Kobiety z wykształceniem zawodowym – sytuacja i uwarunkowania

Kobiety z wykształceniem zawodowym – sytuacja i uwarunkowania
RAPORT Z JAKOŚCIOWEGO BADANIA EKSPLORACYJNEGO Warszawa Agnieszka Bugaj

Ogólne informacje o projekcie
Kilka słów o celach i metodologii

Cele badania Określenie czynników, które decydują o wyborze przez kobiety szkoły zasadniczej zawodowej. Uwzględnienie uwarunkowań rodzinnych, wpływu szkoły oraz rówieśników. Jakość kształcenia w opinii kobiet z wykształcenie zasadniczym zawodowym (ZZ): przygotowanie do zawodu, postawa nauczycieli, grupa rówieśnicza. Sytuacja na rynku pracy: problemy ze znalezieniem pracy, postawa pracodawców wobec kobiet z wykształceniem ZZ. Społeczny odbiór wykształcenia ZZ: wizerunek, stereotypy, wpływ na samoocenę. Wpływ sytuacji ekonomicznej i zawodowej na planowanie rodziny. Celem projektu jest opisanie sytuacji kobiet z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz określenie działań, które mogłyby poprawić sytuację tej grupy społecznej.

Próba CZAS REALIZACJI Badanie przeprowadził instytut Millward Brown S.A. na zlecenie Koalicji Karat Badanie zostało zrealizowane w okresie r. METODA Badanie zostało przeprowadzone za pomocą pogłębionych wywiadów indywidualnych IDI Oraz zogniskowanych mini wywiadów grupowych FGI PRÓBA 6 FGI, w tym 3 z pracującymi zawodowo, 3 z bezrobotnymi 6 IDI z kobietami pracującymi w męskich zawodach Wiek: lata Wykształcenie zasadnicze zawodowe Lokalizacje: Kielce, Olsztyn, Siedlce, Warszawa

Wprowadzenie Raport opisuje doświadczenia kobiet z wykształceniem zasadniczym zawodowym (ZZ) na kolejnych etapach życia oraz ocenę dokonanego wyboru szkoły z perspektywy czasu. Uwzględnia również postrzeganie kobiet w męskich zawodach. 1. Okoliczności wyboru szkoły ZZ 3. Styczność z rynkiem pracy Wybór szkoły ZZ z perspektywy czasu 2. Ocena kształcenia w szkole ZZ Postrzeganie kobiet w męskich zawodach

Najważniejsze wyniki

Najważniejsze wyniki Analizując wyniki można wskazać kluczowe problemy i bariery na jakie natrafiają kobiety z wykształceniem ZZ. Praktyki prowadzone tylko w szkołach. Brak umowy o pracę, odkładanie decyzji o macierzyństwie, obawy o przyszłość Brak szacunku dla osób z wykształceniem ZZ 1. Okoliczności wyboru szkoły ZZ 3. Styczność z rynkiem pracy Urodzenie dziecka przed rozpoczęciem pracy zawodowej. Tradycyjne postrzeganie kobiecości jako bariera do podjęcia męskich zawodów. 2. Ocena kształcenia w szkole ZZ Rodziny wielodzietne, niskie wykształcenie rodziców, przypadkowy wybór kierunku kształcenia Poczucie, że jest się zbyt młodym do pracy, przerwa po szkole przed podjęciem pracy. Brak akceptacji kobiet w męskich zawodach ze strony pracodawców.

Najważniejsze wyniki Można również wskazać na czynniki, które sprzyjają pozytywnemu ukształtowaniu sytuacji: Praktyki u pracodawcy poszukującego pracowników Świadczenie w czasie urlopu macierzyńskiego. 1. Okoliczności wyboru szkoły ZZ 3. Styczność z rynkiem pracy Otrzymanie umowy o pracę (na etat). 2. Ocena kształcenia w szkole ZZ Wybór zawodu, który zarazem jest hobby. Kierunek kształcenia zgodny z zapotrzebowaniem na lokalnym rynku pracy. Rozpoczęcie pracy od razu po szkole, zazwyczaj w zakładzie , w którym odbywało się praktyki

Najważniejsze wyniki 1/3
Wybór szkoły zawodowej jest najczęściej powielany w rodzinie. Dominujący model to rodzice w wykształceniem podstawowym lub zawodowym, często wielodzietne rodziny. Ze względu na przekonania, jak i sytuacje materialną (konieczność szybkiego podjęcia pracy) skłonni są skłaniać córki do tego, żeby przede wszystkim zdobyły zawód. Szkoła zasadnicza zawodowa jest więc mile widziana. Choć technikum również jest rozważane, to trudności w nauce lub niski poziom wartości sprawiają, że ten kierunek jest odrzucany. Co więcej technikum nie jest postrzegane jako dobre przygotowanie do zawodu. Kobiety wybierają typowo kobiece zawody takie jak fryzjer czy kucharz. Widoczne są silne bariery związane z tradycyjnym postrzeganiem kobiecości, które ograniczają możliwość pójścia do męskich klas. Sytuacja kobiet z wykształcenie ZZ na rynku pracy jest trudna. Choć dostępność prac jest duża, to ich charakter nie spełnia oczekiwań. Kluczowym problemem są niskie stawki i brak umów o pracę. Powszechna jest w tej grupie zawodowej praca „na czarno”.

Brak umów o pracę ma znacznie większe konsekwencje dla kobiet niż dla mężczyzn. W obu grupach problemem pozostaje brak zabezpieczenia na przyszłość, ale dla kobiet największą trudność stanowi pogodzenie macierzyństwa z możliwością utrzymania się nawet na podstawowym poziomie. Sytuacja, w której kobieta zachodzi w ciążę nie mając umowy o pracę sprawia, że pozostaje bez środków do życia na czas macierzyństwa. Rozpad związków i brak wsparcia ze strony ojca dziecka sprawia, że jedynym źródłem pomocy staje się rodzina. Jednak zasoby rodziny kobiet z wykształceniem ZZ są zwykle ograniczone (dziedziczenie niskiego statusu). Napędzający się antagonizm pomiędzy pracodawcami, a kobietami zachodzącymi w ciążę. Ze względu na ograniczoną dostępność umów o pracę, w momencie jej otrzymania kobiety szybko decydują się na dziecko. Potwierdza się więc obawa pracodawcy i utwierdza to ich w przekonaniu, że należy unikać dawania umów o pracę. Pracodawcy starają się ograniczyć ryzyko, ze przyjmą do pracy kobietę, która ze względu na dziecko będzie miała ograniczoną dyspozycyjność. Z tego względu pytania o plany prokreacyjne i posiadane dzieci są standardem na rozmowach o pracę w tej grupie zawodowej.

