Grzegorz Karwasz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK Teologia wśród nauk* Grzegorz Karwasz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK *J. Perszon, Teologia wśród nauk, S&F 1(1) 2013, 151-181

Teologia wśród nauk Fizyka wśród nauk „Uni-wersytet” Science & Humanities „O bezustannym przesuwaniu się granic między Fizyką, Metafizyką i Teologią” 5 „dowodów” Teologia wśród nauk

Rationale „W całości powstaje wrażenie, że dzieje chrześcijaństwa w ostatnich 400 latach były nieustanną walką obronną, w której krok po kroku odstępowano od kolejnych twierdzeń wiary i teologii. Trudno jest jednak uniknąć wrażenia, że powoli cofamy się w pustkę i że nadejdzie chwila, w której cały obszar Pisma i wiary zostanie zajęty przez rozum, niepozwalający im na dalsze trwanie. „ Kard. J. Ratzinger, Na początku Bóg stworzył... Cztery kazania o stworzeniu i upadku. Konsekwencje wiary w stworzenie. „W hipotezie ewolucyjnej świata (tej, której w teologii odpowiada pewien „theilhardanizm”) nie ma oczywiście miejsca na żaden „grzech pierworodny”. Jest on, co najwyżej, wyrażeniem symbolicznym, mitycznym, wskazującym na niedoskonałość stworzenia jakim jest człowiek, który z niedoskonałych początków kroczy w kierunku doskonałości. Ale akceptacja tej wizji oznacza wywrócenie struktury chrześcijaństwa. Chrystus zostaje przeniesiony z przeszłości w przyszłość; odkupienie oznacza po prostu kroczenie w kierunku dalszych zdarzeń, jako ewolucja ku lepszemu światu. Człowiek nie jest niczym innym jak produktem jeszcze nie udoskonalonym w czasie; nie było jeszcze „odkupienia”, ponieważ nie było grzechu, który trzeba było naprawić, ale jedynie pewne zaniedbanie, które, powtarzam, byłoby naturalne.” Vittorio Messori a colloquio con Joseph Ratzinger, Rapporto sulla fede (Raport o wierze), Edizioni San Paolo, Torino, 1985, Str. 80-81, tłumaczenie GK

Experimental Physics: positron scattering FIRST ACCELERATOR DEFLECTOR INJECTION OPTICS REMODERATOR STAGE

Nitrogen, argon – just test measurements...

Fizyka wśród nauk Nauka o Naturze A raczej o naszych koncepcjach o naturze Metodologia powtarzalna → Ograniczenie epistemiczne (prędkość światła, II prawo Newtona, mechanika kwantowa – nieokreśloność obiektu, rzutowanie rzeczywistości) → Ale Fizyka nie jest „wytrychem” do filozofii

Fizyka wśród nauk Hirsch Index, Impact Factor, etc. „Have you discovered anything”? Czy to ktoś czyta? Czy to ktoś rozumie? Czy to ktoś stosuje? ---- =vanitas vanitatum, et omnes vanitas

Uni-wersytet Salamanca (1218), Bologna (1088), Paryż (1170) Stanley Jaki: „Stillbirth of science” Paryż → Oxford → Cambridge Teologia wyznacznikiem „prawdziwości” uniwersytetu (Kraków 1364, Trydent 1964) Uniwersytet „Humboldta” (1809) ← Ecole Normale (1801) „Egalite’, Fraternite’...” [GK, Głos Uczelni]

Science & Humanities Jedność antropologiczna człowieka (= genetyczna + kulturowa) Identyczność epistemiczna: materia (atomowa & pojęciowa) Fizyka: sprawdzanie i rozumienie Humanistyka: czytanie i rozumienie Rosnąca złożoność materii pojęciowej (= dziedzictwo kulturowe) Rosnąca rola skomplikowanych rozwiązań społecznych

O bezustannym przesuwaniu się granic... Fizyka 2) Metafizyka (przestrzeń, czas, materia) → zakaz „Pauliego”, równanie „Einsteina”, symetrie „Noether” → „prawa” zachowania 3) „Teologia”, czyli gdzie zawodzi nawet metafizyka

Radioastronomia Penzias i Wilson (1964); „dziwny szum” Obserwatorium radioastronomiczne w Piwnicach k. Torunia = mikrofalowe promieniowanie reliktowe („Big Bang” + 380 tys. lat)

„Un racconto semplificato” Dio vide che la luce era bella e separò la luce dalle tenebre

„Big Bang” il principio “Jeśli Świat zaczął się od pojedynczego atomu, pojęcia przestrzeni i zaczu nie miały żadnego sensu; nabrały one sensu dopiero, gdy pierwotny atom podzielił się na wystarczającą ilość kwantów. Jeśli to rozumowanie jest poprawne, Świat zaczął się na moment przed powstaniem przestrzeni i czasu. Georges Lemaître ”To jest najpiękniejsze wyjaśnienie Stworzenia Świata (creazione) jakie kiedykolwiek słyszałem.” Albert Einstein

planety ? „Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba”  I tak upłynął wieczór i poranek - dzień czwarty.

