Standardy administracji publicznej w świetle zasady demokratycznego państwa prawnego.

Zasada demokratycznego państwa prawnego To podstawowa zasada konstytucyjna w RP, pełniąca rolę fundamentu, na którym opiera się ustawodawstwo, wykładnia oraz proces stosowania prawa. Wyrażona jest w artykule 2 Konstytucji, co uwidacznia jej rangę. Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając, że dana regulacja jest niezgodna z Konstytucją, wielokrotnie zarzuca zaskarżanym przepisom naruszenie właśnie tej zasady

Art.2 Konstytucji RP „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”

Definicja państwa prawnego Państwo prawne, czyli wyrażające się w sumie cech ustrojowych współczesnego państwa demokratycznego np. podział władzy, suwerenność narodu, niezależność sądów, niezawisłość sędziów, nadrzędna moc prawna Konstytucji.

Orzecznictwo TK, 25.11.1997, K 26/97 „(…) podstawowa treść zasady demokratycznego państwa prawnego wyrażona w art. 2 Konstytucji może i powinna być rozumiana w taki sposób, jak rozumiano treść tej zasady w poprzednim porządku konstytucyjnym”.

Pojęcie Administracja Publiczna Administracja publiczna funkcjonuje w obrębie systemu społeczności zorganizowanej w państwo, z jego instytucjami i obowiązującym systemem uregulowań prawnych. Instytucje administracji publicznej zawsze funkcjonują w określonym systemie społecznym i politycznym; podlegają też uregulowaniom prawnym – w tym konstytucyjnym, właściwym dla tego systemu.

Administracja publiczna jest systemem instytucji (organów i jednostek organizacyjnych) działających wedle przyjętych założeń organizacyjnych. W systemie administracji publicznej w Polsce po roku 2000 wyróżnić można dwie części składowe: *strukturę administracji państwowej *strukturę administracji samorządowej.

Obie te części podlegają dwóm różnym reżimom prawnym i mają istotnie zróżnicowany status konstytucyjny. Organy administracji państwowej są częściami składowymi. organizacji wyposażonej w atrybut suwerennoœci na danym terytorium. Wynika z tego swoista nadrzędność państwowej administracji publicznej i korzystanie przez nią z możliwości nadzoru nad samorządem.

Cechą administracji samorządowej jest jej powiązanie z podziałem terytorialnym. Poszczególne organy administracji samorządowej charakteryzuje się ograniczeniem zakresu ich właściowości miejscowej do jednostek podziału terytorialnego państwa i ich społeczności. Cechy tej właściwości: względna autonomia (niezależność od analogicznych organów innych jednostkach terytorialnych) oraz uzależnienie administracji samorządowej w danej jednostce terytorialnej od społeczności jednostki.

Konstytucja RP zawiera kilka istotnych prawnych wyznaczników pozycji ustrojowej, organizacji i zasad funkcjonowania administracji publicznej w polskim ładzie konstytucyjnym. zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 2) zasada legalizmu działania organów władzy publicznej (art. 7) zasada podziału i równowagi władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej (art. 10 ust. 1) zasada decentralizacji władzy publicznej (art. 15)

Prawne konsekwencje obowiązywania konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego: -Wymóg ten stanowi treść zasady praworządności, statuującej regułę działania tylko na podstawie i tylko w ramach prawnie określonych kompetencji. -Zasad demokratycznego państwa prawnego obejmuje swą treścią również wymóg ochrony zaufania obywateli wobec państwa i jego organów. Wymóg ten zakłada zachowanie przez organy administracji publicznej minimalnej uczciwości w stosunku do obywateli.

-Innym wymogiem, wyprowadzonym w orzecznictwie konstytucyjnym z zasad państwa prawnego, jest zakaz retroakcji. Oznacza on zakaz stanowienia i stosowania w działaniach organów administracji publicznej przepisów prawnych działających z mocą wsteczną. -Vacatio legis, czas na obywateli na zapoznanie się z nowo wydanymi przepisami prawa.

