Wprowadzenie do Programu LIFE Ireneusz Mirowski Wydziału ds. Programu LIFE Departament Ochrony Przyrody i Edukacji Ekologicznej NFOŚiGW Łysomice 18.11.2014

LIFE wczoraj… LIFE dziś ??? LIFE+ 2007-2013 1402 projektów Polska 64 projekty LIFE 1992-2006 2763 projekty Polska 6 projektów LIFE+ I komponent- przyroda i różnorodność biologiczna II komponent- polityka i zarządzanie w zakresie środowiska III komponent- informacja i komunikacja LIFE 1. podprogram działań na rzecz środowiska 2. podprogram działań na rzecz klimatu Łysomice 18.11.2014

Budżety narastająco (mln zł) Łysomice 18.11.2014

Instrument LIFE+ (podsumowanie) Na 290 złożonych wniosków podpisano 64 umowy, w tym: 37 umów - Przyroda i różnorodność biologiczna 17 umów - Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska 10 umów – Informacja i komunikacja Łączna wartość projektów – 619,9 mln zł Dofinansowanie KE – 79,4 mln EUR / 322 mln zł Dofinansowanie NFOŚiGW – 251 mln zł Łysomice 18.11.2014

Przykładowe projekty Projekt: EKOtony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych (EKOROB) Beneficjenci: RZGW Warszawa Międzynarodowy Inst. PAN Regionalne Centrum Ekohydrologii p/a UNESCO Termin realizacji: 2010 - 2014 Budżet: 1 316 987 Euro Problem środowiskowy: Ograniczenie zanieczyszczeń obszarowych, które stanowią obecnie 50% ładunku związków biogennych odpływających z obszaru Polski do Bałtyku. Zaplanowano skonstruowanie, kalibrację i optymalizację różnych typologicznie stref ekotonowych z wykorzystaniem zbiorowisk roślinnych występujących naturalnie w dorzeczu Pilicy. Cel projektu: opracowanie programu działań dotyczące-go ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w dorzeczu Pilicy, w oparciu o efektywne kosztowo metody ekohydrologii, przyczyniającego się do osiągnięcia dobrego stanu wód zbiornika Sulejowskiego. Wstępne wyniki: redukcja fosforanów w wodach podziemnych po przejściu przez barierę biogeo-chemiczną na poziomie 58%, a azotanów nawet do 90%. Łysomice 18.11.2014

Przykładowe projekty Projekt: Ekohydrologiczna rekultywacja zbiorników rekreacyjnych Arturówek jako modelowe podejście do rekultywacji zbiorników wodnych Cel projektu: Zastosowanie kompleksowych rozwiązań rekultywacyjnych mających na celu poprawę jakości wód rzeki Bzury i zlokalizowanej na niej kaskady zbiorników. Projekt wykorzystuje połączenie rozwiązań hydrotechnicznych z procesami biologicznymi przez co posiada wysoką efektywność kosztową. Wstępne wyniki: Adaptacja czaszy zbiornika górnego Arturówek w system sedymentacyjno-biofiltrujący przyczyniła się do znacznej redukcji biogenów wnoszonych do zbiornika przez Bzurę. Redukcja azotu rzędu 80-90% , a fosforu 35%. Beneficjenci: Uniw. Łódzki Łódzka Spółka Infrastr. Miasto Łódź Termin realizacji: 2010 – 2014 Budżet: 1 244 319 Euro Łysomice 18.11.2014

Przykładowe projekty Projekt: Nowe środki ulepszania gleby do redukcji zanieczyszczeń i rewitalizacji ekosystemu glebowego Problem środowiskowy: Ograniczenie degradacji gleb postępującej wskutek intensyfikacji nawożenia mineralnego, ograniczenie zanieczyszczania wód składnikami wymywanymi z upraw rolniczych. Cel projektu: Opracowanie innowacyjnych technologii wytwarzania nowych środków ulepszania gleby i nowych podłoży do upraw bezglebowych. Rewitalizacja gleb poprzez wprowadzanie ekoaktywatorów uzyskiwanych z masy organicznej roślin podnoszących żyzność gleby i zawartość materii organicznej. Ochrona gleb przed erozją, stratami wilgoci, ochrona przed zachwaszczeniem. Beneficjenci: Instytut Ogrodnictwa Inst. Technologii Eksploatacji Termin realizacji: 2012 – 2014 Budżet: 1 863 195 Euro Łysomice 18.11.2014

Przykładowe projekty Projekt: Odnawialne źródła energii w gospodarstwach rolnych i inteligentnych sieciach (OZERISE) Beneficjenci: EC BREC Instytut Energetyki Odnawialnej Sp.z o.o. NMG Sp. z o.o. API „Micon” Związ. Prac. „Forum Ener. Odnaw.” Termin realizacji: 2012 – 2015 Budżet: 895 549 Euro Cel projektu: Rozwój i demonstracja praktycznych narzędzi do projektowania i doboru małoskalowych odnawialnych źródeł energii w gospodarstwach rolnych w postaci kompleksowego systemu wspomagania podejmowania decyzji inwestycyjnych i operacyjnych dla rolników. Przygotowanie kalkulatorów optymalnego doboru technologii OZE dla różnych typów gospodarstw rolnych, a także odpowiednich narzędzi dla instalatorów i konsultantów. Łysomice 18.11.2014

