Prawo karne na ziemiach polskich w okresie zaborów, w szczególności: austriacki kodeks karny z 1852 r., niemiecki kodeks karny z 1871 r., rosyjski kodeks karny z 1903 r. Ćwiczenia 02.04.2015 r.

Zabór pruski Prawo karne: Landrecht wschodniopruski z 1721 r. (księga VI): ziemie I rozbioru; Landrecht Pruski z 1794 r. (Allgemeines Landrecht fur die Koniglichen Preussischen Staaten – Pruskie prawo krajowe-PPK): zawiera całość prawa materialnego: prawo prywatne, karne, państwowe, lenne, kościelne, administracyjne i inne, przepisy karne: 1577 paragrafów, podzielone na 17 rozdziałów, zamieszczone w XX tytule, charakter posiłkowy w stosunku do partykularnych praw pruskich, wprowadzony z mocą subsydiarną w 1794 r., a od 1797 r. jako prawo bezwzględnie obowiązujące, 2

Zabór pruski Prawo prowincjonalne Prus Wschodnich z 1801 r. (Warmia); Prawo prowincjonalne Prus Zachodnich z 1844 r. w powiatach Prus Zachodnich, które nie weszły w skład Wielkiego Księstwa Warszawskiego; 5) Kodeks karny z 1851 r.: - oparty na francuskim kodeksie karnym z 1810 r. oraz bawarskim kodeksie karnym z 1813 r., - zasada nulla poena sine lege, - zasada nulla crimen sine lege, - przestępstwa podzielono na: zbrodnie, występki i wykroczenia, - pod wpływem ideologii państwa policyjnego; 3

Zabór pruski 6) Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871 r.: - łagodniejsza wersja kodeksu z 1851 r., - instytucja przedterminowego zwolnienia, - kara śmierci ograniczona tylko do wypadku morderstwa lub jego usiłowania na osobie monarchy, - kara pozbawienia wolności skrócona z 20 do 15 lat, - wykluczono odpowiedzialność dzieci (do lat 12), - obowiązywał na ziemiach byłego zaboru pruskiego do 1932 r. 4

Zabór pruski 2. Procedura karna: pruska ordynacja procesowa z 1717 r.: odstępstwa na rzecz ludności polskiej: nietykalność osobista szlachty osiadłej, szersze prawo do obrony i możliwość posługiwania się językiem polskim; 2) Pruska ordynacja kryminalna z 1805 r. - oparta na zasadach procesu inkwizycyjnego, - bez stosowania tortur, - sędzia łączył funkcję oskarżyciela i obrońcy, - proces tajny i pisemny, - zmiany: ustawa o wolności osobistej 1848 r., o wprowadzeniu postępowania ustnego, publicznego z udziałem sędziów przysięgłych 1849 r., - uzupełniona w 1852 r. 5

Zabór pruski 3) kodeks postępowania karnego z 1877 r.: wszedł w życie 1.10.1879 r., jednolite przepisy procedury karnej dla całej Rzeszy, elementy procesu inkwizycyjnego (przestępstwa ścigane z urzędu, postępowanie przygotowawcze prowadziły organy państwowe) z elementami procesu skargowego (sąd mógł wszcząć rozprawę jedynie na podstawie skargi wniesionej przez inny podmiot niż sąd), zasada domniemania niewinnośc, swobodna ocena dowodów, ustność i jawność postępowania, w Polsce na ziemiach byłego zaboru pruskiego obowiązywał do 1928 r. 6

Zabór austriacki 1. Prawo karne: prawo polskie na ziemiach I zaboru do 1787 r. : ograniczone patentami austriackimi np. o zakazie pojedynków; Teresiana z 1768 r.: - kodeks składał się z 2 części: I proces, II prawo materialne, - feudalny prządek prawny; 3) Józefina z 1787 r.: - po raz pierwszy zasada legalizmu nullum crimen sine lege oraz nullum poena sine lege; - podział na przestępstwa ciężkie (kryminalne) i przestępstwa mniejszej wagi (polityczne); - zniesiono karę śmierci w postępowaniu zwyczajnym; 7

Zabór austriacki 4) Kodeks karny zachodniogalicyjski z 1796 r.: ziemie III zaboru: - podstawa wydania kodeksu karnego dla całej monarchii; 5) Franciszkana z 1803 r.: - dzielił się na dwie księgi: I dotyczyła zbrodni, II ciężkich przestępstw policyjnych, każda księga dzieliła się na część ogólną i szczególną, a ponadto zawierała odrębne przepisy proceduralne, - nawiązywała do rozwiązań Józefiny, - zmiany: przywrócono instytucję przedawnienia, wprowadzono karę śmieci za najcięższe przestępstwa, możność nadzwyczajnego złagodzenia kary i przedterminowego zwolnienia, zniesiono karę konfiskaty majątku; 6) Kodeks karny z 1852 r.: - usunięto przepisy z dziedziny procedury karnej, - wprowadzono trójpodział przestępstw na zbrodnie, występki i wykroczenia, - obowiązywał na ziemiach byłego zaboru austriackiego do 1932 r. 8

