Zdarzenia cywilnoprawne (pojęcie, typy) Zdarzenia prawne – czynności prawne – oświadczenie woli – forma oświadczenia woli Poruszanie zagadnienia: Zdarzenia cywilnoprawne (pojęcie, typy) Czynności prawne (pojęcie, postaci) Definicja oświadczenia woli Forma oświadczenia woli

ZDARZENIA CYWILNOPRAWNE ZDARZENIA PRAWNE Poprzez zdarzenia prawne rozumiemy fakty (okoliczności), z którymi normy wiążą określone konsekwencje normatywne. ZDARZENIA CYWILNOPRAWNE Poprzez zdarzenia cywilnoprawne rozumiemy fakty (okoliczności), które posiadają doniosłość prawną w sferze stosunków cywilnoprawnych.

Powstanie stosunku cywilnoprawnego Konsekwencje cywilnoprawne zdarzeń prawnych: Powstanie stosunku cywilnoprawnego Zmiana stosunku cywilnoprawnego (treści lub podmiotu) Zgaśnięcie stosunku cywilnoprawnego

CZYNNOŚCI KONWENCJONALNE ZDARZENIA PRAWNE CZYNNOŚCI KONWENCJONALNE INNE ZDARZENIA Czynności skonstruowane przez normy prawne; norma prawna określa przesłanki dokonania czynności konwencjonalnej; sens czynności konwencjonalnych wyznaczany jest poprzez obowiązujące normy prawne; np. zawarcie umowy, wydanie wyroku, udzielenie pełnomocnictwa. Fakty, które istnieją niezależnie od obowiązujących norm prawnych, np. narodziny, śmierć, upływ czasu, wyrządzenie drugiemu szkody.

OGÓLNE TYPY ZDARZEŃ PRAWNYCH CZYNNOŚCI PRAWNE ZDARZENIA ZBLIŻONE DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH (oświadczenia wiedzy, przejawy uczuć) ORZECZENIA SĄDOWE lub DECYZJE ADMINISTRACYJNE NIEWYKONYWANIE UPRAWNIEŃ W OKREŚLONYM CZASIE (przedawnienie, terminy zawite)

CZYNNOŚĆ PRAWNA Czynność konwencjonalna „Narzędzie” służące podmiotom prawa cywilnego do kształtowania stosunków cywilnoprawnych Poprzez dokonywanie czynności prawnych możemy wywoływać konsekwencje cywilnoprawne polegające na powstaniu, zmianie lub ustaniu stosunku cywilnoprawnego (np. zawarcie umowy, odstąpienie od umowy, ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, sporządzenie testamentu) Dokonanie czynności prawnej uzależnione jest od wystąpienia wszystkich elementów, które składają się na stan faktyczny (zdarzenie prawne) Realizacja zasady autonomii woli

OŚWIADCZENIE WOLI ART. 60 KC DEFINICJA LEGALNA „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)”.

Oświadczenie woli a czynność prawna? Oświadczenie woli to zachowanie się osoby dokonującej czynności prawnej, ujawniające jej wolę w sposób dostateczny Oświadczenie woli jest elementem koniecznym każdej czynności prawnej Zawiera treść czynności prawnej = określa konsekwencje prawne Oświadczeniem woli jest wyłącznie takie zachowanie, które zmierza do wywołania skutków prawnych (powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego) = przejawiamy wolę wywołania określonych skutków cywilnoprawnych Oświadczenie woli jako czynność konwencjonalna Oświadczenie woli a czynność prawna?

Zachowania niebędące oświadczeniami woli: Tzw. umowy dżentelmeńskie Oświadczenia woli nie na serio Wypowiedzi typu sprawozdawczego (zawiadomienie, potwierdzenie, pokwitowanie) Przejawy uczuć (akt przebaczenia)

POSTACI CZYNNOŚCI PRAWNYCH ze względu na strony uczestniczące w czynności prawnej JEDNOSTRONNE - wypowiedzenie umowy - odstąpienie od umowy - sporządzenie testamentu UMOWY - umowa sprzedaży - umowa najmu - umowa darowizny UCHWAŁY

ze względu na elementy tworzące stan faktyczny danej czynności prawnej KONSENSUALNE - umowa sprzedaży - umowa o roboty budowlane - ustanowienie pełnomocnika REALNE - umowa przechowania - zastaw - objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej

ze względu na moment wystąpienia skutków czynności prawnej MIĘDZY ŻYJĄCYMI (inter vivos) NA WYPADEK ŚMIERCI (mortis causa)

ze względu na skutki prawne wywoływane przez czynność prawną ZOBOWIĄZUJĄCE ZOBOWIĄZUJĄCO - ROZPORZĄDZAJĄCE ROZPORZĄDZAJĄCE Art. 155 KC § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. § 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

