Dobra osobiste

POJĘCIE To prawnie uznane wartości, dobra prawne o charakterze niematerialnym, ściśle związane z istnieniem i psychiką określonej osoby fizycznej Prawa bewzględne Przysługują każdej osobie fizycznej, bez względu na stan psychiki, Przysługują os. prawnym (art. 43 kc) Są to dobra niemajątkowe, niezbywalne, przyrodzone, Brak katalogu zamkniętego

Przepisy o dobrach osobistych stosuje się do os Przepisy o dobrach osobistych stosuje się do os. Fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących os. Prawnymi, którym usta przydaje zdolność prawna – art. 23-24 w zw. z art. 33(1) w zw. z art. 43 kc

judykatura więzi rodzinne (V CSK 609/16, VI ACA 1405/14) Doprowadzenie czynem niedozwolonym do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu dziecka, którego efektem jest niemożność nawiązania z nim typowej więzi rodzinnej, stanowi naruszenie dóbr osobistych matki (rodziców). Z aksjologicznego punktu widzenia, brak podstaw do czynienia dyferencjacji między zerwaniem więzi rodzinnej wskutek śmierci a niemożnością jej nawiązania z uwagi na poważny uszczerbek na zdrowiu, w każdym z tych przypadków dochodzi bowiem do naruszenia dobra osobistego, choć z różną intensywnością. Stwierdzenie naruszenia dobra osobistego powinno jednak dotyczyć poważnego i trwałego inwalidztwa dziecka, wskutek którego jest ono niezdolne do samodzielnej egzystencji, wykonywania podstawowych czynności życiowych i w konsekwencji nawiązania typowej dla więzi rodzinnej relacji z rodzicami, z uwagi na ograniczenia w zdolności do komunikowania się. Rodzicom dziecka, które na skutek czynu niedozwolonego jest niezdolne do samodzielnej egzystencji, wykonywania podstawowych czynności życiowych oraz nawiązania normalnych więzi rodzinnych, przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 KC. II CSK 719/15 kult po osobie zmarłej (I CSK 231/15) Przynależność do określonej płci Prawo do wypoczynku i niezakłóconego urlopu

Do kręgu dóbr osobistych osoby prawnej wchodzą dobra związane z jej identyfikacją (nazwa, firma) oraz dobre imię (sława, reputacja, autorytet) stanowiące odpowiednik czci osoby fizycznej. Dobra osobiste osób prawnych to wartości niemajątkowe, dzięki którym osoba ta może funkcjonować zgodnie ze swoim zakresem działania.

Ochrona dóbr osobistych Art. 24 kc – niemajątkowa ochrona dóbr osobistych Uzależniona jest od dwóch przesłanek: -naruszenie/zagrożenie (rezultat) - bezprawność (cecha zachowania sprawcy)  zastosowanie art. 24 kc wymaga jednoznacznego stwierdzenia, czy nastąpiło naruszenie dóbr osobistych, a dopiero następnie dokonanie oceny, czy naruszenie było spowodowane działaniem bezprawnym

O zagrożeniu dobra osobistego w rozumieniu art O zagrożeniu dobra osobistego w rozumieniu art. 24 § 1 KC można mówić, gdy istnieje obiektywnie uzasadniona obawa naruszenia takiego dobra. Istota tkwi nie w kreowaniu zagrożenia abstrakcyjnego, lecz w wykazaniu - przy uwzględnieniu konkretnych okoliczności danego przypadku - zagrożenia rzeczywistego, co najmniej w tym znaczeniu, że obiektywnie i rozsądnie rzecz oceniając należy się liczyć z możliwością naruszenia dobra. W tym wypadku nie jest wystarczające samo subiektywne odczucie osoby zainteresowanej, konieczne jest ustalenie - według obiektywnych kryteriów - że obawa (przewidywanie) ma realne podstawy.

