Elżbieta Kozłowska nr albumu Mirosława Borowa nr. albumu Renata Surała nr. albumu Halina Tabor nr. albumu Katarzyna Zdunek nr. albumu Obsługa inhalatora wziewnego, zalecenia dla pacjenta. PRZEDMIOT- Poradnictwo w pielęgniarstwie – Ćwiczenia. Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi - Filia w Warszawie Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Pielęgniarstwo Gr. B12 Rok 2022/2023

Inhalacja jest pojęciem szerszym niż nebulizacja. Inhalacją jest np. wdychanie pary wodnej z olejkami eterycznymi oraz korzystanie z inhalatorów proszkowych czy ciśnieniowych. Stosowanie leków w formie wziewnej jest najbardziej efektywną metodą w leczeniu chorób układu oddechowego, takich jak astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy też innych. Substancja lecznicza w leku wziewnym dociera bezpośrednio do oskrzeli i płuc, działając dokładnie w miejscu procesu chorobowego. PRZYKŁADY INHALATORÓW DO LEKÓW WZIEWNYCH: Inhalatory proszkowe: z lekiem w kapsułkach do umieszczania wewnątrz: AEROLIZER BREEZHALER HANDIHALER

DYSK TURBUHALER EASYHALER NEXTHALE R

NOVOLIZER Inhalatory z płynną postacią leku (aerozolowe): AEROZOLRESPIMAT

Farmakoterapia stosowana drogą inhalacyjną wykorzystuje efekt podania leku bezpośrednio do narządu docelowego. Umożliwia to podanie bardzo małej dawki leku, która wywiera efekt kliniczny porównywalny z terapią doustną przy wielokrotnie mniejszym efekcie toksycznym. Niemniej, także w terapii inhalacyjnej istnieją czynniki ograniczające dostęp molekuł leku do receptorów narządów docelowych. Dostarczenie pożądanej dawki leku z inhalatora do płuc zależy od typu inhalatora (ciśnieniowy, proszkowy), jego charakterystyki (opór wewnętrzny, średnica cząstek i dystrybucja ich poszczególnych frakcji w generowanym aerozolu), warunków termicznych powietrza oraz od zdolności inhalacyjnych samego chorego. Zastosowanie inhalatorów suchego proszku (DPI) dzięki uwalnianiu dawki leku wdechem wyeliminowało występujący u wielu chorych problem koordynacji wdechu z momentem uwolnienia aerozolu z inhalatora. Poszczególne inhalatory DPI różnią się jednak istotnie pod względem możliwości ich optymalnego stosowania przez chorych na obturacyjne choroby układu oddechowego. Z tego powodu powinny być z rozwagą dobierane do potrzeb i możliwości każdego chorego. W ostatnim czasie wiele się mówi na temat nebulizacji. Jest to metoda podawania leku w formie aerozolu, bezpośrednio do układu oddechowego. W przypadku schorzeń układu oddechowego taka forma podania leku jest bardziej efektywna. Nebulizację często przeprowadza się u najmłodszych pacjentów. Warto zatem wiedzieć, na jakich zasadach działa nebulizator i jak z niego poprawnie korzystać. Farmakoterapia

LEKI W TERAPII INHALACYJNEJ Ze względu na mechanizm działania, leki w terapii inhalacyjnej, dzielą się na dwie główne grupy: 1. Rozszerzające oskrzela (krótkodziałające, długodziałajace) - powodują likwidację duszności lub jej zmniejszenie poprzez rozkurczenie i udrożnienie oskrzeli. 2. Przeciwzapalne (steroidowe) - hamują przewlekle toczący się proces zapalny w układzie oddechowym. Niektóre działania niepożądane leków przyjmowanych drogą wziewną: częste: suchość w jamie ustnej (na ogół o łagodnym nasileniu), uczucie zatkanego nosa; niezbyt częste: zawroty głowy, nieregularne bicie serca, kołatanie serca, kaszel, katar, krwawienie z nosa, ból gardła, chrypka, ból mięśni; w przypadku preparatów steroidowych - częste: zakażenie grzybicze (pleśniawki) jamy ustnej i gardła;  Dlatego, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia grzybiczego, po każdej inhalacji lekiem steroidowym należy dokładnie wodą przepłukać jamę ustną i gardło!  UWAGA !  Zawsze należy zapoznać się z ulotką dla pacjenta (dołączoną do opakowania z lekiem)! Zawiera ona szczegółowe informacje o leku oraz o możliwych działaniach niepożądanych.  W razie wystąpienia:  trudności w oddychaniu, obrzęku w obrębie twarzy, gardła, bólu oczu, zaburzeń widzenia lub innych niepokojącyc h objawów należy przerwać terapię i natychmiast zgłosić się do lekarza!