Sposób prowadzenia w szkole praktyk ma duże znaczenie dla łatwości znalezienia pracy. Praktyki odbywane poza szkołą w dobrze dobranych zakładach pracy dają duże szanse na znalezienie pierwszej pracy, która jest kluczowa dla wejścia na rynek pracy. Mężczyźni z wykształceniem ZZ zawodowym zarabiają więcej niż kobiety. Kobiety są często świadome dyskryminacji na rynku pracy. Pracując w zawodach typowo kobiecych otrzymują często stawki rzędu 6-7 zł za godzinę podczas gdy mężczyźni podejmujący prace budowalne czy techniczne (de facto nie dostępne dla kobiet) mogą liczyć na zł za godzinę. Oznacza to, że zarabiają często dwukrotnie więcej. Jednocześnie jednak pojawia się czasem gotowość do usprawiedliwiania takiej sytuacji - cięższa fizycznie praca uzasadnia wyższe zarobki. Akceptacja pracy na zlecenie czy nawet na czarno jest często niezbędna na pierwszym etapie szukania pracy. Najtrudniej jest dostać pierwszą prace. Kobiety, które nie zdecydują się na przyjęcie początkowo pracy nisko płatnej i często „na czarno” mają często problemy ze znalezieniem zatrudnienia i wpadają w świat bezrobocia. Brak szacunku pracodawców i otoczenia dla osób z wykształceniem ZZ – czynnikiem, który istotnie obniża poczucie własnej wartości jest społeczna percepcja osób z wykształceniem ZZ, jako osób o niskim kompetencjach intelektualnych i pochodzących z biednych domów.

Rekomendacje 1/2 Optymalizacja praktyk w szkołach ZZ – na poziomie kształcenia kluczowym czynnikiem, który wymaga poprawy jest system praktyk zawodowych. Widać tu duże zróżnicowanie. Są szkoły, w których ten system funkcjonuje prawidłowo – praktyki sprzyjają zarówno pozyskaniu potrzebnych umiejętności, jak i zapewniają kontakt z rynkiem pracy, który znaczenie ułatwia pozyskanie pierwszej pracy. W innych szkołach widoczne są dwa rodzaje patologii. Z jednej strony brak kontaktu z rynkiem pracy – ograniczenie praktyk do miejsc pracy związanych ze szkołą (np. szkolna stołówka). Z drugiej strony brak merytorycznego nadzoru nad praktykami u prywatnych pracodawców, co sprawia, że uczniowie nie zdobywają potrzebnych umiejętności, ponieważ przykładowo przez całe praktyki zamiatają zamiast uczyć się zawodu. Dostępność bezpłatnych wieczorowych szkół, które pozwolą kobietom po szkole ZZ zdać maturę. Poczucie dyskomfortu związanego z brakiem matury jest czymś, co towarzyszy wielu kobietom z wykształceniem ZZ przez całe życie i wpływa na obniżenie poczucia własnej wartości. Istotne jest więc stworzenie bezpłatnej możliwości dalszego kształcenia w trybie wieczorowym dla kobiet z wykształceniem ZZ. Jednocześnie biorąc pod uwagę dochody kobiet z wykształceniem ZZ (szczególnie w pierwszych latach pracy) to tylko bezpłatność bądź symboliczna odpłatność otwiera drogę do skorzystania z takiej możliwości.

Rekomendacje 2/2 Zabezpieczenie finansowe kobiet w okresie macierzyństwa w sposób, który nie będzie obciążał pracodawców. Mając wejść w najbliższym czasie zmiana ustawy dotycząca świadczeń socjalnych dla kobiet w okresie macierzyństwa odpowiada na kluczową potrzebę w tej grupie społecznej. Potrzebne jest świadczenie, które zabezpieczy kobiet w okresie, w którym nie mogą pracować, a jednocześnie nie zniechęci jeszcze bardziej pracodawców do zatrudniania kobiet, które mogą planować dzieci. Poprawa wizerunku osób z wykształceniem ZZ. Poczucie niższości, jakie wiąże się z wykształcenie ZZ jest czynnikiem, który ogranicza kobiety. Sprawia, że nie podejmują wyzwań, są mniej asertywne i odczuwają dyskomfort. Trudno powiedzieć czy kampania społeczna budująca prestiż tej grupy społecznej mogłaby być skutecznym rozwiązaniem, jednak działania w tym zakresie wydają się być bardzo istotne. Przełamywanie barier związanych z podejmowaniem przez kobiety pracy w męskich zawodach. Uświadomienie zarówno kobietom, jak i pracodawcom, że w wielu typowo męskich zawodach kobiety mogą się dobrze sprawdzać. Do kobiet potrzebny jest też komunikat przełamujący bariery związane z tradycyjnym pojmowaniem kobiecości i męskości.

Okoliczności wyboru szkoły zasadniczej zawodowej Szczegółowe wyniki

Wybór szkoły zasadniczej zawodowej
Kapitał społeczny Wpływ szkoły Wpływ rówieśników Lokalizacja Brak dojrzałości Kapitał społeczny rodziców ma kluczowe znaczenie dla wyboru kierunku kształcenia. Nie koniecznie oznacza, to bezpośredni wpływ rodziców na wybór szkoły dziecka. Jest to raczej suma uwarunkowań, które decydują o wyborze szkoły ZZ. Mniej istotne, ale również znaczące to: wpływ szkoły podstawowej/ gimnazjum – rzadko w formie testów kompetencyjnych czy doradztwa zawodowego, głównie w sposób nieformalny, wpływ rówieśników – znaczenie przyjaźni i powszechności podejmowanych wyborów, lokalizacja – duże prawdopodobieństwo wybrania najbliższej szkoły, Jednocześnie czynnikiem, który wpływa na wszystkie pozostałe elementy jest brak dojrzałości, gotowości do dokonania „życiowego” wyboru w wieku 15 lat.

Sytuacja społeczno-ekonomiczna: Charakterystyka rodzin, z których pochodzą respondentki była pod wieloma względami spójna. Zwraca tu przede wszystkim uwagę: wykształcenie rodziców: zawodowe lub podstawowe. Sporadycznie wykształcenie średnie, tylko jeden przypadek ukończonego ze względu na zakład pracy – wykształcenia wyższego. Mama to zawodowe, krawcowa tak samo jak ja. A tata? Chyba podstawowe, ale właściwie to nie wiem. To były takie czasu, że wszyscy szli do zawodówek. [FGI, Siedlce, pracujące] sytuacja materialna – od trudnej do średniej. Nisko płatne prace, pojawiające się okresy bezrobocia, a przede wszystkim: wielodzietne rodziny – dominowały rodziny z min. 3 dzieci, a częste były i takie z 5-6 rodzeństwem. Ja byłam najstarsza, a było nas w domu pięcioro, więc to było wiadomo, że jak muszę jak najszybciej zacząć pracować. [IDI, Warszawa] sytuacja materialna wykształcenie Kapitał społeczny wielodzietność system wartości wieś

sytuacja materialna wykształcenie sytuacja społeczno- ekonomiczna wielodzietność system wartości wieś wychowanie na wsi, w małych miastach – choć wywiady prowadzono w średniej wielkości miastach (Kielce, Olsztyn, Siedlce) to dominowały respondentki przyjezdne, pochodzące z mniejszych miejscowości. Mieszkały w miejscowościach otaczających miasta lub przeniosły się do większych miast ze względu na pracę.

