Środki związane z poddaniem sprawcy próbie Gabriela Robenek

Wprowadzenie Początków probacji należy poszukiwać w XIX-wiecznej praktyce sądów angielskich i amerykańskich, które uznały, iż w niektórych przypadkach bardziej racjonalnym i celowym działaniem jest rezygnacja z ukarania bądź wymierzenia kary i pozostawienie sprawcy na wolności z jednoczesnym poddaniem go próbie. Podstawą ideą probacji jest przeświadczenie o konieczności uniknięcia zbędnego stosowania kar izolacyjnych w sytuacjach, w których inne środki lub mechanizmy są wystarczające do osiągnięcia celów „prewencyjno – readaptacyjnych”.

Modele probacji Na przestrzeni lat wykształciły się różne modele probacji. Do najważniejszych z nich należą następujące modele: Angloamerykański Francusko – belgijski Norwesko – duńsko – holenderski (in. skandynawski) Niemiecki

Probacja w polskim systemie W Kodeksie karym z 1997r. Ustawodawca zastąpił pojęcie probacji (środków probacyjnych) terminem środków związanych z poddaniem sprawcy próbie (art. 66 – 84a kk). Na gruncie polskiego ustawodawstwa możemy wyróżnić następujące środki związane z poddaniem sprawcy próbie: Warunkowe umorzenie postępowania; Warunkowe zawieszenie wykonania kary; Warunkowe przedterminowe zwolnienie; Pozostałe środki o charakterze probacyjnym.

Warunkowe umorzenie postępowania Polega na odstąpieniu od skazania i wymierzenia kary sprawcy uznanego za winnego popełnienia przestępstwa (brak wyroku skazującego) i zastosowaniu środków probacyjnych Sprawca, wobec którego zastosowano warunkowe umorzenie postępowania, uważany jest za osobę niekaraną (o ile nie zostanie podjęte warunkowo umorzone postępowanie, w którym zostanie wyrok skazujący) Zawsze fakultatywnie Tylko sąd może orzec warunkowe umorzenie postępowania O warunkowym umorzeniu postępowania orzeka sąd wyrokiem (na posiedzeniu) Instytucja wprowadzona do Kodeksu karnego z 1969r.

Uzasadnienie rządowego projektu KK: „Warunkowe umorzenie jest w gruncie rzeczy warunkowym (na próbę) zwolnieniem od ponoszenia przez sprawcę kary, a oznacza w istocie kontrolowaną wolność. Stopień kontroli zależy od tego, czy orzeczono dozór, oraz od rodzaju zastosowanych obowiązków probacyjnych. Negatywny wynik próby otwiera możliwość orzeczenia racjonalnej kary lub środka karnego z uwzględnieniem zachowania się sprawcy po orzeczeniu o warunkowym umorzeniu. Stanowi to istotną zaletę tego środka polityki kryminalnej, zbliżając go do znanej instytucji probation. Tych zalet jest więcej. Odpada bowiem potrzeba prowadzenia rozprawy głównej, orzeczenie o warunkowym umorzeniu - nie stanowiąc skazania, nie stygmatyzuje sprawcy, okres kontrolowanej wolności jest stosunkowo krótki (od 1 do 2 lat), a negatywny wynik próby podlega ocenie sądu, który może zrezygnować z podjęcia i prowadzenia postępowania karnego, chyba że sprawca w okresie próby popełnił umyślne przestępstwo, za które został prawomocnie skazany (art. 68)”

Przesłanki warunkowego umorzenia postępowania stopień winy i społecznej szkodliwości nie jest znaczny; zarzucany czyn jest zagrożony karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności (w przypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub uzgodnił z pokrzywdzonym sposób jej naprawienia istnieje możliwość zastosowania warunkowego umorzenia postępowania w stosunku do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności); niekaralność sprawcy za przestępstwo umyśle; pozytywna prognoza kryminologiczna – postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że mimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa; brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia przestępstwa.

Obowiązki Zgodnie z art. 67 § 2 kk sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Obowiązki obligatoryjne: - naprawienie szkody w całości lub w części. Obowiązki fakultatywne: - informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby; - przeproszenie pokrzywdzonego; - wykonywanie ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby; - powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających; - poddanie się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu albo oddziaływaniom terapeutycznym; - uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno – edukacyjnych; - powstrzymywanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób; - opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. Dodatkowe dolegliwości*: - świadczenie pieniężne (art. 39 pkt 7); - zakaz prowadzenia pojazdów do lat 2; - nawiązka. *Mimo, iż dolegliwości te mają swoje odpowiedniki w postaci środków karnych, należy traktować je jedynie jako obowiązki probacyjne, gdyż nie doszło do skazania sprawcy (co uniemożliwia orzeczenie ich jako środki karne).

