Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu

Podobne prezentacje


Prezentacja na temat: "Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu"— Zapis prezentacji:

1 Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu
Maciej Mrozowski Wykład I Narzędzia komunikowania

2 Środki komunikowania: znak i znakowanie (sygnifikacja) wg de Saussure’a
znak jest konwencjonalnym związkiem dwóch elementów: elementu znaczącego i elementu znaczonego, z których każdy też podlega konwencjonalizacji element znaczący: rzeczywistość materialna forma materialna (np. fotografia konkretny koń lub ogół zwierząt lub rysunek konia, słowo „koń”, zaliczanych do rodziny koniowatych „horse”, ‘hippos”, itp.) ZNAK SYGNIFIKACJA element znaczony: inne znaki i treści mentalne koncepcja mentalna (treści wyobrażenia i odczucia kojarzone pojęciowe wiązane z „koniem” w z elementem znaczącym lub danej wspólnocie kulturowej) znaczonym dotyczącym „konia” w obrębie danej wspólnoty kulturowej

3 Środki komunikowania: kod
Znak powstaje poprzez różnice dzieląca go od innych znaków – tzn. w ramach kodu W ramach kodu każdemu elementowi znaczącemu odpowiada tylko jeden element znaczony, a oba są tak umiejscowione w zborze, że nie sposób ich pomylić. Zasadą porządkowania zbiory elementów znaczących i znaczonych jest system pokrewieństw (podobieństw) i dystynkcji (różnic). Pokrewieństwa świadczą o przynależności do zbioru, różnice wyróżniają element w ramach zbioru. Zbiór elementów znaczących: elementy pokrewne: kształt znaku, „przekreślenie”, kolor koła, figura strzałki; elementy dystynktywne (różnice): kształt strzałki, kolor obwódki Zbiór elementów znaczonych: elementy pokrewne: określenia „zakaz”, „skręcania”, „zawracania”; elementy dystynktywne (różnice): „w prawo”, „w lewo”, koniec” „zawracanie” Zakaz skręcania w prawo Zakaz skręcania w lewo Zakaz zawracania Koniec zakazu zawracania

4 Środki komunikowania: znak i znaczenie wg Peirce’a
znak jest czymś (przedmiot – środek przekazu), co komuś (użytkownik znaku) zastępuje (reprezentuje) coś innego pod względem jakichś cech, doświadczeń czy funkcji znak INTERPRETANT znak (znaczenie) ZNAK PRZEDMIOT (środek przekazu) RE-PREZENTACJA (odniesienie) .Znak występuje zawsze w trójczłonowym związku, który łączy: środek przekazu, czyli rzecz lub zjawisko empiryczne uchwytne za pomocą zmysłów, - przedmiot, czyli obiekt istniejący realnie bądź tylko intencjonalnie (w czyjejś wyobraźni), interpretanta, czyli wyobrażenia i treści mentalne związane ze znakiem oraz sposobem doświadczania przedmiotu odniesienia interpretant nie jest podmiotem, użytkownikiem znaku, tylko zbiorem pojęć, które są definiowane za pomocą innych znaków. Każdy znak interpretuje znaczenie znaku wcześniejszego i sam jest interpretowany przez jakiś znak następujący znak ma „swoje” znaczenie, ale może ono zostać określone i wyrażone tylko za pomocą innego znaku czy znaków. Znak sam w sobie nie jest możliwy, gdyż nie zinterpretowany przez inny znak nie zaistniałby jako znak właśnie

5 Środki komunikowania: rodzaje znaków – ze względu na relacje między
elementem znaczącym (środkiem przekazu) i przedmiotem odniesienie ZNAK znak naturalny znak właściwy oznaka (indeks) ikona symbol związek naturalny analogia percepcyjna umowa społeczna autentyzm sztuczność zjawiska przyrodnicze, fotografia, malarstwo figuratywne, karykatura, kubizm alfabet, Oznaka - dwa zjawiska powiązane związkiem przyczynowo-skutkowym: jedno traktowane jako oznaka drugiego Znak ikoniczny (ikona) – znak (element znaczący) jest pod pewnymi względami „podobny” do obiektu odniesienia („przypomina” ów obiekt), Znak symboliczny (symbol) – znak (element znaczący) i jego związek z odniesieniem są całkowicie umowne, konwencjonalne. Obraz (ikona) pokazuje rzeczywistość, słowo (symbol) ją nazywa. Znaczeniem obrazu jest obiekt rozpoznawany bezpośrednio w akcie percepcji (poczucie autentyzmu); znaczeniem słowa jest pojęcie zrozumiałe za pośrednictwem użytego kodu językowego (poczucie sztuczności)

6 Treści pojęciowe znaków
trzeci poziom znaczenia drugi poziom znaczenia pierwszy poziom znaczenia + MIT znaczenie, czyli treść pojęciowa znaku, jest zawsze tworem człowieka, , istniejącym tylko w świadomości, w sposób umowny powiązanym ze znakiem Poza świadomością pojęcie może być wyrażone tylko za pomocą znaku + KONOTACJE _ DENOTACJA Materialna forma znaku DENOTACJA – opis cech i właściwości obiektu odniesienia (desygnatu) lub klasy obiektów odniesienia (typu) (znaczenie obiektywne – identyfikacja obiektu) KONOTACJE - treści pojęciowe i skojarzenia emocjonalne określające wartościujący stosunek użytkownika znaku do obiektu odniesienia lub samego znaku Znak „obrasta” zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi konotacjami. Przy każdorazowym użyciu znaku aktualizują się tylko niektóre konotacje – w zależności od kontekstu. ZNACZENIE MITYCZNE (ideologiczne) niektóre konotacje dominują nad pozostałymi i narzucają sposób myślenia o odniesieniu, jak też całej sytuacji, w której pojawia się znak. Znak przywołuje mit, który stanowi kontekst określający rozumienie innych odniesień i znaków z nim sąsiadujących.) Mit to hiperkonotacja, wykluczająca inne „odczuwanie” znaku

7 Media (środki komunikowania) – zakres pojęcia
Środki przekazu zachowania, przedmioty lub urządzenia umożliwiające nawiązanie kontaktu między ludźmi oraz przekazywanie form znaczących (znaków, przekazów) (oprzyrządowanie); Sposoby komunikowania kody, formy reprezentacji rzeczywistości, konwencje przekazu (oprogramowanie). Instytucje nadawcze – zespoły ludzi, którzy inicjują i realizują procesy komunikowania, w oparciu o określone zasoby, regulacje prawne, wzory organizacji i strategie komunikacyjne (użytkownicy)

8 Typy mediów (środki przekazu sposoby porozumiewania)
Środki (auto)prezentacji (wyrażania) – zachowania werbalne i niewerbalne wyrażające myśli, emocje i pragnienia człowieka Środki reprezentacji (rejestracji) – urządzenia techniczne utrwalające zachowania komunikacyjne człowieka oraz niektóre cechy rzeczywistości materialnej. Reprezentacja jest zawsze transformacją Środki transmisji (dystrybucji) – urządzenia do powielania i rozpowszechniania przekazów. Nie wpływają na kształt przekazu, tylko na tempo i skalę jego dystrybucji, czyli krąg odbiorców

9 KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA Kompetencja komunikacyjna to zdolność do komunikowania, która obejmuje wiedzę, umiejętności i zaangażowanie wiedza deklaratywna (wiem, że..) – wiedza ogólna oraz znajomość środków komunikowania (kody i konwencje służące do konstruowania i odczytywanie przekazów); 2. wiedza proceduralna (wiem jak …) - znajomość norm społecznych i wzorów regulujących przebieg interakcji komunikacyjnych w zależności od sytuacji; 3. umiejętności (potrafię to zrobić): sprawność w posługiwaniu się środkami komunikowania oraz łatwość dostosowania zachowań komunikacyjnych do sytuacji; 4. zaangażowanie i motywacja (chcę to zrobić): predyspozycje, potrzeby i nawyki określające uczestnictwo jednostki w różnych dziedzinach komunikacji społecznej, zwłaszcza dążenie do realizacji założonych celów komunikacyjnych.

10 KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA
Zdolność do komunikowania stanowi niepowtarzalną jakość każdego człowieka - ilu uczestników komunikowania, tyle różnych kompetencji komunikacyjnych Oprócz elementów indywidualnych i niepowtarzalnych kompetencja komunikacyjna obejmuje szereg składników typowych, wspólnych dla większych grup ludzi. Czynniki kształtujące typowe składniki kompetencji komunikacyjnej to głównie: - zmienne socjo-demograficzne (płeć, wykształcenie, wiek, środowisko) oraz - wspólnoty kulturowe (rodzina, społeczności lokalne, grupy fanów, subkultury stylu życia, itp..) Złożoność i wielofunkcyjność nowych mediów wymaga coraz większej kompetencji komunikacyjnej – umiejętność posługiwania się multimedialnym komputerem i interaktywną łącznością sieciową dzieli ludzi na nie/mających dostęp do zasobów społeczeństwa informacyjnego Obszar wspólny kompetencji komunikacyjnych nadawcy i odbiorcy to obszar możliwości porozumiewania się – efektywna komunikacja zwiększa ten obszar. 6. Etymologia terminu komunikowanie: łacińskie communicare znaczy: „coś z kimś dzielić, mieć wspólnego”

11 Kompetencja ograniczona
Kompetencja komunikacyjna: sposób myślenia o rzeczywistości (perspektywa poznawcza) oraz sposób wyrażania myśli (środki językowe, sposoby komunikacji znaczeń) Kompetencja ograniczona Niewielki zasób słownictwa: pojęcia konkretne opisujące byty materialne Krótkie i proste zdania, uboga składnia, strona czynna (styl typowy) Znaczenie przekazu zawarte jest nie tylko w słowach, także w sytuacji (język znaczenie ukrytego) Duża rola środków niewerbalnych w kształtowaniu treści przekazu: intonacja, siła głosu, mimika, gestykulacja, wygląd przestrzeń Brak dystansu nadawcy wobec własnej wypowiedzi, socjocentryczne odniesienie wypowiedzi („czy nie mam racji?”, „czy nie tak?”) kompetencja rozbudowana Bogaty i zróżnicowany zasób słownictwa: pojęcia konkretne i abstrakcyjne, świat to skomplikowany mechanizm Długie, złożone zdania, bogata składnia, strona bierna (styl indywidualny) Znaczenie przekazu zawarte jest w słowach, w oderwaniu od sytuacji (język znaczenia jawnego) Niewielka rola środków niewerbalnych w kształtowaniu treści przekazu – mogą wprowadzać znaczenia dodatkowe Zachowanie dystansu wobec własnej wypowiedzi („można powiedzieć”, „załóżmy, że”) bądź egocentryczne odniesienie wypowiedzi („uważam”, „myślę”, „wydaje mi się”)

12 Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu
Maciej Mrozowski Wykład II Komunikowanie jako interakcja

13 Komunikowanie jako interakcja obejmuje
- stałe elementy interakcji: nadawca, odbiorca, medium (kontakt, kod) - zmienne elementy interakcji: zamiar, kodowanie, przekaz (transmisja znaków), dekodowanie, reakcja, sprzężenie zwrotne - kontekst interakcji (sytuacja komunikacyjna): przestrzeń fizyczna, normy społeczne, wartości, wzory i treści kultury, itd.. sytuacja komunikacyjna MEDIUM NADAWCA KONTAKT, KOD ODBIORCA zamiar kodowanie przekaz dekodowanie reakcja dekodowanie sprzężenie zwrotne kodowanie KONTEKST

14 ISTOTA INTERAKCJI – poziomy kształtowania znaczeń i reakcji
potrzeby duchowe treści symboliczne potrzeba samorealizacji potrzeba uznania Nadawca stosunki społeczne Odbiorca (JA) potrzeby społeczne (MNIE) potrzeba bezpieczeństwa przedmioty materialne potrzeby materialne - Podstawowy poziom kształtowania interakcji komunikacyjnych to stosunki społeczne. - Zapośredniczenie interakcji przez przedmioty materialne prowadzi do reifikacji stosunków społecznych (np. konsumpcjonizm, materializm)., a przez treści symboliczne – sublimacji stosunków społecznych (religia) - W płaszczyźnie stosunków społecznych interakcja to dynamiczna relacja między „ja” i ‘mnie” (demokracja, emancypacja).

15 Interakcja: JA – MNIE (czyli JA – INNY)
Każde zachowanie człowieka wyraża jego JA jest autoprezentacją JA i kształtuje obraz tej osoby w umyśle innych ludzi. Nadawca koduje samego siebie, tworzy swój wizerunek. 2. Interakcyjny partner, tzn. INNY, odbiera i interpretuje (dekoduje) autoprezentacje JA ze swojej perspektywy – postrzega MNIE „po swojemu” Co i jak myśli o MNIE (i jak na MNIE reaguje), różni się od tego, co i jak JA myślę o sobie. 3. Żebym Ja mógł mieć wpływ na to, jak on INNY postrzega MNIE, muszę spoglądać na MNIE oczami i z perspektywy INNEGO, czyli nauczyć się przyjmowania roli innych osób. Przyjmując rolę innych wyobrażam sobie JA odzwierciedlone -, jak INNI mnie postrzegają. Wielu innych to wiele odbić mojego ja. Musze to uprościć i skupić się na tym: jak postrzegają MNIE znaczący inni - osoby bliskie, ważne, jak wyglądam w oczach uogólnionego innego - grupy, do której należę. 5. W stopniu, w jakim potrafię kształtować autoprezentację JA oraz rozpoznawać JA odzwierciedlone w jaźni interakcyjnych partnerów, mogę zwiększać lub zmniejszać rozbieżności między JA - MNIE tzn. grać role i osiągać zamierzone cele .

16 Interakcja: JA – MNIE a tożsamość
Tożsamość to względnie nie-spójna suma cech autoprezentacji JA i JA odzwierciedlonego. Tożsamość to pewne auto-koncepcja JA, którą realizuje w interakcjach z innymi, aby postrzegali MNIE tak, jak tego chcę. W społeczeństwie przed-nowoczesnm (tradycyjnym) tożsamość polegała na dostosowaniu Ja do MNIE - urodzenia i pozycji społecznej. W społeczeństwie nowoczesnym (Oświecenie, liberalizm) wzrosła wartość Ja i kult indywidualizmu – człowiek ma jedno prawdziwe JA i należało odkryć i za-prezentować JA, by postrzegano MNIE zgodnie z moim prawdziwym JA (autentyzm). W społeczeństwie po-nowoczesnym - nie istnieje żadne prawdziwe JA, a inni zawsze będą MNIE postrzegać rozmaicie. Tożsamość to najlepsze dostosowanie się do warunków i granej roli społecznej. Każda jednostka ma płynną tożsamość. Skoro nie ma stałego JA, należy za każdym razem kreować JA na użytek danej interakcji, kształtując pożądany obraz mnie w oczach interakcyjnych partnerów – ale zmienność autokreacji i perspektyw postrzegania mnie utrudnia rozpoznanie Ja odzwierciedlonego. Relacja JA – MNIE i całą tożsamość jednostki jest zmienną konstrukcją społeczną. Esencjalizm – jest istota JA; - antyesencjalizm – nie ma istoty JA, tylko zbiór cech.

17 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski Wykład III Interakcja jako dyskurs

18 Płaszczyzny (aspekty) interakcji
Kluczowe elementy interakcji to: zamiar nadawcy (motyw, cel) i reakcja odbiorcy. . Relacje między nadawcą i odbiorcą są partnerskie lub instrumentalne: partnerskie (działania komunikacyjne) - koordynacja działania na podstawie komunikacyjnie osiągniętej zgody; instrumentalnie (działania strategiczne) - podporządkowanie działania drugiej strony swoim celem (manipulacja, stosunek władzy, kary i nagrody, perswazja). 3. Działania komunikacyjne: nadawca zgłasza roszczenia do ważności swojego przekazu, tzn. chce by odbiorca uznał, że jest on komunikatywny (zrozumiały), prawdziwy (trafny), szczery i słuszny (zasadny), - odbiorca uznaje wszystkie roszczenia ważnościowe nadawcy, co prowadzi do osiągnięcie komunikacyjnej zgody, bądź neguje ważność jednego lub więcej roszczeń, co wyklucza osiągnięcie porozumienia. 4 Podstawą uznania lub zanegowania ważności poszczególnych roszczeń jest krytyczna analiza i ocena przekazu w kontekście właściwym dla danego roszczenia: roszczenia do komunikatywności - kompetencja komunikacyjna odbiorcy, roszczenia do szczerości – zachowanie niewerbalne i znajomość osoby, roszczenia do prawdziwości – wiedza i wykonalność, roszczenia do słuszności – normy prawne, obyczaje, zasady moralne.

19 Płaszczyzny (aspekty) interakcji: roszczenia nadawcy – reakcje odbiorcy
NADAWCA: zamiar PRZEKAZ, KONTEKST ODBIORCA: reakcja roszczenie do odniesienie do komunikatywności odbiorcy „chcę żebyś dobrze mnie zrozumiał” „(nie) rozumiem cię dobrze” prawdziwości (trafności) świata „wiem co mówię, znam się na tym” obiektywnego „(nie) wierzę w to, co mówisz” roszczenie do odniesienie do słuszności (prawomocności) świata „myślę, że mogę i powinienem społecznego ci to powiedzieć” „(nie) dobrze, że mi to mówisz” roszczenie do odniesienie do szczerości nadawcy „mówię co wiem, niczego nie ukrywam” „(nie”) ufam ci”

20 Działanie komunikacyjne jako dyskurs
PODMIOT działanie komunikacyjne wypracowane przez określoną grupę społeczną (zbiorowość, środowisko), odnoszące się do określonej dziedziny praktyki społecznej, służące jej interesom, oparte na wiedzy/ideologii uzasadniającej/maskującej te interesy PRZEKAZ JĘZYKOWY wyraża i przekazuje (lokucja) sposób posługiwania się językiem werbalnym i znakami niewerbalnymi, który za pomocą swoistych konstrukcji językowych i form reprezentacji rzeczywistości OBRAZ MENTALNY określa i aktywizuje (illokucja) sposób widzenia i interpretowania działań (zaszłości, sytuacji) w obrębie tej dziedziny oraz spójny zestaw znaczeń i wyobrażeń (idee, modele rzeczywistości) dotyczących ważnego dla tej grupy obszaru spraw i wartości INTERAKCJA reakcje (perlokucja) działania i zachowana określające status i rolę jednostki w grupie i dziedzinie praktyki społecznej oraz zgodne z nimi

21 Dyskurs (społeczny, dziedzinowy)
lokucja illokucja perlokucja (wypowiedź, tekst) (zawarta w wypowiedzi intencja, (reakcja odbiorcy na tekst) „instrukcja obsługi tekstu”) przekaz obraz mentalny reakcja/interakcja język i formy reprezentacji perspektywa odbioru przekazu zachowania zgodne z wzorem, rzeczywistości, zestaw znaczeń i idei dotyczących służące potrzebom i interesom struktura tematyczna określonych spraw i wartości; określonej grupy społecznej. przekazu: makrotemat myślowy obraz świata, zwyczaje, rytuały, mikrotematy (epizody), instrukcja i wzór działania kontekst. Np. język i Np. wyobrażenia i oczekiwania Np. zachowania i praktyka obyczaje, rytuały kultury co do zachowań studentów, życia uczelni, realizacja akademickiej wykładowców i administracji programu nauczania znaki, kody wiedza władza „Normalny”, „naturalny” (dla ok. grupy społecznej czy dziedziny praktyki) sposób komunikowania się, myślenia i działania (reagowania)

22 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład IV Konstruowanie przekazu: narracja - mit

23 Konstruowanie przekazu
Przekaz opisuje/przedstawia zdarzenie lub problem w sposób selektywny, odnosząc się tylko do wybranych elementów lub aspektów, zależnie od przyjętej konwencji . Konwencja określa: odniesienie do rzeczywistości, sposób reprezentacji rzeczywistości (kształt świata przedstawionego), ogólniejszą wymowę (ideologię, mitologię) przekazu. 3. Przekaz bez konwencji jest tworem amorficznym, całkowicie niezrozumiałym dla odbiorcy. Przekaz bez elementów oryginalnych nie wnosi żadnych nowych informacji. twórczość popularna brak konwencja (schemat) całkowita nowych informacji inwencja (oryginalność) niezrozumiałość twórczość artystyczna

24 Przekaz jako struktura narracyjna
1. Każda narracja implikuje sytuację dramaturgiczną (konfliktową): bohater dążący do określonego celu napotyka trudności, które stara się pokonać z mniejszym lub większym (nie)powodzeniem. 2 Każdy schemat narracyjny jest swego rodzaju modelem rzeczywistości, który spełnia dwa zadania: umożliwia poznawczą reprezentacje rzeczywistości, umożliwia gromadzenie i przetwarzanie informacji o rzeczywistości. 3. Dobra narracja spełnia dwa fundamentalne warunki: - wewnętrznej spójności, wszystkie jej elementy powinny układać się w koherentną całość, - zewnętrznego prawdopodobieństwa, opowiadane zdarzenia powinny korespondować z doświadczeniami życiowymi odbiorców i mieścić się w granicach ich wyobraźni odnośnie „zdarzeń możliwych” 4. Klasyczna struktura narracyjna stanowi podstawę wszystkich odmian realizmu. Realizm to konwencja, pewien sposób reprezentacji świata.

25 Struktura sytuacji dramaturgicznej: konfliktowej (jednostka fabuły)
arbiter, vis major Protagonista cel Antagonista pomocnik ofiara/beneficjent pomocnik magiczny środek magiczny środek Siły, postaci, role dramaturgiczne (czynniki kształtujące znaczenie w narracji): 1. Protagonista (siła działająca, bohater) – obrońca istniejącego porządku, strażnik wartości, 2. Antagonista (siła przeciwdziałająca, złoczyńca) 3. Cel (pożądana wartość, przedmiot konfliktu) 4. Mocodawca (osoba, instytucja, siła kierująca działaniami protagonisty i antagonisty 5. Arbiter, vis major (siłą rozstrzygająca o przebiegu i rozwiązaniu konfliktu) 6. Pomocnik/magiczny środek (siła wspomagająca postaci pierwszoplanowe) 7. Ofiara/beneficjent (osoba, grupa tracąca lub zyskująca ma konflikcie i jego rozwiązaniu) mocodawca mocodawca

26 Poziomu (plany) konstrukcji przekazu
Przesłanie – IDEOLOGIA: organizuje kody reprezentacji w akceptowaną społecznie spójną całość za pomocą kodów ideologicznych: indywidualizm, patriarchat, feminizm, rasa, klasa, materializm, kapitalizm, katolicyzm, itp DYSKURS PLAN I WYRAŻANIA Intryga (temat) – REPREZENTACJA: zdarzenia zapisane za pomocą, druku, kamery, światłą, dźwięku, montażu, muzyki, oraz konwencjonalnych kodów reprezentacji: narracja, konflikt, postacie, akcja, dialogi, inscenizacja, itp. .. TREŚCI Fabuła – RZECZYWISTOSĆ: sytuacja dramaturgiczna -zdarzenia, które same ą zakodowane za pomocą społecznych kodów prezentacji: wygląd, ubranie, makijaż, otoczenie, zachowanie, mowa, gestykulacja, ekspresja, dźwięki, itp..

27 Poziomu (plany) konstrukcji przekazu
r a m a p r z e k a z u (makrotemat, struktura narracyjna) dyskurs dominujący (hegemoniczny) d2 (ideologia) PLAN WYRAŻANIA dyskursy: 1/12x/d1 - 2/1y/d2 - 3/7z/d3 - 4/4y/d2 - 5/9z/d1 – 6/11y/d3 PLAN TREŚCI Intryga 1/12x – 2/1y – 3/7z – 4/4y – 5/9z – 6/11y Świat zewnętrzny Fabuła – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 – 8 – 9 – 10 – 11 – (historia) Fabuła/historia – zdarzenia i sytuacje w rzeczywistości zewnętrznej (fikcyjnej lub realnej), o której przekaz opowiada (świat odniesienia) Intryga – zdarzenia świata odniesienia stanowiące elementy konstrukcji świata przedstawionego, wybrane ze względu na temat (x), dramaturgię (y), wartość poznawczą (z), zamierzony efekt, itp. Dyskurs – środki formalne - znaki, kody, języki, konwencje przekazu, schematy narracyjne, itp.., które określają wartość poznawczą (d1, d2) i estetyczną przekazu (d3) oraz jego ogólną wymowę – tzn. ukierunkowują jego odczytanie i reakcje odbiorcy. Gdy w przekazie występuje wiele dyskursów, Wtedy zwykle dyskursy są hierarchicznie uporządkowane i jeden dominuje

28 Struktura narracyjna – konwencja narracyjna (1)
Wprowadzenie rozwinięcie (konfrontacja) rozwiązanie kulminacja chwila prawdy nie ma powrotu kryzys Wydarzenie inicjujące Punkt zwrotny punkt środkowy punkt zwrotny 2 Stan ex post Stan ex ante Struktura narracyjna to ciąg sytuacji dramaturgicznych. Klasyczna struktura narracyjna, nastawiona na budowanie napięcia oraz rozładowanie emocji: narracja chrono-logiczna, narastająca dramaturgia (jak do tego doszło ?), najważniejsze informacje przed zakończeniem budowana na zasadzie związków przyczynowo-skutkowych (efekt: litość i trwoga – katharsis) (np. film fabularny, dowcip, formularz PIT-u)

29 struktura narracyjna – konwencja narracyjna (2)
lead teza rozwinięcie uzasadnienie koda Struktura narracyjna relacji wyjaśniającej, nastawionej na treści poznawcze: najważniejsze informacje na początku (istota rzeczy) (co się stało i dlaczego ?) później okoliczności, dowody, wyjaśnienia; narracja budowana na zasadzie hierarchizacji ważności i logicznej spójności informacji (np.. Informacja dziennikarska, artykuł naukowy, pozew sądowy

30 Mit Opowieści o wydarzeniach zmyślonych lub realnych dotycząca problemów: ponadczasowych (sens życia, przemijanie, itp..) Istotnych dla danej formacji cywilizacyjnej, kultury, narodu Mity objaśniają rzeczywistość, legitymizują ustalony porządek i wskazują wzorce postępowania. Mity udzielają odpowiedzi na nurtujące ludzi danej epoki pytania egzystencjalne. Przekaz staje się opowieścią mityczną głównie dzięki metaforom i metonimiom, które pobudzają łańcuch skojarzeń i wprowadzają do opowieści znaczenia symboliczne. Metafora (przenośnia) to opisywanie rzeczy (doświadczenia) za pomocą określeń i pojęć odnoszących się pierwotnie do innej rzeczy, a obie te rzeczy wydają się podobne i porównywalne (np. czas to pieniądz). Metafory wzbogacają konotacje (ciągi skojarzeń i wyobrażeń), które prowadzą do nasycenia przekazu treściami symbolicznymi. Są podstawowym środkiem wyrazu w twórczości artystycznej. Metonimia (zamiennia) to opisywanie rzeczy (doświadczenia) za pomocą określeń i pojęć dotyczących innych części lub aspektów tej samej rzeczy (doświadczenia) (pars pro toto). Metonimie są skrótami myślowymi, które zwiększają spoistość opisu oraz jego związek z rzeczywistością (efekt realistyczny), np. w relacjach dziennikarskich i dokumentalnych.

31 Mit według Levi-Straussa
TEN ŚWIAT TAMTEN ŚWIAT życie niebo ludzie zwierzęta bogowie śmierć świat podziemny KULTURA NATURA Mity to opowieści oparte na ciągłej permutacji opozycyjnych kategorii binarnych, które tworzą głęboką strukturę sposobu myślenia o świecie. Za pomocą opozycji binarnych człowiek porządkuje świat oraz identyfikuje główne sprzeczności i konflikty między różnymi siłami, które są źródłem niebezpieczeństw i niepokojów egzystencjalnych

32 Mit według Levi-Straussa
TEN ŚWIAT TAMTEN ŚWIAT życie niebo ludzie upadek bogowie śmierć bohatera świat podziemny KULTURA NATURA Mit niedomknięty – upadek bohatera demaskuje siły natury, które zagrażają ładowi kulturowemu i porządkowi społecznemu, które są fundamentem tego świata Tak zwykle czynią tabloidy z „wielkimi” tego świata

33 Mit według Levi-Straussa
TEN ŚWIAT TAMTEN ŚWIAT życie niebo ludzie bogowie śmierć legitymizacja ładu świat podziemny KULTURA NATURA Mity domknięty – trumf (wyniesienie) bohatera legitymizuje ład kulturowy i porządek społeczny, które są odstawą tego świata – celebrytyzacja bohatera Wydarzenia i rytuały kultywujące bohatera i jego dokonania

34 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski Wykład V - VI Komunikowanie interpersonalne: relacja – związek - więź

35 Motywy i oczekiwania: orientacja Stosunek do drugiej strony: relacje
Komunikowanie interpersonalne jako proces – sekwencja interakcji Interakcje bywają jednorazowe (epizodyczne), tworzące relacje między stronami, lub powtarzalne (sekwencyjne), przekształcając te relacje w trwalsze związki bądź więzi. Czynnikami najmocniej określającymi zachowania uczestników komunikowania interpersonalnego są: (1) motywacje i oczekiwania każdej ze stron (czynnik subiektywny) oraz (2) stosunek do drugiej strony (czynnik obiektywny) czynnik subiektywny czynnik obiektywny Motywy i oczekiwania: orientacja na siebie ciekawość eskapizm dominacja lęk, zawiść poznawcza afektywna instrumentalna ekspresywna altruizm empatia zemsta złość, nienawiść na inną osobę Stosunek do drugiej strony: relacje partnerskie miłość, przyjaźń współpraca bliskość dystans opiekuńczość zależność hierarchiczne

36 Dynamika komunikowania interpersonalnego: od relacji do więzi
Komunikowanie interpersonalne jest procesem składającym się z ciągu interakcji. Kolejne interakcje (akty komunikowania) zwiększają zaangażowanie obu stron, przenosząc relacje między nimi na wyższy poziom – związku, więzi Proces budowy więzi odbywa się etapami i na każdym może się zatrzymać lub odwrócić Gdy poziom zaangażowania stron jest różny - nie rodzi się więź, a związek jest nietrwały Poziom zaangażowania przestrzeń interakcji – budowy związku Fantazje, lęki więzi Przeżycia intymne aspiracje, cele związki Przekonania, wartości Styl życia relacje Role społeczne Wygląd, zachowanie nawiązanie rozwijanie podtrzymywanie osłabianie rozpad relacji relacji relacji/związku relacji relacji

37 Dynamika komunikowania interpersonalnego: od relacji do więzi
Komunikowanie interpersonalne jest procesem składającym się z ciągu interakcji. Kolejne interakcje (akty komunikowania) zwiększają zaangażowanie obu stron, przenosząc relacje między nimi na wyższy poziom – związku, więzi Proces budowy więzi odbywa się etapami i na każdym może się zatrzymać lub odwrócić Gdy poziom zaangażowania stron jest równy - rodzi się więź, a związek jest trwały Poziom zaangażowania przestrzeń interakcji – budowy związku Fantazje, lęki więzi Przeżycia intymne aspiracje, cele związki Przekonania, wartości Styl życia relacje Role społeczne Wygląd, zachowanie nawiązanie rozwijanie podtrzymywanie osłabianie rozpad relacji relacji relacji/związku relacji relacji

38 Dynamika komunikowania interpersonalnego: poznawcze podstawy interakcji
Zachowania stron interakcji są wtedy zrozumiałe dla drugiej strony, gdy są oparte na czytelnym wzorze (schemacie) działania, (nie są przypadkowe, chaotyczne). Wzory i schematy działania to konstrukty poznawcze łączące wiedzę deklaratywną (co komunikować) i wiedzę proceduralną (jak komunikować) Konstrukty poznawcze regulują komunikowanie interpersonalne na wszystkich poziomach interakcji. Im wyższy poziom zaangażowania tym ogólniejsze konstrukty: relacje regulują reguły – dotyczą określonych sytuacji (np. savoir vivre), związki regulują skrypty – dotyczą działań nastawionych na określony cel, więzi regulują role – dotyczą działań w danym obszarze praktyki społecznej 4. Głównym konstruktem poznawczym jest obraz drugiej strony (partnera interakcji). Opiera się on na typizacji cech znaczących i występuje w kilku postaciach, tzn. jako: prototyp, tj. typ idealny, wzorcowy przedstawiciel pewnej kategorii społecznej, typ przeciętny, tj. typ uogólniony, charakterystyczny przedstawiciel klasy (grupy) osób, stereotyp, tj. typ uproszczony, schematyczny obraz pewnej grupy społecznej.

39 Dynamika komunikowania interpersonalnego: wewnętrzne napięcia
1. Motywy i oczekiwania obu stron cechuje szereg sprzeczności, które określają dynamikę komunikowania interpersonalnego. Sprzeczności te rodzą dialektyczne napięcia między potrzebami i dążeniami każdej ze stron, a także między stronami i otoczeniem społecznym. Najważniejsze napięcia w obrębie relacji interpersonalnych dotyczą sprzeczności między: - sfera symboliczna: otwartość (odsłonienia siebie) skrytości (prywatności, intymności) sfera społeczna: stabilizacja (przewidywalność) nowości (zaskoczenie, niepewność); sfera materialna: zespolenie (bliskość, związek) odrębność (dystans, niezależność 3. Zazwyczaj stosunki interpersonalne w obrębie klas niższych cechuje większe zespolenie, stabilizacja i otwartość, a w obrębie klas wyższych większa odrębność, nowość, skrytość. W wymiarze relacji zewnętrznych napięcia między stronami i otoczeniem społecznym mają charakter sprzeczności między: - sfera symboliczna ujawnianiem (otwartość) ukrywaniem (prywatność) sfera społeczna konwencjonalnością (konformizm) wyjątkowością (nonkonformizm) sfera materialna uczestnictwem (integracja) odosobnieniem (dystans ), 5. Społeczności tradycyjne i stabilne: uczestnictwo, konwencjonalność, ujawnianie, społeczności nowoczesne i labilne: odosobnienie, wyjątkowość, ukrywanie.

40 Dynamika komunikowania interpersonalnego: budowanie zaufania (pewności, zbliżenia)
Wzajemne zbliżenie stron w ramach interakcji zależy od redukowania niepewności każdej z nich, czyli możliwości poznania cech osobowych i przewidywania zachowania drugiej strony Niepewność maleje, a relacje budują związek i więź, gdy: (1) nasila się komunikacja werbalna, (2) rośnie swoboda zachowania i ekspresja niewerbalna między stronami, (3) strony wymieniają więcej informacji o sobie, (4) zwiększa się obszar intymności, (5) pełniejsze staje się wzajemne poznanie stron, (6) ujawniają się podobieństwa między nimi, (7) pojawia się i nasila wzajemna sympatia, (8) kontakty stron „obrastają” siecią komunikacji z otoczeniem (rodzina, przyjaciele). 3. Rozpad więzi i związków odbywa się wedle odwróconego porządku.

41 Dynamika komunikowania interpersonalnego: burzenie zaufanie (nie-pewność, oszustwo)
Groźba rozpadu związku rośnie gdy pojawia się podejrzenie oszustwa, czyli fałszu, ukrywania i dwuznaczności w zachowaniu drugiej strony. Ukrywanie oszustwa wymaga wzmożonej kontroli zachowania i przekazywanych informacji, co może prowadzić do: (1) niepewności i braku precyzji wypowiedzi, (2) braku zaangażowania, małomówności i zamknięcie, (3) dystansowania się wobec własnych zachowań, (4) wzmożonej ochrony własnego wizerunku i więzi. Symptomami oszustwa są: (1) nienaturalna staranność, (2) fizjologiczne pobudzenie, (3) zaniepokojenie i poczucie winy, (4) zachowania wymykające się spod kontroli. W interakcjach dominuje „domniemanie prawdy” (kredyt zaufania) Gdy pojawia się podejrzenie nieszczerości lub oszustwa, druga strona może udawać, że niczego nie podejrzewa, może świadomie pomagać w maskowaniu oszustwa Na ogół oszuści lepiej wyczuwają podejrzliwość słuchaczy, niż słuchacze oszustwo. Chęć zdemaskowania oszustwa jest wynikiem kalkulacji zysków i strat związanych z kryzysem lub rozpadem interakcji, związku, więzi

42 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład VII Komunikowanie interpersonalne w małej grupie

43 Małe grupy społeczne jako środowisko komunikacyjne
Przynależność do małych grup społecznych jest podstawowa formą życia społecznego. Każdy należy do wielu różnych grup społecznych. Mała grupa społeczna to zbiorowość: (a) kilku osób (trzy i więcej) mających bezpośrednie styczności i interakcje, (b) świadomych przynależności do grupy i jej odrębności wobec otoczenia, (c) współzależnych od siebie pod względem celu (dążeń), zachowań, relacji z otoczeniem, (d) komunikujących się intensywniej między sobą, niż z otoczeniem grupy. Motywy przyłączenia się do grupy i uczestniczenia w jej działaniach: subiektywne – atrakcyjność interpersonalna (fizyczna, psychiczna, społeczna), cechy osobowościowe (orientacja kolektywistyczna) lub zaspokojenie potrzeb jednostki, obiektywne - atrakcyjność zadania realizowanego przez grupę, uwarunkowania sytuacyjne. Typy małych grup, ze względu na: (a) cel: grupy wsparcia, kultywujące związki i więzi, grupy zadaniowe, realizujące określone przedsięwzięcia (jednorazowe, powtarzalne) (b) związki: grupy pierwotne, oparte na związkach naturalnych (pokrewieństwo, przyjaźń, sympatia, itp..), grupy wtórne, oparte na związkach formalnych (zwyczaj, umowa, normy prawne, itp..), (c) formy komunikowania: grupy realne , przewaga interakcji bezpośrednich, grupy wirtualne, wyłącznie kontakty zapośredniczone medialnie (najczęściej Internet).

44 Dynamika komunikowania w grupie: cykl życia grupy
1. Grupy istnieją o tyle, o ile tworzą własną kulturę i środowisko komunikacyjne 2. Tworzenia własnej kultury (tożsamości) i środowiska przez grupę odbywa się w ramach cyklu życia grupy, który obejmuję kilka faz. Są to: (a) faza kooptacji – dobieranie się osób tworzących grupę, ustalanie orientacji grupy, (b) faza konfrontacji – konflikt stanowisk, uzgadnianie zadań i działania grupy, (c) faza konsolidacji – zacieśnianie relacji i związków spajających grupę (kultura grupy), (d) faza kooperacji – realizacja zadań grupy, kultywowanie związków 3. W kolejnych fazach wzrasta poziom zaangażowania członków, zależnie od typu grupy Poziom zaangażowania przestrzeń interakcji – budowy związków łączących grupę grupa wsparcia więzi Przeżycia intymne aspiracje, cele związki Przekonania, wartości Styl życia grupa zadaniowa relacje Role społeczne Wygląd, zachowanie faza faza faza faza kooptacji konfrontacji konsolidacji kooperacji

45 Potencjał grupy i relacje wewnątrz grupy
1. Potencjał grupy w zakresie realizacji rozmaitych zadań oraz budowania więzi to: realne możliwości = potencjalne możliwości – straty operacyjne (zła komunikacja) 2. Potencjalne możliwości to sumą możliwości każdego członka grupy powiększona o wartość dodaną wynikającą z dobrej organizacji działania grupy oraz wspierającego środowiska (współdziałanie, otwartość, empatia, równość, itp). 3. Podejmowanie decyzji w grupie ma najczęściej racjonalny charakter, co wyjaśnia model myślenia refleksyjnego - sześć kroków procesy decyzyjnego: (1) identyfikacja problemu – definicja istoty problemu (jest - być powinno), (2) analiza problemu – określenie sił sprawczych, uwarunkowań i sił blokujących rozwiązanie, (3) określenie zadania (celu) – kryteria zadowalającego rozwiązania, priorytety, (4) opracowanie alternatywnych rozwiązań – z uwzględnieniem możliwości działania, (5) ocena alternatywnych rozwiązań – pozytywne i negatywne konsekwencje, (6) wybór optymalnego rozwiązania – testowanie, próby, decyzja. 4. Straty operacyjne (słabe zaangażowanie, mała kreatywność, zła komunikacja) to głównie: (a) syndrom myślenia grupowego – dominacja normy zgody i jednomyślności, wykluczającej różnicę zdań i poszukiwanie alternatywnych rozwiązań (powody: jednorodność lub izolacja grupy, brak procedur działania, wysoki stres lub niska samoocena członków, rutyna); (b) defensywne środowisko – brak zaufania, rywalizacja, negatywne emocji, (c) kryzys przywództwa – słabnące relacje władzy i kontroli w grupie; (d) konflikt – sprzeczności na tle afektywnym, koncepcyjnym, proceduralnym, (e) błędna definicja zadania – brak oczekiwanych skutków.

46 Dynamika komunikowania w grupie: posiadanie władzy i kontroli
Władza - stosunek społeczny: osoba A (zwierzchnik) wywiera na inne osoby (poddani) zamierzony wpływ kauzalny, tzn. powodujący określone zachowanie. Jeśli zwierzchnik ma zasoby, których potrzebują podwładni, a podwładni mogą przysparzać zwierzchnikowi korzyści – strony są od siebie zależne: mają nad sobą władzę. Zasoby mogą być materialne (np. możliwość zarobku), społeczne (np. atrakcyjność, status, kontakty), kulturowe (wiedza, fascynująca osobowość). Interakcja to wymiana zasobów. Władzę sprawuje ten, kto ją posiada – podwładni wiedzą, że zwierzchnik ma uzasadnione możliwości wywołania pożądanych reakcji (wpływu na innych). Kto władzy nie posiada, a ją sprawuje, dopuszcza się uzurpacji (poprzez przemoc lub oszustwo). Podstawą posiadania władzy są: nagrody, tzn. kontrolowanie dostępu do pożądanych dóbr i możliwość ich przyznawania, kary, tzn. utrudniania dostępu do pożądanych dóbr i ułatwianie dostępu do tego, czego inni starają się unikać, utożsamienie, tzn. posiadanie cech osobowych (np. wiedzy), statusu, kontaktów społecznych, które są atrakcyjne i rodzą chęć naśladowania, dorównania (znaczący inni). Podwładni mogą osłabić stosunek władzy poprzez: osłabienie motywacji: rezygnacja z celów zależnych od zasobów pod kontrolą zwierzchnika, szukanie zasobów alternatywnych: łatwiej dostępnych, niezależnych od zwierzchnika, tworzenie koalicji: sojusz z innymi podwładnymi celem poprawy pozycji przetargowej, szacunek: tworzenie nowego zasobu od którego zwierzchnik może być zależny.

47 Dynamika komunikowania w grupie: sprawowanie władzy i kontroli
Władza (wpływ kauzalny) jest sprawowana dwojako, przez: wpływ korekcyjny: zwierzchnik narzuca swą wolę podwładnemu (ogranicza jego możliwości) za pomocą zasobów materialnych, poprzez stosowanie: (a) siły - przymus fizyczny, sankcje i represje, (b) manipulacji - zachęty, nagrody, kary, kształtowanie warunków działania; wpływ perswazyjny: zwierzchnik nakłania podwładnego do akceptacji motywów postępowania za pomocą dyskursu, który (a) nadaje znaczenia - argumentacja (wiedza, doświadczenie) (b) uprawomocnia decyzje - kierowanie (wg. pozycji w grupie i instytucjonalnego autorytetu zwierzchnika oraz zobowiązaniach wobec niego). 2. Władza perswazyjna opiera się na wiedzy i dyskursie, czyli przekształcaniu jednostki w podmiot wyposażony w ok. pragnienia i motywacje oraz podlegające (na zasadzie akceptacji) ok. regułom działania i zobowiązaniom 3. Władza perswazyjna oparta na autorytecie oraz wspomagana środkami przymusu i nadzoru to władza dyscyplinarna. 4. Władza dyscyplinarna – system reguł wpajanych jednostce i przez nią „trenowanych”, które organizują: przestrzeń: parcelacja przestrzeni ze względu na zadania i kategorie osób; ruch: rozkłady zajęć, nawyki cielesne, schematy zachowania, rytmizacja; ćwiczenia: zestawy celów koordynujących działania i umożliwiające kontrolę ich realizacji; taktyki: tworzenie zespołów i grup zadaniowych podległych nadzorowi kierownictwa drabina awansu: hierarchia stanowisk i pozycji jednostki w grupie. 5. Podstawą władzy dyscyplinarnej jest wiedza ekspercka, profesjonalizm i obserwacja (nadzór)

48 Struktura grupy a efektywność działań grupowych: grupy autorytarne
Cechy: 1.Najprostszy układ relacji – struktura monocentryczna. 2. przywódca grupy – to „naturalny” ośrodek decyzyjny. 3. komunikowanie pionowe: zależność „góra-dół” 4. Ograniczone możliwości działania jednostek zależnych 5. Typowa organizacja grup zadaniowych: rodziny patriarchalnej, charyzmatycznego przywództwa, służb, itp... Zalety: Sprawna, szybka i efektywna komunikacja w grupie, możliwość kontroli jednostek zależnych Możliwość podejmowania dobrych decyzji i realizacji zadań: (a) rutynowych – prostych lub opartych na doświadczeniu , (b) pod presją czasu – gdy zwłoka powoduje negatywne konsekwencje, (c) technicznych – opartych na wiedzy eksperckiej dostępnej przywódcy Wady Słabe zaangażowanie członków grupy – brak bezpośrednich relacji między nimi Mała kreatywność w generowaniu oryginalnych pomysłów (brak dostępu do informacji) Słaba integracja grupy – lojalność jednostek zależy od kar i nagród lub poczucia zewnętrznego zagrożenia (dla sytuacji członków grupy, nie tylko przywódcy). Małe możliwości adaptacyjne – przywódca zwalcza inicjatywy grożące jego pozycji

49 Struktura grupy a efektywność działań grupowych: grupy demokratyczne
Cechy: 1.najbardziej złożony układ relacji – struktura policentryczna. 2. brak przywódcy – decyduje większość . 3. komunikowanie poziome: każdy z każdym, jeden do wszystkich, wszyscy do jednego 4. równe możliwości działania członków grupy. 5. Układ typowy dla: grupy wsparcia, spółki, zespołu, itp.. Zalety: Duże zaangażowanie i integracja członków grupy – silne i partnerskie relacje, lojalność wobec grupy Możliwość podejmowania dobrych decyzji i realizacji zadań zależnych od: (a) kreatywnego myślenia – stymulująca wymiana poglądów, wzajemna inspiracja, (b) współdziałania członków grupy – połączenia wiedzy, umiejętności, sprawności Duże możliwości adaptacyjne – każdy broni grupy przed zagrożeniami . Wady: 1. Złożona i mało efektywna komunikacja w grupie, niemożność kontroli jednostek. 2. Strata czasu i energii przy podejmowaniu decyzji – zwłaszcza prostych i rutynowych, 3. Rywalizacja członków grupy - napięci, konflikty i kryzysy w grupie

50 Struktura grupy a efektywność działań grupowych: grupy modularne
Cechy: 1. Zmienny układ relacji w grupie: cele strategiczne – układ policentryczny, realizacja zadań – układy monocentryczne. 2. Demokratyczny wybór i kontrola przywódcy zadaniowego 3. Równoległe komunikowanie o zmiennej konfiguracji 4. Pozycja jednostek w grupie zależne od ich aktywności Zalety: Intensywna komunikacja w grupie sprzyja zaangażowaniu i pełnej samorealizacji członków – każdy ma wpływ na kształt grupy i swoją w niej pozycję Duży i rosnący potencjał adaptacyjny wynikający z: (a) równoczesnej realizacji wielu zadań o różnym stopniu trudności (b) braku rutyn i nawyków ograniczających kreatywność i przedsiębiorczość jednostek, (c) rozwoju kompetencji komunikacyjnych i zasobów wiedzy jednostek Kontrola grupy nad działaniem jednostki kierującej realizacją zadania Wady Brak poczucia stabilności – niepewność co do rozwoju sytuacji (nieprzewidywalność) Zbytnie rozproszenie zasobów grupy – równoczesna realizacja wielu zadań osłabia grupę Kłopoty z tożsamością grupy i jednostek – brak stałego przywódcy, każdy jest kierownikiem i wykonawcą, wielość działań, zmienność struktury. Psychologiczne bariery adaptacji – działanie ważniejsze od celu (brak stałego odniesienia)

51 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład VIII Komunikowanie interpersonalne i dynamika relacji grupowych w komunikacji sieciowej

52 Sieć komunikacyjna – społeczeństwo sieciowe
Sieci społeczne są stare jak ludzkość. Kooperacja i wymiana, czyli zdolność tworzenia połączeń, tworzyła różne sieci (drogowe, kolejowe, lotnicze, telegraficzne, telefoniczne, itp.) Sieci się ciągle rozrastały i doskonaliły, aż powstała globalna sieć komunikacji i kooperacji, oparta na nowoczesnych mediach. Sieć komunikacyjna to układ połączeń między węzłami, które umożliwiają przepływy informacji między wszystkimi użytkownikami sieci. Sieć komunikacyjna ma budowę warstwową, tworzą ja trzy warstwy: (1) infrastruktura techniczna, (2) systemowe programy operacyjne, (3) programy użytkowe (aplikacje). W społeczeństwie sieciowym istnieją wszystkie możliwe konfiguracje sieci: hierarchiczne - poziome, otwarte - zamknięte, publiczne – prywatne, stałe – zmienne, jednorodne - łączone, itp.. które spaja Internet, czyli sieć sieci. Internet jest siecią otwartą. Otwartość, skala i złożoność Internetu sprawiają, że Internetem rządzi przypadek (nie przyczynowość i reguła), generujący bezustanną zmienność. Zmienność powoduje chaos, ale w nim tworzą się skupiska uporządkowane (gromady, małe światy), które wiążą się w większe systemy. Jednak społeczeństwo sieciowe nie jest stabilne. Węzłami sieci społecznych są zawsze jednostki (nie grupy, instytucje) - sieci te cechuje wysoki stopień indywidualizacji połączeń i przepływów (interakcji)

53 Infrastruktura telekomunikacyjna sieci i społeczeństwa sieciowego
1. Infrastruktura techniczna (oprzyrządowanie): węzły: serwery, komputery bazowe, nadajniki, odbiorniki, kodery, dekodery, transpondery, itp. powiązania: łącza kablowe, łącza bezprzewodowe, przekaz satelitarny, itp.. przepływy: sygnały i pakiety cyfrowe, transmisje danych, przekazy audiowizualne, itp.. urządzenia nadawczo-odbiorcze: multimedialne komputery osobiste, komputery stacjonarne, telefonia komórkowa, platformy cyfrowe, telewizory cyfrowe, itp..

54 Infrastruktura telekomunikacyjna sieci i społeczeństwa sieciowego
1. Infrastruktura techniczna (oprzyrządowanie): węzły: serwery, komputery bazowe, nadajniki, kodery, dekodery, transpondery, itp. powiązania: łącza kablowe, łącza bezprzewodowe, modemy, routery, przekaz satelitarny, itp.. przepływy: sygnały i pakiety cyfrowe, transmisje danych, przekazy audiowizualne, itp.. urządzenia nadawczo-odbiorcze: multimedialne komputery osobiste, komputery stacjonarne, telefony komórkowe, platformy cyfrowe, telewizory cyfrowe, palmtopy, itp.. 2. Programy operacyjna: Oprogramowanie systemowe, protokoły komunikacyjne (np.. ATM, TCP/IP 3. Programy aplikacyjne: przeglądarki, bazy danych, itp.. edytory tekstu, obrazu, dźwięku, programy graficzne, (np.. DTP), programy specjalistyczne (np. montaż przekazów audiowizualnych of-line i on-line; programy statystyczne, oprogramowanie urządzeń sterowanych sieciowo, itp. - programy tworzone przez użytkowników sieci

55 Społeczeństwo sieciowe/społeczności sieciowe
Globalna sieć komunikacyjna to nowe środowisko społeczne, złożone z wielu sieci społecznych i społeczności sieciowych: (1) jednostki funkcjonują (równolegle) w różnych sieciach społecznych;

56 Społeczeństwo sieciowe/społeczności sieciowe
Globalna sieć komunikacyjna to nowe środowisko społeczne, złożone z wielu sieci społecznych i społeczności sieciowych: (1) jednostki funkcjonują (równolegle) w różnych sieciach społecznych; (2) pozycja jednostki w sieci zależy od jej aktywności (być = działać); (3) zwiększa się skala działań jednostek – możliwość kontaktów na duże odległości (4) komunikacja sieciowa (zapośredniczona) umożliwia interakcje anonimowe lub oparte na fałszywej tożsamości, może zastępować komunikację bezpośrednią, ale najczęściej ją wspomaga (nie eliminuje), (5) sieć umożliwia komunikację mobilną, ale nie odrywa jednostki od środowiska fizycznego i uwarunkowań społecznych; (6) dostęp do sieci wymaga coraz częściej kodu dostępu – społeczności sieciowe się zamykają i wewnętrznie hierarchizują (sieć nie zmniejsza, a nawet zwiększa nierówności społeczne), (7) relacje społeczne są coraz bardziej zaprogramowane, zaszyfrowane i podlegają kontroli zewnętrznej; (8) sieć gromadzi „ślady” aktywności jej użytkowników – brak ochrony prywatności (dane „wrażliwe” wprowadzone do sieci, pozostają w niej na zawsze)

57 Cechy komunikacji sieciowej
Zmienna konfiguracje interakcji komunikacyjnych – monocentryczne, policentryczne, zamknięte, otwarte, ograniczone, nieograniczone, pionowe, poziome. Permanentna modularność

58 Cechy komunikacji sieciowej
Zmienna konfiguracje interakcji komunikacyjnych – monocentryczne, policentryczne, zamknięte, otwarte, ograniczone, nieograniczone, pionowe, poziome. Permanentna modularność 2. Multimedialność - konwergencja różnych mediów i form komunikowania., Sieć łączy stare i nowe media, umożliwia ich koegzystencję on-line i off-line - stare media muszą dywersyfikować ofertę i docierać do różnych grup odbiorców różnymi kanałami.

59 Cechy komunikacji sieciowej
Zmienna konfiguracje interakcji komunikacyjnych – monocentryczne, policentryczne, zamknięte, otwarte, ograniczone, nieograniczone, pionowe, poziome. Permanentna modularność 2. Multimedialność - konwergencja różnych mediów i form komunikowania., Sieć łączy stare i nowe media, umożliwia ich koegzystencję on-line i off-line - stare media muszą dywersyfikować ofertę i docierać do różnych grup odbiorców różnymi kanałami. 3. Cyfryzacja i dematerializacja przekazu – zapis cyfrowy umożliwia kompresje przekazu, ale eliminuje materialną formę zapisu analogowego (zbiór cyfr i elektromagnetycznych śladów materializuje się na moment – jako odtwarzana kopia). 4 Interaktywność i indywidualizacja przekazu – nawigując po sieci odbiorcy wydobywają z jej zasobów „teksty dla siebie”, a siebie przekształcają w „tekst dla innych” będący elementem zasobu sieci. Współtworzenie zasobu sieci i dostosowywanie przekazów do swoich potrzeb (kastomizacja) daje poczucie ogromnej indywidualnej wolności – wkładają i wyjmują z sieci co chcą, kiedy chcą i jak chcą, bez zobowiązań i przymusi. 5. Rozproszenie i decentralizacja wymiany zasobów sieci – wielość producentów i konsumentów sieci oraz wymienność obu ról (prosumpcja) tworzy pozór demokratyzacji i emancypacji użytkowników sieci – w istocie zasoby kontrolują konglomeraty multimedialne, a dostęp do sieci jest nierówny (cyfrowe wykluczenie)

60 Cechy komunikacji sieciowej
6. Hipertekst – w labiryncie sieci każdy użytkownik potrzebuje przewodnika działającego nie wedle logiki linearnej, ale asocjacyjnej, wiążącej teksty za pomocą linków i znaków kluczowych (intertekstualność). Hipertekst burzy strukturę uporządkowanego układu, zastępując ją zmiennością sprzężeń zwrotnych generowanych przez sieć (system), a nie jej użytkowników. Hipertekst nie jest narzędziem panowania użytkowników nad siecią, tylko sieci nad użytkownikami – to nowa postać władzy dyscyplinarnej (hiperdyskurs – umacnia dominację nowego sposobu myślenia o świecie – asocjacyjnego). 7. Wirtualność – technika analogowa reprodukuje rzeczywistość, technika cyfrowa generuje autonomiczne obrazy, co pozwala zastępowanie obrazowych reprezentacji rzeczywistości doskonałymi symulacjami rzeczywistości (symulakry: kopie bez oryginału). Oderwanie obrazu od materii, znaku od odniesienia, zaciera różnice między odbiciem i symulacją, a w efekcie między rzeczywistością – przedstawieniem. Wyrazistość obrazu cyfrowego HD sprawia, że jest on bardziej atrakcyjny niż rzeczywistość, jest przedstawieniem samoreferencyjnym. Także obraz człowieka „korygowany cyfrowo” staje się symulacrum. 8. Czas i przestrzeń w sieci stają się „bezczasowym czasem” i „przestrzenią przepływów” co sprzyja zacieraniu granic między różnymi porządkami działań i sferami aktywności – praca/rozrywka, prywatne/publiczne, lokalne/globalne. „Teraz” dla użytkowników globalnie rozproszonych oznacza inną porę dnia. To uwalnia użytkowników od stałych ram czasowych i przestrzennych – mogą programować czas i miejsce działań „po swojemu” 9. Interaktywność zaciera podział ról nadawca – odbiorca, producent – konsument treści (użytkownik sieci jest prosumentem). Treści przetwarzane w sieci tracą status integralnego dzieła, chronionego prawem autorskim i prawem własności.

61 Interakcje w przestrzeni sieci (człowiek-komputer)
Media/komputery są przedłużeniem człowieka i pod pewnymi względami są do ludzi podobne (komputer podlega antropomorfizacji), ale interakcja człowiek-komputer różni się zasadniczo od interakcji człowiek-człowiek. 2. Bezpośrednie doświadczenie (relacja JA-MNIE) jest zapośredniczone przez media/komputery JA Ja Ja Mnie Mnie INNY autoprezentacja interfejs programowanie interfejs percepcja/interpretacja 3. Zapośredniczone doświadczenie jest:rozbite na kawałki, oderwane od sytuacji i kontekstu, uprzednio zaprogramowane i oparte na sztywnych schematach, które ograniczają ilość i jakość przekazywanych informacji (ludzie postrzegają świat całościowo i elastycznie, komputery „po kawałku” wedle ustalonego algorytmu). Tożsamość osób komunikujących się za pośrednictwem sieci jest konstrukcją wirtualną, słabo angażującą w budowanie interakcji (nawet intensywne relacje nie budują silnych więzi) Przekazywanie wiedzy oderwanej od doświadczenia i osoby wyklucza uczenie się przez naśladowanie i działanie, a ikoniczny i symboliczny tryb doświadczania rzeczywistości nie stymuluje aktywnego zaangażowania (bardziej pasywny tryb przyswajania wiedzy, zabawa) Sieć umożliwia efektywne i intensywne nabywanie wiedzy (samodzielność, różnorodność form prezentacji, eksperymentowanie, aktywizacja i integracja różnych dyspozycji psychicznych, skojarzeniowa integracja wiedzy) jeśli jednostka jest zmotywowana i świadoma celu nauki, oraz/lub sieci wspomaga interakcje bezpośrednie

62 Interakcje w sieci a świat społeczny
Poszerzenie i redukcja skali kontaktów społecznych (świat jako „globalna wioska”) oraz równoczesne uspołecznienie i indywidualizacja przestrzeni i czasu kontaktów społecznych. Podniesienie rangi środowiska społecznego – znaczenie własnego środowiska maleje, rośnie atrakcyjność i znaczenie świata społecznego dostępnego poprzez sieć (media). W sieci zacierają się podziały i granice między różnymi sferami życia (między środowiskiem społecznym i naturalnym; między pracą, nauką, życiem rodzinnym i rozrywką; między sferą prywatną i sferą publiczną). Sprawy publiczne stają się prywatnymi (np. czaty, fora), a prywatne publicznymi (np. blogi). Fragmentacja środowiska społecznego – wspólnoty zastępowane są przez rozproszone sieci społeczne, a miejsca wspólnych spotkań przez abstrakcyjne przestrzenie „odwiedzin”. Powstaje skomplikowana mozaika sfer publicznych różnej wielkości. Uniwersalizacja i standaryzacja sieci - dyfuzja kultury Zachodu, globalizacja standardów tworzy nowe spoiwo społeczne, generuje konteksty społeczne sprzyjające nawiązywaniu interakcji. Relacje w sieci opierają się na wspólnocie zainteresowań (nie tożsamości czy statusie) i wymagają większej organizacji i koordynacji niż kontakty bezpośrednie (rozmowa, dyskusja). Wzrost kontaktów zapośredniczonych powoduje spadek liczby kontaktów bezpośrednich (z rodziną, znajomymi). Internet może służyć pomnażaniu kapitału społecznego i rozwijaniu zaangażowania społecznego jednostek już aktywnych społecznie, jak też izolacji społecznej i ograniczaniu kontaktów jednostek mało aktywnych społecznie. Czyli: sieć może wzmagać socjalizację lub pogłębiać alienację.

63 Interakcje w sieci a świat społeczny: wykluczenie cyfrowe
Sieć zwiększa rozwarstwienie społeczne na tych co mają dostęp do komputerów i sieci oraz umieją korzystać z zasobów sieci oraz tych, którzy nie mają dostępu ani umiejętności (elita informacyjna – ok.. 15%, uczestnicząca większość – 50-65%, wykluczenie – 35-20%). Cztery rodzaje dostępu: - dostęp motywacyjny: brak zainteresowania komputerami i siecią; - dostęp materialny: brak dostępu do komputera i sieci (koszty, opłaty); - dostęp kompetencyjny: brak umiejętności operacyjnych (obsługi sprzętu i oprogramowania), informacyjnych (wyszukiwania i przetwarzanie informacji), strategicznych (wykorzystanie sieci dla własnych celów życiowych) - dostęp użytkowy: niski poziom (odbiorczy) korzystania z komputera i zasobów sieci (sieć nie jest wykorzystywana w celach zawodowych, ekonomicznych, poprawy sytuacji życiowej, itp.). 3. Wykształcenie i płeć różnicują korzystanie z sieci: osoby lepiej wykształcone częściej korzystają z baz danych, programów obliczeniowych, tworzenia prezentacji, mniej wykształcone z sprawdzania informacji, ściągania plików, gier i innych form rozrywki, mężczyźni zwykle więcej czasu surfują po sieci i sprawniej operują programami (użycie zadaniowe), kobiety częściej używają komputera w pracy ale do prostszych czynności, częściej korzystają też w domu z poczty elektronicznej (kontakty społeczne). .

64 Społeczności sieciowe: dynamika grupowa
Uzależnienie interakcji od technologii: podatność na zakłócenia (awarie i zagrożenia), niskie poczucie odpowiedzialności. Komunikacja sieciowa mniej angażuje członków grupy (komputery mogą zastępować niektóre formy aktywności) – mniej wnoszą do wymiany, wymiana jest mniej skoordynowana, naturalne przywództwo wyłania się trudniej niż w żywych relacjach. Zachodzi konieczność sztucznego narzucenia koordynacji i przywództwa – wtedy relacje w grupie są bardziej uporządkowane niż w spotkaniach bezpośrednich. Komunikacja sieciowa (CMC) ogranicza zahamowania, co sprzyja większej otwartości w ujawnianiu informacji o sobie i wyrażaniu uczuć, co może prowadzić do manifestowania skrajnych postaw i polaryzacji grupy. W sieci maleje rola różnicy statusów, władzy i prestiżu, uczestnicy grupy mają silniejsze poczucie równości niż w relacjach bezpośrednich (to sprzyja np. aktywizacji kobiet i osób o mniejszej samoocenie), ale grupy sieciowe nie są bardziej demokratyczne – różnice kompetencji i zainteresowań sprawiają, że nie wszyscy się angażują, a dominuje władza i anarchia wąskiej grupy dyskutantów. W grupach zorganizowanych CMC pogłębia bariery i różnice statusów – pozorna wolność maskuje rzeczywistą hierarchię i władzę, opartą na zarządzaniu programami komputerowymi i ustalaniu reguł komunikacji oraz kontroli przepływów. W sieci nie obowiązują społecznie akceptowane reguły postępowania, nie wykształciły się jeszcze ogólne standardy komunikacji sieciowej (netykieta). Problem regulacji

65 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład IX Media i komunikowanie masowe

66 Typy instytucji nadawczych: status i zasady działania
Media publiczne Media komercyjne Media społeczne non-profit Organ założycielski Państwo Prywatny inwestor lub grupa inwestorów Organizacja społeczna: kościół, fundacja, szkoła wyższa, związek stowarzyszenie, itp.. Kontrola Władze państwowe, regulator krajowy (np.. KRRiT), ciała nadzorcze Właściciel lub organ przez niego desygnowany (rada nadzorca), ogólny nadzór państwa Organ założycielski lub podmiot przez niego desygnowany, ogólny nadzór państwa Zadania Określone w ustawie i wskazane przez regulatora krajowego (misja publiczna, wykaz zobowiązań) Zdobycie znaczącej pozycji na rynku i stałe podnoszenie wpływów (zysku) Wskazane przez organ założycielski i wynikające z jego zadań statutowych Sposób finansowania Środki publiczne (abonament, dotacje budżetowe), wpływy rynkowe, sprzedaż licencji programowych Sprzedaż powierzchni reklamowej, sprzedaż detaliczna, sprzedaż praw autorskich i licencji programowych Dotacje organu założycielskiego, sprzedaż egzemplarzy, reklama, sponsoring

67 Typy instytucji nadawczych: orientacja komunikacyjna
Media publiczne: orientacja heterodoksyjna wszechstronny i zrównoważony opis rzeczywistości - różne punkty widzenia i światopoglądy, dominacja treści poznawczych nad perswazyjnymi i rozrywkowymi (dążenie do obiektywizmu): dominacja dyskursu afirmującego interes publiczny i wartości systemu demokratycznego (pluralizm, otwartość, wolność słowa, szacunek dla prawa i każdej jednostki) zróżnicowana i zrównoważona pod względem gatunków oferta programowa, zaspokajające różne potrzeby i gusty. Media komercyjne: orientacja melodoksyjna - przedstawianie rzeczywistości z perspektywy „zwykłego człowieka”, zacieranie różnic światopoglądowych i podziałów społecznych (tradycyjne wartości moralne i cnoty), dominacja dyskursu afirmującego interes prywatny (właścicieli, reklamodawców) oraz postawy konsumpcjonistyczne (pieniądze, sława, kariera, sukces) - nacisk na sensację i niezwykłość, dominacja celów i treści rozrywkowych (infotainment, tabloidyzacja) nad poznawczymi, widowiskowość, dynamizm. Media społeczne (non-profit): orientacja ortodoksyjna - przedstawianie rzeczywistości z perspektywy wartości i dążeń organizacji założycielskiej, - dominacja dyskursu afirmującego interesy partykularne organizacji założycielskiej oraz korzyści społeczne płynące z ich realizacji ; - nacisk na cele i treści perswazyjne, propagandowa instrumentalizacja treści poznawczych i rozrywkowych

68 System społeczny: hierarchiczna budowa
Pod-system Pod-system Pod-system Pod-system Pod-system Pod-system Pod-system Pod-systen Pod system

69 System społeczny (pod)system polityczny (pod)system ekonomiczny
władze centralne, aparat państwowy, samorząd terytorialny określa cele i mobilizuje do ich realizacji (pod)system ekonomiczny Instytucje finansowe, przemysł, handel, rolnictwo, usługi, drobna wytwórczość Dostarcza środki i usługi służące zaspokajaniu potrzeb życiowych (pod) system kultury Instytucje i środowiska kulturotwórcze, edukacja i upowszechnianie kultury Kultywuje wzory i reguluje (redukuje, wzmacnia) napięcia (pod) system „wspólnot społecznych” Społeczności lokalne i regionalne, grupy i środowiska, rodzina, określa normy postępowania i wzajemne zobowiązania

70 Media masowe w systemie społecznym: główne zależności
(pod)system ekonomiczny instytucje finansowe, Przemysł, handel usługi (pod)system polityczny Władze centralne Aparat państwowy samorząd terytorialny (pod)system kultury Media masowe Nadawcy Przekazy Odbiorcy rynek Sfera publiczna obywatele konsumenci (pod) system „wspólnot społecznych” (społeczeństwo)

71 Media masowe w (po)nowoczesnym systemie społecznym: główne zależności
Rośnie strukturalne i funkcjonalne zróżnicowanie i współzależność podsystemów społecznych (każdy zależy od pozostałych), co zwiększa integralność całego systemu. Ale system jako całość w mniejszym stopniu determinuje zachowania jednostek (wolny wybór). Równocześnie rośnie autonomia, niezależność oraz indywidualizm poszczególnych jednostek, które w coraz większym stopniu chcą/muszą decydować o sobie we wszystkich obszarach systemu (politycznym, ekonomicznym, kulturalnym i społecznym). Samodzielność, samorealizacja i autokreacja staja się najwyższymi wartościami systemu. Podstawowym spoiwem strukturalnym i funkcjonalnym systemu staje się system komunikacji społecznej, w którym nadal główne znaczenie maja media masowe, choć ciągle rośnie rola komunikacji sieciowej. Rola i znaczenie, a więc władza, mediów masowych w systemie społecznym wynika z ich zdolności do tworzenia i wymiany zasobów niezbędnych do funkcjonowania poszczególnych elementów systemu (instytucji, grup, jednostek), czyli ekspozycji i uwagi. Ekspozycja widzialność Uwaga oglądalność źródło nadawca/przekaz odbiorca intencje: auto/prezentacja treści: świat przedstawiony reakcje: preferencje fakty, relacje, idee wiedza, emocje gratyfikacje 5. Nadawca określa treść ekspozycji i uwagi stosownie do swoich zadań i celu działania oraz potrzeb, interesów i dążeń podmiotów, między którymi pośredniczy (źródło, odbiorca).

72 Funkcje mediów masowych w (po)nowoczesnym systemie społecznym
Funkcje mediów i komunikowania masowego to działania, które polegają na tworzeniu i wymianie zasobów (ekspozycji i uwagi) między elementami systemu. Główne funkcje w sumarycznym ujęciu: 1. Informacja - powiadamianie o istotnych wydarzeniach w bliższym (kraj, region) i dalszym (świat) otoczeniu; - wskazywanie na stosunki władzy, konflikty i zależności społeczne; - wspomaganie innowacji, adaptacji i postępu w różnych dziedzinach. Korelacja: - interpretowanie i komentowanie znaczenia wydarzeń i informacji (szanse i zagrożenia), - ustalanie hierarchii ważności i statusu wydarzeń, zagadnień, ludzi, instytucji; - wskazywanie wzorów zachowań i ról społecznych (tożsamość, kompetencje społeczne); - budowanie konsensusu wokół najważniejszych celów społecznych (spoistość społeczna) - koordynowanie odrębnych działań (kapitał społeczny, efektywność). 3. Ciągłość: - wyrażanie dominującej kultury (tradycji), uznanych subkultur oraz zmian kulturowych; - wzmacnianie wspólnych wartości, uznawanych norm i autorytetów. 4. Rozrywka: - redukcja napięcia społecznego (relaks, łagodzenie nastrojów, dostarczanie przyjemności), - pobudzanie wyobraźni, stymulowanie kreatywności, ekscytujących przeżyć. 5. Mobilizacja: - pobudzanie do aktywnego uczestnictwa w różnych dziedzinach systemu, - wspieranie kampanii w imię celów w sferze polityki, kultury, życia społecznego (reklama komercyjna, polityczna, społeczna,)

73 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład - X Komunikowanie i media masowe w demokratycznym systemie politycznym Komunikacja polityczna

74 Media masowe w demokratycznym systemie politycznym
p a ń s t w o (system) INSTYTUCJE EKONOMICZNE racjonalny wybór LIDERZY POLITYCZNI S F E R A P U B L I C Z A poparcie SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE uczestnictwo OPINIA PUBLICZNA zainteresowanie s p o ł e c z e ń s t w o (świat życia) WŁADZE PAŃSTWOWE I SAMORZADOWE MEDIA PRZEKAZY - informacja - edukacja - perswazja - rozgłos - debata AUDYTORIA O B Y W A T E L E społeczeństwo

75 Media masowe w demokratycznym systemie politycznym:
Doktryna wolności słowa Człowiek jest istotą rozumną (rozsądną) – ma zdolność odróżniania prawdy od fałszu, wyboru najlepszych rozwiązań; nikt, zwłaszcza państwo nie może ograniczać swobody wyboru jednostki, ma zostawić ją w spokoju by kierowała się własnym rozsądkiem (laissez faire). Wolne media jako „wolny rynek idei” (sfera publiczna) – przestrzeń gdzie każdy może swobodnie wyrażać swoje poglądy oraz poznać poglądy innych i dokonać swobodnego wyboru najlepszych rozwiązań (wolne media jako forum pluralizmu politycznego i światopoglądowego); Wolne media jako „pies łańcuchowy demokracji” - strzegą demokracji i praw obywatelskich przed samowolą władzy i jej wynaturzeniami (korupcja, nepotyzm, arogancja, znieczulica, biurokracja, itp..) (wolne media jako czwarta władza) 4. Granice wolności mediów – ochrona: sfery prywatności, reputacji i dobrego imienia, porządku publicznego i bezpieczeństwa państwa, tajemnicy państwowej; zwalczanie – obsceniczności, pornografii, nawoływania do niepokojów społecznych

76 Doktryna „społecznej odpowiedzialności” mediów (1)
Okoliczności podważające zasadność doktryny liberalnej w sferze mediów: Rozwój mediów i koncentracja ich własności uczyniły z nich potężny czynnik wpływu na społeczeństwo (silniejszy niż władza państwowa), leżący poza demokratyczną kontrolą (władza właścicieli mediów) Komercjalizacja mediów sprawia, że kierują się bardziej interesem prywatnym (żądzą zysku) niż interesem publicznym Człowiek nie jest istotą w pełni rozumną, jest podatny na wpływy i manipulacje, łatwo poddaje się emocjom, 4. Media nadużywają wolności i nie ponoszą za to odpowiedzialności. Procesy sądowe (np. o ochronę dóbr osobistych) są przez nie traktowane jako zagrożenie demokracji. Głównym zagrożeniem dla wolności i niezależności mediów są dziś nie tyle presje polityczne, co zależność od reklamodawców i wielkich korporacji (mających udziały we własności mediów)

77 Doktryna „społecznej odpowiedzialności” mediów (2)
Założenia doktryny „społecznej odpowiedzialności” mediów: 1. Obowiązek - każdemu prawu odpowiada określone zobowiązanie, wolności mediów - ich powinności wobec społeczeństwa (odbiorców), 2. Samoregulacja - zasadą działania mediów odpowiedzialnych jest oparcie się na dobrowolnie przyjętych zobowiązaniach etycznych (kodeksach) 3. Interes publiczny - podstawą zobowiązań nadawcy oraz zgłaszania wobec mediów roszczeń różnych grup, środowisk czy instytucji jest dobro ogółu, 4. Społeczna kontrola mediów – grupy i organizacje społeczne monitorują media, zgłaszają postulaty i roszczenia, dochodzą swoich praw lub krzywd na drodze sądowej (podstawa roszczeń to związek przyczynowo-skutkowy między działaniem mediów a skutkiem społecznym) 5. Subsydiarna rola państwa – państwo poprzez akty prawne i organ regulacyjny powinno wspierać mechanizmy samoregulacji i społecznej kontroli mediów. Gdy zawodzi samoregulacja państwo ma prawo do ingerencji w sferę działania mediów.

78 Media masowe jako pośrednik między światem polityki i społeczeństwem obywatelskim
1.Media masowe są głównym ogniwem komunikacji politycznej i stanowią główny obszar współczesnej sfery publicznej. Swoją rolę pośrednika w komunikacji politycznej realizują poprzez (standardowe formy przekazu): (a) informowanie o działaniach polityków i wydarzeniach w sferze polityki (b) ujawnianie i nagłaśnianie działań politycznych sprzecznych z prawem, interesem publicznym, uznawanymi normami (skandale, afery); (c) udzielanie głosu politykom, liderom i autorytetom społecznym; (d) wyjaśnianie i analizowanie działań instytucji politycznych i ich skutków, (e) wyrażanie nastrojów społecznych oraz klimatu opinii publicznej (f) organizowanie debat i dyskusji publicznych między przedstawicielami świata polityki i społeczeństwa obywatelskiego (g) dostarczanie wiedzy o prawach i swobodach obywatelskich oraz najlepszych sposobach korzystania z nich. 2. Rola mediów w porozumiewaniu się polityków ze społeczeństwem rośnie, a cała komunikacja polityczna podlega wymogom „logiki mediów” (ich interesom i zasadom działania), co prowadzi do postępującej mediatyzacji polityki, .a nawet mediokracji.

79 Mediatyzacja polityki: Stosunek polityków do mediów(1):
Politycy chcą pojawiać się w mediach i być pokazywani w korzystnym świetle (efekt ekspozycji) – media to podstawowy środek kontaktu ze społeczeństwem, umożliwiający im przedstawienie swojego wizerunku i stanowiska politycznego. Aby dobrze „wypaść” w mediach politycy aranżują rozmaite pseudozdarzenia (konferencje prasowe, wizyty, spotkania, udział w uroczystościach i ceremoniach), tak zaplanowane i zorganizowane, aby skupić uwagę mediów, a poprzez swoją atrakcyjność zapewnić politykom należyty rozgłos i pokazać ich w korzystnym świetle. Oficjalna otwartość i jawność instytucji politycznych wobec mediów to często fasada skrywająca „za zamkniętymi drzwiami” rzeczywiste mechanizmy decyzyjne, rozgrywki personalne i grę partyjnych interesów. Politycy zwykle zarzucają mediom brak obiektywizmu i tendencyjność w sposobie relacjonowania ich działań – że media pokazują ich rzadziej i gorzej niż innych polityków (efekt wrogich mediów) Wzrost znaczenia marketingu politycznego (spin doctors, „kręcący doktorzy”, „krętacze”)

80 Mediatyzacja polityki: stosunek mediów do polityki (podejście krytyczne) (2)
1. Wypaczony obraz polityki prowadzi do kryzysu komunikacji publicznej, czyli: (a) personalizacji polityki – atrakcyjność, temperament i zachowania polityka są ważniejsze od jego racji, argumentów i procedur (b) depolityzacji i dramatyzacji sposobu relacjonowania polityki – polityka to walka, konflikt, rywalizacja, albo korupcja i skandal, ale nie praca, poszukiwanie kompromisu, rozwiązań problemów społecznych. (c) fragmentacji wypowiedzi polityków – dla zdynamizowania narracji wybiera się efektowne lub napastliwe powiedzenia, wyrwane z kontekstu, a pomija rzetelną argumentację i wyjaśnienia., (d) zawężenia pola widzenia do oficjalnej polityki – marginalizacja obywateli i organizacji społecznych, mniej wprawnych w retoryce i erystyce. 2. Sondażokracja -nadmierne poleganie na sondażach oraz wybiórcze manipulowanie ich wynikami – branie za prawdę opinii oderwanych od faktów i wiedzy, opartej na medialnym obrazie polityki (wiarygodność polityka = jego popularność) 3. Zamknięcie sfery publicznej i jej przekształcenie w arenę walki politycznej, a społeczeństwo obywatelskie w widownię. Prawdziwa sfera publiczna jest otwarta dla społeczeństwa, medialna jest otwarta tylko dla tych, których dopuszczają media (władza mediów nad politykami). 9. Efekty spaczonego obrazu polityki to: cynizm publiczny (spadek wiary w reprezentatywność systemu politycznego) oraz apatia polityczna (spadek zainteresowania polityką

81 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład XI Komunikowanie i media masowe w gospodarce rynkowej

82 Media masowe w systemie gospodarki rynkowej
zakup (decyzje nabywców) RYNEK REKLAM chęć posiadania RYNEK TOWARÓW I USŁUG (RYNEK KONSUMPCYJNY) zainteresowanie RYNEK PRZEKAZÓW Świadomość marki INSTYTUCJE EKONOMICZNE Producenci i dostawcy reklam MEDIA Przekazy - rerklama - sponsoring - Promocja - Product placement Audytoria K O N S U M E N C I społeczenstwo

83 Dylematy rozwiniętego systemu ekonomicznego (rynek towarów i usług)
1. Rosnąca wydajność (ilość i jakość) produkcji zwiększa podaż towarów ponad rzeczywiste potrzeby (i możliwości zakupu, popyt) różnych grup społecznych. 2. Stabilizacja popytu ogranicza obrót rynkowy i hamuje wzrost gospodarki (produkcji, handlu, usług, zatrudnienia, płac). Aby zwiększyć obrót rynkowy należy stymulować popyt poprzez (rola mediów): (a) skrócenie „cyklu życia produktu” – produkt kończy swój cykl życie nie przez zużycie fizyczne, tylko przez „zużycie moralne”, tzn. gdy na rynku pojawi się nowa, lepsza wersja tego produktu, dotychczasowa staje się starą i gorszą (cykl życie reguluje nie wartość użytkowa produktu, ale producent i działania promocyjne) (b) rozbudzanie konsumpcyjnych potrzeb społeczeństwa – poziom konsumpcji (konsumpcyjny styl życia) świadczy o statusie społecznym, aby go utrzymać należy ciągle podnosić poziom konsumpcji, czyli nabywać nowe i wymieniać stare (moralnie zużyte) dobra. Kogo na to nie stać, ten ma niski status – pokaż, że stać się (markowe rzeczy = jesteś tego wart).

84 Czynniki określające pozycję nadawcy na rynku reklam – ekonomia uwagi
Media (nadawcy) sprzedają uwagę odbiorców skupioną na ok. przestrzeni (powierzchnia, czas), gdzie może pojawić się reklama Cena sprzedaży uwagi odbiorców zależy od ich liczby i składu socjo-demograficznego – płci, wieku, miejsca zamieszkania, zasobność, profilu konsumpcji, itp., a także od dostępności ofert konkurencyjnych mediów Odbiorcy współtworzą wartość rynkową swojej uwagi poprzez sposób odbioru mediów (intensywność kontaktu, preferencje tematyczne, gusty i upodobania, podatność na reklamy, itp.), który jest dokładnie badany i mierzony Nadawcy współtworzą wartość rynkową uwagi odbiorców poprzez atrakcyjność oferty – na ile ich przekazy bardziej skupiają uwagę pożądanej grupy odbiorców, niż oferta innych mediów adresowana do tej samej grupy (targetu) Dla nadawcy przekazem jest reklama (na niej zarabia), a kosztem - program (generuje wydatki); dla odbiorcy przekazem jest program (dostarcza satysfakcji), a kosztem - reklama (utrudnia odbiór) Aby zwiększyć skuteczność reklamy, nadawcy plasują reklamowane produkty w treści przekazów (product placement) oraz na wszelkie możliwe sposoby propagują konsumpcyjny styl życia w różnych publikacjach i programach

85 Czynniki określające pozycję nadawcy na rynku przekazów
przekaz nadawca atrakcyjność oferty koncentracja własności pozycja na rynku wielkość i wartość audytorium wpływy z reklam odbiorca rynek Konkurowanie różnych nadawców na tym samym rynku i o tych samych odbiorców prowadzi do upodabniania się ich oferty i sposobu działania (konwergencja kanałów) 2. Walka konkurencyjna prowadzi do eliminacji ofert (i nadawców) mniej atrakcyjnych, czyli dominacji na rynku jednego nadawcy (monopol) lub kilku (oligopol) – paradoks: konkurencja niszczy konkurencję i wolny rynek 3. Czynnikiem wzmagającym konkurencję jest różnicowanie ofert, tzn. rozwój mediów wyspecjalizowanych tematycznie (dywergencja kanałów) – im silniejsi nadawcy, tym bogatszy „bukiet” wyspecjalizowanych kanałów i ofert. 4. Wzrost różnorodności kanałów jest zawsze mniejszy niż wzrost różnorodności oferowanych w nich treści – im więcej pluralizmu (kanałów), tym mniej pluralizmu (treści)

86 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład XII Komunikowanie i media masowe a stosunki władzy i podmiotowość społeczna

87 Rola mediów masowych w (po)nowoczesnym systemie społecznym
Władza polityczna (hegemonia) podmiotowość społeczna (konsumpcjonizm) obywatele konsumenci 1. Media umacniają stosunki władzy i panowania systemu politycznego nad społeczeństwem: utrzymują hegemonię systemu przy zachowaniu praw obywatelskich 2. Media definiują podmiotowość jednostki poprzez jej konsumpcję, styl życia, czyli pozycję na rynku: przekształcają wolnego obywatele w suwerennego konsumenta System polityczny System ekonomiczny Media Przekazy odbiorcy System „wspólnot społecznych”

88 Stosunki władzy i panowania: hegemonia
1. W systemie społecznym utrzymują się napięcia i konflikty między uprzywilejowaną mniejszością (klasa panująca), a upośledzoną większością (klasy podporządkowane). 2. Klasa panująca utrzymuje hegemonię nie siłą, tylko przez „przyzwolenie” klas podporządkowanych, czyli „wytwarzanie zgodny” (konsensu) na przywództwo e klasy panującej: upośledzona większość akceptuje władzę uprzywilejowanej mniejszości. 3. Stosunki panowania (hegemonia) opierają się patriarchalnej koncepcji ładu społecznego: dominacji mężczyzn, tradycyjnym modelu rodziny, religii, autorytetach, indywidualnej przedsiębiorczości, własność prywatnej, kapitalizmie. 4. W świecie przedstawianym w mediach dyskursy hegemoniczne (podtrzymujące ład społeczny) zajmują pozycję dominującą nad dyskursami grup upośledzonych. Dyskursy legitymizujące hegemonię są tak wbudowane w przekazy by wyznaczały preferowany sposób ich odczytania - nosicielami dyskursu dominującego są postacie pierwszoplanowe oraz schematy fabularne. 5. W przypadku ostrego konfliktu politycznego dyskursy opozycyjne podlegają kooptacji - są włączane do dyskursu dominującego (ich reprezentanci pojawiają się w rolach protagonistów, mocodawców, pomocników; rzadziej w roli arbitra), co prowadzi do pacyfikacji opozycji i łagodzenia napięć

89 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład XIII Oddziaływanie i efekty mediów: wpływ na interakcje społeczne

90 Teoria efektów minimalnych (Joseph Klapper)
1. Zazwyczaj Komunikowanie masowe nie stanowi ani koniecznej, ani wystarczającej przyczyny efektów występujących wśród audytorium, lecz raczej funkcjonuje jako jeden z całego zespołu czynników, a jego wpływ jest przez ten zespół czynników zapośredniczony. 2. Czynniki pośredniczące zwykle czynią z komunikowania masowego siłę działającą na rzecz utrwalania istniejących warunków, postaw i zachowań (status quo), a nie przyczynę ich zmiany . 3. Gdy komunikowanie masowe oddziałuje na rzecz zmiany, prawdopodobnie: (a) czynniki pośredniczące nie działają i skutek mediów ma charakter bezpośredni, albo (b) czynniki pośredniczące, które normalnie umacniają istniejące warunki, teraz same działają na rzecz ich zmiany. 4. Niekiedy komunikowanie masowe wydaje się powodować bezpośrednie efekty lub bezpośrednio i samoistnie oddziaływać w sferze psychofizycznej. 5. Efekty komunikowania masowego zależą od różnych aspektów mediów, zawartości i konstrukcji przekazów lub od sytuacji komunikacyjnej (np. źródło informacji, klimat opinii publicznej i temu podobne).

91 Media masowe a interakcje społeczne: teoria dwustopniowego przepływu informacji i idei
informacje i idee rozpowszechniane przez media docierają najpierw do bardziej aktywnych odbiorców (przywódcy opinii) a następnie są przekazywane przez nich mniej aktywnym jednostkom w ich otoczeniu (naśladowcy) Przywódcy opinii wywierają „wpływ osobowy” na otoczenie dzięki temu, że są osobami towarzyskimi (łatwo nawiązują kontakty), żywo interesują się jakąś dziedziną spraw i bardziej aktywnie korzystają z mediów (czerpiąc z nich wiedzę dotyczącą tej dziedziny). Ich opinie o treściach zawartych w mediach, wyrażane spontanicznie, wpływają (często nieświadomie) na oceny i reakcje innych osób Wpływy osobowe przywódców opinii stanowią integralny element całego układu interakcji w małych grupach społecznych, które filtrują, osłabiają bądź wzmacniają oddziaływanie mediów. przywódcy opinii mogą mieć swoich przywódców, a przepływ informacji i idei często jest wielostopniowy w efekcie dość mocno komplikując zależności między oddziaływaniem mediów i rozmaitymi wpływami osobowymi. 1 5 6 nadawca przekaz 2 10 7 3 9 4 8

92 Media masowe a interakcje społeczne: teoria spirali milczenia
Opinia dominująca poparcie opinii odmiennej w mediach w interakcjach społecznych liczba ludzi rezygnujących z otwartego wyrażania poparcia dla opinii odmiennej Opinia publiczna to zbiór publicznie wyrażanych w danej społeczności opinii dotyczących spraw publicznych, kontrowersyjnych i ważnych dla tej społeczności. Formowanie się i zmiana opinii publicznej odbywa się pod wpływem informacji czerpanych z mediów. Zwolennicy określonego poglądu w kwestii budzącej kontrowersje tracą stopniowo ochotę do publicznego wyrażania swojej opinii (stanowiska) gdy dowiadują się z mediów, że zmienia się klimat opinii publicznej wokół tej kwestii, tzn. ich punkt widzenia, wcześniej otwarcie popierany przez licznych zwolenników, teraz traci na znaczeniu i jest rzadziej popierany, zaczyna natomiast dominować pogląd przeciwny, który według mediów zyskuje coraz szersze poparcie i coraz liczniejsze grono zwolenników.

93 Mechanizm powstawania spirali milczenia
Pod wpływem informacji dostarczanych przez media ludzie uznają wagę danej kwestii i wyrabiają sobie pogląd na nią, co umożliwia im publiczne zajęcie stanowiska Ludzie starają się poznać rozkład opinii publicznej w danej kwestii (ilu jest za, a ilu przeciw), a zwłaszcza dominujący „klimat opinii”, czyli co sądzi większość (często jednak większość myli się co do klimatu opinii – pluralistyczna ignorancja) Jednostki tych chętniej wyrażają dany pogląd, im bardziej są przekonane, że podziela go większość i ciągle przybywa jego zwolenników, gdy tych ubywa – słabnie gotowość do publicznego popierania tego poglądu Wpływ mediów masowych na postrzeganie rozkładu i kierunek ewolucji opinii publicznej rośnie wtedy, gdy spełniają one trzy warunki: (a) dana opinię przedstawiają zgodnie jako dominującą (konsonans); (b) informacje o tym pojawiają się w mediach częściej niż zwykle; (c) dochodzi do ciągłej kumulacji informacji 5. Gdy jednostka dowiaduje się, że jej stanowisko traci poparcie społeczne i zaczynają dominować zwolennicy przeciwnego stanowiska, traci ochotę do publicznego wyrażania tego stanowiska, obawiając się negatywnych reakcji otoczenia, a nawet społecznej izolacji (konformizm). 6. Milczenie zwolenników danego poglądu media przedstawiają jako dowód na zmianę rozkładu opinii publicznej i rosnącą dominację przeciwnego poglądu.

94 do wiedzy o komunikowaniu
Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu Maciej Mrozowski wykład XIV Oddziaływania i efekty mediów: wybrane teorie

95 Relacje: media masowe – odbiorcy – efekty
Podejście tradycyjne (teorie aktywnych mediów): co media robią z ludźmi - ustalanie porządku dziennego luka wiedzy Podejście nowoczesne (teorie aktywnych odbiorców): co ludzie robią z mediami - podejście użytkowania i korzyści, analiza recepcji. Podejście całościowe (teorie efektów długotrwałych): interakcja media – społeczeństwo - społeczne uczenie się - kształtowanie głównego nurtu kultury

96 Efekty mediów: ustalanie porządku spraw (agenda setting)
Co media robią z ludźmi 1. Media nie mają wpływu na to, co ludzie myślą, a więc na ich poglądy i opinie, mają jednak wpływ na to, o czym ludzie myślą, czyli mogą skupiać ich uwagę na jednych sprawach i tym samym odwracać ją od innych. 2. Porządek spraw w mediach (hierarchię ważności) określa sposób wyeksponowania informacji (przekazów) dotyczących tych spraw w całej ofercie nadawcy (miejsce i rozmiar relacji, środki formalne, język, oprawa graficzna, itp..) 3. Czynniki warunkujące rolę mediów w procesie ustalania porządku spraw: SYSTEM MEDIA SPOŁECZEŃSTWO Selektywna percepcja potrzeby i zainteresowania Porządek spraw aktorów/instytucji systemu selekcja informacji presja źródeł informacji Porządek spraw w mediach Porządek spraw w opinii publicznej

97 Efekty mediów: luka wiedzy (knowledge gap)
Co media robią z ludźmi Oczekiwania, że media będą niwelować różnice zasobów wiedzy, którymi dysponują różne jednostki i grupy społeczne nie sprawdzają się. W pewnych dziedzinach można zauważyć zmniejszenie się dysproporcji zasobów wiedzy, jednak w przypadku wiedzy ważnej dla funkcjonowania jednostki w systemie społecznym dysproporcje te nie tylko się utrzymują, ale nawet rosną. Dysproporcje te są silnie skorelowane z różnicami statusu społeczno-ekonomicznego i poziomem wykształcenia (kompetencja komunikacyjna). Zależność ta doprowadziła badaczy do sformułowania generalnej reguły, która głosi, iż: „W miarę jak ilość informacji, którymi media masowe zalewają społeczeństwa, wzrasta, odłamy ludności o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym przejawiają tendencję do przyswajania tych informacji w szybszym tempie niż odłamy o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, tak iż luka w zakresie wiedzy miedzy tymi odłamami raczej się zwiększa niż maleje” Nowe media (komputer, internet) niwelują lukę wiedzy na niższym poziomie, ale powiększają na wyższym – rodzi się efekt „cyfrowego podziału” (digital divide) wykluczającego grupy społecznie upośledzone z wyższych rejonów społeczności sieciowej.

98 Efekty mediów: luka wiedzy – zamknięta i otwarta
Co media robią z ludźmi Luka zamknięta Dotyczy zagadnień stosunkowo prostych, gdzie istnieje próg pełnego poinformowania. Uprzywilejowani osiągają go szybciej, upośledzani wolniej, ale po jakimś czasie luka się zamyka (np. reformy administracji, zasady ruchu drogowego, rozliczenia podatkowe, moda, stosowanie kart płatniczych, itp.). Różnice mają charakter przejściowy, ale efekty mogą być dłuższe (np. skutki złych decyzji i wyborów) Luka otwarta Dotyczy skomplikowanych zagadnień społecznych, ekonomicznych, politycznych, kulturalnych, gdzie nie ma progu pełnego poinformowania a akumulacja wiedzy ma charakter ciągły. Wiedza ta ułatwia adaptację społeczną, zwiększa szanse na rynku pracy i uczestnictwo społeczne. Uprzywilejowani szybciej powiększają jej zasób i poprawiają swoją pozycję społeczną niż upośledzeni – różnice społeczne rosną dostęp do informacji i wiedzy uprzywilejowani upośledzeni czas dostęp do informacji i wiedzy uprzywilejowani upośledzeni czas

99 Co ludzie robią z mediami
Aktywni odbiorcy: podejście użytkowania i korzyści (uses and gratifications) Co ludzie robią z mediami Podstawowe założenia Odbiorcy mediów są aktywni – użytkują media w sposób celowy, dążąc do osiągnięcia korzyści Motywem aktywności odbiorczej są potrzeby - gratyfikacje oczekiwane i gratyfikacje poszukiwane Media masowe konkurują z innymi źródłami zaspokajania potrzeb (funkcjonalna alternatywa) Ludzie w większości są świadomi własnych zainteresowań i motywów korzystania z mediów Ludzie wykorzystują media „po swojemu”, tzn. przypisują przekazom własne znaczenia i emocje (z tych samych przekazów mogą czerpać całkiem inne gratyfikacje

100 Co ludzie robią z mediami
Aktywni odbiorcy: podejście użytkowania i korzyści – uzyskiwane gratyfikacje Co ludzie robią z mediami I n f o r m a c j a: dowiadywanie się o istotnych zdarzeniach oraz warunkach w otoczeniu, społeczeństwie i na świecie, poszukiwanie rady w sprawach praktycznych lub przy wyborze opinii czy podejmowaniu decyzji, zaspokajanie ciekawości i ogólnych zainteresowań, uzyskiwanie poczucia bezpieczeństwa dzięki zdobytej wiedzy. P o c z u c i e t o ż s a m o ś c i: znajdywanie potwierdzenia słuszności indywidualnego systemu wartości, znajdywanie modeli zachowań, identyfikowanie się z wartościowymi postaciami (w mediach), możliwość wczucia się w czyjeś Ja, w osobowość drugiego człowieka. I n t e g r a c j a i i n t e r a k c j a s p o ł e c z n a: uzyskiwanie wglądu w warunki życia innych, empatia społeczna, identyfikowanie się z innymi i uzyskiwanie poczucia przynależności, znajdywanie tematów do konwersacji i nawiązania interakcji społecznej, zyskiwanie substytutu rzeczywistego towarzystwa, pomoc w wypełnianiu ról społecznych, umożliwianie jednostce kontaktu z rodziną, przyjaciółmi oraz całym społeczeństwem. R o z r y w k a: ucieczka od rzeczywistości lub odwrócenie uwagi od problemów, relaks, uzyskiwanie wewnętrznego zadowolenia kulturalnego lub estetycznego, wypełnianie czasu, emocjonalne rozluźnienie, seksualne pobudzenie.

101 Co ludzie robią z mediami
Aktywni odbiorcy: analiza recepcji Co ludzie robią z mediami „Recepcja” to wytwarzanie znaczeń w wyniku wzajemnego oddziaływania między określonym przekazem (typem przekazów) i odbiorcą (kategorią odbiorców). Odbiorcy ci nie odczytują znaczenie przekazu, ale je współtworzą lub wytwarzają na nowo, przypisując przekazowi „swoje” znaczenia. przekaz (struktura dyskursywna) odbiorca (orientacja dyskursywna) znaki, kody, języki, treść płeć, wiek, wykształcenie, warunki życia konwencja gatunkowa kompetencja komunikacyjna polisemiczna struktura dyskursów ramy odniesienia (gust, potrzeby, wartości) intencja i ideologia przekazu sytuacja społeczno-ekonomiczna (styl życia) kontekst (inne przekazy, medium) wspólnoty interpretacyjne (grupa odniesienia) styl recepcji (dekodowanie - interpretacja) Wielość czynników po stronie przekazu i po stronie odbiorcy sprawia, że recepcja (interakcja i interpretacja przekazu) mogą przebiegać bardzo różnie: ten sam przekaz przez różnych odbiorców może być interpretowany zupełnie inaczej.

102 Co ludzie robią z mediami
Aktywni odbiorcy: analiza recepcji Co ludzie robią z mediami Interakcja przekaz – odbiorca przebiega wg kontinuum zanurzenie w przekaz dystans do przekazu emocjonalne zaangażowanie intelektualny dystans kobiety opery mydlane, melodramat mężczyźni mężczyźni sport, sensacja kobiety Modelowe sposoby recepcji (typy dekodowania przekazu): Dekodowanie preferowane – odbiorca rozumie i akceptuje intencję przekazu i interpretuje jego sens ideologiczny zgodnie z dyskursem w nim dominującym Dekodowanie negocjowane – odbiorca częściowo rozumie i akceptuje intencję przekazu, interpretując przekaz częściowo zgodnie z dyskursem dominującym a częściowo za pomocą innych dyskursów (swojego, grupy odniesienia, itp..) Dekodowanie opozycyjne – odbiorca rozumie ale nie akceptuje intencji przekazu, dyskursowi dominującemu przeciwstawiając inną (własną, opozycyjną) perspektywę dyskursywną

103 Efekty mediów: teoria społecznego uczenia się agresji
Interakcje media - społeczeństwo Teoria wyjaśnia mechanizm uczenia się różnych zachowań, ale najwięcej uwagi poświęca agresji. Zakłada, że nie jest ona cechą wrodzoną tylko nabytą. Media dostarczają wzorów zachowań społecznych, w tym również zachowań agresywnych, ponadto mogą zachęcać do naśladowania tych wzorów w życiu realnym, czyli modelować, aktywizować i wzmacniać zachowania agresywne w różnych sytuacjach społecznych. Cały proces społecznego uczenia się agresji obejmuje dwie fazy. Obie przebiegają pod wpływem uwarunkowań i czynników społecznych, wśród których media grają istotną rolę – jako samoistne i pośredniczące czynniki wpływu. Te fazy to: (a) modelowania zachowań agresywnych (b) aktywizowanie i wzmacnianie zachowań agresywnych

104 Interakcje media - społeczeństwo
Teoria społecznego uczenia się agresji – modelowanie zachowań agresywnych Interakcje media - społeczeństwo Częste oglądanie przemocy w mediach (telewizja, kino, internet) wywołuje wśród odbiorców, zwłaszcza młodocianych, cztery różne efekty : 1. uczy agresywnych sposobów postępowania – pokazuje różne formy przemocy i utrwala przekonanie, że są one skutecznym sposobem działania, świadczącym o pomysłowości i zaradności człowieka; 2. osłabia hamulce powstrzymujące przed stosowaniem przemocy – pokazując, że dzięki przemocy dobro triumfuje nad złem, a agresja jest często akceptowanym, nawet pożądanym sposobem rozwiązywania problemów, zmienia jej kwalifikację moralną; 3. znieczula i przyzwyczaja do przemocy – częste oglądanie przemocy przestaje robić wrażenie na widzach, ich reakcje emocjonalne słabną, potrzebują oni coraz silniejszych podniet (tzn. bardziej wyrafinowanej przemocy), a samą przemoc zaczynają traktować jako coś zwyczajnego; 4. utrwala zniekształcony obraz rzeczywistości – widzowie dochodzą do przekonania, że przemoc i agresja są na porządku dziennym, stale zagrażają ich bezpieczeństwu, że ryzyko stania się ofiarą przemocy jest duże, stają się więc bardziej podejrzliwi i nieufni wobec innych ludzi.

105 Interakcje media - społeczeństwo
Teoria społecznego uczenia się agresji – aktywizowanie i wzmacnianie zachowań agresywnych Interakcje media - społeczeństwo Mechanizm aktywizowania i wzmacniania zachowań agresywnych uruchamiają dwojakiego rodzaju bodźce: - doświadczenia awersyjne (mała rola mediów) - doświadczenie przemocy, obrazy i zniewagi, niepowodzenia i trudności życiowe, deprywacja, frustracje, stresy, itp., - pobudki i zachęty ze strony otoczenia (duża rola mediów), w tym zwłaszcza: (a) uległość wobec norm i oczekiwań społecznych (konformizm, „agresja posłuszna”) (b) instytucjonalne uprawomocnienie (legalność działania, obowiązek służbowy), (c) anonimowość ofiary (brak bezpośredniego kontaktu z ofiara), (d) spodziewane korzyści (nagroda, respekt, status, poprawa samopoczucia), (e) brak skuteczniejszego sposobu działania, (f) naśladowanie atrakcyjnych wzorców osobowych, (g) odczłowieczenie (stygmatyzacja, dehumanizacja) ofiary.

106 Interakcje media - społeczeństwo
Teoria społecznego uczenia się agresji – wzmacnianie zachowań agresywnych Interakcje media - społeczeństwo Zachowanie agresywne jest jedną z wielu możliwych reakcji na doświadczenia awersyjne oraz pobudki i zachęty ze strony otoczenia. Wybór agresywnego działania jest wynikiem kalkulacji porównującej jego pozytywne (osiągnięcie celu) i negatywne (kara, straty własne, dezaprobata otoczenia) konsekwencje. Media mają istotny wpływ na owa kalkulację – (współ)kształtują wyobrażenia, często fałszywe, o możliwych konsekwencjach agresji, o granicach społecznej tolerancji dla przemocy, o jej skuteczności jako środka rozwiązywania różnych problemów. Media dostarczają sposobów usprawiedliwiania agresji – przez religię, ideologię, dobro ogółu (wyższe względy), stereotypy i uprzedzenia, prowokacyjne zachowanie ofiar, sprawiedliwość, itp.. Jednak głównie: przyzwyczajają do agresji, desensytyzują na ból innych, banalizują zło. Szukanie pomocy kogoś innego praca, osiągnięcia wycofanie się, rezygnacja AGRESJA zaburzenia psychosomatyczne samo-znieczulenie (alkohol, narkotyk) konstruktywne rozwiązanie problemu Emocjonalne pobudzenie Przewidywanekonsekwencje Doświadczenia awersyjne Pobudki i zachęty

107 Teoria kultywowania głównego nurtu kultury (mainstreaming)
Interakcje media - społeczeństwo Długotrwałe oglądanie telewizji sprzyja kultywowaniu (kształtowaniu i umacnianiu) wśród odbiorców przekonań co do natury świata społecznego zgodnych ze stereotypowym, zniekształconym i wybiórczym obrazem rzeczywistości ukazywanym w programach telewizyjnych (informacjach i artystycznych) Koncepcja mainstreamingu opiera się na trzech założeniach: telewizja zajmuje centralne i eksponowane miejsce w życiu codziennym – zdominowała całe „symboliczne środowisko”, a przedstawiana w niej rzeczywistość zastępuje bezpośrednie doświadczenie oraz inne źródła wiedzy o świecie; mimo bogactwa i pozornej różnorodności oferty programowej telewizja (zwłaszcza komercyjna) przedstawia bardziej spójny i zniekształcony niż w innych mediach obraz rzeczywistości, służący utrzymaniu konwencjonalnych przekonań, zachowań i hierarchii społecznych. telewizyjne audytoria odbierają ten obraz w sposób mało selektywny i krytyczny. Oglądanie telewizji jest dla nich czynnością niemal tak rytualną, jak praktyki religijne, tyle że uprawianą z większą regularnością. Dzięki temu odbiorcy przejmują i przyswajają kultywowane przez telewizję przekonania, wartości, definicje tego, co dobre i co złe, kto ma władzę i autorytet, itp.

108 Interakcje media - społeczeństwo
Teoria kultywowania głównego nurtu kultury (mainstreaming) Interakcje media - społeczeństwo Empiryczna weryfikacja teorii opiera się na porównawczej analizie trojakiego rodzaju wskaźników kulturowych: profilów świata przedstawionego – stopnia spójności wybranych cech obrazu świata przedstawionego (np. przemocy, stereotypów płciowych, zachowań społecznych, itp.) w różnych przekazach; natężenia efektu kultywacji – stopnia zbieżności wyobrażeń na temat rzeczywistości realnej z profilami świata przedstawionego wśród intensywnych i sporadycznych odbiorców telewizji; obiektywnych wskaźników rzeczywistości – zbieżności profilu świata przedstawionego w telewizji z natężeniem danych cech w świecie rzeczywistym. Im więcej czasu odbiorcy poświęcają telewizji i im bardziej obraz świata przedstawionego odbiega od rzeczywistości, tym bardziej ich wyobrażenia o społeczeństwie i jego problemach odzwierciedlają świat przedstawiony w telewizji, a nie otaczającą ich rzeczywistość. Pytani o rzeczywistość społeczną, widzowie zagorzali (oglądający telewizję ponad cztery godziny dziennie) często udzielają „odpowiedzi telewizyjnej”, tzn. opartej na wyobrażeniach o rzeczywistości czerpanych z telewizji, natomiast widzowie umiarkowani (oglądający telewizję mniej niż dwie godziny dziennie) opisują rzeczywistość na podstawie doświadczeń społecznych (własnych obserwacji i rozmów z innymi ludźmi) Zagorzali widzowie mają podobne wyobrażenia o rzeczywistości, widzowie umiarkowani maja bardziej zróżnicowane poglądy na rzeczywistość.


Pobierz ppt "Wprowadzenie do wiedzy o komunikowaniu"

Podobne prezentacje


Reklamy Google