Prawidłowa technika inhalacyjna oraz właściwe stosowanie inhalatora jest istotnym elementem wpływającym na skuteczność leczenia. Umiejętność prawidłowego stosowania leków wziewnych wymaga stałej, powtarzalnej nauki. Pomocne okażą się tu poniższe informacje. 1. Leki należy przyjmować ściśle według zaleceń lekarza, nie wolno przerywać leczenia nawet przy ustąpieniu objawów choroby. 2. Jeśli to możliwe, pacjent podczas przyjmowania leku powinien siedzieć lub stać. 3. Przed użyciem niektórych inhalatorów należy nimi wstrząsnąć (niegwałtownie). 4. Jeżeli na pełną dawkę leku przypada więcej niż jeden wziew - kolejny należy przyjąć po sekundach. 5. Jeżeli stosowane są równocześnie: lek rozszerzający drogi oddechowe i lek steroidowy (przeciwzapalny), należy jako pierwszy przyjąć lek rozszerzający, a po upływie kilku minut lek steroidowy. Ułatwi to głębsze dotarcie i lepszą skuteczność leku działającego przeciwzapalnie. 6. Inhalatory utrzymywać w czystości. Preparaty do stosowania drogą wziewną występują najczęściej w postaci proszkowej lub roztworu pod ciśnieniem (aerozolu). Są podawane przez różne rodzaje inhalatorów i każdy z nich wymaga nieco innej obsługi. Dlatego zawsze należy zapoznać się z ulotką dla pacjenta (dołączoną do opakowania z lekiem), która zawiera szczegółową instrukcję obsługi inhalatora.

 Inhalator jest integralną częścią danego leku.  Większość dostępnych, posiada licznik dawek, dzięki czemu można ocenić stopień zużycia leku. Niezależnie od rodzaju przyjmowanego leku wziewnego i używanego inhalatora, obowiązują ważne, niezmienne zasady warunkujące prawidłową technikę jego przyjmowania: 1. Wydech (usunięcie powietrza z płuc) 2. Szczelne objęcie ustnika wargami 3. Wdech – szybki, głęboki, równomierny - najbardziej istotnym elementem technicznym jest skoordynowanie uwalnianej z inhalatora dawki leku, z wykonaniem wdechu ! 4. Wstrzymanie oddechu na 5-10 sekund 5. Powolny wydech

Na czym polega nebulizacja? Nebulizacja jest rodzajem zabiegu medycznego, który można przeprowadzić w domu. Polega na podawaniu pacjentowi leku w formie mgiełki, która dostaje się do organizmu przez usta, bezpośrednio do układu oddechowego. Nebulizator rozpyla lek do postaci mgiełki, w której zawieszone są niewielkie kropelki leku. Od ich wielkości uzależnione jest to, w którym miejscu zostaną wchłonięte. Te powyżej 8 µm wchłoną się w górnych drogach oddechowych, czyli nosie i gardle. Krople o wielkości między 5 µm a 8 µm wchłaniają się w obrębie dużych oskrzeli i tchawicy, zaś te od 2 µm do 5 µm trafiają do oskrzeli i oskrzelików. Najmniejsze krople, od 0,5 µm do 3 µm wchłaniają się w pęcherzykach płucnych. Mgiełka rozpylana jest samoczynnie i w trybie ciągłym, którą wdycha się przez maskę lub ustnik. Umożliwia ona szybkie podane leku prosto tam, gdzie jest potrzebny. Dodatkowo ogranicza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, które zdarzają się przy przyjmowaniu tabletek, czy syropów, działających na cały organizm. Z nebulizacji można korzystać w różnych schorzeniach:  astma,  POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc),  mukowiscydoza,  zapalenie oskrzeli,  zapalenie oskrzelików,  zespół nieruchomych rzęsek,  nawilżenie dróg oddechowych u chorych wentylowanych mechanicznie,  przewlekły nieżyt nosa i gardła,nieżyt nosa  zapalenie zatok przynosowych, zapalenie zatok  zespół krupu – ostre podgłośniowe zapalenie krtani.

