Wymiarowanie Grafika inżynierska I dr inż. Jacek Zapłata WYKŁAD 5 i 6 Wymiarowanie Czas: 2 x 45 minut dr inż. Jacek Zapłata Katedra Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki

Na rysunkach technicznych maszynowych obowiązuje zasada ogólna: WYMIAROWANIE - ZASADY Na rysunkach technicznych maszynowych obowiązuje zasada ogólna: wszystkie wymiary podawane są wyłącznie w milimetrach. Znak jednostki „mm” należy na rysunku pominąć.

WYMIAROWANIE - ZASADY Zasady wymiarowania: Zasada wymiarów koniecznych; Zasada niepowtarzania wymiarów; Zasad niezamykania łańcucha wymiarowego; Zasada pomijania wymiarów oczywistych; Zasada wymiarowania od baz.

Zasada wymiarów koniecznych: ZASADY WYMIAROWANIA Zasada wymiarów koniecznych: Należy podać wszystkie wymiary, które są niezbędne do wykonania narysowanego przedmiotu. UWAGA: Jednymi z ważniejszych wymiarów są wymiary gabarytowe, które powinny się znaleźć na rysunku elementu.

Każdy wymiar ma być podany tylko 1 raz. ZASADY WYMIAROWANIA Zasada niepowtarzania wymiarów: Każdy wymiar ma być podany tylko 1 raz. UWAGA: Nie należy powtarzać wymiarów na tym samym rzucie, ani na innych rzutach.

Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego: ZASADY WYMIAROWANIA Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego: Łańcuch wymiarowy ma być otwarty, tzn. ma zawierać wszystkie elementy z wyjątkiem jednego, najmniej ważnego, który można obliczyć. UWAGA: Co to jest łańcuch wymiarowy?

Łańcuchy wymiarowe

Zasada pomijania wymiarów oczywistych: ZASADY WYMIAROWANIA Zasada pomijania wymiarów oczywistych: Na rysunku technicznym nie wymiaruje się kątów prostych czy też odległości krawędzi od osi dla przedmiotów symetrycznych. UWAGA: Wymiarowane są odległości krawędzi symetrycznych względem siebie.

Zasada wymiarowania od baz: ZASADY WYMIAROWANIA Zasada wymiarowania od baz: Celem tej zasady jest uwzględnienie podczas rysowania technologii wykonania przedmiotu oraz jego kontroli (sprawdzenia wymiarów). UWAGA: Podczas wykonywania przedmiotu zwykle są powierzchnie (baza obróbkowa), które wykonuje się jako pierwsze i względem nich wykonuje się następne.

Elementy wymiaru Elementy wymiarów: linia wymiarowa; pomocnicza linia wymiarowa; liczba wymiarowa; znak wymiarowy; tolerancja wykonania.

Kształt grotów

Położenie wymiarów

Położenie wymiarów

Położenie wymiarów

Wartości liczb wymiarowych Ciąg Renarda o iloczynie:

Położenie liczb wymiarowych

Położenie liczb wymiarowych

Położenie liczb wymiarowych

Położenie liczb wymiarowych

Podstawowe błędy Nie wolno dopuszczać do: przecinania głównych linii wymiarowych innymi liniami; Umieszczanie napisów wymiarowych, liczb wymiarowych, na tle innych linii rysunkowych

Podstawowe błędy Nie wolno: Pokrywać na rysunku linii o różnym znaczeniu; Wykorzystywać krawędzi jako linii wymiarowych Wykorzystywać linii wymiarowych jako pomocniczych linii wymiarowych Rysować linii wymiarowych jako przedłużeń krawędzi czy też zarysów przedmiotu.

Przecinanie się liczb wymiarowych z liniami rysunku Podstawowe błędy Przecinanie się liczb wymiarowych z liniami rysunku

Odstępstwa od zasad a) b) Wymiar: a) niezgodny z podziałką rysunkową; b) orientacyjny (zamykający łańcuch wymiarowy).

Oznaczanie wymiarów nominalnych (teoretycznie dokładnych) Odstępstwa od zasad Oznaczanie wymiarów nominalnych (teoretycznie dokładnych)

Rozmieszczanie wymiarów b) Rozmieszczanie na rysunku wymiarów równoległych

Rozmieszczanie wymiarów Wymiarowanie widoku (nie zalecane)

Rozmieszczanie wymiarów Wymiarowanie przekroju (zalecane)

Rozmieszczanie wymiarów Wymiarowanie przedmiotu o kształtach obrotowych w rzucie na płaszczyznę prostopadłą do osi

Rozmieszczanie wymiarów Wymiarowanie przedmiotu o kształtach obrotowych w rzucie na płaszczyznę równoległą do osi

Przy wymiarowaniu średnic Wymiarowanie średnic Przy wymiarowaniu średnic powierzchni obrotowych liczbę wymiarową poprzedza się znakiem „Ø”, niezależnie od tego, czy przedmiot rysowany jest na rzutni równoległej czy prostopadłej do osi przedmiotu.