System wartości. Najczęściej pojawiające się przekonania to: „trzeba mieć zawód” – to kluczowa „prawda o życiu”, którą rodzice przekazują w kontekście wyboru szkoły. W ich czasach zawód niemalże gwarantował pracę, więc mówiąc dzieciom o potrzebie posiadania zawodu rodzice myślą o pewności czy łatwości znalezienia pracy. „zawód, który będzie zawsze potrzebny”– przekonanie, że pracę będzie można zawsze znaleźć w usługach powszechnie pożądanych, takich jak: fryzjerstwo czy gastronomia. wykształcenie nie jest potrzebne do szczęśliwego życia – taka opinia pojawiała się przede wszystkim wśród ojców mających wykształcenie podstawowe, związana była też z przekonanie o roli kobiety: Mój tata jest przeciwny szkole. I on mnie może też dołował. Bo mówił „po co ci ta szkoła, nie jest do niczego potrzebna” [FGI, Siedlce, bezrobotne] sytuacja materialna wykształcenie sytuacja społeczno- ekonomiczna wielodzietność system wartości wieś

Dominowało poczucie, że szkoła nie sugerowała w żaden sposób wyboru szkoły, jednak dokładniejsza eksploracja tego obszaru wskazywała na istnienie elementów nieformalnego doradztwa. Wyniki w nauce – były czynnikiem, który predysponował do wyboru danego typu szkoły. Dziewczęta, które źle się uczyły miały świadomość (czasami wspartą opiniami nauczycieli), że nie poradzą sobie w technikach czy liceach lub się do nich nie dostaną. Było to szczególnie ograniczające w czasach gdy dokumenty można było złożyć tylko do jednej szkoły i w razie odmowy przyjęcia trudno było znaleźć inną szkołę. System składania dokumentów do 3 szkół sprawił, że złożenie dokumentów do technikum nie niosło w sobie ryzyka. Te dziewczyny rozgarnięte to szły do ogólniaka. (…) Może nie to, że one były bardzo ambitne, tylko może rodzice bardziej ambitni. Bo wiadomo, że w podstawówce człowiek się nie podejmuje sam tej decyzji, jaką szkołę wybierze. Jednak rodzice maja na to wpływ. [Kielce. FGI, pracujące] Wpływ szkoły Nieformalne doradztwo Wyniki w nauce Stygmatyzacja

W części szkół wspominano o ogólnej radzie dawanej uczniom. Np., że lepiej iść do liceum i na studiach lub do technikum, żeby mieć maturę i zawód (przede wszystkim w większych miastach), a w innych że najważniejszy jest zawód (raczej małe miejscowości). W innych „doradztwo” było spersonalizowane i w odczuciu niektórych piętnujące. W wywiadach powielał się motyw podziału na dzieci „miejskie” i „wiejskie” oraz „z dobrych” i „złych” domów. Znając rodzinę i opinię o niej, nauczyciele nakładali dziecku „łatkę” i zgodnie z nią oceniało dziecko przez lata podstawówki: Presja była wprost. To było w latach 90-tych. Ja jestem 82 rok urodzenia. Nie, wtedy takie przekraczanie granic nie było aż tak popularne. Może, gdyby było tak, jak teraz, to nie wiem, czy bym wybrała zawodówkę, ale wbrew pozorom, to były naprawdę fajne lata. (…) jeśli ktoś pochodził z centrum miasta, miał fajny status finansowy. Mamusia, tatuś pracowali, to tak „ty idź do technikum, ty idź do liceum. Nie, wiesz, ty idź dziecko do zawodówki. Tam ci będzie dobrze. Realnie. Takie niekoniecznie to było przełożone na inteligencję i umiejętności, zainteresowania. A bardziej na zachowanie barier. Tak bym to ujęła. (…) nauczycielki potrafiły zapytać wprost na lekcji, co macie zamiar robić po podstawówce. I jeśli się nie spodobałam, to… Mój kolega ówczesny chciał pójść do liceum plastycznego, a że pani nie oceniała zbyt wysoko jego inteligencji, miał nieprzyjemność i usłyszał to przy całej klasie. Wpływ szkoły Nieformalne doradztwo Wyniki w nauce Stygmatyzacja

Brak dojrzałości – gotowości do podjęcia decyzji sprawia, że determinujące bywają czynniki, które można określić jako nieco przypadkowe: Wpływ rówieśników – wybór szkoły ze względu na to, do której szkoły idzie najbliższa przyjaciółka to bardzo częsty motyw. Pewne znaczenie, ale można na podstawie wywiadów odnieść wrażenie, że nie zbyt duże ma dominujący kierunek wyboru rówieśników (np. „wszyscy do zawodówki”, „dziewczyny do gastronomika”). Jednak nie brakowało przypadków, w których np. większość klasy szła do liceum czy technikum, a nasza respondentka jako jedna z niewielu do zawodówki. Lokalizacja szkoły – pojawiały się bezpośrednie deklaracje dotyczące wyboru ze względu na oddalenie od domu. „I tak nie wiedziałam co wybrać, to stwierdziłam, że pójdę do najbliższej szkoły”. Czasem było to też decyzja rodziców związana z minimalizowaniem kosztów dojazdu: „To była najbliższa szkoła, 30 km od naszej wsi, dla rodziców kwestia kosztów dojazdu była decydująca”. przypadkowość wyboru Brak dojrzałości Wpływ rówieśników Lokalizacja