Czas i sposób wykonywania nałożonych obowiązków sąd określa po wysłuchaniu skazanego. Nałożenie na sprawcę obowiązku poddania się leczeniu (odwykowemu, rehabilitacyjnego) albo oddziaływaniom terapeutycznym wymaga zgody sprawcy. W okresie próby sąd ma również możliwość ustanawiania, rozszerzania lub zmiany nałożonych na sprawcę obowiązków. Może on także zwolnić od wykonywania nałożonych obowiązków (z wyjątkiem przeproszenia pokrzywdzonego), jak również oddać sprawcę pod dozór lub zwolnić go od dozoru.

Okres próby Okres próby wynosi od roku do 2 lat. Biegnie on od uprawomocnienia się orzeczenia. Okres próby pełni dwie funkcje: - oddziaływanie wychowawcze na sprawcę przestępstwa; - weryfikacja prognozy kryminologicznej Zachowanie skazanego w okresie próby może prowadzić do ewentualnego podjęcia umorzonego postępowania.

Przesłanki podjęcia warunkowo umorzonego postępowania Obligatoryjne Fakultatywne Sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone w art. 68 § 1 kk przestępstwo, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego na niego obowiązku lub orzeczonego środka karnego albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody (art. 68 § 2 kk) Sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy w tym czasie popełnia przestępstwo (art. 68 § 3 kk) Sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany (art. 68 § 1 kk) Sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone wyżej przestępstwo, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego na niego obowiązku lub orzeczonego środka karnego albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody mimo uprzedniego udzielenia mu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego chyba, że przemawiają przeciwko temu szczególne względy (art. 68 § 2a kk) – przesłanka względnie obligatoryjna

Podjęcie warunkowo umorzonego postępowania O podjęciu warunkowo umorzonego postpowania sąd orzeka na wniosek oskarżyciela, pokrzywdzonego lub sądowego kuratora zawodowego albo z urzędu Właściwość sądu: sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy (art. 550 § 1 kpk) W razie podjęcia warunkowo umorzonego postępowania, sprawa toczy się na nowo na zasadach ogólnych Po upływie 6 miesięcy od zakończenia próby nie można podjąć warunkowo umorzonego postępowania

Warunkowe zawieszenie wykonania kary Polega na wstrzymaniu wykonania orzeczonej kary (grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności) na okres próby Orzekane wyłączenie przez sądy Decyzja o warunkowym zawieszeniu wykonania kary jest integralną częścią wyroku Jest to szczególny środek prawnokarny (nie jest odrębną karą!) Instytucja wprowadzona do Kodeksu karnego z 1969r.

Uzasadnienie rządowego projektu KK: „Groźba wykonania kary pełni w tych warunkach funkcję motywującą skazanego do powstrzymania się od popełnienia przestępstwa i przestrzegania porządku prawnego. Jest z jednej strony wystawieniem skazanego na próbę w celu sprawdzenia pozytywnej prognozy, z drugiej rodzajem gwarancji, że rezygnacja z wykonania kary nie była błędem ze strony sądu. Tak ukształtowany środek może spełniać cele indywidualno-prewencyjne, do pewnego stopnia także cele związane ze społecznym oddziaływaniem kary.”

Przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary Warunkowe zawieszenie może dotyczyć wyłącznie orzeczonej: - kary grzywny - kary ograniczenia wolności - kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 2 lat Podstawową przesłanką warunkowego zawieszenia kary jest istnienie pozytywnej prognozy kryminologicznej, czyli przeświadczenia sądu, iż mimo niewykonania kary skazany będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni on ponownie przestępstwa. Przy zawieszeniu wykonania kary sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary jeśli jest to wystarczające do osiągnięcia wobec sprawcy celów kary (chodzi tu głównie o cele indywidualno-prewencyjne – wychowawcze i zabezpieczające)