Wymiarowanie średnic Znaku Ø nie wpisuje się w przypadku, gdy wymiar podaje się w postaci symbolu literowego

W wypadu małej różnicy średnic można na rysunku tę różnicę powiększyć Wymiarowanie średnic W wypadu małej różnicy średnic można na rysunku tę różnicę powiększyć

Wymiarowanie fragmentów średnic Wymiarowanie średnic Wymiarowanie fragmentów średnic

Wymiarowanie średnic przy użyciu linii wymiarowych z jedną strzałką

Wymiarowanie średnic

Wymiarowanie średnic przy użyciu linii wymiarowych z jedną strzałką

Wymiarowanie średnic przy użyciu linii wymiarowych z jedną strzałką

Wymiarowanie średnic w półwidoku lub półprzekroju

Wymiarowanie promieni Przy wymiarowaniu powierzchni i krawędzi zaokrąglonych promieniem liczbę wymiarową poprzedza się znakiem „R”.

Wymiarowanie promieni W ten sposób nie wolno rysować! Przy wymiarowaniu promieni łuków linię wymiarową prowadzi się od środka łuku i zakańcza grotem tylko od strony łuku.

Wymiarowanie promieni Gdy środek łuku wykorzystujemy np. do wymiarowania zaznaczmy go, rysując linią grubą tzw. „znacznik środka”

Wymiarowanie promieni b) Pomijanie wartości liczbowej wymiaru promienia; linię wymiarową promienia można skrócić.

Wymiarowanie promieni Wymiarowanie małych promieni

Wymiarowanie promieni Wymiarowanie: a) małych promieni b) promieni o wspólnym środku.

Wymiar średnicy i promienia Wymiarowanie kuli Wymiar średnicy i promienia powierzchni kulistej poprzedza się literą „S” umieszczoną przed znakiem „Ø” lub „R”

Wymiarowanie kuli Wymiarowanie: a) średnicy kuli; b) promienia powierzchni kulistej.

Uproszczone wymiarowanie otworów

Uproszczone wymiarowanie otworów

Uproszczone wymiarowanie otworów

Wymiarowanie długości łuków Łuki Wymiarowanie długości łuków

Łuki Wymiarowanie łuków

Cięciwy Wymiarowanie: a) długości przedmiotu wygiętego; b) i c) cięciw.

Kąty Wymiarowanie kątów: a) w stopniach; b) za pomocą wymiarów liniowych.

Tak powinien wyglądać prawidłowo zwymiarowany kąt Kąty Tak powinien wyglądać prawidłowo zwymiarowany kąt

Kąty A tak często studenci rysują linie wymiarowe podczas wymiarowania kątów

A zdarzają się i takie próby wymiarowania kątów Kąty A zdarzają się i takie próby wymiarowania kątów

Położenie liczb wymiarowych podczas wymiarowania kątów Kąty Położenie liczb wymiarowych podczas wymiarowania kątów

Wymiarowanie przekrojów kwadratowych Przekroje foremne Wymiarowanie przekrojów kwadratowych

Wymiarowanie przekrojów sześciokątnych Przekroje foremne Wymiarowanie przekrojów sześciokątnych

Wymiarowanie przekrojów prostokątnych Prostokąty Wymiarowanie przekrojów prostokątnych

Przedmioty z powierzchniami zbieżnymi Zbieżność Zbieżnością nazywa się: - W przypadku stożka: stosunek różnicy średnic d1 i d2 na jego końcach do jego długości. - W przypadku ostrosłupa foremnego: stosunek różnicy wymiarów a1 i a2 ścian zbieżnych na ich końcach do wysokości lub długości l. Przedmioty z powierzchniami zbieżnymi

Wymiarowanie zbieżności (znak zbieżności powinien być zwrócony wierzchołkiem w kierunku zbieżności).

Wymiarowanie zbieżności 𝑧𝑏𝑖𝑒ż𝑛𝑜ść : 𝐶= 44−34 40 = 10 40 = 1 4 Wymiarowanie zbieżności

Wymiarowanie zbieżności 𝑧𝑏𝑖𝑒ż𝑛𝑜ść: 𝐶= 30−20 50 = 10 50 = 1 5 Wymiarowanie zbieżności

Przedmioty z powierzchniami pochylonymi Pochylenie Pochyleniem nazywa się: - W przypadku klina: stosunek różnicy wysokości h1 i h2 na jego końcach do jego długości l. - W przypadku ostrosłupa foremnego: stosunek różnicy wymiarów S1 i S2 ścian zbieżnych na ich końcach do wysokości lub długości - l. Przedmioty z powierzchniami pochylonymi

Wymiarowanie pochylenia Pochylenie Wymiarowanie pochylenia (znak pochylenia powinien być zwrócony wierzchołkiem w kierunku pochylenia).

