Praca z Michałem, uczniem słabosłyszącym, mającym trudności w czytaniu

Prezentacja na temat: "Praca z Michałem, uczniem słabosłyszącym, mającym trudności w czytaniu"— Zapis prezentacji:

1 Praca z Michałem, uczniem słabosłyszącym, mającym trudności w czytaniu
Sesje terapeutyczne zrealizowane przez Katarzynę Karpińską-Szaj w 2009 roku

2 Charakterystyka dziecka:
13 lat, szósta (ostatnia) klasa szkoły podstawowej, umiejętności związane z rozwojem mowy fonicznej: bardzo szybko i skutecznie wchodzi w interakcje z dziećmi i z dorosłymi, jest samodzielny w codziennej komunikacji, kłopoty zaczynają się właściwie dopiero w sytuacjach związanych z nauczaniem formalnym, Michał jest „specjalistą” od strategii kompensacyjnych w komunikacji (np. dominuje w rozmowie, zmienia temat, potakuje bez zrozumienia, a następnie zadaje pytanie na inny temat), uczy się przede wszystkim w trakcie pracy indywidualnej, na lekcji grupowej często wyłącza się, zdarza się, że przeszkadza, bardzo dobrze wypracował strategię „uciekania myślami”, aby wytrwać do końca lekcji, nie lubi szkoły ze względu na „przymus”, trudności szkolne: typowy „odrabiacz” lekcji (szybko, żeby mieć „z głowy”, często w oderwaniu od posiadanej wiedzy i umiejętności) – czego nie robi w sytuacjach poza szkolnych, w których wykazuje się dużą dociekliwością.

3 Mocne strony chłopca: zainteresowania historią i geografią zdobywane i utrwalane poprzez własne przeżycia (zwiedzanie nowych miejsc, opracowywanie tras, tworzenie albumów..), zapamiętuje niemal natychmiast nazwiska aktorów, piłkarzy (nazwy własne..), niemal we wszystkich poczynaniach dopatruje się związków logicznych (uzasadnień : dlaczego?), lubi gry strategiczne, ale woli kino akcji z wątkami społecznymi i moralnymi: filmy, w których potrafi zmieniać scenariusz na lepszy (w swoich oczach), dopatruje się tła psychologicznego, okoliczności społecznych i uwarunkowań historycznych, z łatwością interpretuje aspekty osobowościowe i charakterologiczne postaci, potrafi wczuć się w sytuacje społeczne, ma duże poczucie sprawiedliwości i wysoki poziom empatii (prawdopodobnie właśnie te umiejętności sprzyjają bardzo dużej łatwości interpersonalnej – komunikacyjnej, mimo znacznych niedoborów językowych).

4 Obserwowane trudności w czytaniu:
- wyławianie poszczególnych słów i budowanie na ich podstawie reprezentacji treści w zależności od celu czytania Przykład: zadania z treścią z matematyki : wyszukiwanie tylko liczebników i intuicyjne posługiwanie się nimi w działaniach liczbowych. (Michał nie zwraca uwagi na błędy logiczne, np. niemożność podzielenia liczby mniejszej przez większą, itp.). W zadaniu poniżej wykonał dzielenie 10:5 Ewa przez tydzień opalała się na słońcu. W poniedziałek opalała się przez 10 minut, a każdego następnego dnia o 5 minut dłużej niż w poprzednim dniu. Ile minut Ewa opalała się w niedzielę?

