Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

DOKTRYNY POLITYCZNO-PRAWNE

Podobne prezentacje


Prezentacja na temat: "DOKTRYNY POLITYCZNO-PRAWNE"— Zapis prezentacji:

1 DOKTRYNY POLITYCZNO-PRAWNE
Wydział Administracji SWPW Rok akad. 2012/13 Prowadzący: dr Rafał Kania

2 Systematyka wykładu Zagadnienia wprowadzające
Prezentacja najbardziej wpływowych koncepcji polityczno-prawnych w ujęciu historycznym Najważniejsze doktryny polityczne i prawne europejskiego kręgu kulturowego Klasyfikacja, systematyzacja i podziały myśli polityczno-prawnej Współczesne doktryny polityczne Fundamenty doktrynalne współczesnych państw zachodniego kręgu kulturowego Administracja przyszłości

3 Wybrana literatura H. Izdebski, „Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty współczesnych państw”, Warszawa 2010. H. Izdebski, „Historia myśli politycznej i prawnej, wyd.4, Warszawa 2007. J. Justyński, „Historia doktryn polityczno-prawnych”, Toruń 2004. M. Jaskólski red., „Historia myśli ustrojowej i społecznej, Warszawa 2009. „Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa”, red. J. Zajadło, Warszawa 2007. „Leksykon myślicieli politycznych i prawnych”, red. E. Kundera, M. Maciejewski, wyd. 2, Warszawa 2006.

4 Historia doktryn polityczno-prawnych
Dyscyplina zaliczana do nauk prawnych (historyczno-prawnych) zajmująca się przedstawieniem i analizą istniejących w przeszłości poglądów filozofów, polityków, myślicieli itp., o państwie, prawie i polityce. Wyjaśnia okoliczności powstania oraz rolę jaką spełniały, a także poddaje te koncepcje systematyzacji.

5 Doktryny polityczno-prawne
Dyscyplina naukowa, której głównym zadaniem jest badanie myśli polityczno-prawnej występujących we współczesnym dyskursie publicznym. Gromadzi wiedzę o treściach doktrynalno-aksjologicznych, stanowiących podstawę istniejącej kultury politycznej i prawnej, w szczególności wiedzy niezbędnej do dokonywania poprawnej analizy i interpretacji przepisów prawa pozytywnego. [H. Izdebski, Warszawa 2010, s.10]

6 Znaczenie znajomości doktryn polityczno-prawnych
„Znajomość dawnych poglądów na skomplikowane zjawiska państwa, polityki i prawa okazuje się niezbędna dla wyjaśnienia wielu współczesnych pojęć, instytucji i poglądów oraz dla zrozumienia podstawowych problemów funkcjonowania współczesnych instytucji politycznych i prawnych. (…) czasem jest tak, że (…) zaskakują swoją aktualnością poglądy wyrażone dawno temu, tak jak wydają się całkowicie historyczne twierdzenia sprzed niewielu lat. (…) natura, to znaczy psychika człowieka, pozostaje od początków tego gatunku niezmienna (…), przy całym postępie nauki i cywilizacji, jakość (…) wytworu intelektu i wrażliwości od początków ludzkości zależy znacznie mniej od chronologicznej bliskości epoki, w której powstały, a znacznie bardziej od osobistych kwalifikacji wytwórcy…” (H.Izdebski, Warszawa 2007, s. V).

7 Idea „Myśl (filozof.) bezpośredni przedmiot myśli (poznania), wyobrażenie; myśl przewodnia, twórcza; główna tendencja utworu; pomysł, koncepcja; pojęcie abstrakcyjne” (W. Kopaliński, „Słownik wyrazów obcych”, s. 221). „Myśl przewodnia wyznaczająca cel i kierunek działania, będąca również zasadniczą tendencją istniejącej twórczości naukowej i artystycznej; pomysł, koncepcja, pojęcie, pogląd, wyobrażenie. (…) W filozofii materialistycznej odbicie w psychice ludzkiej fragmentu obiektywnie istniejącej rzeczywistości, stanowiące przedmiot myśli. (…) W filozofii idealistycznej: istota rzeczy, idealny jej odpowiednik, zasada wszelkiego bytu i rozwoju; powszechnik („Słownik języka polskiego”, t. I, s. 718).

8 Idea polityczna Elementarna, jednostkowa i fundamentalna część składowa treści ideologii, filozofii, teorii, programów i doktryn politycznych. Pełni w myśli politycznej analogiczną rolę do atomu w fizyce i komórki w biologii. Idea stanowi elementarne tworzywo dla form bardziej złożonych - ideologii, teorii, doktryn, programów politycznych. Treść idei kształtowana jest zarówno przez czynniki społeczne (zewnętrzne) jak i indywidualne (wewnętrzne) wynikające z przeżyć twórców.

9 Podstawowe idee polityczne i prawne:
Idea natury człowieka Idea wolności Idea równości Idea wspólnoty Idea władzy Idea sprawiedliwości Idea słuszności Idea państwa Idea prawa Idea zmiany Idea szczęścia Idea własności Idea polityki Idea społeczeństwa Idea narodu

10 Myśl czynność umysłowa, zdolność myślenia, władza poznawcza rozumu będącego funkcją umysłową; końcowy wynik refleksji intelektualnej, efekt myślenia skutkujący kształtowaniem się wyobrażeń, pojęć, sądów, poglądów dotyczących danego przedmiotu owej refleksji.

11 Myśl polityczna Przejaw aktywności intelektualnej, której przedmiotem są kwestie stanowiące obszar zainteresowań polityki, w szczególności zagadnienia związane z człowiekiem jako istotą polityczną, organizacją społeczeństwa, państwa, prawa, przemianami społeczno- politycznymi, istotą władzy, a także ich związkami z innymi dziedzinami życia społecznego, ekonomicznego, religijnego, intelektualnego.

12 Doktryna (łac. doctrina - nauka) termin wykorzystywany dla ujęcia całościowego twierdzeń, założeń i poglądów spójnych przedmiotowo, obejmujących określone dziedziny wiedzy lub autorstwa danego myśliciela, charakterystycznych dla danej szkoły lub kierunku. Znaczenie tego pojęcia jest zbliżone do teorii, nauki, systemu. Występuje w religii, polityce, ekonomii, prawie, wojskowości.

13 Doktryna polityczna Znaczenie węższe - przyjęcie określonego, praktycznego sposobu (kierunku) postępowania, w szczególności państwa w określonym obszarze np. polityce fiskalnej; Znaczenie szersze - na płaszczyźnie filozofii politycznej zostaje uzupełniona o przymiotnik „prawne”. Stanowi systematyczną refleksję teoretyczną o poglądach na temat państwa, prawa i polityki.

14 Program polityczny Przejaw konkretyzacji teoretycznej myśli politycznej w istniejących warunkach społeczno-politycznych, międzynarodowych, terytorialnych, materialnych, kulturowych, ekonomicznych itp. Modelowa treść programów politycznych obejmuje podstawowe założenia oraz odwołanie do właściwych podstaw ideologicznych, filozoficznych, doktrynalnych, a także zawiera zarys wizji rzeczywistości społeczno-politycznej, którą dana siła polityczna zamierza zrealizować.

15 Ideologia rozwinięta forma myśli politycznej, której treść obejmuje usystematyzowany zespół idei, poglądów o świecie, a także akceptowanych wartości i celów określonych sił politycznych służy zbudowaniu uporządkowanego obrazu świata istniejącego oraz doskonałego świata przyszłości jest modelem intelektualnym, który poprzez uproszczenia, porządkuje wielowymiarową rzeczywistość, nadając jej całościowy, prosty, zrozumiały i jednorodny obraz dostosowany do percepcji i zdolności intelektualnych przeciętnego człowieka.

16 Funkcje ideologii Funkcja programowa Funkcja motywacyjna Funkcja legitymizująca

17 Wybrane doktryny polityczno-prawne europejskiego kręgu kulturowego
Starożytność

18 Oświecenie greckie Okoliczności poprzedzające (VII-VI w. p.n.e.):
ukształtowała się specyficzna forma ustrojowa - polis, będąca państwem miastem z przyległymi terenami bądź obejmujące obszar niewielkiej wyspy, rozwój cywilizacyjny doprowadził do wykształcenia ustroju demokratycznego, który został poprzedzony szeregiem reform: Drakon wprowadził surowe prawo, ale dające pewność panującego porządku, następnie reformy polityczne przeprowadzili Solon i Kleistenes.

19 Doktryna polityczna demokracji greckiej
demokracja – (demos – lud, kratos - rządzić) forma ustrojowa, w której władze sprawuje lud. podstawę ustroju stanowiły wolność wypowiedzi (isegoria), zgoda i harmonia (homonoia), równość praw (isonomia) – każdy obywatel miał jeden głos, równy dostęp do sprawowania władzy, ograniczanie nadmiernych różnic majątkowych, wystąpienie Peryklesa – apoteoza ustroju Aten

20 Sofiści określani mianem „kramarzy wiedzy” ponieważ nauczali praktycznych umiejętności intelektualnych za wynagrodzeniem zapotrzebowanie na te usługi wynikało z rozwinięcia demokracji, która wymusiła nabywanie pewnego rodzaju umiejętności, w szczególności sztuki retoryki i erystyki nie poszukiwali prawdy ostatecznej, podkreślali relatywizm (względność) wszelkich prawd, wskazywali na subiektywny (indywidualistyczny) charakter poznania

21 Kallikles i Trazymach (V w. p.n.e.) - teorie siły
Podstawą rolę pełniło rozróżnienie sprawiedliwości naturalnej i sprawiedliwości tworzonej przez ludzi. Ich założenia są sprzeczne. Według sprawiedliwości naturalnej gorsze jest doznawanie krzywdy, a według sprawiedliwości ludzkiej jej wyrządzanie.