Przykładowe projekty Projekty dotyczące ochrony przyrody Beneficjenci: Parki Narodowe, RDOŚ-e, samorządy, organizacje pozarządowe, Cele projektów: Ochrona siedlisk i gatunków na obszarach Natura 2000 Ochrona zagrożonych gatunków roślin i zwierząt Zwalczanie obcych gatunków inwazyjnych Nie są finansowane: -działania powtarzalne, np. wykaszanie może być finansowane z programu rolnośrodowiskowego i nie może być wspierane przez LIFE -badania naukowe Łysomice 18.11.2014

CELE PROGRAMU LIFE wspomaganie zmian wspierających efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych oraz zmian w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, odpornej na zmianę klimatu, a także działań na rzecz ochrony oraz poprawy jakości środowiska, zatrzymania i odwracania procesu utraty różnorodności biologicznej, w tym wspieranie sieci Natura 2000 oraz przeciwdziałanie degradacji ekosystemów, poprawa rozwoju, wprowadzania i realizacji polityki oraz przepisów prawnych Unii w zakresie środowiska i klimatu; podejmowania działań katalizujących, promujących, integrujących oraz włączających kwestie dotyczące środowiska i klimatu do głównego nurtu innych unijnych uregulowań oraz działań sektora publicznego i prywatnego, wspieranie lepszego zarządzania w zakresie środowiska i klimatu na wszystkich poziomach, w tym działań na rzecz większego zaangażowania społecznego, a także wspomagających podmioty regionalne i lokalne, wspieranie wdrożenia 7 unijnego programu działań w zakresie środowiska naturalnego Łysomice 18.11.2014 w rozumieniu art. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE Nr 1293/2013

LIFE – podprogramy / priorytety Podprogram LIFE 2014-20 Priorytety Działania na rzecz środowiska 2.592,5 mln € (75% budżetu LIFE) Ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami Przyroda i różnorodność biologiczna Zarządzanie i informacja w zakresie środowiska Działania na rzecz klimatu 864,2 mln € (25% budżetu LIFE) Łagodzenie skutków zmiany klimatu Dostosowywanie się do skutków zmiany klimatu Zarządzanie i informacja w zakresie klimatu Łysomice 18.11.2014

LIFE na rzecz środowiska PODPROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ ŚRODOWISKA 1.1 Obszar priorytetowy: Ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami (a) priorytety tematyczne dotyczące wody, w tym środowiska morskiego (b) priorytety tematyczne dotyczące odpadów (c) priorytety tematyczne dotyczące efektywnego gospodarowania zasobami, w tym glebą i lasami, oraz ekologicznej i obiegowej gospodarki (d) priorytety tematyczne w dziedzinie środowiska i zdrowia, w tym chemikaliów i hałasu (e) priorytety tematyczne dotyczące jakości powietrza i emisji, w tym środowiska miejskiego

Typy projektów LIFE „projekty pilotażowe” - projekty, w których zastosowana zostaje technika lub metoda nigdzie wcześniej niestosowana lub nietestowana, zapewniająca potencjalne korzyści dla środowiska lub klimatu w porównaniu z istniejącymi najlepszymi praktykami, i która może zostać następnie zastosowana w podobnych sytuacjach na szerszą skalę, „projekty demonstracyjne” - projekty polegające na zastosowaniu w praktyce, testowaniu, ocenie i rozpowszechnianiu działań, metodyk lub podejść, które są nowe lub nieznane w określonym kontekście projektu, takim jak kontekst geograficzny, ekologiczny, społeczno-ekonomiczny, a które mogłyby być zastosowane w innym miejscu w podobnych okolicznościach, „projekty dotyczące najlepszych praktyk” - oznaczają projekty, które stosują odpowiednie, efektywne pod względem kosztów i nowoczesne techniki, metody i podejścia, biorąc pod uwagę szczególny kontekst projektu „projekty informacyjne, dotyczące zwiększania świadomości i rozpowszechniania informacji” - projekty, mające na celu wspieranie komunikacji, rozpowszechniania informacji i zwiększania poziomu świadomości w zakresie podprogramów działań na rzecz środowiska i klimatu Łysomice 18.11.2014 w rozumieniu art. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE Nr 1293/2013

Dopuszczalne typy projektów Typy projektów LIFE Podprogram LIFE Obszar priorytetowy Dopuszczalne typy projektów Środowisko Ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami Projekty demonstracyjne i pilotażowe Przyroda i różnorodność biologiczna Projekty dotyczące najlepszych praktyk, demonstracyjne i pilotażowe (patrz przewodnik) Zarządzanie i informacja w zakresie środowiska Projekty informacyjne, dotyczące zwiększania świadomości i rozpowszechniania informacji Klimat Łagodzenie skutków zmiany klimatu Dostosowywanie się do skutków zmiany klimatu Zarządzanie i informacja w zakresie klimatu Łysomice 18.11.2014

