INSTYTUCJE GOSPODRKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin Wykład 1 Wiedza o instytucjach w nauczaniu ekonomii

2

3 Człowiek społeczny – człowiek wśród instytucji Instytucje jako regulator zachowań ludzkich Łącznik przeszłości z przyszłością Łącznik jednostki ze społeczeństwem Wzmocnienie przewidywalności zachowań Wzmocnienie bezpieczeństwa jednostki i społeczności Społeczne ramy gospodarowania

4 Sedno instytucji „Instytucje są w głowach ludzi, a nie w rzeczach i strukturach materialnych”

5 Kilka pytań Dlaczego jedne kraje rozwijają się szybciej od innych? Jakie czynniki determinują kształt reform w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i byłego ZSRR? Jak szybko można przejść od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej? Dlaczego używamy klawiatury QWERTY?

6 Instytucje według D. Northa i J. Commonsa Instytucje to reguły gry w społeczeństwie lub, bardziej formalnie, to społecznie stworzone ograniczenia, które kształtują ludzkie interakcje (North). Instytucje to podstawowe struktury przy pomocy których jednostki ludzkie w całym okresie swej historii formują ład pozwalający na zmniejszenie niepewności związanej z wymianą (North) Instytucje możemy zdefiniować jako społeczne ramy kontroli, wyzwalania oraz ukierunkowania działań indywidualnych (Commons)

7 Problematyka instytucjonalna w ekonomii Wzrost zainteresowania wynikający m.in. z: niedoskonałości modelu neoklasycznego w wyjaśnianiu wpływu różnych rozwiązań instytucjonalnych na rozwój i wzrost ekonomiczny; sprzeczności pomiędzy prognozami modelu neoklasycznego a obserwacjami dotyczącymi kooperacji pomiędzy agentami; problemów związanych z badaniem transformacji krajów postkomunistycznych.

8 Wiedza o instytucjach Nauki ścisłe i nauki humanistyczne a ekonomia, Ewolucja ekonomii: od filozofii gospodarowania do nauki praktycznej, Podejście do problemu instytucji w głównym nurcie ekonomii, Znaczenie instytucji w gospodarowaniu i w teorii ekonomii. Literatura: Iwanek, Wilkin: rozdz. 1, s. 9-25; Myrdal, s

9 Instytucje w głównym nurcie ekonomii Założenie o stałości lub zewnętrznym charakterze instytucji; Dążenie do przekształcenia ekonomii w naukę ścisłą (sformalizowaną); Traktowanie teorii ekonomii jako uniwersalnej logiki gospodarowania, pasującej do wszystkich gospodarek i różnych społeczeństw;

10 Instytucje w głównym nurcie ekonomii (cd.) Ekonomizacja jako zasada zachowań ludzkich w różnych dziedzinach życia Podejście Gary Beckera (Teoria zachowań ludzkich, PWN 1990): –Maksymalizujący charakter zachowań, –Racjonalność, –Stałość preferencji.

11 Nurty ekonomii uwzględniające instytucje 1.Instytucjonalizm (klasyczny instytucjonalizm amerykański) 2.Nowa instytucjonalna ekonomia Ekonomia praw własności Ekonomia kosztów transakcji Teoria agencji Teoria kontraktu Nowa historia gospodarcza Nowa teoria firmy

12 Nurty ekonomii uwzględniające instytucje (cd.) 3.Teoria wyboru publicznego (ekonomiczna teoria polityki) 4.Teoria organizacji 5.Ekonomia ewolucyjna 6.Prawo i ekonomia (ekonomiczna teoria prawa) 7.Nowa ekonomia polityczna 8.Socjoekonomia