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje inhalatorów:  Inhalatory pneumatyczno-tłokowe (kompresorowe) Najbardziej popularne; składają się z elektrycznego kompresora i nebulizatora, czyli pojemnika na lek. Elementy te są ze sobą połączone przewodem powietrznym wykonanym z tworzywa sztucznego. Inhalatorem pneumatycznym z nebulizatorem można podawać wszystkie antybiotyki, glikokortykosteroidy oraz dornazę alfa. Wybierając model przenośny, np. w zestawie z akumulatorem, mamy możliwość wykonania inhalacji w dowolnym miejscu i czasie, gdziekolwiek jesteśmy. Niektóre modele wyposażone są nawet w ładowarkę samochodową, mogą być także stosowane podczas lotów samolotem.  Inhalatory ultradźwiękowe Najważniejszym elementem nebulizatora ultradźwiękowego jest mała płyta grzewcza, która wibruje z dużą częstotliwością. Wibracje powodują powstanie fali dźwiękowych przenoszonych po płynnej postaci leku i rozrywających go na małe cząsteczki, które są odpowiednie do wdychania. Nebulizatory ultradźwiękowe mają tendencję do ogrzewania leku, co szkodzi zawartym w nich białkom. Zwykle nie ma to jednak wpływu na leki wziewne. Problem stanowi za to rozbijanie przez ultradźwięki sterydów i większości antybiotyków. Warto również zauważyć, że produkowany aerozol ma dużą gęstość, co może powodować u dzieci podrażnienia układu oddechowego. Nie zaleca się więc korzystania z nich w warunkach domowych.  Inhalatory membranowe Wyglądem przypominają inhalatory ultradźwiękowe, odróżnia je od nich mechanizm działania. Polega on na pompowaniu płynnego lekarstwa przez wibrujący w szybkim tempie dysk (membranę) zawierający tysiące maleńkich oczek (sito). Powoduje to rozdrabnianie cieczy na cząsteczki, które następnie wdychamy. Nie wolno stosować substancji oleistych (olejków eterycznych i innych produktów na bazie olejów, które zawierają tłuste lub zawieszone cząstki).

Nebulizator a inhalator - czym się różnią? Choć do siebie podobne, nebulizator i inhalator to dwa różne urządzenia. Funkcjonują na podobnej zasadzie - tworzą leczniczą mgiełkę, którą wdycha pacjent, dzięki czemu lek dostaje się do dróg oddechowych. Inhalatory przeważnie mają postać niewielkich, kieszonkowych urządzeń, które można mieć zawsze przy sobie i stosować w razie potrzeby (inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem, inhalatory proszkowe). Dostarczają niewielkie dawki leku i wymagają synchronizacji wdechy wraz z uwolnieniem dawki preparatu. Nebulizator jest urządzeniem, po które sięga się, gdy konieczna jest dłuższa terapia. Nebulizacja sprawdza się zwłaszcza u dzieci, które nie zawsze radzą sobie z obsługą inhalatora. Nebulizator tworzy mgiełkę, którą można swobodnie wdychać przez maseczkę. Mamy całą masę różnych inhalatorów. W tym wpisie zajmę się TYLKO tymi które służą do podawania leków (Pulmicort, Nebbud, BDSN, Berodual, Mucosolvan, Ventolin itd.), soli fizjologicznej itp. wziewnie. Czyli takimi które zamieniają lek w płynie w „zimną mgiełkę” którą dziecko wdycha-inhaluje. Najczęściej wyglądają tak:

