Status Prawny pracowników administracji publicznej Dr Dominika Cendrowicz Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

Typy form nawiązania stosunków pracy Zgodnie z art. 22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do: wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca: do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Cechy stosunku pracy: podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy, odpłatność wykonywanej pracy, praca wykonywana osobiście przez pracownika, praca powtarzana w codziennych lub dłuższych odstępach czasu, praca wykonywana na „ryzyko” pracodawcy, praca wykonywana w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.

Pracownicy samorządowi są zatrudniani na podstawie: wyboru; powołania; umowy o pracę. Z chwilą przyjęcia ustawy o pracownikach samorządowych w 2008 r. zrezygnowano z podstawy, jaką jest mianowanie. Po okresie przejściowym, z dniem 1 stycznia 2012 r., stosunki pracy pracowników samorządowych mianowanych, jeśli takowe były, przekształciły się w stosunki pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (art. 54 ust. 1 u.p.s.).

Stosunek pracy na podstawie wyboru Wybór jako podstawa zatrudnienia pracowników samorządowych: jest stosowany na wszystkich JST, jest stosowany do obsady stanowisk, na których osoby wykonują zatrudnienie w charakterze organów administracji publicznej.

Stosunek pracy na podstawie wyboru art. 73-75 kp Nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie wyboru, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika. Nie zawsze wybór jest równoznaczny z nawiązaniem stosunku pracy. Stosunek pracy na podstawie wyboru rozwiązuje się wraz z wygaśnięciem mandatu.

W urzędzie gminy stanowiskiem pracy obsadzanym w trybie wyboru jest: wójt (burmistrz, prezydent miasta). W starostwie powiatowym stanowiskami pracy obsadzanymi w trybie wyboru są: starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu.

W urzędzie marszałkowskim stanowiskami pracy obsadzanymi w trybie wyboru są: marszałek województwa, wicemarszałek oraz pozostali członkowie zarządu województwa. W związkach JST stanowiskami pracy obsadzanymi w trybie wyboru są: przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu.

Wybór jako podstawa zatrudnienia ma charakter obligatoryjny: w stosunku do wójta (burmistrza, prezydenta miasta): Wyboru organów sam. woj., powiatów i związków JST dokonują organy stanowiące. Statuty województw, powiatów i związków mogą przewidywać, że w miejsce zatrudnienia pracowniczego wszystkie lub tylko niektóre osoby wchodzące w skład zarządu będą wykonywać swoje funkcje bez nawiązywania stosunku pracy: w ramach tzw. stosunków organizacyjnoprawnych. Wówczas takie osoby nie posiadają statusu pracowników samorządowych. w stosunku do członków zarządu dzielnic warszawskich.

Szczegółowe zasady nawiązywania stosunków pracy z osobami, dla których wybór stanowi podstawę zatrudnienia regulują: u.s.g., u.s.p., u.s.w.; ustawa o ustroju m. st. Warszawy; Kodeks wyborczy: *Ww. przepisy określają, kto i wg jakich zasad dokonuje wyboru. *KP pracy określa jedynie konsekwencje wygaśnięcia mandatu organu, które powodują rozwiązanie stosunku pracy z wyboru - przy czym do stosunków pracy z wyboru nie mają zastosowania przepisy prawa pracy dotyczące wygaśnięcia i rozwiązania stosunku pracy.

Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania Powołanie jako podstawa stosunku pracy jest czynnością prawną wywołującą skutki prawne o charakterze: organizacyjnoprawnym (powierzenie określonego stanowiska) i obligacyjnym (nawiązanie stosunku pracy). Akt powołania - oświadczenie woli pracodawcy lub podmiotu działającego w jego imieniu o nawiązaniu stosunku pracy. Skutek w postaci nawiązania stosunku pracy następuje po wyrażeniu przez kandydata do pracy zgody (oświadczenia woli) na objęcie stanowiska.

Stanowiska obsadzane w drodze powołania Należy zaliczyć do nich: zastępcę wójta (burmistrza, prezydenta miasta), skarbnika gminy, skarbnika powiatu oraz skarbnika województwa.

Podmioty uprawnione do dokonywania powołania Podmiotem powołującym z-cę wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jest wójt (burmistrz, pr. miasta). Np. niedopuszczalne jest udzielenie sekretarzowi upoważnienia do powoływania i odwoływania zastępcy wójta. Podmiotem uprawnionym do powoływania skarbnika jest – w zależności od rodzaju JST – rada gminy (na wniosek wójta), rada powiatu (na wniosek starosty) oraz sejmik woj. (na wniosek marszałka).

Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania art. 68-72 kp Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się na czas nieokreślony - jeżeli na podstawie przepisów szczególnych pracownik został powołany na czas określony, stosunek pracy nawiązuje się na okres objęty powołaniem. Powołanie może zostać poprzedzone konkursem - podjęcie decyzji w sprawie konkursowej obsady stanowiska należy do kompetencji podmiotu uprawnionego do powołania danej osoby na to stanowisko. Podmiot ten określa zasady konkursu, w szczególności kryteria, jakimi będzie się kierował, dokonując wyboru spośród zgłoszonych kandydatur.

Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania art. 68-72 kp Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, a jeżeli termin ten nie został określony - w dniu doręczenia powołania. Powołanie powinno zostać dokonane na piśmie. Niezachowanie formy pisemnej nie powoduje nieważności powołania, lecz stwarza obowiązek potwierdzenia powołania na piśmie najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy.

Elementy aktu powołania: strony stosunku pracy, data aktu oraz warunki pracy i płacy, w szczególności rodzaj pracy (stanowisko), miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem jego składników, wymiar czasu pracy oraz termin rozpoczęcia pracy.

Trwałość stosunku powołania Cechą stosunku pracy z powołania jest brak ochrony jego trwałości - pracownik zatrudniony na podstawie powołania może zostać w każdym czasie - niezwłocznie lub w określonym terminie - odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Odwołanie powinno zostać dokonane na piśmie i jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę.

Jeżeli pracownik powołany na stanowisko w wyniku konkursu pozostaje w stosunku pracy z innym pracodawcą i obowiązuje go 3 miesięczny okres wypowiedzenia, może on rozwiązać ten stosunek za miesięcznym wypowiedzeniem. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem.

Umowa o pracę Z pracownikami innymi niż ci, których stosunek pracy jest nawiązywany w formie wyboru lub powołania, zawiera się umowę o pracę.

Rodzaje umów o pracę w jednostkach samorządowych: umowy na czas nieokreślony, umowy na czas określony oraz nieznany KP rodzaj umowy o pracę – umowy na czas pełnienia przez inną osobę funkcji organu samorządowego – dotyczył doradców i asystentów – obecnie nie obowiązuje – zob. ustawa z dnia 15.09.2017 r. o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych

W samorządowych jednostkach organizacyjnych zawiera się dwa rodzaje umów o pracę. Z osobami zatrudnianymi po raz pierwszy na stanowiskach urzędniczych zawiera się umowy terminowe. Kolejne umowy o pracę z urzędnikami samorządowymi muszą już być nawiązane na czas nieokreślony. Wg. J. Steliny nie wynika to, co prawda, wprost z treści ustawy, a jest logiczną konsekwencją unormowania zawartego w jej art. 16 ust. 2 u.p.s.

pracownicy pomocniczy i obsługi: Umowa o pracę pracownicy pomocniczy i obsługi: Umowy o pracę na czas określony bądź nieokreślony zawierane na zasadach ogólnych - możliwe jest zastosowanie od razu umowy na czas nieokreślony lub zawieranie umów na czas określony z poszanowaniem ograniczeń z art. 251 § 1 k.p.: Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 33 m-cy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać 3. Uzgodnienie m-dzy stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważa się za zawarcie, od dnia następującego po dniu, w którym miało nastąpić jej rozwiązanie, nowej umowy o pracę na czas określony.

Wskazane w art. 251 k.p. ograniczenia nie mają zastosowania, jeśli zawarcie umowy terminowej jest uwarunkowane szczególnymi okolicznościami. Dotyczy to umów na czas określony: w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym, w celu wykonywania pracy przez okres kadencji, gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie – jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.

Jeśli umowę zawarto z przyczyny określonej w pkt 4: pracodawca ma obowiązek zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu takiej umowy o pracę, wraz ze wskazaniem przyczyn jej zawarcia, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia.

jest zawierana na czas nie dłuższy niż 6 m-cy: Umowa o pracę z osobą podejmującą po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym: jest zawierana na czas nie dłuższy niż 6 m-cy: *W obecnym brzmieniu komentowany przepis nie czyni już odstępstwa od zasady wyrażonej w art. 33 k.p., który zezwalał na wypowiedzenie umowy terminowej pod pewnymi warunkami. Nie jest to już potrzebne ze względu na zmianę regulacji umów terminowych w k.p., zgodnie z którą każda umowa zawarta na czas określony może być wypowiedziana z zastosowaniem okresów wypowiedzenia identycznych jak przy wypowiadaniu umów bezterminowych.

Przez osobę podejmującą po raz pierwszy pracę rozumie się osobę, która: nie była wcześniej zatrudniona w jednostkach samorządowych na czas nieokreślony albo na czas określony, dłuższy niż 6 m-cy, i nie odbyła służby przygotowawczej zakończonej zdaniem egzaminu z wynikiem pozytywnym: *Z osobami podejmującymi zatrudnienie po raz kolejny, a więc z osobami, które uprzednio pracowały już w sferze samorządowej na czas nieokreślony (lub określony dłuższy niż 6 m-cy) oraz zdały egzamin po odbyciu służby przygotowawczej, nawiązuje się umowy stałe (na czas nieokreślony).