… sia simile a noi, sia la nostra immagine

“Salvatore” o un riformatore? Volterra, Foto Maria Karwasz

DNA mitocondriale Orologio dell’evoluzione di homo sapiens 11- 12 mutazioni

Eve mitochondrial

Fig. 1. Schematic representation of the worldwide phylogeny of human mtDNA. Schematic representation of the worldwide phylogeny of human mtDNA. African haplogroups are in green and those of other geographical regions are in other colors. A Olivieri et al. Science 2006;314:1767-1770 Published by AAAS

Badania populacji lokalnych

Również jeden „Adam”? Genetycy mówią: TAK! Fig. 2 Y-chromosome phylogeny inferred from genomic sequencing.This tree recapitulates the previously known topology of the Y-chromosome phylogeny; however, branch lengths are now free of ascertainment bias. Y-chromosome phylogeny inferred from genomic sequencing.This tree recapitulates the previously known topology of the Y-chromosome phylogeny; however, branch lengths are now free of ascertainment bias. Branches are drawn proportional to the number of derived SNVs. Internal branches are labeled with defining ISOGG variants inferred to have arisen on the branch. Leaves are colored by major haplogroup cluster and labeled with the most derived mutation observed and the population from which the individual was drawn. Previously uncharacterized structure within African hgB2 is indicated in orange. (Inset) Resolution of a polytomy was possible through the identification of a variant for which hgG retains the ancestral allele, whereas hgH and hgIJK share the derived allele. G D Poznik et al. Science 2013;341:562-565 Również jeden „Adam”? Genetycy mówią: TAK! Published by AAAS

m-DNA vs. Y-DNA

Homo sapiens: 40 tys. lat temu

Blombos cave: bardzo daleko, bardzo, bardzo dawno In 2002 the recovery of two finely engraved ochre pieces – both deriving from the Still Bay units (M1 phase) – was reported in Science Magazine.[10] The surfaces of both pieces were intentionally modified by scraping and grinding, and the engraved pattern formed a distinct cross-hatched design in combination with parallel incised lines. In 2009, six additional pieces of engraved ochre – this time recovered from entire Middle Stone Age sequence dated to between 70,000 and 100,000 years old – were announced.[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Blombos_Cave

Blombos cave: bardzo, bardzo daleko, bardzo, bardzo dawno In 2008 an ochre processing workshop consisting of two toolkits was uncovered in the 100,000-year-old levels at Blombos Cave, South Africa.[3] Analysis shows that a liquefied pigment-rich mixture was produced and stored in the shells of two Haliotis midae (abalone), and that ochre, bone, charcoal, grindstones and hammer-stones also formed a composite part of the toolkits Moździerz z muszli do ugniatania ochry Naszyjnik z muszli

Torre di Babele? Pieter Brueghel o Velho (1526/1530–1569) >Forse è una benedizione perché permette di evitare un'altra maledizione cioè l'imperialismo universale e anche la sovrappopolazione, cioè la volontà di mantenere tutta la popolazione in una sola regione e obbligarla a partecipare a una “sola impresa”, cioè la costruzione di un solo impero, partecipare a un solo progetto politico. >C’è anche il pensiero d’un peccato sociale per incuria nei riguardi della sicurezza del lavoro, per le “morti bianche”, ossia per decessi di lavoratori nello svolgimento di proprie mansioni. >Se nell’intento degli scribi imperiali si tratta di propaganda regale e di glorificazione del potere assoluto del re, nel racconto biblico non potrebbe trattarsi di una dura critica all’imperialismo mesopotamico?

Consensus phylogenetic tree of Eurasiatic superfamily (A) superimposed on Eurasia and (B) rooted tree with estimated dates of origin of families and of superfamily. Consensus phylogenetic tree of Eurasiatic superfamily (A) superimposed on Eurasia and (B) rooted tree with estimated dates of origin of families and of superfamily. (A) Unrooted consensus tree with branch lengths (solid lines) shown to scale and illustrating the correspondence between the tree and the contemporary north-south and east-west geographical positions of these language families. Abbreviations: P (proto) followed by initials of language family: PD, proto-Dravidian; PK, proto-Kartvelian; PU, proto-Uralic; PIE, proto–Indo-European; PA, proto-Altaic; PCK, proto–Chukchi-Kamchatkan; PIY, proto–Inuit-Yupik. The dotted line to PIY extends the inferred branch length into the area in which Inuit-Yupik languages are currently spoken: it is not a measure of divergence. The cross-hatched line to PK indicates that branch has been shortened (compare with B). The branch to proto-Dravidian ends in an area that Dravidian populations are thought to have occupied before the arrival of Indo-Europeans (see main text). (B) Consensus tree rooted using proto-Dravidian as the outgroup. The age at the root is 14.45 ± 1.75 kya (95% CI = 11.72–18.38 kya) or a slightly older 15.61 ± 2.29 kya (95% CI = 11.72–20.40 kya) if the tree is rooted with proto-Kartvelian. The age assumes midpoint rooting along the branch leading to proto-Dravidian (rooting closer to PD would produce an older root, and vice versa), and takes into account uncertainty around proto–Indo-European date of 8,700 ± 544 (SD) y following ref. 35 and the PCK date of 692 ± 67 (SD) y ago (SI Text). Pagel M et al. PNAS 2013;110:8471-8476 ©2013 by National Academy of Sciences

Gli soffiò nelle narici un alito vitale e l’uomo diventò una creatura vivente objetość mózgu ← microcefalina i ASPM: szybka ewolucja, tych genów po oddzieleniu się od szympansów

Nauka a religia (GG)

„Penses” (Myśli)

Principia Matematicae Philosophia Naturale, 2-gie wydanie

Max Planck: Nauka i religia

Str. 146-147, tłumaczenie GK

Korzenie kulturowe Europy

Jan Paweł II: Tożsamość Europy

Florencja: Klasztor św. Marka Fra Beato Angelico (1395-1455) Foto: MK, GK

Europa katedr: Wenecja/ Toruń Santa Maria Gloriosa, detta dei Frati Foto MK

Strzelno (1133) Rotunda Św. Prokopa (1133) Kościół Św. Trójcy i Najświętszej Marii Panny Datowane są na 2. połowę wieku XII i początek XIII

Najstarsze państwo? Armenia (301) Jezioro Sevan Monastyr Hagpat (X w.) Foto MK

Loreto: Dom Madonny przeniesiony przez Anioły (?) http://www.santuarioloreto.it

Korona cierniowa Foto: MK Après une série de pourparlers afin de vérifier l'authenticité de la relique, il acquiert la Sainte Couronne pour 135 000 livres tournois, plus de la moitié du revenu annuel du domaine royal, qui s'élève alors à 235 285 livres https://fr.wikipedia.org/wiki/Sainte-Chapelle

„Umęczon pod Ponckim Piłatem”

„Całun Turyński” Kaplica Całunu w Katedrze w Turynie, Ostensione 2000 Literatura: Bollone Sacra Sindone, Nuove indagini, 2014 GK: krótki artykuł w Vita Trentina c.a. 2001.

„Całun Turyński” Kaplica Całunu w Katedrze w Turynie, Ostensione 2000 Literatura: Bollone Sacra Sindone, Nuove indagini, 2014 GK: krótki artykuł w Vita Trentina c.a. 2001.

Civitavecchia (1995): płacząca Madonna https://it.wikipedia.org/wiki/Madonnina_di_Civitavecchia La Madonnina di Civitavecchia è una piccola statua raffigurante la Madonna che, presso Civitavecchia, dal 2 febbraio al 15 marzo 1995, avrebbe per quattordici volte stillato lacrime di sangue. La Madonnina di Civitavecchia è una statuetta di gesso alta 42 cm, raffigurante la Regina della Pace, acquistata nel 1994 a Medjugorje. La statuetta era stata posta in una nicchia, costruita da Fabio nel giardino di casa. Il 2 febbraio 1995, verso le 16.20, Jessica, che allora aveva cinque anni, sostenne di aver visto un liquido, che sembrava sangue, scendere dagli occhi della Madonnina, lungo le guance. A seguito di una denuncia del Codacons per abuso della credulità popolare e truffa, la statuina viene posta sotto sequestro dal magistrato Antonio Albano. Durante tale periodo verranno eseguite alcune perizie tecniche, fra cui un'analisi stratigrafica delle tracce ematiche e un confronto fotografico dettagliato del volto della statuina. Il 28 febbraio vennero resi noti i risultati delle analisi: la Madonnina non conteneva marchingegni, il liquido esaminato risultava sangue umano di tipo maschile. La Chiesa cattolica non si è ancora pronunciata ufficialmente sulle lacrimazioni.

Wykład 2016: pięć „przed-słanek” na istnienie Pana Boga Istnieje świat, fizycznie bardzo skomplikowany, a wcale nie musiałby istnieć Istnieje Człowiek, w całej genetycznej, antropologicznej, kulturowej i filozoficznej złożoności, a wcale nie musiałby być tak złożony Istnieją umysły: fizycy/filozofowie, którzy o Bogu piszą, a mogliby pisać o czymś innym Istnieją artyści, którzy poświęcają talent, siły i czas ad majorem Deum gloriam Istnieją męczennicy, święci, kapłani, zakonnice, a nikt ich do tego nie przymusza

Teologia wśród nauk: Ontologia chrześcijańska: cucire lo strappo tra la scienza, metafisica e fede Antropologia chrześcijańska: „Na obraz i podobieństwo” Chrześcijańska historia nauki; politologia chrześcijańska Sztuka jako przejaw (pozamaterialnej) wiary „którzy nie widzieli a uwierzyli” – wiara jako sublime espressione della spiritualita’ umana – psychologia wiary

Teologia jako nad-nauka: Racjonalne poznawanie prawd poza-materialnych Bezustanne odczytywanie niematerialnej części bytu Ontologia → etyka → moralność → normy prawne „Wiara i rozum to dwa skrzydła, na których dusza ludzka wznosi się ku poznaniu Prawdy” Dziękuję za zaproszenie i uwagę!