- Administracja publiczna i jej organy winny respektować regułę ochrony praw nabytych, która oznacza, iż uzyskane raz prawo nie może być odebrane lub zmodyfikowane w sposób niekorzystny dla podmiotu prawa. -Wymóg określoności prawa. Dotyczy on zwłaszcza stanowienia aktów prawnych. Przepisy prawne winny być stanowione w postaci na tyle zrozumiałej i jednoznacznej, by ich adresaci mogli bez trudu określić prawne konsekwencje regulowanego postępowania

-Reguła proporcjonalności (określana też jako zakaz nadmiernej ingerencji). Zakaz nadmiernej ingerencji oznacza, że przewidziane przez prawo wkraczanie przez organy publiczne w sfery działalności obywateli i ich zbiorowości winno pozostawać w ramach usprawiedliwionych wyłącznie celem takiej ingerencji i w możliwie najskromniejszym zakresie ograniczać wolność i korzystanie z praw podmiotowych obywateli. -Zawarty w art. 2 Konstytucji postulat „urzeczywistnienia sprawiedliwości społecznej” powoduje, iż wśród możliwych wykładni i dróg stosowania przepisów prawa należy preferować te, które w wyższym stopniu odpowiadają poczuciu sprawiedliwości społecznej.

Administracja publiczna w konstytucyjnym systemie podziału i równowagi władz. Konstytucja RP statuuje zasadę podziału władz w art. 10 ust.1 i kojarzy ją z równorzędnie traktowaną zasadą równowagi władz. Wedle wspomnianego tu przepisu Konstytucji „ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej”. Warto zwrócić uwagę iż generalna formuła konstytucyjna nie wymienia wprost administracji publicznej jako kategorii organów partycypującej bezpoœrednio w konstytucyjnym podziale władz i będącej elementem konstytucyjnego systemu ich równowagi.

Dla administracji publicznej istotny jest art. 146 ust Dla administracji publicznej istotny jest art.146 ust.3 Konstytucji RP. Postanowienie to oddaje w gestię RM kierowanie całą administracją rządową. Konstytucja nie posługuje się co prawda określeniem RM jako naczelnego organu administracji rządowej ani też jako naczelnego organu wykonawczego i zarządzającego. Przyjmuje się, że RM reprezentuje kategorię organów administracji rządowej, w ramach konstytucyjnego układu podziału i równowagi władz.

Pogranicze prawa administracyjnego Prawo administracyjne nie ma jednolitej definicji. Można wyróżnić kilka definicji, ze względu na ich typ. Wyróżnia się: Definicję podstawową „prawo administracyjne to zespół norm regulujących działalność administracyjną (administrację w sensie przedmiotowym);” „prawo administracyjne to prawo, które normuje administrację publiczną;”

Definicję uwzględnijącą władztwo „Prawo administracyjne to prawo, które zawiera element władztwa.” Władztwo – możliwość jednostronnego rozstrzygania sytuacji indywidualnych, rozstrzygania trwałego i obowiązującego wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczonego przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożony obowiązek.

Definicję, która eksponuje specjalne cechy prawne „Prawo administracyjne dotyczy administracji publicznej (pojętej jako pewna dziedzina kultury społecznej) i jest dla niej swoiste, tj. obejmuje to, co jest wytworzone właśnie dla tej organizacji i działania administracji publicznej, a nie zarazem dla innych dziedzin kultury społecznej.”

W systmie prawa, występują gałęzie prawa W systmie prawa, występują gałęzie prawa. Współcześnie administracja publiczna styka się z gałęźiami prawa: -administracyjnego – jako podstawowym -cywilnego – szczególnie w kontekście działalności samorządu terytorialnego, jak np. partnerstwo publiczno-prywatne -konstytucyjnego – Konstytucja reguluje i ogranicza działalność organów administrujących.

-karnego – poprzez kary administracyjne -międzynarodowego i unijnego – dotyczącym wytycznych funkcjonowania administracji

Sztywne kryteria formalne nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do odróżniania prawa administracyjnego od dyscyplin o charakterze kompleksowym. Trudności w tym zakresieilustrują relacje prawa administracyjnego do prawa konstytucyjnego. Pod kątemteoretycznoprawnym powyższe gałęzie prawa stanowią jedność. Za warunek umożliwiający rozróżnienie uznaje się kryterium techniczne. Normy prawa konstytucyjnego charakteryzują się dużym stopniem ogólności. W tym zakresie prawo administracyjne stanowi rozwinięcie i konkretyzację prawa konstytucyjnego.

Według Waltera Jellinka, „Prawo konstytucyjne określa ustrój państwa, a prawo administracyjne jego działalność i porównuje prawo konstytucyjne z anatomią ,a prawo administracyjne z fizjologią”