 Nebulizację wykonujemy, siedząc prosto.  Zalecane jest normalne oddychanie z wykonaniem raz na jakiś czas głębokiego wdechu, który zatrzymujemy na 5-10 sekund (zapewni to lepsze wprowadzenie leku do płuc).  Lepszym rozwiązaniem jest stosowanie ustnika zamiast maseczki – dzięki temu mniej leku “ucieka bokiem”.  U dzieci zaleca się stosowanie małej maseczki do momentu, aż dziecko będzie w stanie wygodnie korzystać z ustnika (stosowanie ustnika u płaczącego i odsuwającego się dziecka jest nieskuteczne). Jak prawidłowo wykonać nebulizację?  Dokładnie umyj i osusz ręce.  Połącz wszystkie części inhalatora według instrukcji, a następnie podłącz urządzenie do prądu.  Odmierz dawkę leku. Sprawdź najmniejszą objętość płynu niezbędną do prawidłowego działania inhalatora. Jeżeli objętość leku jest mniejsza, należy go rozcieńczyć solą fizjologiczną (najpierw dodaje się roztwór soli, a później lek).solą fizjologiczną  Wstrząśnij ampułkę z lekiem przed dodaniem leku do nebulizatora.  Usiądź wygodnie w wyprostowanej pozycji. Włącz nebulizator.  Jeśli korzystasz z ustnika, oddychaj przez usta, a nie przez nos. Jeżeli stosujesz maseczkę, pamiętaj, że powinna ona dobrze przylegać do twarzy.  Kontynuuj inhalację do momentu zaobserwowania bulgotania w pojemniku nebulizatora – to sygnał, że kończy się lek. Potrząśnij pojemnikiem, aby wszystkie krople spłynęły na dno pojemnika. Kiedy ponownie usłyszysz bulgotanie to znak, że nebulizacja dobiegła końca. Nebulizacja trwa zazwyczaj 5-10 minut. Bulgotanie jest charakterystyczne dla inhalatorów pneumatyczno-tłokowych – nie pojawia się ono w przypadku nebulizatora ultradźwiękowego i membranowego.  Rozłącz nebulizator. Umyj pojemnik nebulizatora oraz maseczkę bądź ustnik i pozostaw je do wyschnięcia. Przewód powietrzny nie powinien być przepłukiwany. Nebulizatory ulradźwiękowe i membranowe są delikatniejsze niż penumatyczno-tłokowe, dlatego nie dotykaj siatki, ponieważ możesz ją uszkodzić.  Po zakończonej nebulizacji sterydami, aby uniknąć wystąpienia zakażenia grzybiczego, należy przepłukać jamę ustną. W przypadku korzystania z maski przemyj również twarz, aby uniknąć podrażnień.

Na efektywność nebulizacji wpływa wiele czynników. Pierwszym z nich jest bez wątpienia wielkość cząstek otrzymanych z nebulizatora. Im mniejszy rozmiar cząstek rozproszonych, tym większą szansę mają one na dotarcie do niższych partii drzewa oskrzelowego, wywierając w ten sposób skuteczniejszy efekt terapeutyczny. Do pęcherzyków płucnych docierają cząstki o średnicy 1-2 µm, dlatego też jest to optymalny poziom rozproszenia, jakiego oczekujemy od danego nebulizatora. Większe cząstki (2-10 µm) docierają jedynie do oskrzeli i tchawicy, natomiast największe ( µm) zatrzymują się w jamie ustnej, nosie i gardle. Efektywność nebulizacji zależy także od cech indywidualnych pacjenta, do których należą:  stan płuc,  częstość oddechów,  objętość oddechowa,  temperatura i wilgotność panująca w płucach.  Odpowiedni dobór urządzenia i technika przeprowadzenia nebulizacji także wpływa na skuteczność procesu.