22 Kallikles i Trazymach (V w. p.n.e.) - teorie siły c.d.
uważał, że prawo służy słabym jako ochrona przed silnymi i bardziej zaradnymi jednostkami, Trazymach - twierdził, że państwo i prawo to dzieło ludzi silnych, ustanawiających to co niesie im korzyść. Najpełniej to zjawisko jest widoczne w tyranii. Drobny przestępca łatwo wpada w sieć sprawiedliwości, podczas gdy ten, kto zagarnie całą władzę staje się bezkarny, choćby popełnił najgorsze przestępstwa. Jednocześnie władza czyni go szczęśliwym i wzbudza szacunek innych.

23 Sokrates ( p.n.e.) żył z poczuciem misji uprawiania rozważań filozoficznych i politycznych wypracował specyficzną metodę argumentacji i myślenia atakował materializm i relatywizm naczelny cel – poznanie samego siebie, rzetelne poznanie prowadzi do prawdy i dobra, cnotę utożsamiał z wiedza, źle się czyni wyłącznie pod wpływem niewiedzy, prawdziwa wolność jest osiągana dzięki opanowaniu namiętności fundamentem stosunków społecznych jest sprawiedliwość i posłuszeństwo wobec panującego porządku, obywatel który nie akceptuje praw w państwie powinien je opuścić wyróżnił cztery formy ustrojowe: prawidłowe – monarchię i arystokrację (rządy najlepszych) oraz nieprawidłowe – tyranię i demokrację (plutokrację) demokracja gwarantuje wszystkim dostęp do rządzenia, ale lekceważy kryterium kompetencji (metafora wyboru sternika z osób znajdujących się na przystani), w jego poglądach odnaleźć można zalążki doktryny konserwatywnej

24 Filozoficzno-polityczny system Platona
- (własc. Arystokles) p.n.e. uczeń Sokratesa, jeden z najwybitniejszych filozofów w dziejach - twórca idealizmu obiektywnego, - doświadczenia związane ze skazaniem Sokratesa spowodowały, że był zagorzałym przeciwnikiem demokracji

25 Filozoficzno-polityczny system Platona
założenia ontologiczne i epistemologiczne – świat, który jest postrzegany zmysłami, stanowi tylko kopię doskonałego świata idei (metafora jaskini) Przesłanka utylitarystyczna powstania Państwa zostało utworzone, kiedy ludzie nie byli w stanie zaspokoić samodzielnie swoich potrzeb tworząc państwo ludzie nie kierują się rozumem i ideą dobra, tylko odwagą (timokracja), pragnieniem bogactwa (plutokracja), strachem i gwałtem (tyrania), anarchia i samowola (demokracja) ustroje ewoluują od lepszych w stronę bardziej zdegradowanych, są nietrwałe

26 Filozoficzno-polityczny system Platona
zbudowanie stosunków w państwie wymaga poszanowania idei dobra i sprawiedliwości ludność państwa powinna zostać podzielona na dwie klasy: rządzących i rządzonych władzę powinni sprawować wyselekcjonowani ze społeczeństwa mędrcy. Rządy najmądrzejszych - sofokracja pożądane niewielkie i korzystne terytorium uniemożliwiające demoralizujący wpływ cudzoziemców szczegółowo opracował proces wychowania postulował równość i wspólność dóbr małżeństwa dobierane byłyby przymusowo, w celu uzyskania najbardziej wartościowego potomstwa; dzieci słabe miały być eliminowane Niektórzy autorzy uważają Platona za twórcę totalitaryzmu

27 Arystoteles ( p.n.e.) epistemologia – synteza czynników empiryczno-racjonalistycznych i idealistycznych istota etyki związana ze szczęściem osiąganym przez postawę cnotliwą; wyróżnił cnoty intelektualne i moralne celem istnienia państwa i polityki jest dobro najwyższe w ujęciu indywidualnym i powszechnym centralny element systemu - zasada „złotego środka rozróżniał sprawiedliwość polityczną oraz sprawiedliwość szczególną: wyrównawcza i rozdzielczą człowiek jest z natury istotą polityczną, poza państwem mogą egzystować wyłącznie bogowie oraz zwierzęta

28 Arystoteles ( p.n.e.) def. - „państwo to naturalna, doskonała oraz zupełnie samowystarczalna wspólnota osad, która powstał ze względu na potrzeby życia dla popierania najwyższego dobra w procesie kształtowania ustroju wyróżnił dwa czynniki: jakościowy – wolność, bogactwo, wykształcenie, szlachectwo oraz czynnika ilościowego – tworzonego przez biednych wyróżnił ustroje prawidłowe: monarchię, arystokrację (rządy ludzi najlepszych) i politeę oraz zwyrodniałe: tyranię, oligarchię (rządy bogatej mniejszości wyłącznie dla własnego dobra) i demagogię (ochlokracja – rządy motłochu kierowanego chwilowymi namiętnościami).

29 Arystoteles ( p.n.e.) ustrój najlepszy – mieszany złożony z elementów monarchii, arystokracji i demokracji (politea), z jednoczesną przewagą stanu średniego; ustrój najlepszy zajmuje środek między skrajnościami Teoria przewrotów ustrojowych: - każda forma ustrojowa oparta jest na pewnej zasadzie; odejście od niej prowadzi do jej wypaczenia i ostatecznie do przewrotu (naruszenie zasady „złotego środka”) - istnieją dwa rodzaje przewrotów; w ramach dotychczas istniejącego ustroju oraz zmieniające ustrój i zamianę na nowy

30 M.T. Cyceron ( p.n.e.) ludzie mają skłonność do życia we wspólnocie politycznej państwo powstaje w wyniku rozrastania się rodzin; ponad nim znajduje się wspólnota ogólnoludzka (def.) państwo – „rzecz ludu, wielkiej gromady zespolonej przez uznanie tego samego prawa i przez użytek ze wspólnego bytowania” (państwo było zatem opartym na prawie związku obywateli) prawo i religia stanowią fundament trwałości państwa ideał ustrojowy – republika rzymska, której cechą charakterystyczna była troska o zachowanie obyczajów oraz instytucji ustrojowych wypracowanych przez przodków wyróżnił ustroje prawidłowe i zwyrodniałe; najlepsze ustroje: mieszany i monarchia niezbyt cenił elementy demokratyczne ustroju, nie miał zaufania do ludu, wolał dać mu jedynie raczej pozór wolności aniżeli władzę

31 M.T. Cyceron (106-43 p.n.e.) władzę powinni sprawować ludzi zacni
najwyższe dobro – życie zgodne z naturą, wypełnianie obowiązków zgodnych z naturą najwyższym obowiązkiem człowieka, prawo natury to zasady rozumu tkwiące z umysłach wszystkich ludzi. „Nie z edyktu pretora (…) ani z ustawy XII tablic (…) ale ze źródeł najgłębszej filozofii czerpać trzeba naukę prawa” w stosunkach międzynarodowych rozróżnił wojny sprawiedliwe (obronne) od niesprawiedliwych postulował humanitarne traktowanie niewolników

32 Myśl społeczno-polityczna św. Augustyna (354-430)
w założeniach epistemologicznych Augustyn przyjmował za cel poznania Boga i własna duszę w zakresie ontologii centrum rozważań stanowił doskonały, niezmienny i nieskończony – Bóg na płaszczyźnie etycznej przyjął stanowisko woluntarystyczne, zakładające przewagę woli nad rozumem wola zostaje wsparta łaską bożą, dzięki której człowiek ewoluuje od stanu niemożności niegrzeszenia do stanu niemożności grzeszenia. W ten sposób w świecie zwiększeniu ulega ogólna suma dobra a zmniejszeniu zła rozróżnił dwa państwa: civitas Dei – państwo boże i civitas terrena – państwo szatana

33 Myśl społeczno-polityczna św. Augustyna (354-430)
pochwalał życie wspólne i wspólną własność – bowiem ta nie rodzi sporów, głosił równość wszystkich ludzi, nierówność jest przejawem grzechu nierówność majątkową można zmniejszać poprzez jałmużnę, ale lepiej gdy usunie się przyczynę biedy „Spraw, by nie było nieszczęśliwych, a ustaną dzieła miłosierdzia” deklarował wielki szacunek dla ludzkiej pracy podstawą państwa jest monogamiczne małżeństwo oraz oparta na miłości rodzina państwo definiował jako wielka rozumną gromadę, zespoloną wspólną łącznością w umiłowanych przez siebie rzeczach władza pochodzi od Boga, dlatego każda jednostka ma obowiązek się jej podporządkować

34 Myśl społeczno-polityczna św. Augustyna (354-430)
rozróżnił państwa, w których ludzie żyją podług ciała i podług ducha – odróżniają je systemy wyznawanych wartości i dwa rodzaje ładu społecznego państwo ziemskie jest z natury niedoskonałe, ale jednostka ma obowiązek się mu podporządkować, bowiem organizuje ono życie doczesne i buduje ziemską wspólnotę, troszczy się też o fizyczne i duchowe dobro obywateli zadaniem państwa ziemskiego jest ustanowienie porządku prawnego opartego na sprawiedliwości rozumianej jako oddanie każdemu co mu się należy zbudował hierarchię porządku prawnego: 1) odwieczne prawo boże (lex aeterna), 2) prawo naturalne (lex naturalis), 3) prawo doczesne (lex temporalis) – ludzkie prawo stanowione

35 Hierarchiczny porządek prawny wg św. Augustyna
Prawo boże Prawo naturalne Prawo stanowione

36 Wybrane doktryny społeczno-polityczne
Średniowiecze

37 Średniowiecze - wprowadzenie
Periodyzacja od 476 r. (upadek Cesarstwa Zachodnio-rzymskiego) do 1453 r. (upadek Konstantynopola). Granice umowne - w dziejach rzadko dochodzi do gwałtownych zmian; najczęściej są to płynne przemiany, spowodowane stopniową ewolucją i współwystępowaniem różnych prądów intelektualnych i wydarzeń historycznych zaliczanych do kolejnych epok. Szczególnie istotne wydarzenia i fakty: - państwo Karola Wielkiego, - ukształtowanie systemu feudalnego opartego na hierarchii seniorów i wasali, - podboje normańskie (Hastings 1066 r.), - Wielka Karta Wolności 1215 r., - wyprawy krzyżowe, - liczne epidemie w Europie, - rozwój scholastyki – siedmiu sztuk wyzwolonych: trivium (gramatyki, logiki, retoryki) i quadrivium (geometrii, arytmetyki, astronomii, muzyki), - postrzeganie życia społecznego przez pryzmat religii.

38 Średniowiecze Bizancjum Ideologia polityczna i prawna Arabów
Doktryna cesarska na zachodzie Europy Doktryna uniwersalizmu papieskiego i cesarskiego Koncepcja średniowiecznego państwa narodowego

39 Myśl społeczna i polityczna św. Tomasza z Akwinu
najwybitniejszy myśliciel Średniowiecza ( ), dokonał recepcji filozofii Arystotelesa na grunt nauki Kościoła (za pośrednictwem myślicieli arabskich), świat materialny stanowi harmonijną i hierarchiczną całość, koherentną ze sferą duchową i Bogiem Bóg Człowiek Rośliny i zwierzęta Żywioły

40 Myśl społeczna i polityczna św. Tomasza z Akwinu (c. d
Myśl społeczna i polityczna św. Tomasza z Akwinu (c.d.) - epistemologia poznanie rozumowe oraz za pośrednictwem wiary tworzą dwie odrębne płaszczyzny, które potwierdzają niezależnie od siebie prawdy ostateczne rozum poznaje świat materialny i duchowy, boski niektóre prawdy wiary przekraczają możliwości rozumu, ale żadna nie jest jemu przeciwna

41 Myśl społeczna i polityczna św. Tomasza z Akwinu (c.d.)
społeczeństwo i państwo to dzieła boże, w których człowiek może zaspokajać wszystkie swoje ziemskie potrzeby człowiek jest istotą społeczną źródłem władzy jest Bóg, jednak składa on suwerenność polityczną w ręce ludu lud może ustanowić dowolną formę rządów najwyżej cenił monarchię ograniczoną (wspólne rządy króla i ludu) jeśli niegodny władca zrywa warunki umowy, lud ma prawo i obowiązek przeciwstawienia się władcy

42 Hierarchiczna budowa społeczeństwa wg św. Tomasza z Akwinu
Feudałowie Mieszczaństwo Plebs

43 Myśl społeczna i polityczna św. Tomasza z Akwinu (c.d.)
podstawą stosunków społecznych jest zasada sprawiedliwości rozumiana jako oddanie każdemu, co mu się należy był zwolennikiem własności prywatnej własność łączyła się z obowiązkiem wspierania bliźnich apologeta pracy ludzkiej postulował podział pracy z uwzględnieniem funkcji kierowniczych i wykonawczych

44 Myśl społeczna i polityczna św. Tomasza z Akwinu (c.d.)
podstawą stosunków społecznych jest zasada sprawiedliwości rozumiana jako oddanie każdemu, co mu się należy był zwolennikiem własności prywatnej własność łączyła się z obowiązkiem wspierania bliźnich apologeta pracy ludzkiej postulował podział pracy z uwzględnieniem funkcji kierowniczych i wykonawczych

45 Porządek prawny wg św. Tomasza z Akwinu
Prawo wieczne Prawo naturalne Prawo ludzkie

46 Myśl społeczna i polityczna św. Tomasza z Akwinu (c.d.)
państwo ma nie tylko obowiązki doczesne, ale również duchowe (dbałość o dobro moralne jednostek) to konsekwencja czasowej egzystencji ziemskiej i przygotowania do życia wiecznego państwo w tej drodze pełni rolę pomocniczą, dlatego powinno zostać podporządkowane Kościołowi państwo i Kościół nie wykluczają się wzajemnie, lecz uzupełniają. Należy zatem uznać najwyższy autorytet państwa w sprawach świeckich i Kościoła w sprawach duchowych współczesna wersja nauki św. Tomasza - neotomizm

47 Wybrane doktryny społeczno-polityczne
Renesans

48 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli (1469-1527)
prawnik, pracownik administracji Republiki Florenckiej, dyplomata sekretarz Drugiej Kancelarii Rady Dziesięciu usunięty z pracy, aresztowany, uwięziony, a po wypuszczeniu z więzienia odsunięty od życia politycznego przez Medyceuszy twórca tzw. realizmu politycznego przedstawiał politykę jaka jest, a nie jaka być powinna

49 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli (1469-1527)
Podstawowe założenie - człowiek z natury jest bardziej skłonny do zła niż dobra Między tym co dzieje się w świecie, a tym, co dziać się powinno, zachodzi tak wielka różnica, iż ten, kto by rzeczywistości zaniedbywał w imię ideału rzeczywistości, raczej zgubę własna by spowodował niż poprawę losu, człowiek bowiem, który by na każdym kroku rządził się tylko zasadami dobra, przepaść musiałby w środowisku ludzi rządzących się innymi zasadami [N.Machiavelli „Książę”]

50 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli (1469-1527)
cel jednostek przeciętnych - pomnożenie majątku cel jednostek ambitniejszych – zdobycie i utrzymanie władzy czynniki wykorzystywane do realizacji celów -virtu i fortuna opisał model procesu zdobycia i utrzymania władzy w monarchii absolutnej w drodze do celu książę musi kierować się naturą człowieka i zwierzęcia (lwa i lisa)

51 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli (1469-1527)
Książę powinien spośród nich wziąć za wzór lisa i lwa, albowiem lew nie umie unikać sideł, a lis bronić się przed wilkami. Trzeba przeto być lisem, by wiedzieć, co sidła, i lwem, by postrach budzić wilków. Nie rozumieją się na rzeczy ci, którzy wzorują się wyłącznie na lwie. Otóż mądry pan nie może ani powinien dotrzymywać wiary, jeżeli takie dotrzymywanie przynosi mu szkodę i gdy zniknęły przyczyny, które spowodowały jego przyrzeczenie. Zapewne gdyby wszyscy ludzi byli dobrzy, ten przepis niebyły dobry, lecz ponieważ są oni nikczemni i nie dotrzymywaliby tobie wiary, więc ty także nie jesteś obowiązany im jej dotrzymać. [N.Machiavelli, „Książę”]

52 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli (1469-1527)
konieczność trzeźwej analizy sił społecznych pomocnych i wrogich podczas przejęcia władzy okrucieństwa należy wykonać „ryczałtem” po zdobyciu władzy, dobrodziejstwa należy stopniować władca musi roztaczać obok siebie atmosferę poszanowania norm religijnych i moralnych; w praktyce nie powinien się nimi krępować: Doświadczenie bowiem uczy, że ci książęta, którzy nie liczyli się z danym przez siebie słowem, i umieli podstępami mózgi ludzkie uwodzić, osiągnęli wielkie zadania i wzięli w końcu górę nad tymi, którzy rządzili się prawością [N. Machiavelli, „Książę”]

53 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli (1469-1527)
władca, któremu przyświeca dobro państwa, nie powinien krępować się ograniczeniami i obowiązującymi konwencjami docelowy ustrój - republika posiadająca cechy ustroju mieszanego: monarchii, arystokracji i demokracji wzmocnienie dla republiki - prawo i silna armia

54 Doktryna suwerenności monarszej - Jean Bodin (1530-1596)
prawnik, deputowany do francuskich Stanów Generalnych próbował podjąć naukową analizę zjawisk politycznych, poprzez odrzucenie idealnych koncepcji państwa na rzecz krytycznej refleksji opartej na doświadczeniu i znajomości historii zmiana społeczna - zjawisko naturalne podkreślał związek polityki i rozwiązań ustrojowych z warunkami geograficznymi, społecznymi i ekonomicznymi

55 Doktryna suwerenności monarszej - Jean Bodin (1530-1596)
państwo pojawia się w wyniku konfliktu między rodami Państwo (def.) – sprawiedliwy rząd nad wieloma rodzinami i nad tym, co jest dla nich wspólne, z władza suwerenną na czele państwo i władca są trwałe, stoją ponad prawem suwerenność – najwyższe władza nie związana prawem uprawnienia monarchy (suwerena) – stanowienie prawa, wypowiadanie wojen i zawieranie pokoju, mianowania i odwoływania urzędników, prawo bicia monety, stosowanie prawa łaski

56 Doktryna suwerenności monarszej - Jean Bodin (1530-1596)
obywatele nie mają prawa do przeciwstawiania się legalnej władzy postulował konsultacje suwerena z narodem w zakresie nakładania podatków oraz konieczność ochrony własności prywatnej głosił potrzebę prawnego i faktycznego zrównania mieszczaństwa ze stanami wyższymi głosił postulat likwidacji przywilejów duchowieństwa i podporządkowania Kościoła władzy świeckiej

57 Początki ideologii nowożytnej
wiek XVI-XVII

58 SZKOŁA PRAWA NATURY Założenia koncepcji prawa natury:
akceptacja idei prawa natury oznaczała próbę oparcia funkcjonowania społeczeństwa na stałym i niezmiennym systemie wartości normy prawa natury są poznawalne za pomocą rozumu Konstrukcja stanu - wyjaśnienie różnicy miedzy światem natury i konwencjonalnym światem ludzkim konstrukcja umowy społecznej - zdarzenie skutkujące przejściem ze stanu przedspołecznego do stanu społecznego; skutkowała zrzeszeniem ludzi, utworzeniem państwa, ustanowieniem władzy i przekazanie jej uprawnień władczych

59 Hugo Grocjusz (1583-1645) holenderski prawnik, filozof i dyplomata
prawo natury ma fundamentalny charakter, jest integralnie związane z konstrukcją natury ludzkiej, nawet Bóg nie mógłby go zmienić istotę prawa natury utożsamiał z prawami fizyczno-przyrodniczymi katalog praw natury według Grocjusza: a) obowiązek nienaruszania cudzej własności b) obowiązek wynagradzania szkód c) obowiązek dotrzymywania umów (pacta sunt servanda) d) konieczność poniesienia kary za popełnione przestępstwo

60 Hugo Grocjusz (1583-1645) człowiek jest z natury istotą społeczną
po utworzeniu państwa posiada ono władzę nieograniczoną, bowiem jednostki zrzekły się jej dobrowolnie był zwolennikiem silnej władzy państwowej własność prywatna jest rezultatem umowy między ludźmi propagował ideę bogacenia się i zysku głosił wolność żeglugi i handlu

61 Hugo Grocjusz ( ) kwestionował roszczenia papiestwa do decydowania o strefach wpływów monarchów i państw propagował ideę humanizacji życia międzynarodowego, dopuszczał jedynie wojny sprawiedliwe w obronie słusznego prawa głosił konieczność humanitarnego traktowania przeciwnika, podczas wojen oraz zakaz atakowania ludności cywilnej

62 Thomas Hobbes ( ) prezentował światopogląd materialistyczno-mechanistyczny świat poznawalny dzięki metodom matematyczno-geometrycznym człowiek podlega powszechnym prawom przyrody, a jego psychika jest jedną z odmian ruchu mechanicznego człowiek jest z natury zły, konieczne jest okiełznanie jego egoizmu stan natury to czas wojny wszystkich ze wszystkimi

63 Thomas Hobbes ( ) społeczeństwo jest agregatem, jego najprostszym elementem jest człowiek w wyniku umowy ludzie tworzą społeczeństwo i państwo państwo (Lewiatan wielka ludzka hydra), odwołując się do przymusu i strachu zapewnia człowiekowi bezpieczeństwo, odbierając naturalna wolność warunków zawartej umowy nie można zmienić, nie można zmodyfikować raz ustanowionego ustroju kontrakt społeczny to kontrakt totalny, poddani mają tylko takie prawa jakich udzieli im państwo przywiązywał wagę do silnej władzy monarszej

64 John Locke (1632-1704) twórca wczesnej wersji liberalizmu politycznego
w stanie natury ludzie żyli w małych społecznościach; był to czas powszechnej szczęśliwości i pokoju, wolności i równości ponieważ stan natury był niepewny, brakowało w nim stałych norm postępowania, ludzie zostali sprowokowani do połączenia w społeczeństwo i utworzenie państwa państwo powstaje wyniku umowy społecznej, która składa się z dwóch aktów: pierwszy konstytuuje społeczeństwo, drugi tworzy ustrój państwowy i kreuje władzę zwierzchnią

65 John Locke ( ) lud jest suwerenem i pozostaje nim również po utworzeniu państwa i ustanowieniu władzy, posiada uprawnienie do zmiany rządu ustrój najlepszy to ograniczona monarchia konstytucyjna ludzie rezygnują na rzecz władzy państwowej z naturalnego prawa karania przestępców, zachowują prawo do życia, wolności i własności twórca koncepcji podziału władzy na ustawodawczą, wykonawczą i federacyjną

66 Oświecenie francuskie
wiek XVIII

67 Karol Monteskiusz ( ) czołowy przedstawiciel szkoły ducha praw oraz liberalizmu arystokratycznego, najważniejsze dzieł: O duchu praw (1748) głosił konieczność oparcia refleksji o polityce na materialne empirycznym – jest twórcą socjologii polityki stworzył konstrukcję tzw. ducha praw - zespołu empirycznie stwierdzonych przesłanek wynikających z całokształtu warunków egzystencji państwa i społeczeństwa zadaniem państwa jest zapewnienie wolności obywatelom, którą pojmował jako możliwość czynienia wszystkiego na co pozwalają ustawy

68 Karol Monteskiusz ( ) rozróżnił trzy modele ustrojowe; republikański, monarchiczny i despotyczny nie wskazywał ustroju najlepszego, ale podkreślał, iż zło na płaszczyźnie społeczno-ustrojowej rodzi się, gdy ustrój umiarkowany przekształca się w despotyczny jest uznawany za autora koncepcji trójpodziału władz. Wyróżnił władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ich wzajemne ograniczanie i równoważenie ma zapobiegać przeciwko naruszeniom wolności odrzucał zasadę równości wobec prawa, uznając jednocześnie, iż wolność stanowi źródło postępu i rozwoju

69 Jan Jakub Rousseau ( ) w przeciwieństwie do kanonu refleksji społeczno-politycznej Oświecenia opierał się na intuicji, rozumie i wierze człowiek jest z natury dobry stan natury był bezrefleksyjny i przedmoralny cywilizacja zniszczyła moralnie i duchowo człowieka pierwotnego, który (szlachetny dzikus) był istotą moralnie lepszą aniżeli współcześni ludzie własność prywatna oraz zagrożenia stanowiły przyczynę powołania do życia społeczności w wyniku umowy społecznej żyjąc w społeczeństwie człowiek zatraca naturalną dobroć poprzez odrzucenie naturalnych instynktów deformuje się w kierunku egoizmu, próżności i zachłanności

70 Jan Jakub Rousseau ( ) czołowy przedstawiciel koncepcji suwerenności ludu, niezbywalnej i niepodzielnej demokracja polityczna jako najlepszy gwarant suwerenności ludu każdy człowiek ma prawo do współuczestnictwa w decyzjach wpływających na jego losy, dlatego powinien mieć wpływ na życie publiczne koncepcja umowy społecznej – wszyscy przekazują pozostałym członkom społeczeństwa swoje prawa naturalne, aby następnie otrzymać je w postaci praw cywilnych, przydzielanych na płaszczyźnie społecznej

71 Jan Jakub Rousseau ( ) własność prywatna stanowi przyczynę zła, ale nie da się jej wykluczyć z życia społecznego -> należy zniwelować różnice społeczne między bogatymi oraz biednymi forma ustrojowa powinna zapewniać obywatelom wolność i dobrodziejstwa płynące ze wspólnego bytowania ideał ustrojowy - niewielka republika realizująca koncepcję demokracji bezpośredniej. Ponieważ jest to rozwiązanie trudne do zrealizowania postulował utworzenie rządu arystokratycznego, kompletowanego spośród najmądrzejszych obywateli był przeciwnikiem idei rządów reprezentacyjnych, które prowadzą do oddzielenia funkcji władczych od ludu, powodując patologie w życiu publicznym oraz dają przewagę arystokracji i ludziom zamożnym

72 Pozostałe nurty myśli polityczno-prawnej i administracyjnej
Polska myśl polityczna średniowiecza, renesansu, oświecenia Fizjokratyzm Kameralistyka (policystyka) Ekonomia polityczna Utylitaryzm Bonapartyzm Kantyzm Hegel Fichte Socjalizm utopijny

73 Współczesne doktryny polityczne
Geneza i współczesność

74 Klasyfikacja współczesnej myśli politycznej
Podział ze względu na poziom radykalizmu ultralewica centrolewica centroprawica ultraprawica lewica centrum prawica radykalizm umiarkowanie radykalizm

75 Lewicowa myśl polityczna
Źródła porządku grupowego – racjonalistycznie uzasadnione idee: wolności, równości, sprawiedliwości Eksponowanie interwencjonizmu państwowego wynikającego z zasady solidaryzmu społecznego Wysoka wrażliwość na ludzką krzywdę Nierównościom i wykluczeniu najsłabszych ma przeciwdziałać aktywność państwa Propagowanie przemian i rozwoju

76 Prawicowa myśl polityczna
Organizowanie porządku społecznego na ideach: ładu, porządku organicznym, tradycji, hierarchii, rodziny, ojczyzny, narodu, religii, państwa Konieczność zachowania istniejącego porządku, dopuszczalne konieczne zmiany tylko w drodze powolnej ewolucji Człowiek postrzegany jako integralny element większych zbiorowości Wolność jednostki pojmowana w duchu wolnokonkurencyjnym, akceptacja skrajnych różnic majątkowych Eksponowanie wolnej gry sił rynkowych i wyłączenie interwencjonizmu państwa, którego zadania zostały ograniczone do ochrony bezpieczeństwa i istniejącego porządku

77 Centrowa myśl polityczna
Umiarkowane koncepcje znajdujące się między lewicowa i prawicową myślą polityczna (płynne granice) Kryterium przynależności – zasada „złotego środka” Arystotelesa Przejawy myślenia centrowego – koncepcje i idee pozostałe po zneutralizowaniu się przeciwieństw koncepcji prawicowych i lewicowych

78 Inne podziały myśli politycznej
Ze względu na adresatów: masowa i elitarna myśl polityczna Ze względu na podziały klasowe: robotnicza, chłopska, drobnomieszczańska, burżuazyjna myśl polityczna Ze względu na stosunek do religii: świecka i religijna myśl polityczna Ze względu na cele: realistyczna i utopijna myśl polityczna Ze względu na etap rozwoju: niedojrzała, rozwijająca się i dojrzała myśl polityczna

79 Liberalizm od łac. liber – wolny
Główni przedstawiciele: Jeremy Bentham ( ), Beniamin Constant ( ), John Stuart Mill ( ) wywodząca się z myśli oświeceniowej doktryna polityczna oparta na indywidualizmie jednostki ludzkiej eksponuje przyrodzone uprawnienia naturalne człowieka i wynikające z nich prawo: wolności (w ujęciu negatywnym „wolności od…”) oraz własności prywatnej państwo i prawo maja gwarantować ochronę uprawnień podmiotowych oraz indywidualną samorealizację jednostek

80 Liberalizm na płaszczyźnie ekonomiczno-gospodarczej zakłada, iż bogactwo stanowi efekt starań jednostek jednostka ludzka, kierując się utylitarystycznym dążeniem do maksymalizacji przyjemności oraz unikania przykrości, a także chęcią uzyskania korzyści (homo oeconomicus), dokonuje racjonalnych wyborów, które przynosząc korzyść indywidualne, pośrednio wpływają na bogactwo społeczeństwa

81 Liberalizm głosi ideę „taniego rządu” - rola organów państwa oraz administracji zostałaby ograniczona do niezbędnego minimum państwo nie powinno aktywnie uczestniczyć w sferze gospodarczej przeciwdziałać omnipotencji państwa ma koncepcja podziału władz rozwój totalitaryzmów w XX wieku oraz kryzysy spowodowały, że znalazł odzwierciedlenie w przejawach obrony demokracji oraz wolności i praw obywatelskich

82 Libertarianizm (łac. libertas i ang. liberty - wolność) - doktryna stanowiąca sprzeciw wobec współczesnych przemian liberalizmu w kierunku eksponowania solidaryzmu i sprawiedliwości społecznej główni reprezentanci – R. Nozick, J. M. Buchanan, T. Machan, I. Kirzner Wolność jednostki - najwyższa wartość o charakterze autotelicznym demistyfikuje doskonałość państwa, które prowadzi wyzysk obywateli wbrew naturze oraz praktycznej konieczności

83 Libertarianizm występuje przeciwko opodatkowaniu oraz nadmiernej kontroli państwa nad swobodną działalnością gospodarczą rozbudowa sił zbrojnych oraz przymusowy pobór do wojska naruszają wolność obywateli, a nakłady na siły zbrojne odbywają się kosztem własności prywatnej kwestionuje skuteczność państwa w zakresie utrzymania równowagi w gospodarce podatek to „zalegalizowana kradzież”

84 Libertarianizm usługi świadczone przez państwo mogą być realizowane bardziej efektywnie przez sektor prywatny zasada przyzwalająca na troszczenie się jednostek wyłącznie o własne interesy, pod warunkiem nienaruszania praw innych jednostek uznana jest za właściwą podstawę stosunków społecznych na płaszczyźnie prawnej powinny obowiązywać wyłącznie dwa zakazy: agresji wobec drugiego człowieka oraz zaboru jego własności

85 Konserwatyzm (łac. conservare - zachowywać)
prekursorzy: S. Coleridge ( ), J. de Maistre ( ), G. B. de Mably ( ), E. Burke ( ) typ ideologii uzasadniającej istniejący porządek społeczno-polityczny i gospodarczy także postawa światopoglądowa charakteryzująca się niechęcią wobec nagłych, rewolucyjnych zmian

86 Konserwatyzm wywodzi się z krytycznej postawa wobec ideologii oświeceniowej (idei rewolucji, równości, wolności indywidualnej oraz powszechności uprawnień podmiotowych) fundamentalne wartości: tradycja, naród, rodzina, wspólnota, religia, hierarchia, autorytety, wolność osobista połączona z odpowiedzialnością, własność prywatna, autorytet prawa stanowiącego wynik ewolucyjnego rozwoju ducha narodu, a także naturalny i organiczny porządek społeczny

87 Konserwatyzm w organizacji życia grupowego kładzie akcent na hierarchię ładu społecznego oraz konieczności ustanowienia silnej władzy kwestionują przekonanie o racjonalności człowieka oraz w pełni przemyślanych decyzji i działań ludzkich człowiek powinien szukać stałego punktu odniesienia - autorytety i religię podkreśla nadrzędność wspólnoty wpływającej na osobowość i światopogląd członków

88 Konserwatyzm podkreśla naturalny i ewolucyjny proces przemian społeczeństwa i narodu, pozwalający na adaptację grupowych form egzystencji ludzkiej do zmieniających się warunków akcent kładziony na tożsamość grupową wynikającą z ciągłości historycznej kluczowe znaczenie: idea jedności narodu, narodowy charakter państwa, lojalność obywateli wobec państwa, harmonia społeczna oraz rola charyzmatycznego przywództwa

89 Konserwatyzm wolność nie jest wartością bezwzględną
jednostka musi uwzględnić fundamentalne zasady etyczne oraz nie może lekceważyć tradycji wspólnoty i dobra wspólnego akceptują własność prywatną i gospodarkę wolnorynkową głosi ograniczenie roli państwa w gospodarce, chociaż akceptuje aktywny jego udział w zakresie przeciwdziałania negatywnym zjawiskom prowadzący do wstrząsów społecznych

90 Socjalizm (łac. sociare - łączenie ludzi, societas - społeczeństwo)
społeczna natura ludzka skutkująca wiązaniem się jednostek w złożone formy grupowej egzystencji, znajduje dwa rodzaje uzasadnienia - pobudki emocjonalne lub racjonalne bardziej istotne są więzi społeczne niż polityczne

91 Socjalizm XIX-to w. socjalizm wyrósł na bazie ideologii rewolucji francuskiej oraz sprzeciwu wobec indywidualizmu, egoizmu, agresji, atomizmu znamiennego dla wczesnego kapitalizmu ideologia bardzo złożona i niejednorodna Najważniejsi reprezentanci: R. Owen, C.H. Saint-Simon, K. Marks, F. Engels, E. Bernstein

92 Socjalizm eksponował ideę kolektywizmu, społeczeństw połączonych ideami altruizmu, dobroczynności, empatii i wspólnej pracy Interes wspólny uzyskiwał prymat nad atomistycznymi interesami jednostek akcentuje wszystko co społeczne, w szczególności preferuje pracę kolektywną i własność społeczną

93 Socjalizm – główne podziały
utopijny i tzw. „naukowy” teoretyczny i praktyczny państwowy i samorządowy reformistyczny i rewolucyjny Hybrydowa koncepcja socjalizmu rynkowego

94 Socjaldemokracja Wyrósł w drugiej poł. XIX w. na bazie socjalizmu reformistycznego pozostającego w sporze z socjalizmem rewolucyjnym Głosił osiągnięcie celów politycznych metodami pokojowymi Najważniejsze idee: 1. demokracji politycznej 2. wolności gospodarczej 3. demokracji społecznej 4. demokracji międzynarodowej

95 Anarchizm od łac. an i arche – dosł. „brak rządu”, największy rozkwit między 1880 – 1930 r. założenie - negatywna ocena państwa i władzy jako zjawisk ograniczających naturalną wolność człowieka doktryna niejednolita, główne nurty: indywidualistyczny, kolektywistyczny, komunistyczny, syndykalistyczny Przedstawiciele: W. Godwin ( ), M. Stirner ( ), P.J. Prudhon ( ), M. Bakunin ( ), P. Kropotkin ( )

96 Anarchizm główne założenie - człowiek jest z natury dobry i ma zdolności do doskonalenia i rozwoju odrzuca wszelkie formy władzy zniewalającej człowieka, w tym państwo preferuje spontaniczne, niesformalizowane przejaw oddalonej organizacji życia grupowego Eksponuje ideę równości oraz sprawiedliwości

97 Nacjonalizm Nazwa wywodzi się od wyrazu „naród” łac. Natio
jeden z najsilniej oddziałujących na rzeczywistość kierunków myśli politycznej kształt jest każdorazowo odmienny i charakterystyczny dla poszczególnych narodów Źródłem jest proces tworzenia specyficznej wspólnoty, narodu z jego specyfiką

98 Nacjonalizm – cechy modelowe
przeświadczenie o wyższości własnego narodu nad innymi naród będący najdoskonalszą formą życia zbiorowego posiada unikalny charakter, będący konsekwencją rozwoju dziejowego przy pomocy wszelkich dostępnych środków, naród powinien realizować cele zmierzające do zabezpieczenia własnego interesu kierując się egoizmem, wobec sprzeczności interesów, narody nie mogą uniknąć konfliktów między sobą