Ocena czy doszło do naruszenia – kryterium obiektywne Jeżeli w powszechnym odczuciu czyjeś zachowanie nie jest przyjmowane jako naruszające cześć lub godność osobistą osoby, której zachowanie to dotyczy, to - niezależnie od subiektywnego odczuwania tej osoby - nie podlega ono zakwalifikowaniu w ramach przepisu art. 24 par. 1 KC. -> III CKN 323/00 Przeciętne opinie – sąd powinien ocenić czy przeciętna osoba na miejscu pokrzywdzonego uznałaby określone zachowanie za naruszenie dobra osobistego

bezprawność Bezprawne zachowanie to zachowanie sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, a o kwalifikacji danego zachowania jako bezprawnego decydują kryteria obiektywne Pojęcie bezprawności należy rozumieć szeroko jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który należy rozumieć nie tylko ustawodawstwo, ale również obowiązujące w społeczeństwie zasady współżycia społecznego. -> V CSK 189/14 Oparcie ochrony niemajątkowej na zasadzie bezprawności a nie na zasadzie winy! -> sprawca naruszenia jest obowiązany do usunięcia jego skutków, nawet jeśli nie zdawał sobie sprawy z konsekwencji swojego działania

Wyłączenie bezprawności

Zgoda uprawnionego prawidłowe wyrażenie zgody przez uprawnionego wyłącza bezprawność naruszenia dóbr osobistych, Wyrażenie zgody należy rozumieć jako jednostronną czynność prawną o charakterze upoważniającym, można cofnąć zgodę w każdej chwili, Brak sprzeciwu nie jest równoznaczny zgodzie, należy przyjąć iż skuteczna jest wyrażana przed,

Działanie na podstawie prawa Działanie zgodne z prawem może prowadzić do naruszenia, jeśli sposób tego działania jest nieodpowiedni, Osoba działająca na podstawie przepisu prawa nie może skutecznie powoływać się na uchylenie bezprawności, jeśli przepis prawa został świadomie wykorzystany w celu naruszenia dobra osobistego, jest to rozumiane jako nadużycie prawa podmiotowego,

Wykonywanie prawa podmiotowego: Działanie w ramach wykonywania własnego prawa podmiotowego może być uznane za bezprawne, jeśli jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,

Działanie w ochronie uzasadnionego interesu społecznego: Brak podstawy w kc, judykatura i doktryna, IV CKN 252/00 II CSK 144/08 II CKN 208/97 III CKN 553/98 1. Podjęta w interesie społecznym krytyka jest działaniem pożądanym, jeżeli ma cechy rzetelności i rzeczowości, opiera się na informacjach, które zostały starannie zebrane i zweryfikowane oraz nie przekracza granic koniecznych do osiągnięcia jej celu. Należy odrzucić automatyzm polegający na uznaniu, że powołanie się na działanie w interesie społecznym zawsze wyłącza bezprawność naruszenia i wymagać zbadania w każdym przypadku wszystkich okoliczności, pozwalających na staranne wyważenie kolidujących ze sobą praw - do ochrony dóbr osobistych z jednej strony oraz wolności wypowiedzi i krytyki z drugiej strony. 2. Prawidłowość zastosowania kryterium uzasadnionego interesu społecznego bada się w kontekście realizacji prawa do uczciwej krytyki, co wymaga oceny pod kątem prawdziwości zarzutu, a co najmniej - zastosowania właściwej metody w poszukiwaniu prawdy. Można w określonych okolicznościach złagodzić wymagania co do ścisłego wykazania wszystkich faktów, ale nie można ich całkowicie wyeliminować. Skuteczne powołanie się na wyłączenie bezprawności naruszenia dóbr osobistych z powodu działania w obronie społecznie uzasadnionego interesu wymaga wykazania co najmniej, że krytyka opiera się na informacjach, które zostały rzetelnie i starannie zebrane oraz zweryfikowane; tylko krytyka rzeczowa i rzetelna może rzeczywiście służyć dobru społecznemu. IV CSK 557/14

Roszczenia: I - żądanie zaniechania działań II – żądanie usunięcia skutków Kumulatywnie z majątkowymi środkami ochrony – odszkodowanie, zadośćuczynienie, suma n wskazany cel społeczny(obowiązek wykazania dalszych przesłanek odpowiedzialności)

Ciężar dowodu Art. 6 kc Domniemanie bezprawności- wzruszalne

19 listopada 2010 r. III CZP 79/10 24 marca 2011 r. I CSK 372/10