Brak dojrzałości – gotowości do podjęcia decyzji o kierunku kształcenia, który w przypadku szkoły zawodowej oznacza potencjalnie wybór zawodu na całe życie, był powszechnie podnoszony przez badane. Czas buntu i zainteresowania imprezami – część wspominała moment końca podstawówki/ gimnazjum jako moment, w którym kluczowe stawało się życie towarzyskie i czasami pojawiały się konflikty z rodzicami. W podstawówce uważam, że jest się młodą osobą. Troszkę byłam zbuntowana. Rodzice wymyślili, że mam iść do liceum, ale postanowiłam, że zrobię inaczej. (…) Niekoniecznie jestem zadowolona z tego wyboru. W ogóle mnie to tak naprawdę nie interesowało. (…) Brak świadomości czym chciałoby się zajmować w przyszłość. W wieku lat wybór zawodu jest abstrakcyjny. Opiera się zwykle na powieleniu zawodu wykonywanego przez mamę. Skoro matka ma w tym zawodzie pracę, to jest to rodzaj rekomendacji. Drugi czynnik to zainteresowania: „długo z babcią siedziałam i ciastka wypiekałyśmy, to poszłam na piekarza”. Oparte na doświadczeniach w domowych, codziennych sytuacjach. Brak dojrzałości

Brak umiejętności oszacowania szans na znalezienie pracy – szacunki dotyczące zapotrzebowania na zawody opierane są na doświadczeniach znajomych (np. czy z wyższym się udało czy nie znaleźć lepszą pracę), przekonaniu o powszechności zapotrzebowania na dany zawód (np. wszyscy potrzebują fryzjera), doświadczeniach rodziców (np. rodzice przepracowali całe życie w papierni) oraz zapotrzebowania w lokalnych firmach. Stopień nasycenia rynku pracy danym zawodem jest czynnikiem, który dostrzega się zwykle dopiero po skończeniu szkoły (np. że nie ma sensu zakładanie własnego salonu fryzjerskiego, bo są już one na każdym rogu). Nie pojawia się skłonność i prawdopodobnie również umiejętność analizy trendów na rynku pracy. Dużo osób teraz wybierając szkołę patrzy na to, na co jest zapotrzebowanie. Ale za te 3 lata, jak skończysz szkołę, nie będzie już zapotrzebowania na to. I teraz jest naprawdę ciężko coś wybrać, żeby później mieć pracę. [Kielce, FGI, pracujące] Trudność w określeniu zapotrzebowania

W wielu przypadkach wybór szkoły zawodowej wiązał się z poczuciem dokonania wyboru mało ambitnego i nie sprzyjającemu budowania statusu społecznego. Ciekawy był w tym kontekście przebieg zdarzeń związanych z otworzeniem w Kielcach klasy poligraficznej z inicjatywy lokalnej papierni. Do klasy zgłosiły się tylko osoby, których rodzice byli związani z papiernią. Można więc powiedzieć, że klasa stała się elitarna. Wiedziałam, że do tej klasy będą chodzić… Np. był taki dyrektor (…) Wiedziałam, że jego syn tam będzie chodził, to było dla mnie ważne wtedy. Teraz to śmieszne jest, ale wtedy to było ważne, że będzie ten, czy tamta córka kierowniczki. [Kielce, IDI] Gotowość pójścia do tej klasy była tym większa, że papiernia była jednym z większych zakładów w mieście, o stabilnej sytuacji, oferująca umowy o pracę i dobre zarobki. Wszyscy liczyli na pracę w papierni po zakończeniu szkoły. Jednak oczekiwania kobiet nie zostały spełnione. Okazało się, że papiernia nie chce przyjmować kobiet: Okazało się, że był problem, dlatego że na tej papierni nie pracowały kobiety. (…) Do tej pory tak jest. Ja nieraz próbowałam, żeby mi tata załatwił tę pracę, bo tam jednak są dobre zarobki. [Kielce, IDI] Klasa otwarta ze względu na zapotrzebowanie firmy

Ocena kształcenia w szkole zasadniczej zawodowej Szczegółowe wyniki

Ocena kształcenia w szkole ZZ
Przygotowanie do zawodu Postawa nauczycieli Aspekt towarzyski Dominuje pozytywna ocena szkoły zawodowej. Jednak respondentki przyznawały, że de facto jest to ocena pewno etapu w życiu. Czasu gdy ma się już trochę wolności, a jednocześnie nie ma jeszcze zobowiązań (rodzina). Proszono, więc o ocenę ze względu na 3 elementy: Przygotowanie do zawodu – wyraźnie różniły się w tej sprawie opinie ze względu na szkołę, a przede wszystkim na sposób zorganizowania praktyk zawodowych. Postawa nauczycieli – dominowały pozytywne głosy, postrzegano nauczycieli zawodówki, a szczególnie przedmiotów zawodowych, jako osoby zaangażowane i chcące przekazać wiedzę. Aspekt towarzyski – zintegrowana klasa powodowała zadowolenie z towarzyskiego życia szkolnego. Jako takie klasy określano głównie te koedukacyjne z mniej więcej równą proporcją kobiet i mężczyzn oraz te, które charakteryzowały się przewagą mężczyzn. Negatywnie oceniano klasy, w których dominowały kobiety.

Ze względu na sposób organizacji praktyk, a co za tym idzie również efektywności przygotowania do zawodu można wyróżnić dwa modele: praktyki zawodowe odbywające się w szkole - w miejscu pracy związanym ze szkołą, np. na szkolnej stołówce czy w szkolnym zakładzie fryzjerskim. W takim przypadku różnie oceniano zdobywane umiejętności, ale dominowała opinia, że taki system nie ułatwia znalezienia pierwszej pracy. praktyki zawodowe w firmach - zazwyczaj to po stronie ucznia pozostaje znalezienie sobie miejsca, w którym będzie odbywał praktyki. Pokazuje to, że szkoła nie utrzymuje kontaktów z lokalnymi pracodawcami. Z wypowiedzi respondentek wynikało jednak, że znalezienie chętnego pracodawcy nie stanowiło problemu. Zróżnicowane jednak były doświadczenia z tych praktyk. Sporadycznie uczniowie przychodzili tylko podpisać listę, częstszy był problem z zakresem obowiązków – traktowanie ucznia jako „taniej siły roboczej”, której zleca się Pracodawcy nie traktują praktyk jako doświadczenia. (…) mają lepiej osoby, które tak jak mój kolega miał praktyki w Chodowiaku [dom weselny], to jego od razu po praktykach przyjęli. [Siedlce, pracujący, FGI] Praktyki w miejscu pracy Praktyki w szkole Przygotowanie do zawodu

Postawa nauczycieli: zwykle respondentki pamiętały 1-2 nauczycieli, którzy byli szczególnie zaangażowaniu lub szczególnie „trudni”, czyli zbyt wymagający lub negatywnie nastawieni do ucznia. Nie pojawiły się natomiast zarzuty wobec nauczycieli uczących dziewczęta w klasach typowo męskich. Kobiety uczące w takich klasach przyjmowały natomiast obecność dziewcząt z zadowoleniem. Jedyny komentarz, jaki pojawiał się wobec dziewcząt idących do męskich klas ze strony nauczycieli, dotyczył małych szans na znalezienie zatrudnienia w zawodzie. Tylko w jednym przypadku, w okolicach Kielc okazało się, że szkoła mechaniczna nie przyjmuje kobiet. W pozostałych męskich klasach były zwykle 3-4 dziewczyny. Wobec dziewcząt Wobec uczniów Postawa nauczycieli