Przesłanki negatywne zawieszenia wykonania kary Co do zasady nie stosuje się zawieszenia wykonania kary w stosunku do wielokrotnych recydywistów (tzw. multirecydywistów), chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami (art. 69 § 3 kk)* Zawieszenia kary ograniczenia wolności lub kary grzywny nie stosuje się wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim (art. 69 § 4 kk zd. pierwsze) Zawieszenie kary pozbawienia wolności w stosunku do sprawcy występku o charakterze chuligańskim lub sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 kk może nastąpić jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach (art. 69 § 4 kk in fine) * Tak samo należy traktować osoby, które uczyniły sobie z popełnienia przestępstwa stałe źródło dochodów lub które popełniły przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa albo które są sprawcami przestępstwa o charakterze terrorystycznym.

Dodatkowe możliwości zawieszenia wykonania kary Art. 60 § 3 – sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu ścigania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia Art. 60 § 4 – sąd na wniosek prokuratora może warunkowo zawiesić wykonanie kary w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organami ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności Art. 335 w zw. z 343 §2 pkt 2 kpk (tzw. tryb konsensualny) – uwzględniając wniosek prokuratora o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy (jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte) sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary. Orzeczona kara nie może jednak przekroczyć 5 lat pozbawienia wolności.

Odmiany warunkowego zawieszenia wykonania kary Proste Probacyjne Bez dodatkowych obowiązków i dozoru Połączone z dodatkowymi obowiązkami lub dozorem

Orzeczenie kary grzywny W przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości odpowiednio do 270 i do 135 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe (art. 71 § 1 kk) Jest to grzywna samoistna W razie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności grzywna orzeczona na podstawie art. 71 § 1 kk nie podlega wykonaniu. W sytuacji uiszczenia grzywny wykonanie kary bezwzględnej ulega skróceniu według następujących zasad: 1 dzień kary pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne 1 dzień kary ograniczenia wolności = 1 stawka dzienna Z zaokrągleniem do pełnego dnia

Obowiązki Sąd może nałożyć na skazanego następujące obowiązki: informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby przeproszenia pokrzywdzonego; wykonywania ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby; Wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu Powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających; Poddanie się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu albo oddziaływaniom terapeutycznym (wymagana jest zgodna skazanego); uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno – edukacyjnych; Powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach; Powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób; Opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym; Innego stosownego postępowania, jeśli może zapobiec to popełnieniu ponownego przestępstwa. Katalog obowiązków jest otwarty Sąd może również zobowiązać skazanego do naprawnienia szkody w całości lub w części. Nie dotyczy to sytuacji, gdy orzeka w środek karny podlagający na obowiązku naprawnienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo na uiszczeniu świadczenia pieniężnego

Dozór W okresie próby sąd może również oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Wobec młodocianego, który popełnił przestępstwo umyślne, recydywisty wielokrotnego, osoby z art. 65 kk oraz sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych dozór jest obowiązkowy.

Obowiązki oraz dozór Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków określa sąd po wysłuchaniu skazanego. Ustawodawca przewidział również możliwość modyfikacji w zakresie obowiązków i dozoru: Art. 74 § 2 Jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd, wobec skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 3-8 albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, z wyjątkiem obowiązku wymienionego w art. 72 § 2, jak również oddać skazanego pod dozór albo od dozoru zwolnić Obowiązki sąd może nałożyć oraz modyfikować także w stosunku do sprawcy skazanego na karę ograniczenia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania

Okres próby Od 2 do 5 lat Od roku do 3 lat Od 3 do 5 lat Okres próby biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia Okres próby nie może ulec zmianie Jest on zróżnicowany podmiotowo i przedmiotowo: Warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności Od 2 do 5 lat Warunkowe zawieszenie kary grzywny Warunkowe zawieszenie kary ograniczenia wolności Od roku do 3 lat Sprawca młodociany Recydywista wielokrotny Sprawca, o którym mowa w art. 65 kk Od 3 do 5 lat Warunkowe zawieszenie kary w trybie konsensualnym (art. 343 § 2 pkt 2 kpk) Tzw. mały świadek koronny (art. 60 § 5 kk) Od 2 do 10 lat