5 Obserwowane trudności w czytaniu:
- nadmierne zaufanie do wiedzy ogólnej, a nawet zastępowanie nią wiadomości pozyskanych z tekstu Przykład: bociany przylatują wiosną, żywią się żabami (tych informacji nie ma w tekście) O bocianach Bociany białe wracają z zimowisk w Afryce do Polski wiosną. Co roku przylatuje ich wiele. Polska, w porównaniu z innymi państwami, jest bocianim mocarstwem. Gnieździ się u nas tych ptaków najwięcej w Europie. W Polsce bociany znajdują wiele miejsc nadających się do założenia gniazd i wychowania młodych. To dzięki naszemu zróżnicowanemu krajobrazowi. Mamy wiele terenów porośniętych zarówno pospolitymi, jak i bardzo rzadkimi gatunkami roślin. Wśród tej różnorodnej roślinności żyje wiele małych zwierząt, którymi bociany się żywią. W zachodniej Europie w wielu krajach zagraża bocianowi wyginięcie. Jest to spowodowane intensywniejszym niż u nas gospodarowaniem ziemią. Dominują tam uprawy tej samej rośliny na dużych obszarach. Na szczęście w ostatnich latach w wielu krajach w naszej części Europy nastąpił wzrost liczby gnieżdżących się bocianich par. To, czy Polska nadal będzie bocianim mocarstwem, zależy od stanu naszej przyrody. Jeżeli uda nam się choć w części ochronić przed zniszczeniem środowiska, które są już w dużym stopniu przekształcone, to będziemy mogli cieszyć się częstym widokiem ptaka, z którego jesteśmy dumni – bociana białego. Na podstawie artykułu: Jerzego Ptaszyka, Polska bocianim rajem, 1996

6 Obserwowane trudności w czytaniu:
- zatrzymywanie się na pierwszych wyznacznikach tekstu w celu najszybszego znalezienia odpowiedzi na pytanie, bez szukania potwierdzenia dla swoich hipotez, a nawet bez interpretacji „zdroworozsądkowej” (zdarzają się niedorzeczności logiczne) Przykład: Gdzie mieszkają konie? Co to jest maść konia? Michał wyszukał odpowiedni fragment i podał odpowiedź nie czytając tekstu do końca (konie mieszkają w koniarzu, maść służy do smarowania konia) Martynka myślała, że konie mieszkają w garażu. – W garażu garażują auta – uśmiechnął się Bartek – a konie... – Koniują w koniarzu? – próbowała domyślić się Martynka. – Mieszkają w stajni. Te dwa to Wulkan i Cyklop. Wulkan ma gniadą maść, a Cyklop siwą. – Smarujesz je maścią? – zdziwiła się Martynka. – Maść to u koni kolor – wyjaśnił Bartek. – Wulkan jest brązowy, czyli gniady, a Cyklop – szary, czyli siwy. Gilbert Delahaye, Martynka w krainie baśni, tekst polski Wanda Chotomska

7 Obserwowane trudności w czytaniu:
- mylenie słów zapisanych z reprezentacją foniczną bez refleksji, że „coś nie pasuje” Przykład: tańsza książka oznacza, że książka tańczy W księgarni książka kosztuje 57 zł, a na stronie internetowej wydawnictwa jest o 20 % tańsza. Ile kosztuje ta sama książka zamówiona przez Internet?

8 brak nadania znaczenia konstruowanej reprezentacji treści
Podsumowanie trudności Trudności w dekodowaniu słów: - mylenie slów, czytanie spowolnione, „oralizowanie” zapisu Trudności w tworzeniu związków logicznych na poziomie mikro i makro struktury: brak tworzenia inferencji (czytanie zbyt wolne, skupione na powierzchniowym dekodowaniu tekstu, lub/i brak wywołania w umyśle), zdarza się brak związku między dekodowanym słowem a jego znaczeniem ogólnym i znaczeniem w tekście (dotyczy to słów, zdań, akapitów, całego teksu: poziom mokro i makro-struktury) Samokontrola i kierowanie procesem czytania: - brak lub ograniczenie odwoływania się do strategii rozumienia związanych z czuwaniem nad swoją lekturą (weryfikowanie swojego rozumienia, używanie strategii kompensacyjnych), - brak nadania znaczenia czynnościom poznawczym Główny problem Michała w budowaniu rozumienia: brak nadania znaczenia konstruowanej reprezentacji treści

9 Działania remediacyjne: spowodowanie, by Michał stał się świadomym czytelnikiem
Słońce jest gwiazdą, która świeci już od kilku miliardów lat. To właśnie ono zapewnia znośne do życia temperatury na naszej planecie. Jego ciepło sprawia, że wody oceanów parują, by potem przerodzić się w życiodajne deszcze. Dzięki promieniom słonecznym rośliny mogą rosnąć i zaopatrywać nas w pokarm. Jednym słowem – bez Słońca życie na Ziemi nie byłoby możliwe. Nie trzeba się jednak martwić, że zgaśnie. Będzie świecić jeszcze przez kolejne miliardy lat. Od najdawniejszych czasów Słońce było przez ludzi obserwowane, wykorzystywane do określania czasu, a nawet czczone jako bóstwo. Prastare miejsca kultu, kamienne kręgi, budowano najczęściej tak, by miały związek ze wschodem lub zachodem Słońca na początku wiosny lub lata. Najbardziej znanym spośród zachowanych do dziś jest potężny krąg Stonehenge w Anglii, zbudowany kilka tysięcy lat temu. Niektórzy uczeni uważają, że mógł służyć do przewidywania zaćmień Słońca. Zaćmienie Słońca jest niezwykłym zjawiskiem. Powstaje, gdy Księżyc znajdzie się między Słońcem a Ziemią. Słońce zostaje wtedy zasłonięte przez Księżyc, którego cień pada na Ziemię. Na podstawie: E. Übelacker, Słońce, Wrocław 1992. lektura tekstu opisowego (brak wywołania w umyśle, Michał twierdzi, że nic nie dzieje się w jego głowie, przy czytaniu na głos skupia się jedynie na dekodowaniu słów (z troską o jak najbardziej prawidłową wymowę, ale nie stosuje znaków przystankowych, czyta „byle szybciej skończyć”), czasami zdarza się, że rozpoznaje jakieś słowo i sprawia mu to przyjemność, czasami pyta o znaczenie danego słowa i stara się je zapamiętać) komentarz : Michał jest w stanie stawiać hipotezy do czytanego tekstu, jednak nie dotyczą one treści lecz pojedynczych słów (celem Michała jest wzbogacenie słownictwa potrzebnego do codziennej komunikacji ustnej)

10 Wprowadzenie etapu produkcji tekstów pisanych (cel: uświadomienie faz planowania tekstu i antycypowania treści) Aby spowodować wywołanie w umyśle i zmierzać do transferu czynności, umysłowych, zaproponowano redagowanie tekstów (w napisanych wypowiedziach Michała można zauważyć liczne potyczki, prace często są nie na temat, lecz nie ulega wątpliwości, że proces redagowania tekstu zawierał fazę reprezentacji umysłowych i wyobrażeń oraz planowania treści). Celem pierwszych produkcji Michała było skupienie się na pozytywnych aspektach jego pracy: docenianie wysiłku i utwierdzenie chłopca, że potrafi sobie poradzić z tym zadaniem (zob. przykłady prac na kolejnych slajdach), w dalszej kolejności zaproponowano dialog dydaktyczny odnośnie najpierw tekstu częściowo odtwórczego (na postawie ulubionego filmu), a potem tekstu całkowicie wymyślonego przez Michała). Komentarz : Na podstawie dialogu dydaktycznego można stwierdzić, że Michał planuje najpierw swój tekst, myśli za pomocą obrazów i często analizuje prawidłowość i kompletność przedstawianej historii („Jest tak, jakbym oglądał film w swojej głowie”)

11 Przykłady wypowiedzi pisemnych Michała:
Uporządkuj obrazki i opisz przedstawioną tu historię:

12

13 Przykłady wypowiedzi pisemnych Michała – cd.:
„Tak się zaczyna przyjaźń” (tekst bez pomocy wizualnych, wymyślony, napisany niezgodnie z poleceniem, ale całkowicie samodzielnie)

14 Przykłady wypowiedzi pisemnych Michała – cd.:

15 Propozycja tekstu do czytania
Po etapie redagowania tekstów, zaproponowano tekst do czytania. Michał został poproszony, aby czytając tekst postarał się jednocześnie „wyświetlać w swojej głowie film, tak jak w fazie pisania tekstów”. Pierwszym tekstem przeznaczonym do odbioru był krótki tekst opisowy (instruktażowy) „Pszczoły i miody” – zob. kolejny slajd

16 « Pszczoły i miody ». Pszczoły to interesujące owady
« Pszczoły i miody » Pszczoły to interesujące owady. Żyją w wielkich rodzinach. Jesienią rodzina liczy około 20 tysięcy pszczół, wiosną jest ich trochę mniej, a latem wzrasta aż do 50 tysięcy i więcej. W języku polskim jest powiedzenie pracowity jak pszczółka, pszczoły są symbolem porządku, pilności i pracowitości. Nic dziwnego. Te owady pracują cały dzień, zbierając pyłek z kwiatów. Robią z niego miód. Kolor i smak miodu zależy od gatunku roślin, z których kwiatów pszczoła wzięła pyłek. Są np. miody: akacjowe, wrzosowe, lipowe, gryczane. Od wieków znane są też lecznicze właściwości miodu. Do dziś przeziębienia czy zapalenie gardła leczymy wodą z miodem i cytryną. W ulu pszczoły mają zawsze stałą temperaturę. Dzięki zapasom pokarmu mogą przeżyć zimę, gdy niska temperatura na zewnątrz nie pozwala im wylatywać z ula i nie mogą zbierać pyłku z kwitnących roślin. Na podstawie I. Gumowska Pszczoły i ludzie: W ulu i na kwiatach.

17 Pytanie przed przystąpieniem do czytania: Jak myślisz, o czym jest mowa w tym tekście? Michał odpowiedział na to pytanie wskazując na obrazek i tytuł: „ chodzi o pszczoły, że robią miód…” Polecenie: Przeczytaj ten tekst, a następnie opowiedz co zapamiętałeś bez zaglądania do tekstu. Odpowiedź Michała (cytat dosłowny): „W tekście jest o pszczołach i miodzie. Pszczoły robią miód. To nie jest ciągłe ten sam miód. Pszczoły są kolorowe, lubią pracować i nigdy nie są chore. Jak jest zima, to nie pracują, bo jest zbyt zimno” .

18 Komentarz : Michałowi udało się uchwycić główną myśl tekstu. Zapamiętał, że pszczoły produkują różne gatunki miodu, a także, że ich praca jest pożyteczna. Nie potrafił jednak odpowiedzieć na dodatkowe pytania i nie podjął próby uzasadnienia niektórych kwestii (np. Kto nie choruje ponieważ je miód: pszczoły czy ludzie?). Obserwacja : Jakość zrozumienia tego tekstu jest nieporównywalnie lepsza od prób podejmowanych wcześniej. Michał sprawia wrażenie, że ma większe zaufanie do tego, co zapamiętał , odważa się stawiać hipotezy odnośnie treści, boryka się jednak ze zrozumieniem szczegółów.

19 Przykłady podjętej remediacji:
Problemy z dekodowaniem słów (prawdopodobnie ze względu na brak zastanowienia się czy dany element (słowo) pasuje do budowanego znaczenia wynikającego z kontekstu) : Aby odpowiedzieć na pytanie „O jakich gatunkach miodu jest mowa w tekście?” Michał użył słów zaczerpniętych z tekstu bez ich rozumienia: - „Są różne gatunki miodu”… Na przykład? Pszczoły są różne, wiec miód też jest różny. To pszczoły są różne, czy miód jest różny? Pszczoły są kolorowe i ich miód też.

20 Aby wyjaśnić znaczenie słowa gatunek, Michał odczytał wskazany fragment tekstu:
Te owady pracują cały dzień, zbierając pyłek z kwiatów. Robią z niego miód. Kolor i smak miodu zależy od gatunku roślin, z których kwiatów pszczoła wzięła pyłek. są np. miody: akacjowe, wrzosowe, lipowe, gryczane. / Problemy ze zrozumieniem : brak powiązania miedzy zdaniami, ignorowanie znaczenia znaków interpunkcyjnych (dwukropek i przecinki przy wymienianiu), możliwość odwołania się do wiedzy ogólnej, tworzenie inferencji i powiązań między poszczególnymi częściami tekstu. Dodatkowe sugestie dla Michała: prośba o wyobrażenie sobie pszczół zbierających pyłek z kwiatów, wyobrażenie sobie poszczególnych roślin.

21 Problemy związane ze zrozumieniem słownictwa:
Kolor i smak miodu zależy od gatunku roślin, z których kwiatów pszczoła wzięła pyłek. Są np. miody: akacjowe, wrzosowe, lipowe, gryczane. Trudności nieznane słowa (wrzosy, lipa, gryka). Brak odniesienia do kontekstu, brak zwrócenia uwagi na składnię zdania (wyliczanie poszczególnych gatunków). Po uchwyceniu znaczenia słowa „gatunek”, Michał domyślił się, że mowa o innych gatunkach miodu, takich jak miód akacjowy (Michał znał słowo „akacja”). Uchwycenie cech świadczących o spójności tekstu

22 Proces interpretacji treści: poszukiwanie znaczenia w wiedzy ogólnej
Trudności związane z rozumieniem przenośni: ponowne odczytanie inkryminowanego fragmentu W języku polskim jest powiedzenie pracowity jak pszczółka, pszczoły są symbolem porządku, pilności i pracowitości. Nic dziwnego. Te owady pracują cały dzień, zbierając pyłek z kwiatów. Robią z niego miód. Kolor i smak miodu zależy od gatunku roślin, z których kwiatów pszczoła wzięła pyłek. Są np. miody: akacjowe, wrzosowe, lipowe, gryczane. Trudności: zrozumienie porównania „pracowity jak pszczółka” Sugestie dla Michała: Michał stara się wymyślić własne porównania (cechy charakteru człowieka w odniesieniu do zachowaniem zwierząt, które zna, np.: powolny jak żółw, wesoły jak Bronia (jego pies), leniwy jak kot sąsiadki, itp..) Proces interpretacji treści: poszukiwanie znaczenia w wiedzy ogólnej

23 Ponowne przeczytanie fragmentu dotyczącego wartości leczniczej miodu
Od wieków znane są też lecznicze właściwości miodu. Do dziś przeziębienia czy zapalenie gardła leczymy wodą z miodem i cytryną. Trudności: wg. Michała miód jest produkowany przez pszczoły i zjadany przez pszczoły…, taka interpretacja tekstu nie jest jednak zgodna z jego wiedzą ogólną, do której wyraźnie się nie odwołuje. Wskazówki dla Michała: zadano dodatkowe pytania: Czy lubisz miód? Kiedy jesz miód? Czym słodzisz herbatę? Dlaczego? – po tej krótkiej rozmowie, chłopiec sam zdał sobie sprawę z naiwności swojego pierwotnego rozumowania…

24 Ponowna lektura całego tekstu
Michał przeczytał ponownie tekst (dostosował się do prośby o zatrzymanie się po każdym akapicie i wyobrażeniu sobie przeczytanego fragmentu - w przypadku Michała są to reprezentacje wzrokowe, po których następuje ewentualnie komentarz werbalny). chłopiec spontanicznie dokonuje powiązań poszczególnych akapitów i jest bardzo zadowolony z faktu wyłowienia większej liczby informacji. Cenną zmianą w postępowaniu Michała jest fakt, że chłopiec podjął próbę oceny swoich trudności oraz starał się dopasować „środki zaradcze” (np.. szukanie znaczenia danego słowa wg kontekstu lub/i formy gramatycznej danej struktury). Zaczął też weryfikować budowane znaczenie poprzez streszczanie czytanych fragmentów (zadawał sobie pytanie czy całość jest w jego mniemaniu logiczna, tj. możliwa do wyobrażenia, pasująca do danej historii).

25 Obserwacje końcowe: Michał staje się czytelnikiem świadomym, zaczyna czytać bez większych oporów, stara się weryfikować swoje rozumienie. Ciągle napotyka na trudności, ale stara się szukać rozwiązania i nie rezygnuje z czytania po pierwszym nieudanym podejściu: „To niemożliwe, chyba się pomyliłem”, lecz dopasowuje inną (prawdopodobną) wersję. Po raz pierwszy w życiu przeczytał w czasie wakacji całą książkę ( Harry Potter i Książę półkrwi) dla przyjemności (trzeba przyznać, że nie wszystko zostało zrozumiane, sporo fragmentów zostało pominiętych, ale Michał nie zrezygnował z lektury, dobrnął do końca opowieści, a co najważniejsze, napisał własny scenariusz długo oczekiwanego filmu). Dwumiesięcznej lekturze towarzyszyło systematyczne prowadzenie portfolio z nowym słownictwem i fragmentami książki do „przerobienia” wg własnych wyobrażeń.