Zaangażowani w projekt LIFE Beneficjent koordynujący „Program LIFE może finansować podmioty publiczne i prywatne.” Art. 23 Rozporządzenia ws. LIFE Każdy podmiot zarejestrowany na terytorium Wspólnoty Europejskiej podmioty publiczne podmioty prywatne o charakterze komercyjnym podmioty prywatne o charakterze niekomercyjnym (w tym organizacje pozarządowe) Beneficjent koordynujący Współbeneficjent (-ci) Współfinansujący Podwykonawca (-cy) Łysomice 18.11.2014

LIFE – poziom współfinansowania Poziom dofinansowania Komisji Europejskiej LIFE+ LIFE Typ projektu 2007-2013 (z zakresie projektów analogicznych tematycznie) I WPP (2014-2017) II WPP (2018-2020) Projekty podprogramu na rzecz środowiska w tym dotyczące gatunków i siedlisk priorytetowych 50 % 75 % 60 % 55 % Projekty podprogramu na rzecz klimatu 50% Projekty zintegrowane, projekty przygotowawcze brak Budowanie potencjału (projekty typu ‘capacity building’) 100 % Łysomice 18.11.2014

Agencja Wykonawcza KE (ESAME) Składanie wniosków Instytucja Krajowa NFOŚiGW Wnioskodawca Agencja Wykonawcza KE (ESAME) Ocena formalna Ocena merytoryczna decyzja o współfinansowaniu Łysomice 18.11.2014 . płatności, sprawozdawczość

Program LIFE Rola NFOŚiGW Łysomice 18.11.2014

Rola NFOŚiGW Pomoc w aplikowaniu o środki LIFE i we wdrażaniu projektów LIFE w Polsce Informowanie; Szkolenie i konsultowanie; Dofinansowanie (unikalny system w Europie); Łysomice 18.11.2014

Program Priorytetowy NFOŚiGW Współfinansowanie Programu LIFE Rola NFOŚiGW Program Priorytetowy NFOŚiGW Współfinansowanie Programu LIFE Budżet programu: Dotacje: 200 mln zł Pożyczki: 120 mln zł Łysomice 18.11.2014

Rola NFOŚiGW DOTACJA STANDARDOWO: do 30% kosztów kwalifikowanych (kk) / dofinansowanie NFOŚiGW + KE ≤ 90% kk, do 15% kk / dofinansowanie NFOŚiGW + KE w ≤ 75% kk dla spółek prawa handlowego i osób fizycznych prowadzących działalność gosp.; DOTACJA WYJĄTKI: do 35% kosztów kwalifikowanych (kk) / dofinansowanie NFOŚiGW + KE ≤ 95% kk (specyficzne gatunki i siedlisk / zielone gminy / partnerstwo podmiotów sektora finansów publicznych (jako Beneficjent Koordynujący LIFE) i spółek prawa handlowego lub osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, do 40% kk, państwowe jednostki budżetowe w projektach, w których państwowa jednostka budżetowa pełni rolę Beneficjenta koordynującego; Łysomice 18.11.2014

Oprocentowanie: 1% w skali roku Rola NFOŚiGW POŻYCZKA: na zapewnienie wymaganego wkładu własnego w wysokości, która łącznie z dotacją KE i NFOŚiGW pozwoli na sfinansowanie do 95 % kosztów kwalifikowanych; na zachowanie płynności finansowej – nie wyższa niż kwota płatności końcowej ze środków KE. Oprocentowanie: 1% w skali roku Łysomice 18.11.2014

LIFE Skąd czerpać informacje? Łysomice 18.11.2014

Skąd czerpać informacje? The LIFE website is an invaluable resource. On it you will find: Funding: all the relevant documents for putting together your proposal. LIFE Project Database: a database containing information on every LIFE project ever implemented. Communication Toolkit: a useful collection of Good Examples, Fact Sheets, downloadable logos, etc. LIFE publication. Registration for LIFEnews, the LIFE electronic newsletter. Contact details for the national authorities. And much more. 24

Skąd czerpać informacje? www.nfosigw.gov.pl/life Łysomice 18.11.2014

Skąd czerpać informacje? http://ec.europa.eu/environment/life/index.htm Łysomice 18.11.2014

Project database

Przewodniki dla wnioskodawców dostępne w jedynie w j. angielskim Skąd czerpać informacje? Life FOCUS zeszyty tematyczne Life BEST PROJECTS najlepsze projekty Life COMPILATIONS coroczne zestawienia projektów Przewodniki dla wnioskodawców dostępne w jedynie w j. angielskim Łysomice 18.11.2014

Najbliższy nabór LIFE Połowa 2015 r.

Wydział ds. Programu LIFE Więcej informacji… Komisja Europejska - LIFE http://ec.europa.eu/environment/life/ Krajowy Punkt Kontaktowy Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej http://www.nfosigw.gov.pl/life/ Wydział ds. Programu LIFE projekty przyrodnicze  tel. (22) 45-90-167 projekty środowiskowe tel. (22) 45-90- 471, 435 projekty informacyjne tel. (22) 45-90-167, 444 Łysomice 18.11.2014