Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Teoria komunikowania masowego

Podobne prezentacje


Prezentacja na temat: "Teoria komunikowania masowego"— Zapis prezentacji:

1 Teoria komunikowania masowego
Magisterskie studia dziennikarskie Instytut Dziennikarstwa Uniwersytet Warszawski, Maciej Mrozowski

2 przewidywania oczekiwania
Kształtowanie się (weryfikacja/modyfikacja) modelu/obrazu świata w mózgu/umyśle przewidywania oczekiwania obserwacja świat fizyczny wrażenia zmysłowe nieświadome wnioskowania reprezentacja obiektu Mózg: model świata wzorzec aktywności Umysł: Obraz świata dyskurs

3 Działanie komunikacyjne jako dyskurs
PODMIOT działanie komunikacyjne wypracowane przez określoną grupę społeczną (zbiorowość, środowisko), odnoszące się do określonej dziedziny praktyki społecznej, służące jej interesom, oparte na wiedzy/ideologii uzasadniającej/maskującej te interesy PRZEKAZ JĘZYKOWY wyraża i przekazuje (lokucja) sposób posługiwania się językiem werbalnym i znakami niewerbalnymi, który za pomocą swoistych konstrukcji językowych i form reprezentacji rzeczywistości OBRAZ MENTALNY określa i aktywizuje (illokucja) sposób widzenia i interpretowania działań (zaszłości, sytuacji) w obrębie tej dziedziny oraz spójny zestaw znaczeń i wyobrażeń (idee, modele rzeczywistości) dotyczących ważnego dla tej grupy obszaru spraw i wartości INTERAKCJA reakcje (perlokucja) działania i zachowana określające status i rolę jednostki w grupie i dziedzinie praktyki społecznej oraz zgodne z nimi

4 Płaszczyzny (aspekty) interakcji: roszczenia nadawcy – reakcje odbiorcy
NADAWCA: zamiar PRZEKAZ, KONTEKST ODBIORCA: reakcja roszczenie do odniesienie do komunikatywności odbiorcy „chcę żebyś dobrze mnie zrozumiał” „(nie) rozumiem cię dobrze” prawdziwości (trafności) świata „wiem co mówię, znam się na tym” obiektywnego „(nie) wierzę w to, co mówisz” roszczenie do odniesienie do słuszności (prawomocności) świata „myślę, że mogę i powinienem społecznego ci to powiedzieć” „(nie) dobrze, że mi to mówisz” roszczenie do odniesienie do szczerości nadawcy „mówię co wiem, niczego nie ukrywam” „(nie”) ufam ci”

5 Dyskurs (społeczny, dziedzinowy)
lokucja illokucja perlokucja (wypowiedź, tekst) (zawarta w wypowiedzi intencja, (reakcja odbiorcy na tekst) „instrukcja obsługi tekstu”) przekaz obraz mentalny reakcja/interakcja język i formy reprezentacji perspektywa odbioru przekazu zachowania zgodne z wzorem, rzeczywistości, zestaw znaczeń i idei dotyczących służące potrzebom i interesom struktura tematyczna określonych spraw i wartości; określonej grupy społecznej. przekazu: makrotemat myślowy obraz świata, zwyczaje, rytuały, mikrotematy (epizody), instrukcja i wzór działania kontekst. Np. język i Np. wyobrażenia i oczekiwania Np. zachowania i praktyka obyczaje, rytuały kultury co do zachowań studentów, życia uczelni, realizacja akademickiej wykładowców i administracji programu nauczania znaki, kody wiedza władza „Normalny”, „naturalny” (dla ok. grupy społecznej czy dziedziny praktyki) sposób komunikowania się, myślenia i działania (reagowania)

6 Typy instytucji nadawczych: status i zasady działania
Media publiczne Media komercyjne Media społeczne non-profit Organ założycielski Państwo Prywatny inwestor lub grupa inwestorów Organizacja społeczna: kościół, fundacja, szkoła wyższa, związek stowarzyszenie, itp.. Kontrola Władze państwowe, regulator krajowy (np.. KRRiT), ciała nadzorcze Właściciel lub organ przez niego desygnowany (rada nadzorca), ogólny nadzór państwa Organ założycielski lub podmiot przez niego desygnowany, ogólny nadzór państwa Zadania Określone w ustawie i wskazane przez regulatora krajowego (misja publiczna, wykaz zobowiązań) Zdobycie znaczącej pozycji na rynku i stałe podnoszenie wpływów (zysku) Wskazane przez organ założycielski i wynikające z jego zadań statutowych Sposób finansowania Środki publiczne (abonament, dotacje budżetowe), wpływy rynkowe, sprzedaż licencji programowych Sprzedaż powierzchni reklamowej, sprzedaż detaliczna, sprzedaż praw autorskich i licencji programowych Dotacje organu założycielskiego, sprzedaż egzemplarzy, reklama, sponsoring

7 Typy instytucji nadawczych: orientacja komunikacyjna
Media publiczne: orientacja heterodoksyjna wszechstronny i zrównoważony opis rzeczywistości - różne punkty widzenia i światopoglądy, dominacja treści poznawczych nad perswazyjnymi i rozrywkowymi (dążenie do obiektywizmu): dominacja dyskursu afirmującego interes publiczny i wartości systemu demokratycznego (pluralizm, otwartość, wolność słowa, szacunek dla prawa i każdej jednostki) zróżnicowana i zrównoważona pod względem gatunków oferta programowa, zaspokajające różne potrzeby i gusty. Media komercyjne: orientacja melodoksyjna - przedstawianie rzeczywistości z perspektywy „zwykłego człowieka”, zacieranie różnic światopoglądowych i podziałów społecznych (tradycyjne wartości moralne i cnoty), dominacja dyskursu afirmującego interes prywatny (właścicieli, reklamodawców) oraz postawy konsumpcjonistyczne (pieniądze, sława, kariera, sukces) - nacisk na sensację i niezwykłość, dominacja celów i treści rozrywkowych (infotainment, tabloidyzacja) nad poznawczymi, widowiskowość, dynamizm. Media społeczne (non-profit): orientacja ortodoksyjna - przedstawianie rzeczywistości z perspektywy wartości i dążeń organizacji założycielskiej, - dominacja dyskursu afirmującego interesy partykularne organizacji założycielskiej oraz korzyści społeczne płynące z ich realizacji ; - nacisk na cele i treści perswazyjne, propagandowa instrumentalizacja treści poznawczych i rozrywkowych

8 Polityka komunikacyjna (redakcyjna)
INTERESY Właściciele, inwestorzy, klienci IDEOLOGIA Stosunki polityczne, regulacje prawe czynniki warunkujące SYSTEM DOKTRYNA MEDIALNA Zasady ustrojowe, formy regulacji mediów NADAWCA: zarząd, redakcja, orientacja Koncepcja ZARZĄD CELE PROGRAMOWE ŚRODKI, METODY, ZASOBY DZIENNIKARZ Ideologia i sytuacja zawodowa Realizacja REDAKCJA KRYTERIA SELEKCJI TREŚCI ORGANIZACJA PRACY REDAKCYJNEJ FORMAT PRZEKAZU

9 Kryteria selekcji informacji w dziennikarsatwie
Wartość informacji (news value) – zespół cech zdarzenia lub kategorii jego opisu, które czynią, że informacja o nim jest znacząca (ważna) lub/oraz interesująca (atrakcyjna). 2. Kryteria selekcji informacji ze względu na wagę/atrakcyjność zdarzenia-faktu: - aktualność: zdarzenia trwa lub właśnie miało miejsce, - konfliktowość: istotą zdarzenia jest starcie odmiennych siła, racji, interesów, postaw, - personalizacja: istotą zdarzenia są działania ludzi ich wpływ na innych ludzi, - wyrazistość: zdarzenie wyróżnia się skalą, wagą, wielkością, dynamiką, natężeniem - istotność: zdarzenia ma/może mieć związek z życiem, doświadczeniem odbiorców, - jednoznaczność: charakter i wymowa zdarzenia nie budzą wątpliwości, - bliskość: zdarzenie bliskie odbiorcy pod względem geograficznym lub kulturowym - negatywizm: zdarzenie narusza ustalony porządek, odwraca normalny bieg spraw, - nieprzewidywalność: zdarzenie nagłe, nowe, którego się nikt nie spodziewał, - przewidywalność: zdarzenie zapowiadane i oczekiwane, - elitaryzm: zdarzenie dotyczy państw wpływowych w relacjach międzynarodowych i/lub osób zaliczanych do elit politycznych, ekonomicznych, społecznych, artystycznych, itp. - ciągłość: wydarzenie jest powiązane z wcześniej relacjonowanymi wydarzeniami - wartości kulturowe: zdarzenie dotyczy wartości bliskich odbiorcy (etnocentryzm) lub ogólnoludzkich (uniwersalizm). Im więcej kryteriów selekcji kumuluje wydarzenie tym lepszym jest materiałem na newsa i tym większa wartość informacyjna newsa. Między poszczególnymi kryteriami zachodzi stosunek kompensacji (większe natężenie jednego kryterium może kompensować małe natężenie innego)

10 Organizacja pracy redakcyjnej
Podział ról, koordynacja czynności, sekwencyjny podział zadań (ścieżka krytyczna), która ma godzić wymogi efektywności działań, ekonomicznej racjonalności, standardów redakcyjnych. 2. Model pracowni (warsztatu) – zespół kilkuosobowy, brak formalnego podziału ról i zadań, każdy może/musi uczestniczyć we wszystkich fazach realizacji przekazu (od planowania, przez redakcję, do dystrybucji przekazu) News jest dziełem autorskim 3. Model manufaktury – liczny zespół, dwupoziomowy podział pracy: „sklep” – technika, marketing, biznes, „biuro” – prace redakcyjne (newsroom); w wariancie „organizacji zamkniętej” – podział ról i specjalizacja czynności, słaba autonomia, duża kontrola, lub „organizacji otwartej” – słaby podział ról i czynności zawodowych, wielofunkcyjność pracownika, duża autonomia. News jest efektem pracy zespołowej 4. Model fabryki wiadomości – wielka skala działania, liczny personel, specjalizacja i profesjonalizacja (standardy zawodowe) pracy, wieloetapowy podział zadań, rutynizacja, kontrola biurokratyczna Jedyną osobą (rolą) obecną we wszystkich fazach produkcji newsa jest producent, który troszczy się o ekonomiczną efektywność działań. News jest produktem korporacji. Prezentacja wiadomości wydawca, prezenter, realizator, producent Planowanie wydawca, sekretarz red. producent, kierownik red Redagowanie reporter, montażysta, wydawca, producent Podział zadań wydawca, Dysponent, producent Zbieranie materiału reporter, operator, dokumentalista, producent

11 Kultura i ideologie dziennikarskie
Składniki dylematów zawodowych i kultury dziennikarskiej Role instytucjonalne interweniujący – pasywny adwersarz władzy – lojalny konsument - obywatel Epistemologie obiektywizm – subiektywizm empiria - analiza Kwestie etyczne kontekstualizm – uniwersalizm środki - rezultaty Dziennikarskie ideologie Bezstronny obserwator: pasywny, lojalny, obywatel obiektywizm, empiria uniwersalizm, środki Media publiczne Stronnik, uczestnik, aktywista: interweniujący, adwersarz/lojalny, obywatel subiektywizm, analiza kontekstualizm, rezultaty Media społeczne Pracownik mediów interweniujący/pasywny, lojalny, konsument obiektywizm/subiektywizm, empiria kontekstualizm, rezultaty Media komercyjne

12 Format przekazu: przekaz jako struktura narracyjna
Klasyczna (tzw. arystotelesowska) koncepcja narracji zakłada, że: Opowieść o zdarzeniu ma odzwierciedlać przebieg zdarzeń i obejmować trzy fazy: początek – rozwinięcia – zakończenie, bo taka jest logika zdarzeń życiowych. Każda narracja implikuje sytuację dramaturgiczną (konfliktową): bohater dążący do określonego celu napotyka trudności, które stara się pokonać z mniejszym lub większym (nie)powodzeniem. Podstawy schemat narracyjny obejmuje relację między trzema postaciami: sprawcą – ofiarą - wybawicielem 4 Każdy schemat narracyjny jest swego rodzaju modelem rzeczywistości, który spełnia dwa zadania: umożliwia poznawczą reprezentacje rzeczywistości, umożliwia gromadzenie i przetwarzanie informacji o rzeczywistości. 5. Dobra narracja spełnia dwa fundamentalne warunki: - wewnętrznej spójności, wszystkie jej elementy powinny układać się w koherentną całość, - zewnętrznego prawdopodobieństwa, opowiadane zdarzenia powinny korespondować z doświadczeniami życiowymi odbiorców i mieścić się w granicach ich wyobraźni odnośnie „zdarzeń możliwych”