Zbieżność i pochylenie Wymiarowanie zbieżności i pochylenia

Nakiełek zwykły (odmiana A) Nakiełki Nakiełek zwykły (odmiana A)

Nakiełek chroniony (odmiana B) Nakiełki Nakiełek chroniony (odmiana B)

Nakiełek łukowy (odmiana R) Nakiełki Nakiełek łukowy (odmiana R)

Nakiełki Nakiełek z gwintem

Nawiertaki do nakiełków

Nakiełki Nakiełki - wymiary

Nakiełki Nakiełki - wymiary

Nakiełki

Wymiarowanie ścięć krawędzi Fazowanie Wymiarowanie ścięć krawędzi

Zakończenia wprowadzające wałków Fazowanie Zakończenia wprowadzające wałków

Wymiary zakończeń wprowadzających wałków Fazowanie Wymiary zakończeń wprowadzających wałków

Promienie zaokrągleń przejściowych Fazowanie Promienie zaokrągleń przejściowych

Podcięcia obróbkowe Podcięcie typu A – stosowane dla pracującej jednej powierzchni walcowej

Podcięcie typu B – stosowane dla dwóch pracujących Podcięcia obróbkowe Podcięcie typu B – stosowane dla dwóch pracujących powierzchni; walcowej i czołowej

Podcięcie typu C – stosowane dla pracującej jednej Podcięcia obróbkowe Podcięcie typu C – stosowane dla pracującej jednej powierzchni walcowej gdy wymagana jest zwiększona wytrzymałość zmęczeniowa elementu

Podcięcie typu D – stosowane dla dwóch Podcięcia obróbkowe Podcięcie typu D – stosowane dla dwóch pracujących powierzchni; walcowej i czołowej gdy wymagana jest zwiększona wytrzymałość zmęczeniowa elementu

Wymiary podcięć typu A i B Podcięcia obróbkowe Średnica d [mm] b a z b1 c R1 ponad do [mm] – 3 1 0,1 0,8 0,5 0,25 10 2 0,2 1,5 0,4 18 30 80 4 0,3 3,3 0,6 6 5 2,3 z – naddatek na szlifowanie Wymiary podcięć typu A i B

Wymiarowanie podcięć obróbkowych Podcięcia obróbkowe Wymiarowanie podcięć obróbkowych 

Rysowanie i wymiarowanie powierzchni powlekanych Obróbka powierzchni Rysowanie i wymiarowanie powierzchni powlekanych

Powtarzające się elementy Wymiarowanie powtarzających się elementów

Powtarzające się elementy Wymiarowanie powtarzających się elementów

Powtarzające się elementy Wymiarowanie powtarzających się grup elementów

Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych Dowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych

Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych Dowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych

Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych Dowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych

Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych Dowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych

Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych biegunowych Dowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych biegunowych

Wymiarowanie zaokrąglonego rowka Wpusty Wymiarowanie zaokrąglonego rowka

Wymiarowanie od baz: konstrukcyjnych wyobrażalnych obróbkowych Bazy wymiarowe Wymiarowanie od baz: konstrukcyjnych wyobrażalnych obróbkowych rzeczywistych pomiarowych

Wymiarowanie od baz konstrukcyjnych Wymiarowanie od baz konstrukcyjnych - stosuje się, gdy zależy na podaniu na rysunku tych wymiarów, które mają bezpośredni wpływ na działanie wymiarowanej części maszynowej w zespole, do którego należy, i na montaż. Są to wymiary mające wpływ na położenie części w zespole, na wymagane luzy docisk itd.

Wymiarowanie od baz konstrukcyjnych Zalety: ● krótkie łańcuchy wymiarowe, co ułatwia analizę wymiarową całego zespołu i wyrobu oraz zwiększa dokładność wykonania części; ● niezmienność w znacznym stopniu rysunku części, gdyż zmiany technologii nie mają wpływu na wymiarowanie.

Wymiarowanie od baz konstrukcyjnych Wada: ● oderwanie od technologii, co zmusza często w przygotowaniu produkcji do przeliczania wymiarów, zacieśniania tolerancji itp.