Klasy koedukacyjne były znacznie lepiej oceniane niż takie, w których dominowały kobiety. W klasach, w których proporcje były równe, wspominano zwykle o znacznym stopniu integracji i satysfakcji z życia towarzyskiego w szkole. W klasach ze znaczną przewagą kobiet (np. większość klas fryzjerskim), a czasem nawet zupełnie pozbawioną mężczyzn, pojawiał się szereg problemów: konflikty pomiędzy uczennicami – w efekcie wśród respondentek dominowała opinia, że kobiety są bardziej kłótliwe, współzawodnictwo na różnych polach, począwszy od noszonych ubrań, poprzez umiejętność zrobienia określonej fryzury. Dziewczyny, które znajdowały się w męskich klasach przeważnie pozytywnie je oceniały. Wspominały o obawie, jaka była na początku np. czekanie na siebie wszystkich dziewcząt z klasy, żeby wspólnie wejść do szkoły. Później jednak relacja układała się zwykle pozytywnie. Skłonność do stwierdzenia, że lepiej dogadują się z mężczyznami, bo nie są tak konfliktowi, „są prostsi” – mniej emocjonalni. Klasy żeńskie Klasy koedukacyjne Aspekt społeczno-towarzyski Klasy męskie

Doświadczenia na rynku pracy Szczegółowe wyniki

Proces szukania pracy Sytuacja na rynku pracy była powszechnie oceniana jako trudna. Na tę opinię składa się jednak przede wszystkim ocena jakości dostępnych prac. Znalezienie dowolnej pracy nie stanowi zwykle problemu, trudno jest natomiast znaleźć pracę zapewniającą świadczenia socjalne, pensje pozwalającą się utrzymać i niezbyt ciężką fizycznie. Sukces na rynku pracy jest związany z następującymi czynnikami: Znajomości rodziców są czynnikiem znacznie ułatwiającym start na rynku pracy. Jest to szczególnie istotne w sytuacji szukania pierwszej pracy. Praktyki w miejscu pracy – pozwalają często na znalezienie pierwszej pracy, wejście w „krąg” pracujących, w którym pojawiają się kolejne propozycje pracy. Rozpoczęcie poszukiwań zaraz po szkole ułatwia wejście na rynek pracy. Najtrudniej było tym kobietom, które po szkole zrobiły sobie np. rok wolnego oraz tym, które zaraz po szkole zachodzą w ciążę i wracają na rynek pracy w 2-3 lata po zakończeniu szkoły nie mając żadnego doświadczenia zawodowego. Akceptacja pracy bez umowy – w wielu sytuacjach kobiety muszą zdecydować się początkowo na pracę „na czarno” lub na zlecenie. Jeśli zbyt długo koncentrują się na szukaniu pracy na etat czy zgodnej z zawodem to ich okres bezrobocia się przedłuża i szansa na znalezienie pracy spada. Znajomości Praktyki w miejscu pracy Moment rozpoczęcia poszukiwań Akceptacja pracy bez umowy

Problemem nie jest brak pracy tylko niskie stawki i brak umów.
Proces szukania pracy Znalezienie jakiejkolwiek pracy w dużych i średnich miastach nie stanowi problemu. Jednak dostępne prace są często bardzo niskiej jakości. Okazuje się często się, że osiągane dochody (wspominano zwykle o przedziale zł) nie pozwalają na samodzielne utrzymanie się. Proces szukania pracy rozpoczyna się od pytania znajomych rodziców. Ten sposób jest uznawany za najbardziej efektywny. Proces poszukiwania pracy polega zwykle na osobistym składaniu CV lub dzwonieniu do firm. Czasem pracę znajdowano bardzo szybko: Wzięłam książkę telefoniczną i pierwszy numer, jaki był w tej książce telefonicznej, znalazłam „poligrafia”, zadzwoniłam. Niech Pani sobie wyobrazi, że kazali mi przyjść na rozmowę i tak zostałam. Jako mało wartościowe źródło wskazywano urząd pracy. Uważano, że duża część ofert z urzędu pracy ma charakter fikcyjny (opinia z grup bezrobotnych). Jednocześnie jednak część bezrobotnych korzystało ze staży z urzędu pracy. Problemem nie jest brak pracy tylko niskie stawki i brak umów.

Najtrudniej jest uzyskać umowę o pracę
Proces szukania pracy Powszechna jest praca „ na czarno” lub praca na zlecenie. Jeśli już udaje się otrzymać umowę o pracę, to zwykle jest to minimalna stawka, a dodatkowe środki otrzymuje się „pod stołem”. Umowa o pracę jest często przedmiotem długotrwałych negocjacji. Kobiety proszą o taką formę zatrudnienia, a pracodawcy odkładają to w czasie. Czasami zwodzą kobiety, ciągle przesuwając obiecany moment wręczenia umowy o pracę. Bardzo częste w badanej grupie były więc sytuacje, w których kobiety rodząc dzieci nie otrzymywały świadczeń socjalnych. Do bardzo częstych należały również sytuacja, w których ojciec dziecka nie był zainteresowany utrzymywaniem kontaktu, ani gotowy do płacenia alimentów. Kobiety były więc zmuszone do bardzo wczesnego powrotu do pracy. Kończyłam zawodówkę kucharza. Nigdy nie pracowałam w zawodzie. Teraz pracuje w sortowni odzieży używanej. Mam syna rocznego, z którym teraz moja mam siedzi. (…) Na czarno, to nie miałam płaconego macierzyńskiego. [Siedlce, pracujące, FGI] Najtrudniej jest uzyskać umowę o pracę

Praca na kasie uważana jest za najgorsze rozwiązanie
Proces szukania pracy Jako najbardziej dostępną, ale jednocześnie najgorszą uważano pracę na kasie. Jednak w przypadku sieci, przede wszystkim wspominanej Biedronki była to szansa na otrzymanie umowy o pracę. Praca ta była jednak uważana za najbardziej frustrującą i wymagającą pełnej elastyczności. Wspominano wielokrotnie, że odmówienie pozostania po godzinach oznacza wypowiedzenie. Drugi typ łatwo dostępnej, ale niechętnie przyjmowanej pracy to miejsca takie jak chłodnia i inne fizyczne prace, wymagające dużego wysiłku, często w trudnych warunkach. Dominujący problem to jednak niskie stawki, które nie pozwalają na utrzymanie się. Może i ta praca jest, ale są takie zarobki, że nie idzie utrzymać mieszkania, dziecka i tam jeszcze wyżywić się. [Siedlce, FGI, pracujące] Pracowałam w salonie fryzjerskim, gdzie pracowałam normalnie 6 dni w tygodniu po 8 godzin. Z wielką łaską zapłaciła mi 600 zł za miesiąc. Czyli wyszło mi 20 zł dniówki za 8 godzin pracy. Także po prostu zrezygnowałam [Kielce, pracujące FGI] Praca na kasie uważana jest za najgorsze rozwiązanie