Zabór austriacki 2. Procedura karna: Powszechna ordynacja sądowa w sprawach karnych z 1788 r.: - pierwsze ustawowe oddzielenie prawa karnego materialnego i procesowego, - proces inkwizycyjny, - oskarżony bez prawa do obrony, - zasada tajności, pisemności, pośredniości postępowania, - pozytywna teoria dowodów, - kary za nieposłuszeństwo, 2) ustawa karna zachodniogalicyjska z 1796 r.; 3) Franciszkana z 1803 r.: - negatywna teoria dowodów, - wyrok wydany przez kolegium sędziowskie; 9

Zabór austriacki 4) kodeks postępowania karnego z 1873 r.: - dzieło Juliusa Glasera, - zasada skargowości (akuzacyjna), - śledztwo prowadził prokurator, a nie sąd, - podejrzany stroną, a nie przedmiotem śledztwa i procesu, - zasada legalności i praworządności, - prawo do obrony, - postępowanie ustne i jawne, - swobodna ocena dowodów, - obowiązywał na ziemiach byłego zaboru austriackiego do 1928 r. 10

Księstwo Warszawskie Prawo karne: 2. Procedura karna: - prawo polskie z subsydiarnym stosowaniem PPK, - na ziemiach przyłączonych do Księstwa w 1809 r. dekretem z 1810 r. utrzymano przepisy Franciszkany z zastrzeżeniem, że nie może naruszać przepisów konstytucji i KN. 2. Procedura karna: - procedura pruska z 1805 r., - na ziemiach pogalicyjskich przepisy Franciszkany: modifikacje wprowadzające elementy procesu skargowego dokonane uchwałami Komisji Rządowej, instrukcją ministra sprawiedliwości i dekretem królewskim z 1810 r. 11

Królestwo Polskie 1. Prawo karne: 1) Kodeks karzący Królestwa Polskiego (KKKP) z 1818 r.: - składał się ze wstępu i trzech ksiąg: 588 artykułów, - chronił szczególnie ustrój państwa, własność ziemską, religię i moralność, - surowe sankcje, - przy wymierzaniu kary brano pod uwagę różnice stanowe, - zasada nullum crimen/poena sine lege; 12

Królestwo Polskie 2) Kodeks kar głównych i poprawczych (KKGP) z 1847 r.: - skrócona i zmieniona wersja Kodeksu kar głównych i poprawczych z 1845 r., - obszerny (1221 artykułów), kazuistyczny, - pełen zawiłych definicji, - dopuszczał stosowanie analogii, - system kar służył odstraszaniu; 13

Królestwo Polskie 3) rosyjski kodeks karny z 1866 r.: wprowadzony na terenie Królestwa Polskiego ukazem z 1876 r.: - kazuistyczny, - stosowanie analogii, - wiele przepisów o charakterze karno-policyjno-administarcyjnym, - teoria odstraszania: najsurowsze kary w zestawieniu z innymi mu współczesnymi kodeksami, - skomplikowany system kar: kryminalne (kara śmierci, ciężkie roboty, zesłąnie na Syberię lub Kaukaz) i poprawcze (osiedlenia na Syberii, kary cielesne, pieniężne…) - kary poprawcze zróżnicowane ze względu na stan klasowy, - nowelizacja i ponowne wydanie w 1885 r. 14

Królestwo Polskie 3) Kodeks karny z 1903 r. (Kodeks Tagancewa): - zwięzły: 687 artykułów, - trójpodział przestępstw na: zbrodnie (zagrożone karą śmierci, katorgą, zesłaniem), występki (zagrożone więzieniem do 6 lat lub twierdzą) oraz wykroczenia (areszt lub grzywna), - postępowe rozwiązania: zawieszenie wykonania kary, warunkowe zwolnienie od wymierzania kary, swoboda sędziego w wymiarze kary w zależności od okoliczności czynu i osobowości sprawcy, - nie został wprowadzony w całości: obowiązywały równolegle 2 kodeksy, - w czasie I wojny uzyskał moc obowiązującą w całym Królestwie, - obowiązywał na ziemiach byłego Królestwa i byłych ziem zaboru rosyjskiego do 1932 r. 15

Królestwo Polskie 2. Procedura karna: 1) procedury karne austriackie i pruskie; 2) rosyjska ustawa postępowania karnego z 1864 r. wprowadzona ukazem z 1875 r.: - nowoczesny charakter, - odrzucał zasadę inkwizycyjną, - prawo do obrony oskarżonego, - śledztwo przeprowadzał osobny sędzia śledczy, który nie brał udziału w dalszym postępowaniu, - akt oskarżenia sporządzał prokurator, - rozprawa ustna i jawna, - od wyroku przysługiwała apelacja i kasacja, - założenia kodeksu ograniczone przez ustawy szczegółowe, - na ziemiach polskich byłego zaboru rosyjskiego obowiązywała do 1928 r. 16

Wolne Miasto Kraków 1. Prawo karne: 2. Procedura karna: - obowiązywał austriacki kodeks karny z 1803 r. 2. Procedura karna: - obowiązywała procedura z austriackiego kodeksu karnego z 1803 r., - konstytucja z 1815 r. przewidywała proces jawny, - Konferencja Rezydentów w 1839 r. uchyliła zmiany przywracając proces tajny i inkwizycyjny. 17