CZYNNOŚĆ ROZPORZĄDZAJĄCA = CZYNNOŚĆ PRZYSPARZAJĄCA ? ze względu na zmiany w sferze majątkowej osoby, na rzecz której czynność została dokonana PRZYSPARZAJĄCE CZYNNOŚĆ ROZPORZĄDZAJĄCA = CZYNNOŚĆ PRZYSPARZAJĄCA ?

ze względu na istnienie przyczyny prawnej czynności przysparzającej KAUZALNE ABSTRAKCYJNE KAUZALNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH

TYPY KAUZ : Obligandi vel acquirendi – podstawą prawną przysporzenia jest nabycie prawa lub innej korzyści przez osobę dokonującą czynności prawnej Solvendi – osoba dokonuje czynności prawnej przysparzającej w celu zwolnienia się ze zobowiązania Donandi – przysporzenie następuje w celu obdarowania innej osoby, nieodpłatnie Cavendi - zabezpieczająca

CZYNNOŚCI UPOWAŻNIAJĄCE – podmiot dokonujący czynności prawnej upoważniającej (X) udziela innemu podmiotowi (Y) kompetencji do dokonania określonej czynności prawnej ze skutkiem dla siebie samego (dla X); skutki prawne czynności podjętych przez upoważnionego (Y), powstają bezpośrednio w sferze prawnej osoby dokonującej czynności prawnej upoważniającej (X).. CZYNNOŚCI POWIERNICZE (FIDUCJARNE) – powierzający przenosi na powiernika określone prawo, z którego ten może korzystać względem osób trzecich, natomiast powiernik zobowiązuje się do korzystania z tego prawa w zakresie określonym treścią umowy powierniczej, w szczególności że przeniesie z powrotem na powierzającego prawo. Jeśli powiernik naruszy umowę powierniczą (przeniesie prawo na osobę trzecią), ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą względem powierzającego. ZGODA OSOBY TRZECIEJ – zgoda osoby trzeciej stanowi oświadczenie woli warunkujące skuteczność czynności prawnej podjętej przez uczestnika czynności prawnej.

ZŁOŻENIE OŚWIADCZENIA WOLI OŚWIADCZENIA WOLI SKŁADANE INDYWIDUALNYM ADRESATOM: uznaje się za złożone z chwilą, gdy doszło do adresata w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 1 KC). Jeśli oświadczenie woli jest składane innej osobie w postaci elektronicznej, to uważa się je za złożone z chwilą, gdy zostało wprowadzone do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, że adresat mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 2 KC). OŚWIADCZENIA WOLI KIEROWANE DO NIEOKREŚLONE GRONA OSÓB: uważa się za złożone w chwilą ich upublicznienia. OŚWIADCZENIA WOLI, KTÓRE NIE WYMAGAJĄ ZAKOMUNIKOWANIA NIKOMU: uważa się za złożone z chwilą przejawu woli. OŚWIADCZENIA WOLI, KTÓRE WYWOŁUJĄ SKUTEK OD KIEDY ZOSTANĄ ZAKOMUNIKOWANE OKREŚLONEMU W USTAWIE ORGANOWI PAŃSTWA LUB ŚWIADKOM

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH ZASADA SWOBODY FORMY Art. 60 KC - Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli) FORMA = rodzaj zachowania się, którym posłużyła się osoba składająca oświadczenie woli, przejawiające zamiar wywołania skutków prawnych.

Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - I Wydział Cywilny Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - I Wydział Cywilny z dnia 11 marca 2014 r. I ACa 812/13 „W przepisie art. 60 KC ustawodawca wskazuje na oświadczenia woli składane innej osobie (kierowane do ściśle określonej osoby), które obejmują nie tylko oświadczenia składane w ramach dwu- lub wielostronnych czynności prawnych (np. oferta zawarcia umowy), lecz także w ramach jednostronnych czynności prawnych, które najczęściej wymagają złożenia oświadczenia indywidualnie oznaczonej osobie (np. wypowiedzenie umowy). Przyjmuje się, że oświadczenie woli ”ma być złożone innej osobie” wtedy, gdy kształtuje ono lub wpływa na sytuację prawną innej osoby, a zwłaszcza gdy bez jej udziału czynność prawna w ogóle nie może dojść do skutku. Przepis art. 60 KC pozostawia swobodę w doborze zachowania, stawiając tylko jeden wymóg - jego zrozumiałości, możliwości ustalenia przez odbiorcę jego sensu”.

Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VI Wydział Cywilny Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VI Wydział Cywilny z dnia 11 lutego 2014 r. VI ACa 998/13 „Świadome tolerowanie działania innej osoby jako pełnomocnika (wiedza o takim działaniu i zaniechanie sprzeciwu wobec takiego działania) stanowi konkludentne udzielenie pełnomocnictwa. Kto bowiem świadomie znosi działanie innej osoby jako pełnomocnika, ujawnia wolę jej umocowania i to zarówno wobec niej, jak i wobec osoby, z którą uprzednio dokonała ona czynności w cudzym imieniu”.

Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - V Wydział Cywilny Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - V Wydział Cywilny z dnia 5 czerwca 2013 r. V ACa 283/13 „Zgoda inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą może być wyrażona w dwojaki sposób - bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). (…) Drugi sposób wyrażenia zgody (czynny) może przybrać różną formę. Inwestor może wyrażać ją w sposób wyraźny pisemnie bądź ustnie, albo poprzez inne zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę (art. 60 KC). Może zatem nastąpić to poprzez czynności faktyczne, w sposób dorozumiany (np. przez tolerowanie obecności podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie wykonanych przez niego robót, itp.)”.

ZWYKŁA FORMA PISEMNA (art. 78 § 1 KC) * FORMY ZASTĘPCZE FORMA PISEMNA Z DATĄ PEWNĄ (art. 81 KC) FORMA PISEMNA Z POŚWIADCZENIEM PODPISU (art. 75[1] § 1 KC) AKT NOTARIALNY FORMA ELEKTRONICZNA KWALIFIKOWANA (art. 78 § 2 KC)

SKUTKI NIEZACHOWANIA FORMY zastrzeżona pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) Art. 764[6] § 1 KC - Strony mogą, w formie pisemnej pod rygorem nieważności, ograniczyć działalność agenta mającą charakter konkurencyjny na okres po rozwiązaniu umowy agencyjnej (ograniczenie działalności konkurencyjnej). Ograniczenie jest ważne, jeżeli dotyczy grupy klientów lub obszaru geograficznego, objętych działalnością agenta, oraz rodzaju towarów lub usług stanowiących przedmiot umowy. Art. 876 KC - § 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. § 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. Art. 99 § 2 KC - Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.

zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum) Art. 761[7] § 1 KC - W umowie agencyjnej zawartej w formie pisemnej można zastrzec, że agent za odrębnym wynagrodzeniem (prowizja del credere), w uzgodnionym zakresie, odpowiada za wykonanie zobowiązania przez klienta. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, agent odpowiada za to, że klient spełni świadczenie. W razie niezachowania formy pisemnej poczytuje się umowę agencyjną za zawartą bez tego zastrzeżenia. Art. 660 KC - Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nieoznaczony

zastrzeżona dla celów dowodowych (ad probationem) Niezachowanie formy pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych powoduje niedopuszczalność w razie sporu przeprowadzenia dowodu ze świadków lub dowodu z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności (art. 74 § 1). Artykuł 74 § 2 dopuszcza wyjątki od powyższej zasady w trzech wypadkach: 1) jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę; 2) jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą; 3) jeżeli fakt zawarcia kontraktu będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. NIE DOTYCZY STOSUNKÓW PRAWNYCH MIĘDZY PRZEDSIĘBIORCAMI.

Art. 511 KC - Jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew tej wierzytelności powinien być również pismem stwierdzony. Art. 590 § 1 KC - Jeżeli rzecz zostaje kupującemu wydana, zastrzeżenie własności powinno być stwierdzone pismem. Art. 648 § 1 KC - Umowa o roboty budowlane powinna być stwierdzona pismem.

ZAKRES ZASTOSOWANIA FORMY z mocy ustawy - formy szczególne mogą być zastrzeżone wyłącznie ad solemnitatem bądź ad eventum - zwykła forma pisemna może być zastrzeżona ad solemnitatem, ad eventum i ad probationem z mocy umowy - jeśli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna pomiędzy nimi powinna być dokonana w formie szczególnej, to czynność prawna jest skuteczna tylko wtedy, gdy zachowano tę formę - jeśli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna pomiędzy nimi powinna być dokonana z formie pisemnej – nie określając skutków niezachowania tej formy – poczytuje się w razie wątpliwości, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych.

forma następczych czynności prawnych Art. 77 KC § 1. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. § 2. Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem. § 3. Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.

Literatura: Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2009, wyd. 10. Gniewek E. (red.), Machnikowski P. (red.), Zarys prawa cywilnego, Warszawa 2014. Gniewek E., Komentarz do KC, 2014, wyd. 6, Legalis.