99 Katolicka nauka społeczna
nurt myśli społecznej silnie oddziałujący na światopogląd Polaków oraz na treść życia publicznego wersja współczesna – neotomizm (od końca XIX w.) przyjęty przez Leona XIII fundament doktryny - założenia aksjologiczne religii chrześcijańskiej podstawowe znaczenie - idea człowieka, ukształtowana w duchu personalizmu duchowość pozwoliła zająć człowiekowi najwyższe miejsce w hierarchii bytów materialnych

100 Katolicka nauka społeczna
autonomiczna jednostka ludzka, posiadająca wolną wolę i rozum, umocniona prawdami wiary, postępując w zgodzie ze społeczną nauką Kościoła zmierza ku zbawieniu przyjmuje hierarchiczną budowę porządku prawnego: prawo wieczne, boże, naturalne oraz ludzkie promuje ideę sprawiedliwości jako „oddanie każdemu co mu się słusznie należy” głosi ideę wolności opartą na przekonaniu o potrzebie dążenia do prawdy człowieka obdarowanego godnością i wolnością

101 Katolicka nauka społeczna
idea społeczeństwa oparta została na wizji organicznej całości powiązanej biologicznie, psychicznie, społecznie i ekonomicznie zasada sprawiedliwości społecznej stanowi odzwierciedlenie chrześcijańskiego przykazania miłości bliźniego państwo jest rozumną, moralną i sprawiedliwą formą organizacji społeczeństwa zadanie państwa – tworzenie godnej egzystencji dla wszystkich członków wspólnoty

102 Katolicka nauka społeczna
idea gospodarki opartej na zasadzie sprawiedliwości społecznej podkreśla wartość pracy ludzkiej oraz zasadę solidaryzmu społecznego akcentuje konieczność udziału pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem, propaguje różnorodne form współwłasności (spółdzielczości, korporacji), a także drobnych przedsiębiorstw rodzinnych

103 MYŚL ADMINISTRACYJNA Wybrane koncepcje

104 Kameralistyka (policystyka) XVIII w.
Obejmowała zagadnienia zaliczane współcześnie do różnych dyscyplin nauki Jej celem była próba usprawnienia funkcjonowania administracji Nie była ściśle naukowym ujęciem problematyki , nie zostały stworzone podstawy metodologiczne Okresy doktryny (nurty): zbliżony do merkantylizmu koncentrujący się na problematyce gospodarczej powiązany z doktrynami prawno-naturalnymi koncentrujący się na zagadnieniu interwencjonizmu państwowego i ochronie interesów bogatego mieszczaństwa nawiązujący do dogmatycznej koncepcji prawa ustrojowego

105 Koncepcja administracji Lorenza von Steina (1815-1890)
Uznawany za twórcę nauki administracji Profesor Uniwersytetu w Wiedniu Autor Die Vervaltungshlere (Nauka administracji) Metoda badawcza – obserwacja działania administracji Propagował koncepcję państwa prawnego odpowiedzialnego za społeczeństwo Administrację postrzegał w kontekście polityki i ekonomii Działania administracji dotyczyły wszystkich aspektów funkcjonowania państwa z wyłączeniem ustawodawstwa Administracja miała kreować przyszłość państwa, wpływać na postęp społeczny i ekonomiczny oraz rozwój indywidualny obywateli

106 Administracja i polityka według Woodrowa Wilsona (1856-1924)
Jako pierwszy wskazał na ścisły związek między administracją i polityką Decyzje polityczne rządzących są realizowane przez administrację Administracja jest tak samo stara jak rządzenie; zawsze obok podmiotów sprawujących władzę istniały podmioty mające zadania wykonawcze Aparat polityczny nie może funkcjonować bez aparatu biurokratycznego, ale Jednocześnie należy dążyć do rozgraniczenia tych dwóch sfer – administracja nie jest zainteresowana walką polityczną tylko jej wynikami

107 Efektywna organizacja administracji publicznej według Henry Fayola (1841-1925)
Francuski inżynier, pionier nauk o zarządzaniu Nauka administracji jest nauką społeczną, do organizacji powinno stosować się te same metody empiryczne jak w naukach przyrodniczych, Wyróżnił sześć grup czynności w organizacjach: techniczne handlowe finansowe ubezpieczeniowe rachunkowe administracyjne (kluczowe dla organizacji)

108 Efektywna organizacja administracji publicznej według Henry Fayola (1841-1925)
Czynności administracyjne (zarządcze): przewidywanie organizacja rozkazodawstwo koordynacja kontrola Kierownik powinien mieć kwalifikacje: fizyczne umysłowe moralne wykształcenie ogólne umiejętności specjalne doświadczenie

109 Efektywna organizacja administracji publicznej według Henry Fayola (1841-1925)
Podział pracy Autorytet Dyscyplina Zgranie personelu Jedność rozkazodawstwa Inicjatywa pracowników Jednolitość kierownictwa 14 zasad administrowania Fayola Stałość kadry Sprawiedliwe wynagrodzenie Ład materialny i społeczny Nadrzędność interesu organizacji Poszanowanie godności pracowników Hierarchiczność Centralizacja

110 Herbert A. Simon – „decyzyjna teoria administracji”
Podstawowe założenie koncepcji – racjonalność administrowania polega na szczególnej relacji zakładanych celów oraz wybranych środków do nich prowadzących Racjonalnie podjęte decyzje oznaczają wybór środków najefektywniejszych Osiągnięty cel staje się punktem wyjścia do realizacji kolejnego celu powstaje łańcuch celów cząstkowych i cel ostateczny

111 Herbert A. Simon – „decyzyjna teoria administracji”
Racjonalność decyzji jest zawsze ograniczona na skutek ograniczonych informacji (niedobór lub zniekształcenie), wiedzy i percepcji (nadmiar informacji) podmiotów decyzyjnych, zmianami okoliczności, dostępnością zasobów Środki przeciwdziałające zagrożeniom i niepewności: - wprowadzenie zarządzania ryzykiem - wprowadzenie odpowiednich rozwiązań instytucjonalnych - ścisły podział kompetencji w ramach aparatu biurokratycznego

112 Herbert A. Simon – „decyzyjna teoria administracji”
Ocena racjonalności działań wymaga jednoczesnego zastosowania probierzy racjonalności: Logiki rezultatu Logika kontekstu Kryterium oceny – efektywność podejmowanych decyzji Akcentuje konieczność uwzględnienia konsekwencji podejmowanych celów Konieczne jest uwzględnienie stałych preferencji

113 Herbert A. Simon – „decyzyjna teoria administracji”
Racjonalne podejmowanie decyzji wspiera system reguł określający: Czas i dynamikę podejmowanych decyzji Zasady podejmowania decyzji w ujęciu hierarchicznym Procedury wykorzystywane do rozwiązywania sytuacji problemowych Sposoby działań w sytuacjach nowych i nadzwyczajnych Zasady rekrutacji nowych pracowników Procedury komunikowani się komórek organizacyjnych aparatu biurokratycznego

114 Systemowa koncepcja administracji
Twórcy – Luther H. Gulick, Lyndall F. Urwick Zaproponowali model określony akronimem: P – planowanie O – organizowanie S – zatrudnianie D – kierowanie Co – koordynowanie R – raportowanie B - budżetowanie

115 Systemowa koncepcja administracji
Wszystkie procesy w organizacji są wzajemnie powiązane, co pozwala jej funkcjonować Podejście systemowe do administracji pozwala ją traktować jak koherentną całość współdziałająca na rzecz jednego celu Szczególna rola specjalizacji w organizacji

116 Systemowa koncepcja administracji
Akcentuje wzrost roli koordynacji i znaczenia specjalistów Administracja publiczna jest organizacją i dlatego należy do niej stosować osiągnięcia teorii organizacji i zarządzania Złożoność wewnętrzna i zewnętrzna administracji wymaga podejścia holistycznego

117 Model biurokracji - Max Weber (1864-1920)
Rozwinięte społeczeństwa wymuszają powstanie aparatu biurokratycznego Znaczenie terminu „biurokracja” wg Webera: 1. hierarchiczna organizacja urzędników oparta na kompetencjach 2. szczególny rodzaj relacji między administracja publ. a jednostkami i grupami społecznymi 3. typ postaw i zachowań charakterystycznych dla nowoczesnej administracji

118 Model biurokracji - Max Weber (1864-1920)
Biurokracja – racjonalny sposób organizowania działań ludzkich oparty na ustanowionych przez rozum norm postępowania Stanowi optymalny sposób sprawowania władzy w nowożytnym państwie kapitalistycznym W państwach nowoczesnych władza posiada umocowanie w obowiązującym prawie, oparta na aparacie politycznym i administracyjnym

119 Model biurokracji - Max Weber (1864-1920)
Legalne sprawowanie władzy posiada cechy: Stały charakter działań aparatu adm. Oddzielenie kompetencji aparatu politycznego i biurokratycznego Wykorzystanie działań administracji w granicach i na podstawie prawa Nadzór nad działaniami administracji Oddzielenie osoby od sprawowanego urzędu Profesjonalizacja działań administracji

120 Model biurokracji - Max Weber (1864-1920)
Nadrzędne zasady organizacji administracji publicznej Zasada kompetencji Zasada centralizacji Zasada hierarchiczności

