boga”.

Można także uznać hymn Kochanowskiego za swoistą modlitwę Można także uznać hymn Kochanowskiego za swoistą modlitwę. Podmiot liryczny kończy utwór prośbą, aby Pan Bóg zachował go długo przy życiu i otaczał opieką: „Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi, Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi.”

W utworze "Czego chcesz od nas Panie" mamy bardzo dużo optymizmu – wystarczy spojrzeć na postawę osoby mówiącej. Jest ona zgodna z założeniami renesansu. Również przekonanie, że dobroć boska jest wieczna oraz Stwórca jest wszechobecny, są typowe dla epoki: „Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie: I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.” Poeta ufa nie tylko Bogu, ale wierzy również w wartość ludzkiego rozumu. Człowiek jest jego zdaniem zdolny poznać harmonię tego świata, zrozumieć prawa nadane przez Boga naturze

Jakie środki stylistyczne odnaleźliście w utworze Jakie środki stylistyczne odnaleźliście w utworze? Hymn ma sztywne reguły budowy, więc z pewnością nie będzie w nim np. przerzutni, co z pozostałymi, znanymi Wam środkami stylistycznymi? Wymienię je teraz, Wy spróbujcie wskazać przykłady w tekście.

Obecne są: - personifikacje (nadanie cech ludzkich przyrodzie, zwierzętom, przedmiotom) podkreślające urodę świata, - metafory (przeniesienie znaczenia jednego wyrazu na inny), - animizacje (nadanie cech zwierzęcych przedmiotom), - epitety (określenia rzeczownika, najczęściej w formie przymiotników), - uogólnienia (nie podawanie szczegółów, nazw gatunkowych ale posługiwanie się ogólnymi nazwami, określeniami), - oczywiście często wspominana już apostrofa (bezpośredni zwrot do adresata).