 Łączenie leków do nebulizacji powinno być zawsze konsultowane z lekarzem. Jednak istnieje kilka ogólnych zasad, które należy znać, aby prawidłowo przeprowadzić inhalację:  Jeżeli zachodzi potrzeba stosowania kilku leków, najpierw podaje się leki rozszerzające oskrzela, a po 15 minutach sterydy lub mukolityki działające przeciwzapalnie. Zdarzają się jednak sytuacje, w których lekarz zaleca jednoczesne podanie obu leków.  Bromek ipratropium można łączyć z salbutamolem, sterydami i ambroksolem.  Nie powinno łączyć się dwóch leków z tej samej grupy, np. preparatu złożonego z bromku ipratropium i fenoterolu nie należy łączyć z salbutamolem.  Sterydy można łączyć z większością leków (poza lekami z tej samej grupy czy ambroksolem).  Ambroksol łączy się z bromkiem ipratropium, jego preparatem złożonym z fenoterolem oraz salbutamolem.  Dornazy α nie powinno łączyć się z innymi preparatami (wyjątkiem może być budezonid, natomiast nie jest to zalecane połączenie). UWAGA NIGDY nie rób nebulizacji z olejków eterycznych. Szczególnie u dziecka. Nebulizator rozbija cząsteczki płynu na dużo mniejsze rozmiary niż kropla pary – przez to olejki docierają głębiej do płuc. Co może spowodować gwałtowny skurcz oskrzeli i oskrzelików i w skrajnym przypadku, szczególnie u dziecka – UDUSZENIE! Podobnie wygląda sytuacja z różnymi ziołowymi naparami które używamy od inhalacji parowej. Na przykład – napar z rumianku do inhalacji parowej – tak, do nebulizacji nie. Dlaczego? W takim naparze mamy olejki eteryczne, pyły z ziółka i inne składniki które nie powinny docierać tak głęboko do płuc – jak dociera roztwór nebulizowan

 Frakcja respirabilna (FPF%) na poziomie powyżej 70% ten parametr określa jaki procent cząsteczek produkowanych przez nebulizator ma właściwy rozmiar  MMAD poniżej 5μm  ten parametr wskazuje nam, czy rozmiar cząsteczek jest właściwy  najlepszy jest taki koło 2-3μm  ale z racji tego, że sprawność tych urządzeń z czasem się pogarsza – to jeśli producent podaje, że na starcie ta wartość oscyluje koło 1μm – też będzie OK  Martwa objętość – jak najmniejsza  to jest ilość płynu który zostaje w pojemniku nebulizatora, czyli np straty leku  Ciągły tryb pracy -to już opcjonalnie, te urządzenia są ciut droższe ale bardzie stabilne  alternatywą są nebulizatory pracujące w trybie przerywanym – np.: 30min pracy+30min przerwy  jeśli masz więcej niż 1 dziecko – to ciągły tryb pracy już obowiązkowo  nebulizatory do pracy ciągłej są bardziej stabilne Jak kupić dobre urządzenie? Sprawdź, albo zapytaj w sklepie o te parametry:

Dodatkowy osprzęt i dobre maseczki nebulizator ze zmienną wielkością cząsteczki (taki celujący w gardło, oskrzela, płuca), albo 2-3 różne końcówki irygator do nosa – na zatoki dodatkowy zestaw maseczek, albo możliwość dokupienia dodatkowych zestawów (np. dla nas, albo drugiego dziecka) Ja lubię jeszcze takie z wbudowanym pojemnikiem na sprzęt – super rozwiązanie, ale to nie jest najważniejszy parametr Pamiętaj o konserwacji inhalatora! Żeby inhalator pracował prawidłowo, pamiętaj o regularnej wymianie filtrów (takie filcowe krążki, lub walce +-1cm szerokie). Zależnie od typu urządzenia i częstości używania oraz jakości powietrza – taka wymiana może być potrzebna nawet co 1-2 miesiące.

 MATERIAŁY  Zalecenia pielęgniarskie dla pacjenta przy wypisie ze Szpitala - ZAŁĄCZNIK NR 26 Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II  PRACA poglądowa Wpływ doboru inhalatora i cząstki na skuteczność terapii wziewnej w POChP Pneumonol. Alergol. Pol. 2014; 82: 300–310 Paweł Śliwiński, Ryszarda Chazan, Piotr Dąbrowiecki, Karina Jahnz-Różyk, Robert Mróz, Michał Pirożyński

Dziękuję