Umowa na zastępstwo Jeśli zachodzi konieczność wyznaczenia zastępstwa za nieobecnego pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, można zawrzeć bez przeprowadzania otwartego i konkurencyjnego naboru umowę na zastępstwo. Możliwość taka dotyczy zatrudnienia na stanowiskach urzędniczych obsadzanych w drodze umowy o pracę oraz stanowisk pomocniczych i obsługi. Nie jest dopuszczalne zawieranie umów na zastępstwo z osobami zatrudnionymi na podstawie wyboru, powołania. Jest równoznaczna z umową, o której mowa w art. 251 § 4 pkt 1 k.p.

Forma, treść i sposób zawierania umowy o pracę Art. 29 k.p. Wymagana jest forma pisemna. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. Niezachowanie formy pisemnej w momencie zawierania umowy o pracę nie prowadzi do jej nieważności.

Art. 29 § 1 k.p. określa wymaganą treść umowy o pracę: strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności: rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie za pracę odpowiadające jej rodzajowi, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, wymiar czasu pracy, termin jej rozpoczęcia: Zgodnie z panującymi w doktrynie prawa pracy poglądami wymienione w art. 29 k.p. elementy treści umowy o pracę nie wyczerpują możliwej treści tej czynności prawnej (co sugeruje użyte w przepisie wyrażenie „w szczególności”), nie mają też tego samego charakteru prawnego.

Elementy przedmiotowo istotne umowy o pracę (essentialia negotii) Określenie rodzaju pracy, do świadczenia której zobowiązuje się pracownik. W praktyce przez rodzaj pracy rozumie się stanowisko pracy.

Elementy przedmiotowo istotne umowy o pracę Uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z 28 kwietnia 1994 r. (I PZP 52/93) Pod pojęciem istotnych wskaźników (składników) umowy o pracę rozumiano: rodzaj pracy określony jej charakterem, funkcją roboczą lub stanowiskiem pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę określone bądź bezpośrednio w samej umowie, bądź pośrednio przez odwołanie się do przepisów lub postanowień aktów prawnych regulujących to wynagrodzenie, czas pracy, tj. jego rozkład, jeżeli ustanowiony został indywidualnie dla konkretnego pracownika.

Pracodawca winien poinformować pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę, o: obowiązującej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy, częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę, wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę, układzie zbiorowym pracy, którym pracownik jest objęty, a jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy – dodatkowo o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.

Pracodawca samorządowy przed zatrudnieniem danej osoby ma prawo domagać się podania danych osobowych obejmujących: imię (imiona) i nazwisko, imiona rodziców, datę urodzenia, miejsce zamieszkania (adres do korespondencji), wykształcenie, przebieg dotychczasowego zatrudnienia, numer PESEL.

Pracodawca ma prawo żądać od pracownika podania innych danych osobowych, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli ich podanie jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy. Pracodawca może żądać podania innych danych osobowych, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów.

Przed zatrudnieniem pracownik podlega wstępnym badaniom lekarskim, określonym w kodeksie pracy: Każda osoba w celu podjęcia pracy musi przejść wstępne badania lekarskie. W tym celu pracodawca wydaje skierowanie na badania lekarskie. Przeprowadza je lekarz medycyny pracy: Orzeczenie dopuszczające pracownika do pracy wydawane jest na podstawie przepisów rozporządzenia MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w KP.

Wyrok SN z 18 grudnia 2002 r. (I PK 44/02, OSNP 2004/12/209): Ważność orzeczenia lekarskiego Przepisy prawa pracy nie określają, do kiedy orzeczenie dopuszczające pracownika do pracy jest aktualne, a kiedy traci swoją aktualność, tj. nie wskazują konkretnej daty ważności takiego orzeczenia, np. 1 m-c, 3 m-ce itp. Wyrok SN z 18 grudnia 2002 r. (I PK 44/02, OSNP 2004/12/209): (…) aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 k.p. jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której pracownik ma być dopuszczony do pracy. Takie orzeczenie zachowuje aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika.

Umowy o pracę w samorządowych jednostkach organizacyjnych Umowy o pracę w samorządowych jednostkach organizacyjnych są zawierane z reguły w trybie złożenia i przyjęcia oferty. Możliwe jest także zawieranie umów w drodze rokowań, choć z uwagi na specyfikę jednostek samorządowych jako jednostek sfery budżetowej jest to raczej tryb wyjątkowy.

Literatura do prezentacji: L. Nowak, Rozwiązywanie stosunków pracy z pracownikami samorządowymi , praca doktorska, opublikowana: http://sbc.org.pl/Content/126587/doktorat3497.pdf J. Stelina, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2016. Prawo urzędnicze. Komentarz, K.W. Baran (red.), Warszawa 2014.

Dziękuję za uwagę!