121 Wady biurokracji Ograniczenie samodzielności i kreatywności
Osłabienie mechanizmów wolnego rynku Wywołuje konformizm, unikanie podejmowania decyzji i ponoszenia odpowiedzialności Powoduje bezrefleksyjne postepowanie zgodne z procedurami, co prowadzi do odhumanizowania organizacji

122 Krytyka biurokracji Michela Croziera
Model Webera opierał się na założeniu istnienia doskonałej odhumanizowanej machiny biurokratycznej, której członkowie działają wyłącznie w interesie państwa Ludzie, w tym urzędnicy, w działaniach kierują się nie tylko pobudkami racjonalnymi, ale często także nieracjonalnymi Urzędnicy walczą o władzę, wpływy i korzyści co powoduje, że organizacja przestaje działać zgodnie z założeniami Decyzje w administracji są także konsekwencją uwarunkowań politycznych i społecznych

123 Krytyka biurokracji Michela Croziera
Konsekwencje biurokracji: Wypaczeniu ulega funkcjonowanie organizacji oraz jej relacje z otoczeniem Celem aparatu staje się przetrwanie i zwiększanie posiadanych kompetencji Powstaje „błędne koło biurokracji” – aparat biurokratyczny w miejsce zaspokajania potrzeb społecznych zaczyna realizować własne cele Następuje rozrost kontroli jednostek, centralizacja, formalizm i konformizm

124 Fundamenty doktrynalne współczesnych państw europejskich
zarys problematyki

125 Godność ludzka – wartość podstawowa
właściwa każdemu człowiekowi z natury stanowi podstawę praw człowieka i obywatela oraz stanowi integralną część nowożytnego konstytucjonalizmu wywodzi się z tradycji Judeo-chrześcijańskiej (obecnie neotomizm) oraz imperatywu praktycznego Immanuela Kanta („Postępuj tak, abyś człowieczeństwa zarówno w twojej osobie, jak i w osobie każdego innego używał zawsze jako celu, nigdy tylko jako środka”) wykracza swoim znaczeniem ponad inne prawa podstawowe człowieka wynika z niej wprost szereg uprawnień podmiotowych w szczególności: prawo do życia oraz życia godziwego, zabezpieczenia socjalnego, prawo do pracy, wolności i swobody gospodarczej, prawa do ochrony własności itp.

126 Idea solidarności Wywodzi się z idei braterstwa – głównego hasła rewolucji francuskiej r. Współczesne znaczenie nadał jej Leon Duguit ( ) - u podstaw porządku prawnego należy umieścić zasadę „postępuj solidarnie” Silny związek z prawem do wolności, dialogu i współpracy między wszystkimi partnerami społecznymi

127 Idea wolności człowieka
Silnie związana z ideą godności człowieka Na gruncie prawnym stanowi zagwarantowanie przestrzeni dla aktywności jednostki Zakres wolności stanowi poszukiwanie równowagi między interesem indywidualnym i dobrem wspólnym, przez co wpływa na kształt stosunków w społeczeństwie Współcześnie obowiązuje idea wolności w ujęciu negatywnym jako „wolności od…” Z wolnością wiąże się odpowiedzialność ( por. koncepcję „ucieczki od wolności” Maxa Webera)

128 wyrównawcza (komutatywna) rozdzielcza (dystrybutywna)
Idea sprawiedliwości sprawiedliwość materialna formalna wyrównawcza (komutatywna) rozdzielcza (dystrybutywna)

129 Prawa osobiste wynikają z idei godności człowieka
konstytuują pozycję jednostki we współczesnym świecie Katalog praw osobistych: prawo do życia powiązane ściśle z zakazem stosowania kary śmierci prawo do integralności osobistej zasada nullum crimen sine lege oraz prawo do obrony w procesie karnym i domniemanie niewinności

130 Katalog praw osobistych c.d.
- prawo do ochrony danych dotyczących jednostki (m. in. życia prywatnego, czci i dobrego imienia) - prawo rodziców do wychowania dzieci z godnie ze swoimi przekonaniami przy jednoczesnej ochronie prawnej dzieci przez nadużyciami uprawnień ze strony rodziców - prawo do tajemnicy komunikowania się, nienaruszalność mieszkania

131 Katalog praw osobistych c.d.
- prawo do swobodnego poruszania się oraz wyboru miejsca zamieszkania - wolność sumienia i wyznania oraz prawo wyrażania własnych poglądów - wolność zgromadzeń i prawo dostępu do informacji

132 Idea dobra wspólnego „Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli” (art. 1 Konstytucji RP) kluczowy problem: znalezienie równowagi między godnością człowieka i dobrem wspólnym Obowiązek obywateli do wierności Rzeczpospolitej (art. 82 Konstytucji RP) Współcześnie znajduje odzwierciedlenie w idei społeczeństwa obywatelskiego

133 Konsensus polityczny i kultura dialogu
na płaszczyźnie społecznej dochodzi do konfliktu interesów, zarówno jednostek jak i grup konieczne jest znalezienie odpowiedniego konsensusu wynikającego z pluralizmu poglądów kluczowa rola tolerancji demokracja powinna być najlepszym sposobem urzeczywistnienia konsensusu, pluralizmu i dialogu obywatelskiego koncepcja „europejskiego modelu społecznego”

134 Idea społeczeństwa obywatelskiego
koncepcja wykreowana na gruncie zasady pomocniczości europejskiej demokracji partycypacyjnej wpływ dwóch tradycji: stowarzyszeniowej i wspólnotowej fundamentalne kwestie: 1. aspekt metafizyczno-kulturowy jako płaszczyzna kształtowania wartości, dyrektyw postępowania i tożsamości członków wspólnoty 2. tworzenie warunków pozwalających kształtować się nieformalnym więziom, inicjatywom i ruchom wewnątrz społeczeństwa, niezależnie od istniejących sformalizowanych instytucji państwowych 3. forma komunikacji w sferze publicznej

135 Zasada subsydiarności
Traktat o UE - wszelkie decyzje powinny być podejmowane jak najbliżej obywatela zgodnie z zasadą pomocniczości wynika wprost z personalistycznej koncepcji człowieka żyjąc w społeczeństwie zorganizowanym człowiek uzyskuje nie tylko uprawnienia, ale ma także obowiązki względem wspólnoty

136 Zasada subsydiarności
Człowiek ma obowiązek samodzielnego zaspokajania własnych potrzeb egzystencjalnych wsparcie powinno zostać udzielone przez zbiorowość tylko gdyby nie był w stanie tego dokonać wsparcie powinno zostać udzielone przez zbiorowość znajdującą się najbliżej jednostki i posiadającą potencjalną zdolność skutecznego wsparcia

137 Public governance administracja publiczna pojmowana jako struktura integralnie związana ze społeczeństwie obywatelskim wiąże się z ideą nowoczesnego społeczeństwa sieciowego (network society), państwa sieciowego oraz podejścia systemowego uwzględnienie szczególnej roli interesariuszy państwo przyjmuje rolę koordynatora i przechodzi na stanowisko jednego z uczestników swobodnego dyskursu publicznego

138 Idea demokracji ustrój polityczny oparty na uczestnictwie jednostek w sprawowaniu władzy publicznej. podstawowy standard ustrojowy współczesnych państw zachodniego kręgu kulturowego współcześnie ściśle powiązana z ideą „państwa prawnego” oraz „państwa socjalnego”. Często pojawia się także wspólnie z przymiotnikami „liberalna” oraz „społeczna” fundamentalne znaczenie dla demokracji ma wolność w ujęciu liberalnym (negatywnym) jako „wolności od…”

139 Idea państwa prawnego Wywodzi się z dwóch tradycji: niemieckiej Rechtsstaat” oraz anglosaskiej rządów prawa Art. 2 Konstytucji RP: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej” Wyróżnia się dwa aspekty: 1. formalny - państwo prawne to zbiór instytucji i gwarancji praworządności, określających kompleksowo funkcjonowanie władzy publicznej, znajdujące swoje umocowanie w ustawie 2. materialny - państwo prawne opiera się na pewnych uniwersalnych wartościach, w szczególności wywodzącej się z prawa ponadstanowionego idei godności człowieka

140 Idea państwa prawnego Katalog założeń składających się na zasadę państwa prawnego: 1. rządy władzy publicznej znajdują swoje umocowanie w konstytucji 2. relacje obywateli i państwa określają prawa podstawowe 3. wszyscy ludzie są równe wobec prawa 4. obowiązuje zasada podziału władz 5. stosowana jest zasada legalizmu 6. uchwalone prawo jest poddane kontroli niezawisłych sądów 7. każdemu obywatelowi przysługuje ochrona prawna

141 Idea państwa prawnego Immanentnymi elementami koncepcji państwa prawnego są zasady: ochrony zaufania obywateli do państwa i jego działalności pierwotwórczej pewności prawa nieretroakcji i stosowania vacatio legis wypełnienia zobowiązań zgodnie z zasadą pacta sunt servanda ochrony praw nabytych pewności obciążeń fiskalnych

142 Legalizm integralny element konstrukcji demokratycznego państwa prawnego Art. 7 Konstytucji RP „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa„ podstawa prawa musi wyraźnie i szczegółowo określać uprawnienia organu władzy publicznej do określonego działania wykluczone stosowanie domniemania kompetencji lub rozszerzania ich zakresu legalność działań jest głównym kryterium nadzoru ustawowego działalności organów, urzędów i instytucji administracji publicznej