Proces szukania pracy Kobiety z wykształceniem zasadniczym zawodowym wielokrotnie doświadczają dyskryminacji ze względu na płeć - przede wszystkim w kontekście planowania rodziny. Wspominano wielokrotnie, że lepiej jest nie przyznawać się do posiadania dzieci czy ich planowania. Już samo posiadanie partnera może być uznane przez pracodawcę jako czynnik „ryzyka”. Mnie na przykład jak tylko poszłam do swojej pierwszej pracy, to pani od razu zapytała czy mam chłopaka. (…) Może z tego względu, że ma faceta, to może zajść w ciążę. [Siedlce, FGI, pracujące] Koleżanka od razu mówiła, że gdziekolwiek pójdę, to żebym nie mówiła, że mam dziecko. [Kielce, FGI, pracujące] Pracodawcy obawiają się, że jak tylko dadzą umowę o pracę to kobieta zajdzie w ciążę. Ponieważ zdobycie umowy o pracę jest tak trudne, to dominuje tendencja do okłada planów prokreacyjnych do tego czasu. Często więc obawa pracodawców okazuje się uzasadniona. brak „znajomości” przerwa po szkole trudność w znalezieniu pracy urodzenie dziecka przed rozpoczęciem pracy wyjazd za granicę/ konkurencja ze Wschodu brak akceptacji pracy „na czarno”, za zlecenie niechęć do przyjmowania kobiet

Proces szukania pracy Dominuje tez przekonanie, że mężczyznom z wykształceniem ZZ jest łatwiej znaleźć pracę. Wynika to z wspomnianej obawy pracodawców, że kobiety pójdą na macierzyński oraz tego, że zapotrzebowanie na pracę fizyczną jest ciągłe. Facetowi łatwiej znaleźć pracę. Czy będąc po zawodówce, czy będąc po technikum. Łatwiej mu i na pewno zarabia więcej niż kobieta. Pod tym względem ja uważam, że jest taka trochę dyskryminacja. Kobiety często ten sam zawód wykonują, ciężej pracują i zarabiają mniej. [Kielce, IDI] Mój chłopak jako elektryk zarabia zł za godzinę. A nie słyszałam jeszcze o żadnej kobiecie, która by miała takie zarobki. [Siedlce, FGI, pracujące] Istnieje również świadomość, że mężczyźni zarabiają więcej, ale widoczna była tendencja do usprawiedliwiania takiej sytuacji: mężczyźni pracują ciężej więc to uzasadnione, że zarabiają więcej. brak „znajomości” przerwa po szkole trudność w znalezieniu pracy urodzenie dziecka przed rozpoczęciem pracy wyjazd za granicę/ konkurencja ze Wschodu brak akceptacji pracy „na czarno”, za zlecenie niechęć do przyjmowania kobiet

Proces szukania pracy W Olsztynie duże znaczenie miała imigracja za pracą. Dla części kobiet plan wyjazdu pojawiał się już w momencie kończenia szkoły. Inne decydowały się na to dopiero po rozczarowaniu warunkami pracy w Polsce. Kobiety były bardzo zadowolone z wyjazdu. Poza zarobkami istotnym czynnikiem budujących zadowolenie było podejście pracodawców i otoczenia. O ile w Polsce kobiety z wykształceniem zasadniczym zawodowym czują się często nieszanowane, zarówno przez pracodawców, jak i przez otoczenie, to za granicą czują się pełnowartościowymi pracownikami. W Siedlcach istotna była natomiast konkurencja ze strony pracowników z Ukrainy, którzy w odczuciu respondentek psuje rynek podejmując się prac za bardzo niskie wynagrodzenia. Ukraińcy pracują na ubojni za takie stawki, że Polak wolałby siedzieć w domu za takie pieniądze. [Siedlce, FGI, pracujące] brak „znajomości” przerwa po szkole trudność w znalezieniu pracy urodzenie dziecka przed rozpoczęciem pracy wyjazd za granicę/ konkurencja ze Wschodu brak akceptacji pracy „na czarno”, za zlecenie niechęć do przyjmowania kobiet

Doświadczenia na rynku pracy
Niezależnie od trudności z otrzymaniem pracy i trudnych warunków pracy kobiety deklarowały, że chcą pracować niezależnie od sytuacji finansowej. Znaczenie pracy to przede wszystkim: Przyzwyczajenie do aktywności – bardzo częsty był motyw chęci ciągłego działania. To czasem przyzwyczajenie do podejmowania różnego rodzaju obowiązków już od czasu szkoły: zarówno obowiązków domowych, pomagania rodzicom na roli czy podejmowania dorywczych prac w wakacje: Ja bym w życiu nie chciała siedzieć. Do mnie to jest zupełna bezczynność. Nawet jak do zawodówki żeśmy chodziły, to ja mając 16 lat, to ja jeździłam i robiłam przy truskawkach. I na wakacje zawsze chodziłam do pracy. (…) Wiec ja zawsze robiłam. Tak mi się wydaje, że nawet gdybym miała pieniądze to i tak bym pracowała, tylko może trochę lżejszej pracy bym szukała, bo tutaj to jest ciężki kawałek chleba. [Kielce, IDI] Znaczenie niezależności – obserwacja modelu podziału obowiązków w domu rodzinnym czy własne doświadczenia (wiele respondentek wychowywało same dzieci) sprawiały, że kobiety postrzegały pracę jako ważne element pozwalający zachować niezależność w związku. Nie lubię komuś czegoś zawdzięczać. Wiadomo, że mąż by mi nie wypominał niczego. (…) A później tak to się zazwyczaj kończy, jak słucham z opowieści. Jest rozwód kobieta zostaje z niczym nie ma żadnego doświadczenia. (…) albo później jakieś wypominanie. To różnie się kończy. [Olsztyn, IDI] Znaczenie pracy