Wymiarowanie od baz konstrukcyjnych Przykład wymiarowania od baz konstrukcyjnych

Wymiarowanie od baz obróbkowych Wymiarowanie od baz obróbkowych -stosuje się, gdy zależy przede wszystkim na uproszczeniu procesu technologicznego.

Wymiarowanie od baz obróbkowych Zalety: ● łatwiejsze uzyskiwanie dokładnych wymiarów części obrabianej; ● możliwość zaplanowania przez technologa przebiegu obróbki bez potrzeby przeliczania wymiarów i zacieśniania tolerancji; ● możliwość takiego ustawienia części do odróbki, że budowa uchwytów obróbkowych staje się prostsza i tańsza.

Wymiarowanie od baz obróbkowych Wada: ● częsta niezgodność z bazami konstrukcyjnymi.

Wymiarowanie od baz obróbkowych Przykład wymiarowania od baz obróbkowych

Wymiarowanie od bazy pomiarowej Wymiarowanie od baz pomiarowych - stosuje się, gdy zależy przede wszystkim na podania takich wymiarów, które będzie można po wykonaniu przedmiotu bez trudności sprawdzić. Wybór baz pomiarowych zależy od sprzętu pomiarowego którym dysponuje kontroler. Mogą to być zarówno bazy konstrukcyjne jak i technologiczne.

Wymiarowanie od bazy wyobrażalnej Wymiarowanie od baz wyobrażalnych - polega na podawaniu wymiarów od linii teoretycznych, nie istniejących bezpośrednio na wymiarowanym przedmiocie. Tego typu wymiarowanie stosuje się tylko w razie konieczności (np. podczas podawania tolerancji względem osi symetrii).

Wymiarowanie od bazy rzeczywistej Wymiarowanie od baz rzeczywistych - polega na podawaniu wymiarów od linii rzeczywistych, istniejących bezpośrednio na wymiarowanym przedmiocie. Jest to zalecany sposób wymiarowania.

Przykład wymiarowania od bazy rzeczywistej i wyobrażalnej Bazy wymiarowe Przykład wymiarowania od bazy rzeczywistej i wyobrażalnej

Wymiarowanie w układzie równoległym Łańcuchy wymiarowe Wymiarowanie w układzie równoległym

Wymiarowanie w układzie równoległym Łańcuchy wymiarowe Wymiarowanie w układzie równoległym

Wymiarowanie w układzie szeregowym Łańcuchy wymiarowe Wymiarowanie w układzie szeregowym

Wymiarowanie mieszane Łańcuchy wymiarowe Wymiarowanie mieszane

Symetria w wymiarowaniu Wymiarowanie przedmiotów symetrycznych

Symetria w wymiarowaniu Wymiarowanie przedmiotów symetrycznych

Symetria w wymiarowaniu Wymiarowanie przedmiotów symetrycznych

Symetria w wymiarowaniu Błędy często popełniane przez studentów

Symetria w wymiarowaniu Błędy często popełniane przez studentów

Wymiarowanie pokrywających się osi Pokrywające się osie Wymiarowanie pokrywających się osi

Wymiarowanie pokrywających się osi symetrii Pokrywające się osie Wymiarowanie pokrywających się osi symetrii

Pokrywające się płaszczyzny Wymiarowanie pokrywających się płaszczyzn symetrii

Grupy jednakowych otworów Wymiarowanie grup jednakowych otworów

Grupy jednakowych otworów Wymiarowanie grup jednakowych otworów

Wymiarowanie od krawędzi teoretycznych

Wymiarowanie od krawędzi teoretycznych

Wymiarowanie od punktów charakterystycznych

Wymiarowanie Częsty błąd w pracach studenckich. Wymiar jest poprowdzony do początku łuku.

Wymiarowanie konstrukcji kratowych Konstrukcje kratowe Wymiarowanie konstrukcji kratowych

Przedmiot może być poprawnie zwymiarowany na więcej niż jeden sposób. WYMIAROWANIE WNIOSKI: Przedmiot może być poprawnie zwymiarowany na więcej niż jeden sposób. Poprawnie wymiarowanie wymaga znajomości technologii. Wybranie optymalnego sposobu wymiarowania wymaga doświadczenia.

Linie wskazujące i odniesienia Służą do jednoznacznego powiązania dodatkowych informacji technicznych z obrazem przedstawionym na rysunku

Linie wskazujące a, b) Zakończenie grotem stosuje się gdy linia wskazująca kończy się na innych liniach zarysu lub krawędzi rysowanego przedmiotu.

Linie wskazujące Zakończenie kropką stosuje się gdy linia wskazująca kończy się wewnątrz rysowanego przedmiotu; Linię wskazującą rysuje się bez żadnego zakończenia gdy się ona kończy na innej linii.

WYMIAROWANIE Dziękuję za uwagę