EKONOMIA SPOŁECZNA W POLITYCE ROZWOJU LOKALNEGO Włodzimierz Puzyna Kołobrzeski Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej Konferencja 31 maja 2012

Plan prezentacji Rozwój Polityka rozwoju Rola samorządu lokalnego w polityce rozwoju Ekonomia społeczna – narzędzie rozwoju lokalnego

ROZWÓJ

Definicja Rozwój – całokształt procesów zmian w różnych dziedzinach działalności społeczno - gospodarczej prowadzący do podniesienia jakości życia ludzkiego (wszystkich ludzi)

Rozwój zrównoważony Stabilny, systematyczny rozwój wychodzący naprzeciw potrzebom teraźniejszości, ale realizowany w taki sposób, aby nie umniejszać możliwości zaspokojenia potrzeb przez przyszłe pokolenia. Oznacza to w praktyce konieczność harmonizowania działań rozwojowych w wymiarze społecznym, ekonomicznym i ekologicznym w taki sposób, aby rozwój przynosił poprawę jakości życia wszystkich członków lokalnej wspólnoty .

Czynniki rozwoju Kapitał finansowy Kapitał rzeczowy (majątek) Surowce Infrastruktura Technologia Kultura Wiedza Kapitał ludzki Kapitał społeczny

Kapitał społeczny Ogół norm, sieci wzajemnego zaufania, lojalności, poziomych sieci zależności w danej grupie społecznej, determinujących umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji Zdolność ludzi i instytucji do współpracy na rzecz dobra wspólnego

Wyznaczniki kapitału społecznego Zaufanie społeczne Poziom aktywności obywatelskiej Organizacje pozarządowe Potencjał kulturowy i kreatywny Postawy i wyznawane wartości

Kapitał społeczny a rozwój Kapitał społeczny jest ważnym czynnikiem rozwoju. Jako produkt integracji społecznej jest równocześnie wyznacznikiem wartości życia społecznego. Ulega pomnożeniu w wyniku używania

Budowa Kapitału społecznego Główne źródła Rodzina Edukacja społeczna Zmiana sposobu sprawowania władzy – administracja responsywna (wrażliwa)

POLITYKA ROZWOJU

Definicja Przez politykę rozwoju rozumie się zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia: trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej

Odpowiedzialność za rozwój Reżyseria (zarządzanie rozwojem) - władze publiczne wszystkich szczebli (rządowy, wojewódzki, powiatowy, gminny) Aktorzy: instytucje badawcze, edukacyjne, finansowe, kultury; organizacje przedsiębiorców, pracowników, obywateli; samorząd terytorialny; obywatele

Procesy rozwojowe toczą się równocześnie na wielu polach, w wielu dziedzinach z udziałem wielu podmiotów w szybko zmieniających się warunkach zewnętrznych

Czynniki skutecznej polityki rozwojowej Sprawna administracja Partnerstwo i dialog w relacjach: władza publiczna – przedsiębiorcy – pracownicy – obywatele Ogólna świadomość wartości dobra wspólnego Kompetencje liderów instytucji i organizacji Uczciwa konkurencja

Sprawna administracja Planowanie strategiczne Właściwy wybór priorytetów Koordynacja działań Monitoring i analiza przebiegu procesów rozwojowych Szybkie reagowanie na zmieniające się warunki

Partnerstwo Dobrowolna współpraca reżyserów i aktorów rozwoju na rzecz wypracowania optymalnych strategii i efektywnej ich realizacji Zasady: Równe prawa wszystkich partnerów Formalna struktura organizacyjna i procedury działania Działanie na rzecz dobra wspólnego

Wartość partnerstw Wielość perspektyw Szybsza reakcja na zmiany warunków Lepsza koordynacja Skuteczniejszy obieg informacji Solidarny podział zadań Wzmocnienie zdolności efektywnego zarządzania

Dialog jest podstawowym spoiwem partnerstwa Mechanizm wymiany informacji, poglądów i opinii, a także konfrontacji argumentów, którego celem jest osiągnięcie porozumienia (konsensusu) Dialog jest podstawowym spoiwem partnerstwa

Wartości dialogu Tworzenie nowej, zintegrowanej wiedzy Budowa wspólnej świadomości, kształtowanie poczucia wspólnoty Tworzenie kapitału społecznego Inspiracja do działań nowatorskich Tworzenie sieci wzajemnego zaufania Kształtowanie postaw społecznych

Zadania dialogu obywatelskiego Weryfikacja koncepcji rozwojowych Redukcja błędów Osiąganie porozumienia Społeczna kontrola procesów rozwojowych Koordynowanie wspólnych interesów

Problemy dialogu obywatelskiego Deficyt kultury dialogu Wizja państwa opartego na dialogu i partnerstwie (Polska 2030) -działania systemowe władz państwa niezgodne z założeniami wizji Brak koncepcji systemu dialogu obywatelskiego w państwie

Deformacje i zagrożenia dialogu Zinstytucjonalizowany klientelizm (asymetria siły stron) Konformizm państwa Polaryzacja polityczna Podziały społeczne Wpływ układów nieformalnych Przemoc Słaba organizacja społeczeństwa obywatelskiego Brak zaufania

Przyczyny deficytu partnerstwa i dialogu w Polsce Egoizm i egocentryzm, brak wrażliwości społecznej Folwarczne stereotypy w kulturze zarządzania, zakłamanie w stosunkach władza - podwładni Niskie kwalifikacje władz administracyjnych i elit politycznych Niesprawność wymiaru sprawiedliwości System edukacji zaniedbujący wychowanie społeczne i obywatelskie Brak zrozumienia istoty dobra wspólnego

ROLA SAMORZĄDU LOKALNEGO W POLITYCE ROZWOJU

Rozwój lokalny stanowi podstawę procesów rozwojowych decydujących o przyszłości państwa kształtuje warunki bytu mieszkańców i decyduje o jakości życia, stanowi naturalną sferę partnerskiego współdziałania sfery publicznej, obywatelskiej i prywatnej, tworzy klimat zaangażowania na rzecz dobra wspólnego, kształtuje obyczaje, wartości, relacje społeczne, buduje wzajemne zaufanie, odpowiedzialność, solidarność, jest szkołą partnerstwa, dialogu, współdziałania, kreatywności i innowacyjności, tworzy podstawy zbiorowej i indywidualnej tożsamości.

Samorząd powinien stać się jednym z podstawowych partnerów rządu w realizowaniu nowej polityki rozwojowej, ponieważ do jego podstawowych zadań należy prowadzenie polityki rozwoju na szczeblu lokalnym i regionalnym.

Zadania strategiczne Tworzenie kultury odpowiedzialności społecznej i solidarności Budowa kapitału społecznego (sieć współpracy i współdziałania) Poligon doświadczalny innowacyjnych rozwiązań społeczno-gospodarczych (ekonomia społeczna) Ochrona przed skutkami zewnętrznych kryzysów

Ekonomia społeczna jako podstawowe narzędzie skutecznego rozwoju lokalnego

Lokalny potencjał rozwojowy tkwi w aktywności ludzi i ich zdolności do organizowania działań na rzecz lokalnych wspólnot. Wykorzystanie tego potencjału jest założeniem endogennego modelu rozwoju lokalnego wykorzystującego zasady ekonomii społecznej, w którym podstawową rolę przypisuje się wewnętrznym zasobom lokalnego środowiska. 30

Podstawowe zasady ekonomii społecznej Partnerstwo organizacji i instytucji Działania na rzecz dobra wspólnego Zintegrowane podejście holistyczne Zaspokajanie potrzeb niezaspokojonych Przywrócenie lokalnych cyklów gospodarczych Budowanie i doskonalenie kapitału społecznego Rozwój skoncentrowany na wspólnocie 31

Zmiana sposobu sprawowania władzy na poziomie lokalnym Współpraca jednostek samorządu terytorialnego w obrębie powiatu: Wspólnie wypracowana strategia rozwoju obejmująca rozwiązywanie problemów społecznych, edukację, infrastrukturę, ochronę środowiska, bezpieczeństwo. Gospodarkę Wspólna realizacja programów operacyjnych wynikających ze strategii Włączanie organizacji społecznych i obywateli w czynne sprawowanie władzy. Integrowanie sił różnych środowisk Informatyzacja

Upowszechnienie ekonomii społecznej przykłady działań kierunkowych Prowadzenie całościowej polityki rozwoju lokalnego opartej na zasadach ekonomii społecznej. Koordynacja działań instytucji publicznych i organizacji społecznych – budowanie partnerstw. Integracja systemowa pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej na poziomie lokalnym 33

Upowszechnienie ekonomii społecznej c.d. Ustrojowe wzmocnienie kompetencyjne i finansowe jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego (sołectwa, rady osiedli) Zapewnienie warunków rozwoju organizacjom społecznym Prowadzenie systematycznych szkoleń dla liderów, polityków i urzędników lokalnych z zakresu wiedzy o rozwoju lokalnym Wprowadzenie nowych funkcji szkoły: Edukacja społeczna, przygotowanie do odpowiedzialnego życia Wyrównywanie szans edukacyjnych i deficytów społecznych dzieci, Edukacja ustawiczna dorosłych 34

Konkluzje Ekonomia społeczna ma uniwersalny charakter. Wyznacza model rozwoju lokalnego wykorzystującego zasoby lokalne Metodologia ekonomii społecznej przynosi najlepsze efekty rozwojowe jeśli łączy działania wszystkich obywateli, organizacji i instytucji. Ogniskowanie zasięgu ekonomii społecznej wyłącznie do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i podmiotów ekonomii społecznej ogranicza efektywność integracji społecznej i aktywizacji zawodowej

Konkluzje c.d. Zasady ekonomii społecznej powinny stanowić podstawę polityki społecznej Polityka społeczna powinna być uznawana za integralny element polityki rozwoju Koszty racjonalnej polityki społecznej nie powinny być traktowane jako budżetowy balast, lecz być zaliczane do inwestycji rozwojowych Celem polityki społecznej powinna być transformacja społeczna prowadząca do powstania społeczeństwa obywatelskiego

DZIĘKUJĘ