Opracowała Dominika Dyrka Zażalenie Opracowała Dominika Dyrka

Uwagi ogólne Zażalenie jest środkiem zwyczajnym odwoławczym w ścisłym tego słowa znaczeniu (sensu stricto) i w zasadzie posiada charakter dewolutywny. Jedynie przepis art. 395 § 2 KPC wprowadza wyjątek od charakteru dewolutywnego zażalenia, pozwala bowiem w sytuacjach przewidzianych w tym przepisie, na rozpoznanie zażalenia przez sąd pierwszej instancji. Podkreślić należy, że zażalenie nie przysługuje od orzeczeń rozstrzygających co do istoty sprawy, a jest ono dopuszczalne wyłącznie od rozstrzygnięć dotyczących kwestii procesowych. W procesie zażalenie przysługuje na: postanowienia kończące postępowanie w sprawie, zarządzenie przewodniczącego o zwrocie pozwu, postanowienia taksatywnie wymienione w art. 394 § 1 pkt 1–12.

1. Dopuszczalność zażalenia Zażalenie jest drugim, obok apelacji, środkiem odwoławczym. Zażalenie przysługuje tylko na te postanowienia sądu I instancji i zarządzenia przewodniczącego, które zostały wymienione w art. 394 § 1 KPC. Zażalenie musi być złożone w terminie oraz spełniać określone warunki formalne. Termin przewidziany do wniesienia zażalenia jest terminem ustawowym, zawitym. Skrócenie albo przedłużenie tego terminu czy to z woli sądu, czy na wniosek strony jest niedopuszczalne. Żądanie przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia jest dopuszczalne na ogólnych zasadach (art. 168 i n. KPC). Pismo obejmujące zażalenie musi czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego (art. 126 KPC). Ponadto pismo musi zawierać dalsze elementy i wskazanie zaskarżonego postanowienia, wniosek o jego zmianę lub uchylenie i zwięzłe uzasadnienie. Fakultatywnym elementem zażalenia "w miarę potrzeby", są nowe fakty i dowody. Mimo braku wyraźnego wskazania, zażalenie powinno zawierać oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia, chyba że łączy się z innym środkiem zaskarżenia.

Postanowienie kończące postępowanie w sprawie i zarządzenie przewodniczącego Do kategorii postanowień kończących postępowanie w sprawie należą postanowienia, których uprawomocnienie się zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej instancji, jeżeli w chwili wydania sąd jest zwolniony z obowiązku dalszego rozpoznawania sprawy. Zażalenie do sądu II instancji przysługuje na zarządzenie przewodniczącego, którego przedmiotem jest zwrot pozwu.

Inne przypadki postanowień zaskarżalnych 1) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie; 2) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie; 3) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji; 4) rygor natychmiastowej wykonalności; 41) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania; 42) stwierdzenie prawomocności orzeczenia; 5) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia; 6) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania; 7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia; 8) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa; 9) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka; 10) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego; 101) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem; 11) odrzucenie zażalenia; 12) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego.

Zażalenie do SN Niezależnie od tego, czy w sprawie przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje na postanowienie odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego. W sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje na postanowienie kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie (od tych post. przysługuje skarga kasacyjna – art. 3981 § 1 KPC) oraz postanowieniach wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu I instancji.

Art. 3942 kpc Na postanowienia sądu drugiej instancji, których przedmiotem są: oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego, zwrot kosztów procesu, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka, odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia, przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu, z wyjątkiem postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji.

Nadanie biegu zażaleniu Po wpłynięciu zażalenia przewodniczący z urzędu bada jego dopuszczalność oraz ocenia, czy zażalenie spełnia stawiane mu wymogi formalne. Podejmuje też właściwe czynności związane z opłatą sądową od zażalenia. Prawidłowo wniesionemu zażaleniu niezwłocznie nadaje bieg. W szczególnych sytuacjach zażalenie może być uwzględnione przez sąd, który je wydał. W odróżnieniu od apelacji, zażalenie nie jest środkiem odwoławczym w pełni dewolutywnym. W wypadkach wskazanych w art. 395 § 2 KPC sąd I instancji, który wydał zaskarżone postanowienie władny jest je uwzględnić. Uchylenie przez sąd I instancji własnego postanowienia jest dopuszczalne, gdy zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub gdy zażalenie jest oczywiście uzasadnione. Istotna zatem jest treść zażalenia. Sąd I instancji może wykorzystać jedynie te uchybienia, które zostały dostrzeżone i wytknięte przez skarżącego.

Wstrzymanie wykonania zaskarżonego postanowienia W odróżnieniu od wyroku, sąd pierwszej instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Postanowienie o wstrzymaniu wykonania może być wydane wyłącznie na wniosek.

Rozpoznanie zażalenia Rozpoznanie zażalenia następuje, co do zasady, na posiedzeniu niejawnym. Postanowienia wydane w postępowaniu zażaleniowym podlegają uzasadnieniu z urzędu. W postępowaniu zażaleniowym niezbędne jest odpowiednie stosowanie przepisów o apelacji. Skład sądu II instancji zależy od materii będącej przedmiotem rozpoznania.

Zażalenie na zarządzenie Zarządzenia przewodniczącego podlegają zażaleniu wyjątkowo. Jeśli jednak służy na nie zażalenie, to na zasadach analogicznych jak w przypadku postanowień.

Bibliografia Marszałkowska-Krześ E. (red.), Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Warszawa 2017, Legalis BeckOnline.