Wybór szkoły z perspektywy czasu Szczegółowe wyniki

Wybór szkoły z perspektywy czasu
Kobiety w większości pozytywnie oceniały swój wybór – szkołę zasadniczo zawodową. Zadowolenie to jednak ograniczają: Płace nisko płatne, często na umowę zlecenie lub na czarno. Brak macierzyńskiego i obawa o emeryturę. Brak szacunku ze strony pracodawców i otoczenia – wspominano bardzo często o „pomiataniu”, poczucie, że celem pracodawcy jest maksymalne eksploatowania pracownika. Jednak to również poczucie niższości związane z szerszym otoczeniem. Przekonanie, że osoby z wykształceniem zawodowym są „głupie”, że nie nadają się do niczego poza pracą fizyczną. Mimo to, że ja skończyłam zawodówkę, mnie to nie satysfakcjonuje, jako mnie. To, że mam pracę to się cieszę, ale w środku jestem taka niespełniona. Wolałbym, żeby ona jednak szła wyżej. Żeby miała to wykształcenie lepsze. Wtedy człowiek się z tym nawet lepiej czuje psychicznie. (…) To jest w środku w człowieku, że człowiek po prostu… To jest to bo Ty skończyłaś zawodówkę, ja skończyłem dajmy na to politechnikę. (…) Mój cioteczny brat kiedyś coś takiego mi powiedział, że z moim zawodem to ja mogę tylko marchewkę na bazarze sprzedawać. (…) I to mnie tak gdzieś zabolało. [Kielce, IDI] -Niskie płace Brak umów -Brak szacunku -Trudność w zrobieniu matury - Łatwość znalezienia pracy - Praca w zawodzie

Odnośnie braku szacunku cd: Jak pracodawca zobaczy licencjat, to pomyśli, inteligenta, mądra, oczytana, z dobrego domu. Odwrotnie niż zawodówka [Siedlce, FGI, pracujące] Po wyglądzie nawet dziewczyny z zawodówki można poznać [Kielce, FGI, pracujące] Niekoniecznie jestem zadowolona z tego wyboru. (…) Do pewnego czasu miałam takie myśli, że chciałabym coś dalej. Z drugiej strony nie wiem, czy jest mi to do czegokolwiek potrzebne. [Olsztyn, IDI] Trudność w zrobieniu matury – większość respondentek wspominała, że w którymś momencie planowała zdać maturę. Jednak nie decydowały się na to zaraz po szkole, bo traktowały ten czas jako moment odpoczynku lub nie miały pieniędzy na szkołę wieczorową. Później często pojawia się dziecko i to już w odczucie kobiet z wykształceniem ZZ uniemożliwia zrobienie matury. Dlatego też część skłonna była swoim córkom rekomendować technikum jako szkołę, która zapewnia zarówno maturę, jak i zawód: Ja moją córkę będę namawiała, żeby przynajmniej technikum, żeby miała potem otwartą drogę po maturze. Zawód i jeszcze podstawy jakby chciała coś więcej. [Siedlce, FGI, bezrobotne]. Papier [matura] dla samego siebie. Dla poczucia wartości swojej. [Siedlce, FGI, pracujące] -Niskie płace Brak umów -Brak szacunku -Trudność w zdaniu matury - Łatwość znalezienia pracy - Praca w zawodzie

Czynniki budujące satysfakcję z wyboru szkoły ZZ to: Łatwość znalezienia pracy – kobiety, którym udało się znaleźć pracę, szczególnie jeśli jest to praca w przyjaznych warunkach i na umowę o pracę doceniają ten fakt. Mają często porównanie do znajomych, którzy poświęcili na naukę więcej czasu (technikum, studia), a mają większe problemy ze znalezieniem pracy lub też w końcu muszą zdecydować się na wykonywanie tych samych prac co kobiety z wykształcenie ZZ. W takiej sytuacji czują, że szkoła ZZ to optymalna inwestycja – krótki czas spędzony w szkole, a łatwość znalezienia pracy. Moja szwagierka, ona ma zrobioną socjalizację i też w Biedronce pracuje. I też się na początku wahała, mówiła „nie pójdę, tyle lat studiów, nie pójdę” ale niestety skończyła na kasie. [Siedlce, pracujące FGI] Praca w zawodzie to dodatkowa korzyść – respondentki, którym udaje się pracować w swoim zawodzie są zazwyczaj bardziej zadowolone ze swojej pracy. Choć dotyczy to przede wszystkim tych, które szkołę zawodową mogły wybrać same. Były to zwykle fryzjerki, kobiety po szkołach ogrodniczych czy gastronomicznych. -Niskie płace Brak umów -Brak szacunku -Trudność w zrobieniu matury - Łatwość znalezienia pracy - Praca w zawodzie

Pojawia się też opinia, że szkoły zawodowe stają się ponownie popularnym wyjściem. W opiniach kobiet z wykształceniem ZZ pojawiają się dwa kierunki myślenia. Z jednej strony, że w dzisiejszych czasach już „wszyscy” idą do liceum czy technikum, bo każdy chce zdobyć wykształcenie. I drugi przeciwstawny, mówiący że po doświadczeniach osób, które nie znalazły pracy pomimo studiów, szkoła zawodowa staje się bardziej popularnym wyborem niż to było 15 lat temu w momencie gdy one dokonywały wyboru. Teraz dla mnie głupotą iść do liceum jest. Bo po liceum nic nie mamy. (…) I od samego początku w zawodówce uczymy się więcej. (…) W zawodówce możemy się czegoś konkretnego wyuczyć. Uważam, że jest to najfajniejsze wyjście. Zawsze można potem iść na studia, ale na studiach też się tak naprawdę zawodu nie nauczymy. (…). Myślę, że to było gorsze. Że zawodówka to było coś gorszego. Teraz to się zmieniło, tak mi się wydaje.,[Olsztyn, IDI] Szkoły zawodowe stają się znowu popularne?

Kobiety z wykształceniem ZZ w typowo męskich zawodach Szczegółowe wyniki

Kobiety z ZZ w męskich zawodach
Na poziomie wyboru kierunku kształcenia w szkole ZZ męskie zawody nie są przez większość w ogóle rozważane. To kwestia: przyzwyczajenia do wykonywania kobiecych czynności w domu, które później stają się podstawą to wyboru szkoły. Kobiety, które wybierały męskie klasy czasem w domu „pełniły rolę” syna. Np. pomagały ojcu przy samochodzie, trudność z technicznymi przedmiotami, przekonanie o wyższych kompetencjach mężczyzn – tradycyjny podziała na kobiety „humanistki” i „ścisłe umysły” mężczyzn, to jeden z czynników decydujących o odrzuceniu przez kobiety z wykształceniem ZZ zawodów technicznych: Nie odważyłabym się wtedy pójść do jakiejś takiej typowo męskiej klasy. (…) Myślę, że takie zaszufladkowanie kobiet, że nie nadają się do niektórych zawodów. (…) Jakbym chciała postawić dom i by przyszła pani murarz, to też bym tak do tego podeszła….. Bałabym się. [Olsztyn, IDI] Niestety nasze umysły inaczej działają. Lepsi są troszkę. [Siedlce, pracujące, FGI] Wybór kobiecego kierunku w szkole ZZ jest oczywistością Kobiety pracujące w męskich zawodach muszą mieć pewność siebie Widoczna jest jednak obawa o utratę kobiecości i męskości