Skutki przebiegu okresu próby Próba nieudana Próba udana W czasie próby ani w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu okresu próby nie nastąpiło zarządzenie wykonania zawieszonej kary W razie pozytywnego przebiegu próby skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby* * W stosunku do skazanego, wobec którego orzeczono grzywnę lub środek karny, skazanie nie może nastąpić przed wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem wykonania grzywny lub środka karnego (nie dotyczy to obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę) W czasie próby lub w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby nastąpiło zarządzenie wykonania zawieszonej kary Dodatnia prognoza kryminologiczna okazała się nietrafna Zarządzenie wykonania kary może nastąpić na podstawie obligatoryjnych lub fakultatywnych przesłanek

Przesłanki zarządzenia wykonania zawieszonej kary Obligatoryjne Fakultatywne Skazany w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności (art. 75 § 1 kk) Skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą (art. 75 § 1a kk) Skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone wyżej przestępstwo, uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych mimo uprzedniego udzielenia mu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego chyba, że przemawiają przeciwko temu szczególne względy (art. 75 § 2a kk) – przesłanka względnie obligatoryjna Skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone w art. 75 § 1 kk przestępstwo, uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych (art. 75 § 2 kk) Skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo (art. 75 § 4 kk)

Zarządzenie wykonania zawieszonej kary Nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (termin ten nie może zostać przedłużony) Podstawa zarządzenia wykonania kary musi wystąpić w okresie próby albo jeszcze przed rozpoczęciem biegu okresu próby, ale po wydaniu wyroku nieprawomocnego Zarządzenie wykonania kary ma formę postanowienia, które staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia

Zatarcie skazania Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od pozytywnego zakończenia okresu próby (o ile w tym czasie nie zarządzono wykonania kary) Sprawca powraca do statusu osoby niekaranej za przestępstwo

Warunkowe przedterminowe zwolnienie Polega na rezygnacji z wykonania części kary pozbawienia wolności z jednoczesnym poddaniem skazanego próbie Jest to normalny element wykonywania kary Można mówić o swoistym przekształceniu kary o charakterze izolacyjnym w karę o charakterze wolnościowym Pozwala na przystosowanie skazanego do życia na wolności Geneza tej instytucji związana jest z progresywnymi systemami wykonywania kary Tę instytucję znają wszystkie modele penitencjarne w Europie Warunkowe przedterminowe zwolnienie występowało już w Kodeksie karnym z 1932r. Jedna z fundamentalnych instytucji prawa karnego wykonawczego Warunkowe przedterminowe zwolnienie częściowo regulowane jest w Kodeksie karnym i w Kodeksie karnym wykonawczym Spełnia głównie cele indywidualno-prewencyjne

Uzasadnienie rządowego projektu KK: „Warunkowe zwolnienie jest w istocie warunkową rezygnacją z wykonania części (reszty) orzeczonej kary pozbawienia wolności i poddaniem sprawcy procesowi resocjalizacji w warunkach kontrolowanej wolności, a więc stanowi niejako przedłużenie procesu resocjalizacji w zmienionych warunkach, mające na celu przystosowanie sprawcy do życia na wolności z pomocą kuratora sądowego (innej osoby, organizacji) oraz w związku z nałożonymi obowiązkami. Pozytywny wynik próby zmienia ową rezygnację na bezwarunkową i skutkuje uznanie, że całą karę odbyto z chwilą warunkowego zwolnienia, a negatywny - fakultatywne lub obligatoryjne zarządzenie wykonania reszty nie odbytej kary.”

Przesłanki warunkowego przedterminowego zwolnienia Materialna Formalne Jedyną materialną przesłanką warunkowego przedterminowego zwolnienia jest pozytywna prognoza kryminologiczna Przesłanki formalne wiążą się z odbyciem przez skazanego części orzeczonej w stosunku do niego kary pozbawienia wolności

Pozytywna prognoza kryminologiczna Art. 77 § 1 Kk Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa [1], właściwości [2] i warunki osobiste [3], okoliczności popełnienia przestępstwa [4 ]oraz zachowanie po jego popełnieniu [5] i w czasie odbywania kary [6] uzasadniają przypuszczenie, że skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. Ustawodawca zawarł zamknięty katalog elementów, które należy brać pod uwagę przy prognozie kryminologicznej. Warto pamiętać, że przy warunkowym przedterminowym zwolnieniu buduje się tylko prognozę, która w swej naturze zawiera element niepewności.

Przesłanki formalne Skazanego można zwolnić po odbyciu przez niego: Połowy kary 2/3 kary – w stosunku do recydywistów zwykłych 3/4 kary – w stosunku do recydywistów wielokrotnych, skazanych z art. 65 kk 15 lat – w stosunku do skazanych na karę 25 lat pozbawienia wolności 25 lat – w stosunku do skazanych na karę dożywotniego pozbawienia wolności Punkty 1- 3 stosuje się odpowiednio do sumy dwóch lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma kolejno odbyć. Punkty 2 i 3 stosuje się jeśli chociażby jedno z przestępstw popełniono w warunkach recydywy Punkty 4 i 5 stosuje się odpowiednio, jeżeli chociażby jedna z niepodlegających łączeniu kar, które skazany ma odbyć kolejno jest karą 25 lat albo dożywotniego pozbawienia wolności

Wyjątki Wymierzając karę pozbawienia wolności sąd może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego przedterminowego zwolnienia w szczególnie uzasadnionych wypadkach (za takie uznaje się wysoki stopień demoralizacji sprawcy, naganną motywację, czy drastyczne zachowania). Sąd nie może jednak całkowicie pozbawić skazanego możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia. Skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat pozbawienia wolności niezależnie od warunków określonych w art. 78 § 1 lub 2 (nie dotyczy to kary 25 lat pozbawienia wolności i kary dożywotniego pozbawienia wolności) Istnieją również mechanizmy pozwalające na złagodzenie przesłanek formalnych (niezależnie od odbytego okresu kary): Art. 95 § 2 kk – jeżeli wyniki leczenia lub rehabilitacji za tym przemawiają, sąd może warunkowo zwolnić sprawcę przestępstwa popełnionego w stanie ograniczonej poczytalności umieszczonego w zakładzie karnym stosującym szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne, o ile orzeczona kara nie przekracza 3 lat pozbawienia wolności Art. 98 kk – jeżeli wyniki leczenia odwykowego za tym przemawiają, sąd zwalnia warunkowo skazanego z pozostałej do odbycia reszty kary (dot. to sprawcy skazanego na bezwzględną karę pozbawienia wolności za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego umieszczonego w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego) Art. 155 kkw – jeżeli przerwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej rok, a skazany odbył co najmniej 6 miesięcy kary – sąd penitencjarny może warunkowo zwolnić skazanego z odbycia reszty. W takim przypadku kara lub suma kar nie może przekroczyć 3 lat pozbawienia wolności

Orzekanie o warunkowym przedterminowym zwolnieniu O warunkowym przedterminowym zwolnieniu orzeka sąd penitencjarny na posiedzeniu, które powinno odbyć się w zakładzie karnym Wniosek o warunkowe zwolnienie może złożyć skazany, obrońca, dyrektor zakładu karnego lub sądowy kurator zawodowy Opata od wniosku wznosi 45 zł Nie rozpoznaje się ponownego wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie: - przed upływem 3 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli orzeczona kara lub suma kar nie przekracza 3 lat pozbawienia wolności - przed upływem 6 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli orzeczona kara lub suma kar przekracza 3 lata pozbawienia wolności Dyrektor zakładu karnego sporządzający wniosek ma obowiązek przedłożenia opinii zawierającej prognozę m.in. kryminalno-społeczną. W pozostałych przypadkach opinię taką dyrektor zk przesyła na żądnie sądu penitencjarnego lub na prośbę skazanego Sąd penitencjarny wysłuchuje przedstawiciela administracji zk oraz sądowego kuratora zawodowego, jeśli składał on wniosek o warunkowe zwolnienie. Sąd na obowiązek uwzględniania również ugody zawartej w wyniku mediacji Przed udzieleniem warunkowego przedterminowego zwolnienia osoby skazanej za przestępstwa z art. 197-203 kk popełnione w związku z zaburzeniem preferencji seksualnej należy zasięgnąć opinii biegłych Na postanowienie w przedmiocie warunkowego zwolnienia przysługuje zażalenie, które należy rozpoznać w terminie 14 dni

Dozór Sąd może w okresie próby oddać warunkowo zwolnionego pod dozór kuratora sądowego, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, organizacji lub instytucji, do której działalności należy troska i wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Dozór jest obowiązkowy w stosunku do: - skazanego za przestępstwo określone w art. 197-203 kk, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych - młodocianego, który popełnił przestępstwo umyślne - recydywisty - sprawcy określonego w art. 65 kk - skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności - sprawcy zwalnianego w trybie przewidzianym w art. 95 § 2 i 98 kk

Obowiązki Sąd penitencjarny może nałożyć również na zwalnianego warunkowo obowiązki określone w art. 72 § 1 Kk, a także zobowiązać go do naprawnienia szkody w całości lub w części (chyba że orzekł środek karny z art. 39 pkt 5) albo do uiszczenia świadczenia, o którym mowa w art. 39 pkt 7, jeśli szkoda wyrządzona przestępstwem, za które skazany odbywa karę, nie została naprawiona. Warunkowo zwolniony, na którego nałożono obowiązki w okresie próby i który nie został oddany pod dozór jest zobowiązany do: Bezzwłocznego (najpóźniej w ciągu 7 dni od zwolnienia z zk) zgłoszenia się do sądowego kuratora zawodowego sądu rejonowego, w okręgu którego będzie miał stałe miejsce pobytu Zgłaszania się do sądowego kuratora zawodowego w określonych przez niego terminach i udzielania wyjaśnień co do przebiegu okresu próby Niezmieniania miejsca pobytu bez zgody sądu Wykonywania nałożonych na niego obowiązków O powyższych obowiązkach sąd poucza warunkowo zwalnianego Sąd może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki określone w art. 72 § 1 kk albo zwolnić od wykonywania nałożonych obowiązków (nie dotyczy to obowiązku, o którym mowa w art. 72 § 2 kk). Sąd może również oddać skazanego pod dozór lub od dozoru zwolnic. Wniosek w tym przedmiocie może złożyć również sądowy kurator zawodowy. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Okres próby Od 2 do 5 lat Od 3 do 5 lat 10 lat Warunkowe zwolnienie następuje na okres próby, którym jest czas pozostały do końca kary. Musi on jednak mieścić się w następujących granicach: Reguła Od 2 do 5 lat Recydywista wielokrotny Sprawca, o którym mowa w art. 65 kk Od 3 do 5 lat Osoba skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności 10 lat

Skutki przebiegu próby Próba udana Próba nieudana W okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia Karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia * W razie objęcia wyrokiem łącznym kary, z której odbywania skazany został warunkowo przedterminowo zwolniony na poczet orzeczonej kary łącznej zalicza się jedynie okres faktycznego odbywania kary W czasie próby lub w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby nastąpiło odwołanie warunkowego zawieszenia Dodatnia prognoza kryminologiczna okazała się nietrafna Odwołanie warunkowego zwolnienia może nastąpić na wyłącznie podstawie obligatoryjnych przesłanek (ustawodawca uchylił w 2011r. fakultatywne przesłanki odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia)

Przesłanki odwołania warunkowego zwolnienia Sąd odwołuje warunkowe zwolnienie, jeśli warunkowo zwolniony: W okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności Uchyla się od wykonania obowiązków, o których mowa w art. 159 § 2 kkw Uchyla się od dozoru, wykonywania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych W okresie próby rażąco naruszył porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo niż określone w pkt 1. lub została orzeczona inna kara niż określona w pkt 1. Skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą Sąd odwołuje warunkowe zwolnienie skazanego, jeżeli okoliczności, o których mowa w pkt 2-4 zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy – przesłanka względnie obligatoryjna W wyjątkowych sytuacjach uzasadnionych szczególnymi okoliczności sąd może odstąpić od odwołania warunkowego zwolnienia w przypadkach określonych w punktach 2-4 (dyskrecjonalna władza sędziego)

Odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia W razie zaistnienia ww. przesłanek lub określonej w art. 75 § 3 kk sądowy kurator zawodowy, osoba godna zaufania, przedstawiciel stowarzyszenia, organizacji lub instytucji, do działalności których należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym, bezzwłocznie kieruje do sądu wniosek o odwołanie warunkowego zwolnienia W przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia sąd orzeka na wniosek lub z urzędu Właściwy jest sąd penitencjarny W posiedzeniu dotyczącym odwołania warunkowego zwolnienia ma prawo wziąć udział prokurator, skazany, obrońca, a także wymienione wyżej osoby, jeśli skazany został oddany pod ich dozór Na postanowienie w przedmiocie odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia przysługuje zażalenie W razie odwołania warunkowego zwolnienia okresu spędzonego poza jednostką penitencjarną nie zalicza się na poczet kary