143 Równowaga między wartościami nadrzędnymi
kluczowe zagadnienie dla budowania optymalnego porządku społecznego jest poszukiwanie równowagi między dobrem jednostki oraz dobrem wspólnym działania ograniczające negatywne konsekwencje napięcia wynikającego ze sprzeczności między wartościami: 1. powiązanie dobra jednostki i wspólnego 2. stworzenie mechanizmu pozwalającego określać stosunek między dobrem indywidualnym i wspólnym stosownie do zmieniających się okoliczności konieczne jest reagowanie na zmieniające się okoliczności i wprowadzanie stosownych zmian legislacyjnych niwelujących napięcia

144 Zasada proporcjonalności
założenie konieczności podejmowania adekwatnych działań i wykorzystania odpowiednich środków do osiągnięcia danego celu (efektywność, sprawność) na płaszczyźnie prawno-administracyjnej przyjmuje się, iż organy publiczne stosują środki wpływające na prawa i interesy osób prywatnych tylko, gdy jest to konieczne i w stopniu wymaganym do osiągnięcia zamierzonego celu znajduje szerokie zastosowanie, wykraczające poza granice funkcjonowania władzy publicznej ma zastosowanie przede wszystkim tam, gdzie nie dochodzi do bezpośredniego kształtowania sytuacji prawnej obywateli przez organy administracji

145 Sprawiedliwość społeczna
idea społecznej gospodarki rynkowej wyrosła na gruncie dwóch doktryn społecznych: socjaldemokratycznej i chrześcijańsko-demokratycznej stanowi jedną z fundamentalnych wartości, tworzących aksjologiczną i normatywną podstawę liberalnych demokracji zachodnich powiązana z ideą równości wobec prawa, solidarności społecznej, podstawowego zabezpieczenia socjalnego, godnej egzystencji art. 2 Konstytucji stwierdza, iż Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym, realizującym zasadę sprawiedliwości społecznej w granicach wyznaczonych przez gospodarkę rynkową Obok altruizmu posiada także aspekt pragmatyczny – niwelowanie napięć społecznych wynikających z nierówności

146 Solidaryzm społeczny obowiązek solidarności stanowi przeciwwagę i uzupełnienie dla praw podstawowych jednostki oraz wolności obowiązek współodpowiedzialności za społeczeństwo podstawa porządku społecznego oraz prawnego - zasada „postępuj solidarnie” obowiązek działania na rzecz ubogich, słabszych, chorych przejawia się w sprawiedliwym podziale dóbr i godziwym wynagrodzeniu za pracę

147 Solidaryzm społeczny c.d.
sprawiedliwy porządek prowadzi do likwidacji napięć społecznych właściwy sposób rozwiązywania konfliktów - negocjacje i dialog partnerów społecznych Solidarność międzypokoleniowa – eksponuje prawo każdego do korzystania z dobrodziejstw środowiska naturalnego oraz prawo do korzystania z dziedzictwa kulturowego

148 Decentralizacja i idea samorządu terytorialnego
samorządność - najważniejsza forma realizacji idei społeczeństwa obywatelskiego samorząd terytorialny stanowi podstawową formę decentralizacji władzy wykonawczej dwie koncepcje samorządności: naturalistyczna i etatystyczna decentralizacja jest formą organizacji i funkcjonowania społeczeństwa i władzy państwowej polegającą na przekazywaniu kompetencji, zadań władzy publicznej do samodzielnego wykonywania przez podmioty usytuowane niżej w systemie organizacyjnym

149 Prawo do dobrego rządzenia
zarządzanie sieciowe (multi-level governance) dobra administracja zarządzanie publiczne

150 Doktryny polityczno-prawne
Zagadnienia wprowadzające

151 Administracja pochodzi od łacińskiego ministrare (służyć). Po dodaniu przedrostka ad (ku, do) termin ten jest definiowany jako celowe i systematyczne działanie polegające na wykonywaniu działań na rzecz innych podmiotów zgodnie z wolą decydenta. Współcześnie termin ten jest wykorzystywany zarówno w znaczeniu funkcjonalnym (określone działanie administrującego), jak i w znaczeniu strukturalnym (określenie podmiotów powyższe działania podejmujących).

152 Przykład wieloznaczności idei
sprawiedliwość materialna formalna wyrównawcza (komutatywna) rozdzielcza (dystrybutywna)

153 Administracja publiczna a państwo
Państwo, szczególnego rodzaju instytucja, dysponuje administracją publiczną (niezbędny element składowy każdego państwa) jako instrumentem służącym do realizacji własnych zadań Dobro wspólne Funkcja - administrowanie Państwo

154 Administracja publiczna – ujęcie funkcjonalne
Cel Funkcja Organizacja Zasp. potrzeb społ. Realizacja zadań publ. Administracja publiczna

155 Aksjologia – nauka o wartościach
RELACJA WARTOŚCI AKSJOLOGICZNYCH I DYREKTYW PRAKSEOLOGICZNYCH JAKO DETERMINANTA SPRAWNEGO DZIAŁANIA PAŃSTWA Prawne granice działań państwa Przestrzeń aktywności państwa Aksjologia – nauka o wartościach Prakseologia – nauka o sprawnym działaniu (efektywnym, korzystnym, skutecznym, ekonomicznym, celowym itp.)

156 Wartości perfekcyjne a dyrektywy prakseologiczne c.d.
Obowiązujący system wartości Prawne granice działań Przestrzeń aktywności państwa Optymalne wykorzystanie prawa oraz dyrektyw sprawnego działania pozwala ograniczyć ryzyko naruszenia obowiązujących regulacji oraz podnieść poziom sprawności działania państwa i administracji publicznej Istnieje błędne przekonanie, że wyłącznym obowiązkiem państwa i administracji publicznej jest legalizm działań. Tymczasem jest on jedynie punktem wyjścia do sprawnego działania, granicami wyznaczającymi przestrzeń, którą należy optymalnie zagospodarować Przykład Pielęgniarek wybierających formę prowadzonej działalności gospodarczej Udzielania zamówień publicznych w MZGM

157 Filozofia idealistyczna Immanuela Kanta (1724 - 1804)
Zadał pytanie: czy istnieją imperatywy (dyrektywy postępowania), które wiążą niezależnie od okoliczności i indywidualnych dążeń? Cechą obowiązków moralnych jest ograniczenie swobodnego realizowania wyznaczonych celów Postępowanie moralne wymaga poruszania się w pewnych granicach i w konsekwencji wymaga samozaparcia jednostki Wyznaczane cele realizowane muszą być poprzez wykorzystanie środków pozostających w zgodzie z dyrektywami moralnymi Należy podporządkować „wolę” dyktatowi rozumu i idącemu za nim przymusowi moralnemu Uznanie czynu za moralnie dobry wymaga, aby został on wykonany z poczucia obowiązku

158 Etyka deontologiczna Immanuela Kanta (1724 - 1804)
IMPERATYWY HIPOTETYCZNE BEZWZGLĘDNIE WIĄŻĄCE IMPERATYW KATEGORYCZNY IMPERATYW PRAKTYCZNY

159 Etyka deontologiczna Immanuela Kanta (1724 - 1804)
Imperatyw kategoryczny - „Postępuj tak, aby maksyma twojej woli, zawsze mogła mieć zarazem ważność jako pryncypium prawodawstwa powszechnego” Imperatyw praktyczny – „Postępuj tak, abyś człowieczeństwa zarówno w twojej osobie, jak i w osobie każdego innego używał zawsze jako celu, nigdy tylko jako środka”

160 Pragmatyzm polityczny - Niccolo Machiavelli (1469-1527)
twórca tzw. realizmu politycznego przedstawiał politykę jaka jest, a nie jaka być powinna Podstawowe założenie - człowiek z natury jest bardziej skłonny do zła niż dobra

161 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli c.d.
Między tym co dzieje się w świecie, a tym, co dziać się powinno, zachodzi tak wielka różnica, iż ten, kto by rzeczywistości zaniedbywał w imię ideału rzeczywistości, raczej zgubę własną by spowodował niż poprawę losu, człowiek bowiem, który by na każdym kroku rządził się tylko zasadami dobra, przepaść musiałby w środowisku ludzi rządzących się innymi zasadami [N.Machiavelli „Książę”]

162 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli c.d.
cel jednostek przeciętnych - pomnożenie majątku cel jednostek ambitniejszych – zdobycie i utrzymanie władzy czynniki wykorzystywane do realizacji celów -virtu i fortuna opisał model procesu zdobycia i utrzymania władzy w monarchii absolutnej w drodze do celu książę musi kierować się naturą człowieka i zwierzęcia (lwa i lisa)

163 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli
konieczność trzeźwej analizy sił społecznych pomocnych i wrogich podczas przejęcia władzy okrucieństwa należy wykonać „ryczałtem” po zdobyciu władzy, dobrodziejstwa należy stopniować władca musi roztaczać obok siebie atmosferę poszanowania norm religijnych i moralnych; w praktyce nie powinien się nimi krępować

164 Realizm polityczny - Niccolo Machiavelli
władca, któremu przyświeca dobro państwa, nie powinien krępować się ograniczeniami i obowiązującymi konwencjami docelowy ustrój - republika posiadająca cechy ustroju mieszanego: monarchii, arystokracji i demokracji wzmocnienie dla republiki - prawo i silna armia


Pobierz ppt "DOKTRYNY POLITYCZNO-PRAWNE"

Podobne prezentacje


Reklamy Google