Potencjał biomasy możliwy do wykorzystania w polskich ciepłowniach oraz elektrociepłowniach małych mocy Fakty – Teoria - Praktyka Forum Czystej Energii.

Prezentacja na temat: "Potencjał biomasy możliwy do wykorzystania w polskich ciepłowniach oraz elektrociepłowniach małych mocy Fakty – Teoria - Praktyka Forum Czystej Energii."— Zapis prezentacji:

1 Potencjał biomasy możliwy do wykorzystania w polskich ciepłowniach oraz elektrociepłowniach małych mocy Fakty – Teoria - Praktyka Forum Czystej Energii Sesja Specjalna: Polskie Ciepłownie – Koncepcje modernizacji 28 Października 2015

2 Dlaczego Energia Odnawialna – Biomasa? Biomasa jest powszechnie uznawana za bezemisyjne paliwo odnawialne. W ostatnich latach cieszy się szczególnym zainteresowaniem mediów, prasy branżowej i przede wszystkim Wielkiej Energetyki oraz Ciepłownictwa. W Polsce uwarunkowania regulacyjne dzielą biomasę na dwie podstawowe kategorie: Biomasa Rolna (Agro) występująca głównie w formie brykietów, pelletów i zrębki oraz Biomasa Leśna (drzewna) występująca w formie brykietów, pelletów, zrębki i trociny. Systematycznie rosnące zainteresowanie biomasą w Europie i Polsce determinowane jest rygorystyczną polityką klimatyczną UE i jej dążeniem do ograniczenia, a docelowo do całkowitego wyeliminowania z rynku wysoko emisyjnych paliw kopalnych, węgla kamiennego i brunatnego. Podejmując próbę określenia potencjału biomasy do wykorzystania w polskich ciepłowniach i elektrociepłowniach małych mocy, należy najpierw zdefiniować realny (w oparciu o dane statystyczne) wolumen zużycia w tych instalacjach paliwa konwencjonalnego (głównie węgla kamiennego), który ma być zastąpiony różnymi postaciami biomasy. Poniżej przedstawiam tabelę obrazującą wykorzystanie węgla kamiennego z podziałem na grupy odbiorców zgodnie z danymi GUS za rok 2013.

3 Tabela 1: Zużycie węgla kamiennego w roku 2013 (dane GUS) Rodzaj Paliwa Sektory dostaw Drobni Odbiorcy Rolnictwo Gospodarstwa domowe Pozostali odbiorcy Węgiel Kamienny w mln ton 13,371,6010,771,00 Razem wszystkie sektory: 26,740 mln ton

4 Ile OZE ? Ile biomasy? Realizacja polityki energetyczno-klimatycznej UE to rosnący z roku na rok na całym europejskim obszarze gospodarczym udział energii elektrycznej i ciepła pochodzących z odnawialnych źródeł energii. Cel dla Polski to 15% energii z OZE do końca 2020 roku oraz prawdopodobnie około 25- 30% zielonej energii do końca 2030 roku. Prognozy wskazują, że już od roku 2050 cała elektroenergetyka europejska będzie oparta w 100% na źródłach odnawialnych. Udział biomasy w wykonaniu tego celu od wielu lat był bardzo duży i kształtuje się na poziomie około 50%. Biomasa jednak powoli jest z rynku wypierana przez dynamicznie rozwijająca się generację energii z wiatru oraz rodzącą się generację fotowoltaiczną. Energia wiatru i energia słońca, z uwagi na zmienność warunków atmosferycznych i ograniczenia technologiczne, jest energią chwiejną, niestabilną, kłopotliwą dla całego systemu elektroenergetycznego. Stąd udział energii z wiatru i słońca musi być systematycznie bilansowany energią z innych źródeł. Tak więc, właśnie tutaj pojawia się wielkie pole i szansa dla biomasy. Biomasa traktowana jest jako jedno z najbardziej pożądanych, stabilnych i pewnych źródeł energii z OZE, zatem jej udział w całym tak zwanym koszyku czy miksie energetycznym nadal będzie pozostawał na bardzo wysokim poziomie.

5 Jaka biomasa do konwersji ? Spróbujmy najpierw określić zapotrzebowanie rynku w momencie dokonywania stopniowej konwersji, czyli przechodzenia z paliw kopalnych na paliwa biomasowe. W tabeli nr 1 przedstawiałem wolumen paliwa konwencjonalnego (głównie węgla kamiennego) spalanego przez małych i średnich odbiorców. W tabeli nr 2 przedstawiam wolumen biomasy potrzebny po konwersji. Potencjalny inwestor sam dokona wyboru, jaki rodzaj biomasy będzie spalany w jego instalacji. Tabela zawiera wyliczenia dla czterech głównych - ogólnie dostępnych na rynku polskim rodzajów biomasy: Pellet drzewny Pellet agro (słoma) Zrębka leśnaTrocina

6 Oczekiwane - możliwe scenariusze? Dla zobrazowania procesu konwersji paliwa konwencjonalnego na biomasę przyjęto dwa scenariusze: Dynamiczny Konserwatywny Scenariusz Dynamiczny: Konwersja 50% krajowego wolumenu spalanego paliwa konwencjonalnego. Scenariusz Konserwatywny: Konwersja 25% krajowego wolumenu spalanego paliwa konwencjonalnego. Dla obliczeń przy konwersji założono średnią wartość opałową węgla kamiennego, wliczając w to zarówno miał węglowy, jak i ekogroszek + węgle grube oraz przyjmując ich zużycie w koszyku-miksie w proporcji 1:1. Wartość opałowa średnia tych dwóch sortymentów to 24 GJ/tona.

7 Scenariusz Dynamiczny: Tabela: 2a Lp. Rodzaj biomasy Pellet drzewnyPellet słomaZrębkaTrocina 1. Wartość opałowa średnia 18 GJ14,5 GJ10 GJ8 GJ 2. Wolumen do konwersji w milionach ton (węgiel kamienny) 3,35 mln ton 3. Wolumen potrzebnej biomasy po konwersji 4,66 mln ton 5,54 mln ton 8,04 mln ton 10,05 mln ton 4.Razem biomasa 28, 290 mln ton

8 Scenariusz Konserwatywny: Tabela: 2b Lp. Rodzaj biomasy Pellet drzewnyPellet słomazrębkaTrocina 1. Wartość opałowa średnia 18 GJ14,5 GJ10 GJ8 GJ 2. Wolumen do konwersji w milionach ton (węgiel kamienny) 1,675 mln ton 3. Wolumen potrzebnej biomasy po konwersji 2,33 mln ton2,77 mln ton4,02 mln ton5,02 mln ton 4. Razem biomasa 14,145 mln ton

9 Wnioski Przedstawione w tabeli niezbędne wolumeny biomasy dostępnej na rynku krajowym dla realizacji dwóch scenariuszy konwersji - zamiany: biomasa za węgiel - wydają się bardzo duże, szczególnie w przypadku zastosowania scenariusza dynamicznego. Zatem realny na najbliższą dekadę do roku 2025 wydaje się do zastosowania tylko i wyłącznie scenariusz konserwatywny. W tym wypadku potrzeby rynku to dostępność ponad 14 mln ton biomasy. Ponad 14 mln ton biomasy – czy w Polsce dysponujemy takim wolumenem?

10 Spójrzmy, jak wygląda rynek biomasy w naszym kraju pod względem dostępności poszczególnych rodzajów biomasy. Pellet Drzewny : Sytuacja rynkowa krajowych producentów pelletu drzewnego jest złożona. Polski rynek pelletu drzewnego nie może rozwinąć się w pełni, ponieważ od przeszło dekady cierpi na dwie choroby: pierwsza to sezonowy popyt. Druga zaś to brak dobrego finansowania. Obraz polskiego rynku pelletu drzewnego to dwa skrajne bieguny. Są na nim giganci i są średni oraz mali. Ci pierwsi to producenci pelletu powiązani z zagospodarowaniem materiału odpadowego powstającego z działalności podstawowej ich spółek matek. Tutaj mamy np. Stelmet, Barlinek, Tartak Olczyk i inni. Tym firmom jest łatwiej. Mają za sobą potężne spółki matki i przerabiają odpad (trocina, pył, mikro zrębka) w miejscu jego powstania. Będąc firmą zintegrowaną pionowo ze spółką matką mają też dostęp do relatywnie taniego finansowania i do różnych programów pomocowych z poziomu krajowego oraz UE. Nazwa Barlinek, Stelmet, Olczyk jest już wartością samą w sobie - ułatwiająca ekspansję rynkową. Kadra tych firm, powiązania międzynarodowe i obecność na rynkach europejskich to kolejne aktywa. Mając takie zaplecze można łatwiej zbudować i finansować zapas magazynowy w momencie wygasającego sezonowo popytu. Inni, czyli ci średni i mali, tak łatwo nie mają. Odpad (zrębka, trocina, pył) muszą kupić na rynku, muszą go przewieźć do przetwórni, wysuszyć, rozdrobnić i dopiero produkować z niego pellet. To są olbrzymie dodatkowe koszty, wpływające na marżę. Prawie wszyscy w tym segmencie mają kłopot z dostępem do dobrego taniego finansowania. Z płynnością finansową jest bardzo źle, przejściowo płynność jest tracona, później odzyskiwana itd. Sezonowy popyt to nadplanowy balast i przeszkoda. Segment pelletu drzewnego w ostatniej dekadzie (poza gigantami) tylko marginalnie mógł skorzystać z wielu programów pomocowych, krajowych i UE wspierających produkcje tego ekologicznego paliwa.

11 Dostępność biomasy cd. Pellet Agro: Głównym beneficjentem wielu programów pomocowych, krajowych i UE wspierających produkcję pelletu jako ekologicznego paliwa były zakłady produkujące pellet agro – tutaj wsparcie było i jest bardzo duże. Dzięki środkom pomocowym z UE i wsparciu polskich kapitałów powstało wiele peleciarni o najwyższym światowym poziomie. W tym obszarze zrobiliśmy naprawdę spory postęp. Wiele zakładów osiąga obecnie moc produkcyjną na poziomie ok. 200-250 ton pelletu agro na dobę, czyli ok 5-6 tys. pelletu w miesiącu. Rynek producentów pelletu agro w Polsce w wielu przypadkach to już europejska czołówka. Zrębka leśna i trocina: Te dwa rodzaje biomasy z uwagi na uwarunkowania produkcyjne połączono w jedną kategorię. Tutaj możemy mówić o kolosalnym kroku naprzód. Ten segment produkcji biomasy skorzystał w sposób znaczny z wielu programów pomocowych UE i wsparcia krajowego. Wielu krajowych producentów zrębki dysponuje maszynami i urządzeniami z najlepszej jakości. Segment producentów zrębki i trociny korzysta również na dynamicznym rozwoju krajowej branży producentów mebli. Produkcja mebli staje się naszą wizytówką eksportową – w tym obszarze jesteśmy już bardzo silni. Dodatkowe zasoby zrębki i trociny generują uczestnicy programów ogrodowych – meble i mała architektura ogrodowa. To obszar, gdzie przodujemy w Europie. Producenci sklejki i płyt wiórowych to kolejni mocni uczestnicy, którzy kreują rynek. Większość z małych, dużych i wielkich tartaków ma pełne portfele zamówień oraz, aby zaspokoić krajowy i zagraniczny popyt pracują z pełnym rozmachem. Perspektywy są nadal obiecujące. Zatem zrębka i trocina to podstawa, fundament dla polskiej biomasy.

12 Tabela 3. Produkcja pelletu agro i leśnego oraz zrębki i trociny (analiza własna na potrzeby niniejszego opracowania, wsparta o dane GUS, dane Lasów Państwowych oraz BAPE dr Ludmiła Wach oraz dr Edmund Wach 2015 ). Rok Rodzaje biomasy Pellet drzewny w tys. ton Pellet agro w tys. ton Zrębka/Trocina w tys. ton 2010 5501006500 2015 9505507500 2020 1 4009509500 2025 2 200135012500

13 Co z szansami małych elektrociepłowni i ciepłowni? Małe elektrociepłownie i ciepłownie oczekiwały swojej szansy oraz korzystnych dla siebie uregulowań w nowej Ustawie o Odnawialnych Źródłach Energii. Wchodząca niebawem w życie OZE Ustawa niczego nie zmienia. Nie likwiduje podstawowych problemów. Betonuje Status Quo.

14 Dziękuję za uwagę Pozostaję do Państwa dyspozycji WOJCIECH MAZURKIEWICZ PREZES ZARZĄDU AMS Sp. z o.o. 87-100 Toruń ; ul. Moniuszki 31/5 wojciech@otogroup.eu tel. + 48 605-088-989 www.otogroup.eu