Ochrona własności

Ochrona własności została wskazana w Konstytucji RP -> art. 21 ust Ochrona własności została wskazana w Konstytucji RP -> art. 21 ust. 1, art. 64 Konstytucji RP (ochrona każdej własności w równym stopniu) W ramach pr. cywilnego pod pojęciem ochrony własności należy rozumieć system roszczeń przysługujących właścicielowi w razie naruszenia jego prawa Z bezwzględnego charakteru prawa własności płynie obowiązek biernego poszanowania cudzej własności (art. 140 KC) Konkretnie roszczenia ochronne aktualizują się w sytuacji naruszenia prawa -> adresatem ich jest już konkretna osoba trzecia

Ochrona własności realizowana jest poprzez ochronę petytoryjną (jest to ochrona prawa; klasyczna ochrona własności) Ochrona pewnego stanu faktycznego (zwanego posiadaniem) realizowana jest przez ochronę posesoryjną tzw. pośrednie środki ochrony własności (główny cel: doprowadzić do bezsporności stanu prawnego) to m.in.: powództwo o ustalenie z art. 189 KPC (zob. wyrok SN z dnia 13 kwietnia 1965 roku, II CR 266/64) powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym z art. 10 KWU postępowanie rozgraniczające

Roszczenie windykacyjne (wydobywcze) Roszczenie negatryjne Ochrona petytoryjna Roszczenie windykacyjne (wydobywcze) Roszczenie negatryjne

Rei vindicatio Przesłanki:  osobie występującej z roszczeniem przysługuje status właściciela  osoba występująca z roszczeniem została pozbawiona faktycznego władztwa nad rzeczą stanowiącą przedmiot własności - rzeczą tą włada nieuprawniony do tego podmiot Ogólne ujęcie istoty -> przysługuje nieposiadającemu właścicielowi przeciwko posiadającemu niewłaścicielowi

Roszczenie windykacyjnie płynie z prawa własności, nie stanowi samodzielnego przedmiotu obrotu Przesłanką zastosowania jest całkowite pozbawienia właściciela władztwa nad rzeczą Roszczenie ma charakter obiektywny, tzn. w przypadku naruszenia prawa własności przysługują niezależnie od tego, czy osobie, która dokonała naruszenia można przypisać winę oraz niezależnie od jej dobrej/złej wiary Treścią roszczenia jest żądanie wydania rzeczy (rzeczy w rozumieniu art. 45 KC)

Legitymacja czynna – każdoczesny właściciel; zgłaszający powództwo wydobywcze zobowiązany jest w pierwszej kolejności do wykazania swego tytułu prawnego do rzeczy -> art. 6 KC, ciężar dowodu spoczywa na powodzie – żądającym wydania rzeczy (probatio diabolica ) Legitymacja bierna - każdy kto faktycznie włada rzeczą cudzą

Obrona w razie powództwa windykacyjnego może polegać m.in. na: ukazaniu braku przesłanek materialnoprawnych do realizacji roszczenia negacji legitymacji biernej posłużeniu się tzw. zarzutem hamującym -> roszczenie windykacyjne nie przysługuje bowiem właścicielowi, jeżeli osoba, która jego rzeczą faktycznie włada, ma skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą; zarzut ten nie unicestwia roszczenia windykacyjnego, ale jedynie ogranicza jego realizację np. do końca trwania umowy najmu zarzut nadużycia prawa i niezgodności z zasadami współżycia społecznego z art. 5 KC zarzut przedawnienia -> wyjątek dot. nieruchomości z art. 223 KC; przedawnienie brane jest pod uwagę na zarzut pozwanego

Roszczenie negatoryjne Dotyczy sytuacji naruszenia prawa własności w inny sposób, aniżeli poprzez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą (np. poprzez przechodzenie lub przejeżdżanie przez cudzy grunt, itp.) Treścią roszczenia negatoryjnego jest żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz żądanie zaniechania naruszeń innych niż pozbawienie właściciela władztwa nad rzeczą, uprawnienia mogą być dochodzone oddzielnie lub łącznie; treścią roszczenia nie jest naprawienie szkody

Legitymacja czynna -> właściciel (w tej sytuacji może się powołać na domniemania płynące z posiadania) Legitymacja bierna -> ten, któro dokonał naruszenia swoim bezprawnym działaniem Charakter obiektywny roszczenia!

Roszczenia uzupełniające Grupa roszczeń uzupełniających roszczenie windykacyjne, dot. roszczeń właściciela rzeczy wobec posiadacza samoistnego: o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy o zwrot pożytków lub ich wartości o naprawienie szkody z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy Funkcja -> zapewnienie ochrony interesów majątkowej właściciela w razie nieuprawnionego pozbawienia władztwa na rzeczą Zakres roszczeń uzupełniających jest uzależniony od dobrej bądź złej wiary posiadacza, ustawodawca wyróżnia dodatkowo kategorię pośrednią – posiadacza w dobrej wierze, który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa windykacyjnego

po powstaniu roszczenia uzupełniające są samodzielne względem roszczenia windykacyjnego -> mogą być dochodzone niezależnie od niego dobra wiara posiadacza rzeczy -> polega na błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu prawo własności; dobrą wiarę wyłącza powzięcie wiadomości o braku uprawnienia, a także brak wiadomości spowodowany niedbalstwem; istnienie podlega ocenie przez cały okres posiadania, posiadacz w złej wierze -> jest nim zarówno ten, kto wie o tym, że nie przysługuje mu prawo własności, jak i ten, kto na podstawie towarzyszących okoliczności powinien przypuszczać, że posiadana przez niego rzecz stanowi własność innej osoby

Odpowiednie stosowanie przepisów dot. ochrony własności Roszczenie windykacyjne i negatoryjne przysługuje również najemcy lokalu (art. 690 KC), jak również osobie uprawnionej z tytułu ograniczonego prawa rzeczowego (art. 251 KC) lub spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (por. art. 9 ust. 6 SpółdzMieszkU), a także użytkownikowi wieczystemu.