Obawa „co by powiedzieli ludzie” gdyby dziewczyna poszła na typowo męski kierunek. Pojawia się podejrzenie, że motywem takiego wyboru jest chęć znalezienia partnera. Kobiety powinny takie [typowo męskie] zawody wybierać. (…) mi się wydaje, że się boją, Boja się tego co ludzie będą gadać. [Siedlce, pracujące, FGI] Brak szans na pracę w zawodzie – rodzice i otoczenie skłonni są odradzać męskie zawody ze względy na przekonanie, że kobiety nie mają szans na pracy w tych zawodach. Wybór kobiecego kierunku w szkole ZZ jest oczywistością Kobiety pracujące w męskich zawodach muszą mieć pewność siebie Widoczna jest jednak obawa o utratę kobiecości i męskości

Ze względu na dostrzegane bariery wyboru męskiego zawodu przez kobiety, osoby które decydują się na taki wybór postrzegane są jako przebojowe i pewne siebie – cytaty z techniki projekcyjnej – kobieta mechanik: Wybór kobiecego kierunku w szkole ZZ jest oczywistością Kobiety pracujące w męskich zawodach muszą mieć pewność siebie Widoczna jest jednak obawa o utratę kobiecości i męskości Wydaje mi się, że jest pewna siebie, bo poszła w zawód gdzie jest mało kobiet. (..) będą ją traktować nie jako kobietę, tylko jako babę, która im się kręci pod nogami. (…) To jest babka z silnym charakterem. (…) po pracy zdejmuje kombinezon, zakłada szpilki, krótką kieckę. (…) Wydaje mi się, że albo ona by zajęła miejsce takiego faceta w domu i on by był podporządkowany jej. [Siedlce, bezrobotne, FGI] Mi się wydaje, że jest pewna siebie. (…) Kobieta jest bardziej dokładna. Zostawi porządek po sobie. (…) Kryśka staje się kolegą (…) Czy ona potem ich kolegom się nie stanie? Nie kobieta tylko kumplem? (…) A później zakłada szpilki, żeby czuć się kobieco jednak. (…) Ja myślę, że nie ma partnera. Ona jest taka samowystarczalna, skoro ma ten zawód męski, fach w ręku. (…) To w sumie faceci mogą się jej bać. A jeszcze jak inteligenta to już w ogóle. (…) I potem mężczyzna gubi swoją męskość. [Siedlce, pracujące, FGI]

cytaty z techniki projekcyjnej – mężczyzna w kobiecym zawodzie: Nie miałabym jakiegoś problemu gdyby ta granica [dbania o siebie przez mężczyznę] nie była przekroczona. Żeby nie był bardzo wymuskany niż ja. Żeby on więcej czasu przy tym [dbaniu o siebie] nie spędzał. Żebym nie czuła się przy nim bardziej męsko. Bo mimo wszystko mam silny charakter. I jakby on był taki delikatny, jakbym go zdominowała, to by mi się znudził i bym go zostawiła. [Siedlce, pracujące, FGI]

Analiza postrzegania kobiet w męskich zawodach pokazuje, że z wyborem przez kobietę męskiego wyboru wiążą się liczne bariery: Ryzyko utraty kobiecości, problem ze znalezieniem partnera wydaje się być najsilniejszą barierą. Pojawia się on na kilku etapach. Już sam wybór męskiej klasy i podejrzenie, że robi się to, żeby znaleźć partnera jest w tradycyjnym ujęciu niekobiece – to nie czekanie, aż znajdzie się adorator tylko aktywne wyjście w kierunku mężczyzn. Pojawia się też obawa, że kobieta pracująca z mężczyznami stanie się „kumplem”, a przestanie być kobietą, co oznacza że nie będzie postrzegana jako potencjalna partnerka. Ten deficyt kobiecości, kobieta musiałaby rekompensować seksownym ubraniem (mini i szpilki). Ciągle jednak pojawiałaby się obawa, że taka kobieta nie będzie miała partnera. Czułby się on zagrożony jej samowystarczalnością, kobieta mogłaby lepiej od niego zarabiać i nie wymagałaby pomocy przy wymianie opony… Również jednak mężczyzna pracujący w kobiecym zawodzie mógłby stracić swoją męskość i stać się nieatrakcyjny dla kobiety. Brak akceptacji przez pracodawcę – silne jest również przekonanie, że pracodawca nie będzie chciał zatrudnić kobiety do męskiej pracy, bo nie uwierzy w jej kompetencje. Wybór kobiecego kierunku w szkole ZZ jest oczywistością Kobiety pracujące w męskich zawodach muszą mieć pewność siebie Widoczna jest jednak obawa o utratę kobiecości i męskości

Kobiety z ZZ w męskim zawodzie
Kobiety pracujące w męskich zawodach zwykle pracowały w charakterze pomocników. Znajdowały pracę w męskich branżach, ale zwykle była to rola pomocnika czy łącznika pomiędzy mężczyznami wykonującymi kluczowe czynności, a biurem. Wpływało to również na obniżenie płacy. Zdarzało się, że zarabiały nawet trzykrotnie mniej niż mężczyźni pracujący na podobnych stanowiskach. Dominowało jednak zadowolenia z pracy w męskim towarzystwie. Mówiono o dobrej atmosferze pracy (lepszej niż w kobiecym otoczeniu). Ja zawsze trzymam się z chłopakami, nawet w życiu prywatnym. (…) O wiele lepiej się rozmawia. Nie komplikują sytuacji. [Siedlce, pracujące, FGI] Nie pojawiały się problemy z zapleczem socjalnym. Czasami pracodawca tworzył osobną łazienkę dla zatrudnionych kobiet. Nawet jeśli nie było odrębnego pomieszczenia to nie było to przez kobiety traktowane jako problem. Doświadczenia kobiet pracujących w męskich zawodach potwierdzają obawy związane z podejściem pracodawców

Kobiety z wykształceniem zawodowym – sytuacja i uwarunkowania

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Kobiety z wykształceniem zawodowym – sytuacja i uwarunkowania"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Kobiety z wykształceniem zawodowym – sytuacja i uwarunkowania

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Kobiety z wykształceniem zawodowym – sytuacja i uwarunkowania"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres