Odżywiaj się zdrowo - zapobiegaj chorobom

Prezentacja na temat: "Odżywiaj się zdrowo - zapobiegaj chorobom"— Zapis prezentacji:

1

2 Odżywiaj się zdrowo - zapobiegaj chorobom
Nazwa szkoły: Publiczne Gimnazjum nr 1 im. PCK w Grajewie ID grupy: 96/26_MP_G1 Opiekun: Mariola Pijanowska Kompetencja: matematyczno - przyrodnicza Temat projektowy: Odżywiaj się zdrowo - zapobiegaj chorobom Semestr/rok szkolny: I/2010/2011

3 Cel projektu Podjęcie działań służących tworzeniu zdrowych postaw żywienia człowieka. Propagowania zdrowego stylu życia oraz zdobywanie wiedzy i rozwijanie umiejętności związanych z prawidłowym odżywianiem się.

4 Plan prezentacji 1. Definicja zdrowia i choroby.
2. Składniki pokarmowe. 3. Zasady prawidłowego Żywienia. 4. Choroby na tle wadliwego żywienia. 5. Zaburzenia odżywiania. 6. Wpływ alkoholu, narkotyków i dopalaczy na zdrowie człowieka - ulotka 7. Chemiczne środki żywnościowe. 8. Właściwe odżywianie się. 9. Głód i Niedożywienie. 10. Album fotograficzny.

5 Definicja zdrowia i choroby
Zdrowie to stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa. CHOROBA - jest takim stanem organizmu, kiedy to czujemy się źle, a owego złego samopoczucia nie można jednak powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu.

6 Odżywianie Odżywianie polega na dostarczaniu do każdej żywej komórki organizmu takich substancji, jakich potrzebuje organizm do wzrostu i rozwoju.

7 Składniki pokarmowe Ze względu funkcję, jaką pełnią składniki pokarmowe w organizmie, dzielimy je na kilka grup: budulcowe - służą jako materiał do budowy nowych komórek i tkanek, energetyczne - dostarczają energii niezbędnej do wykonywania pracy, m.in. do skurczu mięśni, regulujące - regulują przebieg wielu procesów w organizmie. Do składników pokarmowych zaliczamy: białka, cukry, tłuszcze, witaminy i sole mineralne.

8 BIAŁKa - budulce ciała Białka są najważniejszym składnikiem pokarmowym i są niezbędne do utrzymania życia. Nie mogą być zastąpione żadnym innym składnikiem. Stanowią zasadniczy element budowy wszystkich tkanek, a odpowiedni ich dowóz decyduje o stanie zdrowia. Białka najlepszej jakości występują w produktach pochodzenia zwierzęcego (w mięsie zwierząt, ryb, drobiu, w mleku i jego przetworach, w jajach). Białka pochodzenia roślinnego zalicza się do białek niepełnowartościowych.

9 Przy spożywaniu białka w zbyt małych ilościach lub o niskiej jakości, czynność komórek ulega upośledzeniu, manifestującym się zwiększeniem podatności na zakażenia i choroby. Stosowanie diety niskobiałkowej przez dłuższy czas hamuje wzrost, powoduje rozpad i zużycie własnych tkanek ustroju bez możliwości ich odnowy. Zastosowanie natomiast zbyt dużej ilości białka w diecie może być przyczyną gromadzenia się w nadmiarze produktów ich rozpadu (np. kwasu moczowego), wzrostu stężenia mocznika, potasu, fosforu we krwi, a jeśli nerki są niewydolne - zakwaszenia ustroju.

10 tłuszcze Tłuszcze pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji, m.in.:
są źródłem i nośnikiem wielu substancji biologicznych, np. niektórych witamin, chronią ciało przed utratą ciepła, umożliwiają utrzymywanie narządów wewnętrznych w prawidłowym położeniu, ochraniają narządy przed urazami mechanicznymi zapewniają energię powstającą w wyniku spalenia tkanki tłuszczowej (bez uszczerbku na zdrowiu) przy niedoborze innych składników energetycznych. Jedząc tłuste produkty prędzej osiągamy uczucie sytości i trawa ona dłużej. Jednak zbyt duża ilość tłuszczów nasyconych (zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego) w spożywanym pokarmie prowadzi do otyłości oraz zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca i nowotworów.

11 Produkty bogate w tłuszcze zawierają również cholesterol, który w niewielkich ilościach jest korzystny dla zdrowia, lecz spożywany w nadmiarze może się przyczyniać do zwężenia naczyń krwionośnych i prowadzić do zawału serca. Spożywanie dużej ilości tłustych potraw może być niebezpieczne dla zdrowia.

12 Węglowodany Węglowodany - (inaczej sacharydy lub potocznie cukry) to związki organiczne - wielowodorotlenowe alkohole składające się z węgla, wodoru i tlenu, w których stosunek wodoru do tlenu jest taki sam jak w wodzie (H2O), czyli 2:1. Znajdują się we wszystkich powszechnie występujących roślinach: zbożach, ziemniakach, roślinach strączkowych, owocach, a także w organizmach zwierzęcych.

13 Funkcje węglowodanów są głównym, najtańszym i najłatwiej dostępnym źródłem energii, służącej przede wszystkim do utrzymywania stałej ciepłoty ciała, pracy narządów wewnętrznych oraz do wykonywania pracy fizycznej. Z 1 g węglowodanów wyzwalają się 4 kcal, glukoza jest prawie wyłącznym źródłem energii dla mózgu i mięśni, węglowodany pozwalają na oszczędną gospodarkę białkami i tłuszczami, węglowodany dostarczane w pożywieniu lub syntetyzowane w ustroju, stanowią materiał budulcowy dla wytwarzania elementów strukturalnych komórek lub substancji biologicznie czynnych, węglowodany nie przetworzone (całościowe) odgrywają dużą rolę w gospodarce wodno-mineralnej, zmniejszając wydalanie tych składników, biorą udział w budowie błon komórkowych.

14 Sole mineralne Sole mineralne są ważnym składnikiem diety człowieka, spełniają bowiem rolę budulcową oraz regulatorową. Stanowią około 4% organizmu człowieka (przy czym najważniejsze to chlorek sodu, a także sole wapnia i magnezu). Niedostateczna ilość soli mineralnych w diecie może prowadzić do poważnych zaburzeń w organizmie człowieka.

15 W skład soli mineralnych wchodzą:
Makroelementy – występują w większych ilościach w organizmie. Spełniają funkcję budulcową dla tkanek zębów, kości, skóry, włosów. Mikroelementy – występują w mniejszych ilościach w organizmie, są jednak niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Regulują wiele procesów zachodzących w komórkach. Należą do nich m.in. żelazo, mangan, jod, miedź, cynk, fluor i kobalt.

16 MAKROELEMENTY Pierwiastek Podstawowe źródła Rola Wapń
Sery żółte, sery białe, mleko, sardynki, rzeżucha, jaja, kapusta, mięso, ziemniaki, buraki, rośliny strączkowe, orzechy. Pełni rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych, mechanizmie skurczu mięśni, przepuszczalności błon komórkowych, w regulacji procesu krzepnięcia krwi, regulacji rytmu serca oraz wchłaniania witaminy B12, wpływa na kontrolę ciśnienia tętniczego. Prawidłowe stężenie wapnia redukuje ryzyko wystąpienia chorób serca, udarów, raka jelita grubego oraz kamieni nerkowych, wchodzi w skład wielu enzymów Potas Banany, morele, marchew, ziemniaki, brokuły, brukselka, kapusta, awokado, daktyle, orzechy, szpinak. Potas bezpośrednio związany jest z sodem i zapewnia prawidłową gospodarkę wodną organizmu, główny kation płynu wewnątrzkomórkowego, składnik enzymów, występuje w sokach trawiennych, reguluje gospodarkę wodną, wpływa na równowagę kwasowo-zasadową, zapewnia prawidłowe funkcjonowanie nerwów i mięśni, zwiększa przepuszczalność błon komórkowych, zwiększa aktywność gruczołów wydzielniczych Sód Sól, żywność produkowana z udziałem sodu. Jest podstawowym składnikiem płynów ustrojowych, bierze udział w zachowaniu bilansu wodnego w organizmie oraz równowagi kwasowo zasadowej. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie nerwów i mięśni, składnik enzymów.

17 Pierwiastek Podstawowe źródła Rola
Fosfor Produkty mleczne, mięso, ryby, wątroba, jaja, sery żółte, groch, pestki dyni, fasola, ziemniaki, pełnoziarniste produkty zbożowe, marchew. Składnik kości, zębów, związków wysokoenergetycznych, kwasów nukleinowych, kefaliny, lecytyny, błon komórkowych oraz krwi. Bierze udział w budowie i utrzymaniu prawidłowego stanu zębów i kości; w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej, Odgrywa bardzo duża rolę w procesach anabolicznych i katabolicznych, bierze udział w spalaniu glukozy. Magnez Mąka sojowa, kasza jęczmienna, orzechy, kasza gryczana, czekolada, kakao, pestki dyni, fasola, groch, kukurydza, soczewica, szpinak, mąka pełnoziarnista. Magnez bierze udział w budowie kości i zębów, ma udział w procesie widzenia, spełnia ważną rolę w przekazywaniu informacji między mięśniami i nerwami, bierze udział w przemianie materii, w syntezie kwasów nukleinowych i białka, w termoregulacji, metabolizmie lipidów, hamuje krzepnięcie krwi (chroni przed zakrzepami w naczyniach, skrzepami w sercu - ochrona przed zawałem), jest aktywatorem niektórych enzymów. Chlor Sól, sery żółte, wędliny, żywność produkowana z udziałem soli. Jest głównym składnikiem wydzielin i wydalin, wchodzi w skład soków trawiennych w przewodzie pokarmowym (sok żołądkowy i ślina), uczestniczy w regulacji gospodarki wodnej w organizmie oraz równowagi kwasowo zasadowej.

18 MIKROELEMENTY Pierwiastek Podstawowe źródła Rola Żelazo
Mięso, wątroba, ryby, żółtko jaj, twaróg, orzechy, mleko, warzywa strączkowe, brokuły, szpinak, krewetki Najistotniejszy składnik czerwonego barwnika krwi (hemoglobiny), niezbędny także w procesie tworzenia czerwonych ciałek krwi w szpiku kostnym, żelazo wiąże dwutlenek węgla w hemoglobinie i transportuje go do płuc, skąd jest on usuwany. Pierwiastek ten jest także składnikiem wielu enzymów i białek biorących udział w metabolizmie organizmu. Bierze udział w syntezie DNA, niezbędny do prawidłowej budowy skóry, włosów, paznokci, do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Cynk Chude mięso, chude mleko, żółtko jaj, mąka pełnoziarnista, orzechy, żywność pochodzenia morskiego Jest niezbędny do syntezy DNA i RNA, białek, insuliny i nasienia, niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania systemu immunologicznego oraz do aktywacji ponad 80 enzymów. Bierze udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczy, białek i alkoholu. Potrzebny w procesie ochrony przed wolnymi rodnikami, odczuwania smaku i zapachu, ma wpływ na wygląd włosów i paznokci. Miedź Cielęcina, orzechy, warzywa strączkowe, zboża, drób, wątroba, małże, ryby, kasza gryczana, żółtka jaj. Miedź jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bierze udział w wytwarzaniu czerwonych krwinek, w tworzeniu kości i kolagenu, w prawidłowym gojeniu ran, we wchłanianiu i transporcie żelaza, w metabolizmie kwasów tłuszczowych i w powstawaniu RNA, jest składnikiem niektórych enzymów, odgrywa pewną rolę w procesach przemiany materii ośrodkowego układu nerwowego i w przemianie barwników. Mangan Orzechy, herbata, mąka pełnoziarnista, zielone warzywa, groszek, buraki, fasola, szpinak. Mangan jest pierwiastkiem niezbędnym w śladowych ilościach do prawidłowego funkcjonowania. Bierze udział w budowie enzymów metabolizujących glukozę i kwasy tłuszczowe, jest elementem strukturalnym kości i skóry. Mangan jest bardzo ważny w procesach reprodukcji oraz prawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego.

19 Pierwiastek Podstawowe źródła Rola
Jod Sól jodowana, ryby morskie, owoce morza, drożdże, morszczyn, cebula Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy (wchodzi w skład hormonów tarczycy, które biorą udział w regulowaniu podstawowych funkcji życiowych: kontrolują temperaturę, układ nerwowy, mięśniowy, podział komórek przez co wpływa na tempo metabolizmu w organizmie), zapobiega powstawaniu wola. Fluor Ryby morskie i produkty pochodzenia morskiego, czarna herbata, orzechy włoskie, wątroba, soja, mleko, rośliny strączkowe, woda mineralna. Fluor jest składnikiem kości i zębów, wzmacnia szkliwo, zębinę, zapobiega występowaniu próchnicy, zmniejsza rozpuszczalność szkliwa. U osób dorosłych pełni również ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu kośćca. Wpływa na gospodarkę wapnia i fosforu w organizmie. W okresie ciąży pomaga we wchłanianiu żelaza i zapobiega niedokrwistości. Selen Żywność pochodzenia morskiego, mięso, kukurydza, mąka pełnoziarnista, warzywa strączkowe. Jest to mikroelement działający bezpośrednio w połączeniu z witaminą E. Bierze udział w eliminacji wolnych rodników i metali ciężkich takich jak arsen, kadm, srebro i rtęć, bierze udział w przemianie hormonów tarczycy. Chrom Orzechy, mąka pełnoziarnista, wątroba, grzyby, rośliny strączkowe, szparagi, brokuły. Pierwiastek regulujący poziom cholesterolu i kwasów tłuszczowych. Bierze udział w uwrażliwieniu komórek na insulinę (spłaszczenie krzywej glikemicznej) i w trawieniu białek.

20 Witaminy Są składnikami niezbędnymi w żywieniu człowieka dla normalnego przebiegu szeregu procesów zachodzących w jego tkankach. Nie mogą być wytwarzane przez organizm i muszą być dostarczane z pożywieniem lub w razie potrzeby w postaci preparatów farmaceutycznych. Nie są ani źródłem energii, ani materiałem budulcowym.

21 Witaminy dzieli się na dwie grupy:
rozpuszczalne w wodzie (B, C); rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K). Te ostatnie, obecne są w większości produktów tłuszczowych, nie są uszkadzane lub niszczone w trakcie gotowania i mogą być gromadzone w tkankach. Zbyt mała ilość witaminy w organizmie jest nazywana niedoborem, a brak - awitaminozą.

22 WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH
Nazwa witaminy Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu Najbogatsze źródła Objawy niedoboru Witamina A wzrost i ogólny rozwój organizmu, tworzenie kości, produkcja hormonów, widzenie (także nocne), prawidłowy rozwój i funkcjonowanie skóry, ochrona przed nowotworami i chorobami serca (przeciwutleniacz). Ryby morskie, tran, wątroba wołowa, wątroba wieprzowa, węgorz, żółtko jaj, masło, oleje roślinne, szpinak, morele, sałata, jarmuż, dynia, groszek zielony, boćwina, szczaw, marchew. Kurza ślepota, sucha skóra, częste zmęczenie Witamina D przemiany wapnia i fosforanów Właściwa mineralizacja kości Ryby morskie, tran, węgorz, śledź, szprot, makrela, łosoś, wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, wątroba wołowa, wątroba barania, żółtko jaja, świeże jaja, masło, masło roślinne, sery żółte. U dzieci: krzywica i inne zwyrodnienia kości. U dorosłych: osteoporoza

23 Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu
Nazwa witaminy Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu Najbogatsze źródła Objawy niedoboru Witamina E zapobieganie uszkodzeniu błon komórkowych przez procesy utleniania - tzw. przeciwutleniacz ochrona przed rozwojem miażdżycy Soja, kiełki zbóż, oleje roślinne - słonecznikowy i sojowy, jaja świeże całe, żółtko jaja, kasze - jęczmienna i gryczana, zboża, orzechy, szparagi, tran, masło, jarmuż, groszek zielony, brukselka, fasola biała, groch, płatki owsiane. Osłabienie mięśni, uszkodzenia nerwów, zaburzenia rozrodu, anemia Witamina K regulacja procesów krzepnięcia krwi i zapobieganie krwawieniom. utrzymywanie prawidłowej struktury kości i gojenie złamań. Lucerna, szpinak, kapusta, kalarepa, marchew, pomidory, groch, truskawki, ziemniaki, sery żółte, żółtka jaj kurzych, wątroba Słaba krzepliwość krwi, łatwość powstawania krwotoków wewnętrznych i zewnętrznych,

24 Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Nazwa witaminy Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu Najbogatsze źródła Objawy niedoboru Witamina B1 Przemiany metaboliczne glukozy we krwi w związki wysokoenergetyczne, Funkcjonowanie włókien układu nerwowego, serca i mięśni, Produkcja krwinek czerwonych. Drożdże, niełuskane ziarno pszenicy, płatki owsiane, mięso wieprzowe, wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, jaja, ziemniaki, orzechy, groch, fasola, pieczywo pełnoziarniste. Kołatanie serca, zmęczenie, zaburzenia nerwowe, zaburzenia pamięci Witamina B2 Produkcja związków wysokoenergetycznych, Właściwe funkcjonowanie skóry i błon śluzowych Drożdże, wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, mleko, płatki owsiane, całe ziarno pszenicy, szpinak, mięso wieprzowe, jaja, marchew, chleb biały, ser żółty, makrela. Pęknięcia w kącikach ust, wysypki skórne, anemia

25 Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu
Nazwa witaminy Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu Najbogatsze źródła Objawy niedoboru Witamina B5 Metabolizm tłuszczów, węglowodanów i białek, Synteza hormonów sterydowych i innych związków chemicznych. Prawidłowa budowa i funkcjonowanie skóry oraz włosów Drożdże, wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, jaja, niełuskane ziarno pszenicy, płatki owsiane, pełnoziarnisty chleb, mięso wieprzowe, mięso wołowe, chleb biały, mleko, ziemniaki, szpinak, marchew, kapusta. Znużenie, wymioty, zaburzenia żołądkowe, infekcje, skurcze mięśni Witamina B6 Synteza i regulacja ponad 60 białek w organizmie, Produkcja czerwonych i białych komórek krwi. Drożdże, niełuskane ziarno pszenicy, mięso wołowe, mięso wieprzowe, chleb biały, kapusta, płatki owsiane, mleko, marchew, ziemniaki, ryby. Drgawki, zapalenie skóry, brak siły w mięśniach, pękanie skóry, anemia Witamina B12 Tworzenie czerwonych komórek krwi, Tworzenie materiału genetycznego, Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Wątroba wołowa, wątroba wieprzowa, nerki wołowe, nerki wieprzowe, śledź, makrela, łosoś, pstrąg, mózg wieprzowy, ozór wołowy, flądra, dorsz, mózg cielęcy, wołowina, baranina, cielęcina, żółtko jaja kurzego, sery żółte. Anemia, nerwowość, zmęczenie i w niektórych przypadkach zapalenie nerwów i zwyrodnienie mózgu

26 Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu
Nazwa witaminy Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu Najbogatsze źródła Objawy niedoboru Witamina PP Procesy utleniania i redukcji w organizmie Regulacja poziomu cukru we krwi, Regulacja przepływu krwi w naczyniach krwionośnych. Regulacja poziomu cholesterolu. Drożdże, wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, mięso wołowe, mięso wieprzowe, niełuskane ziarno pszenicy, pełnoziarnisty chleb, marchew, chleb biały, groszek szpinak, jabłka, kapusta, pomarańcze, ziemniaki, makrela. Zmiany skórne, biegunka, niestrawność, zmęczenie. Witamina C Zmniejszanie szkodliwego działania chemicznych procesów utleniających - tzw. przeciwutleniacz Produkcja kolagenu i podstawowych białek w całym organizmie (kości, chrząstki, ścięgna, więzadła). Zwiększanie wydajności układu odpornościowego. Przyspieszanie gojenia ran, Róża cukrowa, róża dzika, porzeczka czarna, porzeczka biała, porzeczka czerwona, agrest, grejpfrut, cytryna, pomarańcz, malina, truskawka, rabarbar, bób, kapusta, kalafior, szczypior, pory cebula, groszek zielony, ziemniaki, pomidory, rzepa, jarmuż, kapusta czerwona, kapusta włoska, chrzan, rzodkiewka, brukselka, brokuły. Napuchnięte i krwawiące dziąsła, powoli gojące się rany, zmęczenie, szkorbut, depresja, słabe trawienie

27 Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu
Nazwa witaminy Najważniejszy wpływ na funkcje organizmu Najbogatsze źródła Objawy niedoboru Kwas foliowy Regulacja różnych procesów metabolicznych w organizmie, Tworzenie kwasów nukleinowych DNA i RNA, Jest chemicznym przekaźnikiem w mózgu. Zapobieganie chorobom serca i miażdżycy. Tworzenie czerwonych komórek krwi. Wątroba wołowa, szpinak, nać buraków, kawon, dynia, kapusta, ziemniaki, mleko, jaja, wołowina, groszek zielony, marchew, pełnoziarnisty chleb, kasza jęczmienna, drożdże. Rozstrój żołądkowo-jelitowy, anemia, pękanie ust Witamina H Synteza aminokwasów, białek i kwasów tłuszczowych. Prawidłowa budowa i funkcjonowanie skóry oraz włosów, wspomaganie funkcji tarczycy. Ziarno pszenicy, jaja, mleko, kurczak, śledź, wieprzowina, wołowina, banany, winogrona, pomarańcze, kalafior, groch, szpinak, cebula, sałata, buraki, marchew, kapusta, drożdże, grzyby. Nudności, wymioty, depresja, wypadanie włosów, sucha skóra

28 WODA Zawartość wody w organizmie decyduje o przebiegu procesów życiowych i zmienia się w zależności od wieku i kondycji człowieka. U osoby dorosłej stanowi ok. 70% masy ciała. Woda – jeden z najważniejszych związków organizmu: jest rozpuszczalnikiem większości związków chemicznych, umożliwia rozprowadzanie ciepła w obrębie organizmu oraz zapobiega jego gromadzeniu, chroniąc w ten sposób ciało przed przegrzaniem, jest środowiskiem licznych reakcji chemicznych, zapewnia transport różnych substancji w organizmie, a tym samym pośredniczy w zaopatrywaniu komórek w substancje odżywcze oraz usuwanie zbędnych produktów przemiany materii.

29 ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA

30 W diecie człowieka powinny się znajdować białka, cukry, tłuszcze, witaminy oraz woda i sole mineralne. Dostarczenie organizmowi wszystkich składników odżywczych w odpowiedniej ilości i właściwych proporcjach jest warunkiem jego prawidłowego wzrostu, rozwoju i funkcjonowania.

31 ZAPOTRZEBOWANIE POKARMOWE ZALEŻY OD:
- wieku, - płci, - wykonywanej pracy, - stanu zdrowia, - pory roku, - przemiany materii. Dzienne zapotrzebowanie na energię : CHŁOPCY DZIEWCZĘTA Masa ciała w (kg) x 30 kcal Masa ciała w (kg) x 25 kcal

32 Body Mass Index (ang. wskaźnik masy ciała, w skrócie BMI)
współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach. Wskaźnik BMI oblicza się według wzoru:

33 Oznaczanie wskaźnika masy ciała ma znaczenie w ocenie zagrożenia chorobami związanymi z nadwagą i otyłością, np. cukrzycą, chorobą niedokrwienną serca, miażdżycą. Podwyższona wartość BMI związana jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia takich chorób.

34 Poniżej 18,5 niedowaga niskie 18,5 – 24,9 norma średnie 25,0 – 29,9
BMI Stan zdrowia związany z masą ciała Ryzyko wystąpienia chorób towarzyszących otyłości Poniżej 18,5 niedowaga niskie 18,5 – 24,9 norma średnie 25,0 – 29,9 nadwaga podwyższone 30,0 – 34,9 otyłość I stopnia umiarkowanie wysokie 35,0 – 39,9 otyłość II stopnia wysokie 40,0 i więcej otyłość III stopnia bardzo wysokie

35 BMI uczestników projektu „Rozwój przez kompetencje”
Niedowaga Norma Nadwaga I stopień otyłości II stopień otyłości III stopień otyłości

36 Na zdrowie mają wpływ: styl życia – 50% środowisko – 20% czynniki genetyczne – 20% opieka zdrowotna - 10% WHO

37 CHOROBY NA TLE WADLIWEGO ŻYWIENIA
Otyłość Miażdżyca Zawały mięśnia sercowego Udary mózgu Niektóre choroby przewodu pokarmowego Choroby nowotworowe Osteoporoza Wole endemiczne Cukrzyca Niedokrwistość Opóźnienie wzrostu i dojrzewania Subkliniczne stany niedoboru witamin Obniżenie odporności ogólnoustrojowej

38 CHOROBY ZWIĄZANE Z NIEPRAWIDŁOWYM SPOSOBEM ŻYWIENIA
- OTYŁOŚĆ - Otyłość typu "jabłko" typu "gruszka"

39 CHOROBY ZWIĄZANE Z NIEPRAWIDŁOWYM SPOSOBEM ŻYWIENIA
- MIAŻDŻYCA -

40 CHOROBY ZWIĄZANE Z NIEPRAWIDŁOWYM SPOSOBEM ŻYWIENIA
- OSTEOPOROZA - Normalna kość beleczkowa zbudowana jest ze wzajemnie ze sobą powiązanych beleczek i blaszek kostnych W osteoporozie zostały zniszczone całe beleczki kostne a pozostałe beleczki mają budowę zanikową

41 CHOROBY ZWIĄZANE Z NIEPRAWIDŁOWYM SPOSOBEM ŻYWIENIA
- PRÓCHNICA - Próchnica (zmiękczenie tkanek twardych) powstaje w rezultacie kontaktu kwasów z powierzchnią szkliwa.

42 CHOROBY ZWIĄZANE Z NIEPRAWIDŁOWYM SPOSOBEM ŻYWIENIA
- CUKRZYCA - Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna wywołana brakiem lub nieprawidłowym działaniem insuliny. Schorzenie to charakteryzuje się podwyższonym stężeniem glukozy (hiperglikemią) we krwi. Insulina to wytwarzany w trzustce hormon, który bierze udział w regulacji wszystkich procesów przemiany materii zachodzących w organizmie człowieka. Aby glukoza mogła być źródłem energii, niezbędna jest odpowiednia ilość prawidłowo spełniającej swoje funkcje insuliny. Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę choruje około 1.5 miliona osób.

43 CHOROBY UKŁADU POKARMOWEGO - CHOROBA WRZODOWA ŻOŁĄDKA -
Główną przyczyną tej choroby jest zakażenie bakterią, która wywołuje nadmierną produkcję kwasu solnego. Jednak wrzody pojawiają się również w momencie, gdy pożywiamy się nieregularnie. W momencie dostania się do tej nadżerki bakterii, powstaje wrzód. O chorobie wrzodowej mówi się, gdy oprócz samego występowania wrzodów pojawiają się również towarzyszące dolegliwości. Dużo groźniejsze są jednak powikłania choroby wrzodowej, jeśli nie jest leczona.

44 RAK PRZEŁYKU Do najważniejszych, najczęstszych czynników ryzyka zachorowania na raka przełyku należy picie wysokoprocentowego alkoholu i palenie nikotyny, zwłaszcza rozpoczęte w młodym wieku. Do innych czynników ryzyka należą: narażenie na substancje uszkadzające nabłonek przełyku, długotrwałe spożywanie ostrych przypraw, nieświeżych warzyw i owoców (zawierają szkodliwe nitrozaminy), uszkodzenia wywołane czynnikami chemicznymi (kwasy, zasady), uszkodzenie termiczne (oparzenia gorącymi potrawami). Ryzyko powstania raka w przełyku bliznowatym, pooparzeniowym, jest około 1000 razy większe niż w przeciętnej populacji.

45 ChorobY jelit Bardzo często są powodowane zagnieżdżeniem się pasożytów różnych gatunków - glist ludzkich (glistnica), tasiemców (tasiemczyca), owsików (owsica) na terenie jelita grubego. Do dużych szkód układu pokarmowego przyczyniają się również bakterie, które wywołują choroby zakaźne, takie jak czerwonka bakteryjna, salmonelloza, czy dur brzuszny. Rozprzestrzeniają się one droga pokarmową. Do zarażenia dochodzi po spożyciu skażonego bakteriami produktu spożywczego.

46 POLIPY PRZEWODÓW UKŁADU POKARMOWEGO
To uszypułowane twory, które uwypuklają się w stronę światła przewodu. Mogą być wrodzone bądź nabyte (częściej), pojedyncze lub występujące gromadnie na terenie całego przewodu pokarmowego (choć niezmiernie rzadko na obszarze żołądka oraz jelita cienkiego). Przesuwająca się wzdłuż przewodu pokarmowego treść pokarmowa powoduje bezpośrednie drażnienie powierzchni lub całej masy polipa poprzez ocieranie się o niego, czy pociąganie szypuły.

47 ŻYLAKI PRZEŁYKU To zazwyczaj objaw wtórny. Jeżeli przepływ żylnej krwi, pochodzącej z dolnych partii ciała, przez żyłę wrotną wątroby jest utrudniony może pojawić się tam nadciśnienie. Ta sytuacja może mieć wpływ na pojawienie się żylaków w przełyku. Początkowo ich istnienie może być w ogóle nie zauważalne, ponieważ nie objawiają się zewnętrznie nawet przez długi okres czasu. Wykrycie może nastąpić przypadkowo, podczas badania radiologicznego przełyku.

48 Zatrucia pokarmowe To grupa zaburzeń jelitowych wywołanych bądź przez żyjące drobnoustroje spożyte z żywnością, bądź przez spożycie żywności zakażonej toksynami drobnoustrojów powstałymi poza organizmem, jak w przypadku infekcji skórnej u ludzi pracujących z żywnością. Najczęstszym czynnikiem bakteryjnym skażającym żywność jest Salmonella typhimurium, która może być obecna w mięsie i jajkach. Toksyny wywołują objawy w ciągu kilku godzin, a spożyte bakterie w ciągu dni. Do zatrucia może dojść w wyniku spożycia trującego grzyba czy jagód.

49 Zaburzenia odżywiania
Anoreksja (anoreksja nervosa) czyli jadłowstręt psychiczny to chorobliwe, przymusowe wstrzymywanie się od spożywania pokarmów, to choroba, która źródło swoje na w psychice człowieka. Anoreksja to intensywny lęk przed przyrostem wagi lub otyłością pomimo niedowagi oraz obsesyjne zainteresowanie sprawami jedzenia i wymiarami własnego ciała.

50 Skutki anoreksji Wyniszczony organizm zaczyna odmawiać posłuszeństwa. Chora przestaje miesiączkować, zanikają piersi. Pojawiają się zaburzenia pracy układu pokarmowego, nerwowego, hormonalnego, rozrodczego. Wypadają włosy, wiotczeje skóra. psują się zęby, boli głowa, brak energii w dzień i bezsenność w nocy, omdlenia, osteoporoza. Pojawia się anemia, poważne osłabienie serca, które może doprowadzić do zawału, bądź ustaniem jego pracy. Choroba kończy się śmiercią z wycieńczenia, zdarza się, że samobójstwem.

51 Bulimia to powtarzające się epizody gwałtownego objadania się, a następnie prowokowanie wymiotów bądź stosowanie środków przeczyszczających by zapobiec przyrostowi wagi. Osoby chore na bulimię zdają sobie sprawę, że cierpią na zaburzenia odżywiania się.

52 Skutki bulimii Osoba chora na bulimię może doprowadzić się do stanu takiego wyniszczenia jak przy anoreksji. Charakterystyczne są zaburzenia wodno-elektrolitowe spowodowane ciągłymi wymiotami i przeczyszczaniem, ciężkie odwodnienie, anemia, poważne choroby (np. infekcje), ponieważ organizmowi brak niezbędnych składników pokarmowych, uszkodzenia lub niedomoga różnych narządów, np. niewydolność nerek.

53 Struktura zgonów w Polsce w roku 2003 i 1960
wg wybranych przyczyn 2003 r. 1960 r. wg GUS

54 OSZACOWANA PRZEZ WHO STRUKTURA ZGONÓW W RÓŻNYCH KRAJACH ORAZ OGÓŁEM NA ŚWIECIE

55 LICZBA ZGONÓW Z POWODU CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH NA 100 TYS
LICZBA ZGONÓW Z POWODU CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH NA 100 TYS. MIESZKAŃCÓW WYBRANYCH KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ I POLSKI

56 NEGATYWNY WPŁYW ALKOHOLU, NARKOTYKÓW I DOPALACZY
NA ZDROWIE CZŁOWIEKA - ulotka wykonana przez uczestników projektu -

57

58 Chemiczne dodatki żywnościowe

59 Substancje dodawane do potraw:
Zakazane Rakotwórcze Niebezpieczne Podejrzane E103 E105 E111 E121 E125 E126 E130 E152 E180 E181 E222 E224 E232 E234 E241 E131 E132 E142 E210 E211 E212 E213 E214 E215 E216 E217 E218 E219 E239 E249 E250 E251 E252 E102 E110 E123 E124 E127 E226 E231 E233 E310 E311 E312 E320 E321 E122 E141 E151 E240 E330

60 Barwniki niebezpieczne
Występowanie Skutki dla organizmu Kolor E102 Napoje w proszku, esencje owocowe, sztuczny miód, musztarda. Wysypki, nerwowość, problemy z oddychaniem. żółty E110 Marmolady, żele, gumy do żucia, powłoki tabletek. Wysypki i bóle głowy E123 Różne produkty spożywcze. Wysypki czerwony E124 Wędzone ryby, cukierki pudrowe o smaku owocowym, budynie. Kłopoty z oddychaniem E127 Owoce kandyzowane, wiśnie koktajlowe. Światłowstręt, hamuje wzrost, zwiększa występowanie chorób tarczycy

61 Barwniki (E ) Dodaje się je do żywności dla atrakcyjniejszego wyglądu, a także do przywracania produktom koloru utraconego podczas obróbki kulinarnej. Wiele barwników spożywczych otrzymuje się z produktów, w których występują naturalnie, np. czerwień buraczana, szafran i kurkuma. Barwniki zabronione: E 103, E 105, E 111, E 121, E 125, E 126, E 130, E 152, E 161g, E 180, E 181. Barwniki rakotwórcze: E 131 – drażetki; kolor niebieski, E 132 – drażetki cukiernicze; kolor niebieski E 142 – słodycze; kolor zielony

62 Konserwanty (E ) Są to związki chemiczne, zapobiegające psuciu się żywności lub opóźniające ten proces. Większość konserwantów działa na drożdże i pleśnie, a tylko niektóre (E 210 – E 215) chronią przed bakteriami. Często istnieje więc konieczność zastosowania jednorazowo więcej niż jednego środka konserwującego. Najczęściej stosowanymi konserwantami są azotany i siarczany oraz inne związki siarki.

63 Antyutleniacze, antyoksydanty (E 300 ...)
Są to związki chemiczne, które przeciwdziałają utlenianiu się produktu lub wzmacniają działanie przeciwutleniające innych składników. Najpopularniejszym skutkiem utleniania jest jełczenie tłuszczów, niszczenie witaminy A i C w pokarmach.

64 Emulgatory, zagęszczacze (E 400 ...)
To związki chemiczne, których zadaniem jest poprawa konsystencji produktów. Zapobiegają one rozdzielaniu się emulsji, mogą też sprawiać, że produkt, w którym występują, wygląda na bardziej pożywny niż jest w rzeczywistości. Są one potrzebne do produkcji takich produktów, jak majonezy, margaryny, oraz niskotłuszczowe produkty do smarowania pieczywa, stosowane zamiast masła. Występują też w zupach, sosach, pieczywie, ciastach i ciastkach, czekoladzie czy w deserach w torebkach. Jeden z szeroko stosowanych emulgatorów – lecytyna, występuje w soi. W zasadzie nie stwierdzono szkodliwego działania emulgatorów, jedynie związki celulozy (E 460) mogą zakłócać proces trawienia.

65 WŁAŚCIWE ODŻYWIANIE SIĘ

66 Regularne dostarczanie organizmowi wszystkich składników odżywczych
Dostarczanie składników odżywczych w odpowiednich ilościach i proporcjach ŻYWIENIE RACJONALNE Żywienie urozmaicone

67 JADŁOSPIS to dzienne zestawienie ilości posiłków,
celowo dobranych w nich potraw i użytych do ich przyrządzenia produktów spożywczych.

68 Prawidłowy jadłospis jednodniowy powinien zawierać:
artykuły żywnościowe pochodzące ze wszystkich grup produktów, produkty spożywcze będące źródłem białka o wysokiej wartości biologicznej we wszystkich posiłkach głównych, mleko i produkty mleczne w co najmniej jednym posiłku, warzywa i owoce w co najmniej dwóch, trzech posiłkach, pieczywo ciemne lub grube kasze co najmniej jeden raz dziennie.

69 Przy planowaniu jadłospisów należy brać pod uwagę jeszcze inne czynniki:
Zestawienia smakowe Zestawienia barwne Konsystencje

70 PIRAMIDA Zdrowego żywienia

71 WARTOŚCI ENERGETYCZNE CAŁODZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ
* I śniadanie 25-30%, * II śniadanie 5-10%, * obiad 30-35%, * podwieczorek 5-10%, * kolacja 20-25%.

72 Normy żywieniowe DZIEWCZĘTA lat kcal 85 g białka g tłuszczy g węglowodanów

73 Normy żywieniowe CHŁOPCY lat kcal 95 g białka g tłuszczy g węglowodanów

74 Planujemy swój jadłospis
Planujemy jadłospis Planujemy swój jadłospis Wartość energetyczna – 2600 kcal Posiłek Masa (g) Wartość energetyczna (kcal) I śniadanie Kakao 250 193 Bułka grahamka 100 212 Masło 10 74 Pasta jajeczna 65 160 Rzodkiewki na kanapkę 30 2 Owoc np. gruszka 55 Razem 696

75 Wartość energetyczna (kcal)
Posiłek Masa (g) Wartość energetyczna (kcal) II śniadanie Jogurt owocowy 150 128 Banan 100 135 Razem 263

76 Wartość energetyczna (kcal)
Posiłek Masa (g) Wartość energetyczna (kcal) Obiad Zupa krupnik z makaronem 300 242 Udko pieczone 150 197 Ziemniaki puree 200 160 Groszek z marchewką 79 Kompot jabłkowy 250 127 Razem 805

77 Wartość energetyczna (kcal)
Posiłek Masa (g) Wartość energetyczna (kcal) Podwieczorek Herbata z cytryną i cukrem 200 40 Chałka 30 99 Masło 5 37 Dżem śliwkowy 46 Razem 222

78 Wartość energetyczna (kcal)
Posiłek Masa (g) Wartość energetyczna (kcal) Kolacja Ryż na mleku z malinami 150 173 Pieczywo 80 160 Masło 10 74 Wędlina (szynka) 30 72 Sałata zielona na kanapkę 20 2 Mleko (3,2% tłuszczu) 200 122 Razem 603 Ogółem 2589

79 niedożywienie Niedożywienie – stan organizmu żywego będący skutkiem, zazwyczaj przedłużonego, niedoboru składników pokarmowych (najczęściej tłuszczów i węglowodanów) wynikającym bądź z niedoboru określonych składników w spożywanych pokarmach, bądź to z ich niewielkiej ilości. Skutkiem niedożywienia jest zazwyczaj utrata masy ciała i wychudzenie, rzadziej objawy niedoboru jakiegoś składnika, np. witamin w spożywanym pokarmie. Niedożywienie może być przyczyną znacznego osłabienia organizmu i depresji, apatii czy rozdrażnienia.

80 niedożywienie w polsce
Problem niedożywienia dotyka przede wszystkim osoby słabsze - ludzi starszych, schorowanych oraz dzieci. W badaniach przeprowadzonych przez SMG/KRC na zlecenie firmy Danone i Banków Żywności w 2006 roku w ramach programu „Podziel się posiłkiem”, wykazano, że aż w 66% polskich szkołach podstawowych i gimnazjalnych są niedożywieni uczniowie, którzy znikąd nie otrzymują pomocy. Brak dostępu do posiłków występuje czterokrotnie częściej w szkołach wiejskich niż miejskich. W jednej szkole średnio 18 uczniów potrzebuje dożywienia, a nie są objęci żadnym programem pomocy. Brak dostępu do posiłków występuje czterokrotnie częściej w szkołach wiejskich niż miejskich.

81 Głód i niedożywienie na świecie
Afryka jest najbiedniejszym kontynentem na kuli ziemskiej, dotkniętym wieloma plagami – takimi jak malaria oraz AIDS – a także miejscem, gdzie największa część ludności cierpi niedożywienie lub nawet głód. Państwa o wyżywieniu niedostatecznym bądź głodowym: Kenia, Zimbabwe, Zambia, Zair, Liberia, Mozambik, Etiopia, Angola, Rep. Środkowoafrykańska, Sierra Leone, Boliwia, Uganda, Tanzania, Kamerun, Ghana, Rwanda, Somalia, Nigeria, Madagaskar, Malawi, Kambodża, Nepal, Sri Lanka, Afganistan, Irak, Bangladesz, Peru, Haiti.

82 Najgorsza sytuacja panuje w Mozambiku, Bangladeszu, Rwandzie i Malawi, w których dzienne spożycie białka zwierzęcego nie przekracza 5 g. Natomiast we wszystkich krajach tej kategorii zarówno spożycie białka (poniżej 60 g/dobę) jak i kaloryczność posiłków (poniżej kcal/ dobę) jest zbyt mała by umożliwić normalne funkcjonowanie i rozwój organizmów, szczególnie zaś odbija się na dzieciach, które bardzo często stają się ofiarami głodu.

83 Główne przyczyny głodu:
gwałtowny wzrost liczby ludności; ubóstwo; zacofanie cywilizacyjne; mała wydajność rolnictwa; klęski żywiołowe; konflikty; nierównomierny podział żywności; nędza; nieefektywne wykorzystanie bogactw naturalnych państwa; trudności gospodarcze.

84 Sposoby walki z głodem i niedożywieniem
organizowanie zbiórek charytatywnych dla potrzebujących; wysyłanie potrzebnych przedmiotów do miejsc katastrof; importowanie żywności z krajów wysokorozwiniętych; zakończenie konfliktów zbrojnych, które uniemożliwiają prowadzenie gospodarki rolniczej; ograniczenie przyrostu naturalnego; zgłaszanie się do wolontariatu walki z głodem.

85 Album fotograficzny projektu

86

87

88

89

90

91

92

93

94 Dziękujemy za uwagę Adam Antoniak Kinga Obrycka Marek Bobrowski
Damian Hodun Sylwia Krajewska Arek Koniecko Justyna Laszczkowska Radek Maciorowski Patryk Merchelski Kinga Obrycka Paweł Polkowski Patryk Sosnowski Kamil Szemkiewicz Filip Wojciechowski Przemek Wojsław Patryk Żbikowski

95