13 Relacja dziennikarska (news) – podstawowe elementy konstrukcyjne
Relacja dziennikarska jest opisem rzeczywistości zawierającym informacje o konkretnych zdarzeniach (faktach) przedstawione w formie narracyjnej (opowieści). Narracja określa sposób rozumienia świata przedstawionego jako reprezentacji świata rzeczywistego. Każda narracja obejmuje co najmniej cztery elementy, uporządkowane wedle: - zasady dół-góra: od szczegółowego opisu zdarzeń do ogólnej konstrukcji narracji (idei), lub - zasady góra-dół: od ogólnej idei do szczegółowego opisu zdarzeń. świat rzeczywisty: zdarzenia – fakty (sytuacja dramaturgiczna) Punktem wyjścia relacji dziennikarskiej (newsa) są zdarzenia-fakty, czyli te elementy świata rzeczywistego, które wedle kryteriów selekcji informacji mogą być wyodrębnione z kontekstu i mają news value 4. Spoistość i wymowę (sens) relacji wyznacza rama tematyczna – zasada porządkująca lub schemat myślowy określający istotę przekazu (makrotemat, sens ogólny) góra Przekaz – idea góra Akcja/fabuła Konflikt dół Postacie-cele dół

14 Dziennikarskie fakty: sytuacja dramaturgiczna
Podstawowe kryteria selekcji informacji: konfliktowość, personalizacja, negatywizm, wyrazistość, jednoznaczność, a także istotność i elitarność, sprawiają, że news value przysługuje zdarzeniom-faktom opartym na klarownej sytuacji dramaturgicznej: 2. Rdzeń sytuacji dramaturgicznej: - protagonista (proponent, siła działająca): dąży do zmiany lub ochrony status quo - antagonista (oponent, siła przeciwdziałająca); dąży do zablokowania lub odwrócenia działań protagonisty lub realizacji własnych zamiarów, - cele, dążenia: dobra lub rozwiązania, które protagonista chce chronić lub wprowadzić, a antagonista chce przejąć lub zablokować, - czynnik rozstrzygający: instytucje, siły, mechanizmy warunkujące rozwiązanie konfliktu 3. Kontekst społeczny sytuacji dramaturgicznej: - mocodawcy: instytucje, osoby, idee, wartości kierujące działaniami i dążeniami stron, - beneficjent/ofiara: jednostki, instytucje, grupy korzystające lub tracące na konflikcie i sposobie jego rozstrzygnięcia, - pomocnik, magiczny środek: instytucje, ludzie, mechanizmy, urządzenia, które wspomagają działanie stron konfliktu zwiększając ich szanse na osiągnięcie celu i realizację dążeń mocodawca czynnik rozstrzygający mocodawca protagonista cele, dążenia antagonista pomocnik, magiczny środek beneficjent/ofiara pomocnik, magiczny środek

15 Poziomu (plany) konstrukcji newsa
dyskurs ramowanie redakacja (narracja) plan wyrażania waloryzacja plan hierarchizacja treści selekcja X1+ Z2- Z3- Y2- X1+ X3+ k3 k4 Y1+ Z4+ Z2- x5- X1+ X3+ x5- Y1+ Y2- Z2- Z3- Z4+ k3 k4 x1 x3 x5 y1 y2 z2 z3 z4 k3 k4 x1 x3 x5 y1 y2 z2 z3 z4 k3 k4 x1,x2,x3,x4,x5,x6, y1,y2,y3,y4, z1,z2,z3,z4,z5, k1,k2,k3,k4,k5, research, analiza informacji K czynnik rozstrzygający Relacjonowane zdarzenie, sytuacja dramaturgiczna X protagonista Z antagonista Y cel, dążenie Selekcja – wybór informacji według przyjętych kryteriów selekcji (news value) Hierarchizacja – podział informacji na najważniejsze, ważne, interesujące Waloryzacja – nadanie informacjom pożądanego znaczenia i znaku wartości, Redakcja – konstruowanie przekazu według przyjętego schematu i konwencji narracyjnej, Ramowanie – określenia nadrzędnej idei, wartości, zasady spajającej przekaz i określającej jego ogólną wymowę.

16 Konstrukcja newsa - prasa struktura odwróconej piramidy
Tytuł, nagłówek lead: kto, co, gdzie, kiedy, jak korpus rozwinięcie leadu informacje wedle malejącej rangi ważności analiza ocena Przestrzenią budowy przekazu jest fragment powierzchni gazety. Struktura odwróconej piramidy pozwala na: kondensację tekstu hierarchizację informacji oddzielenie informacji od analizy i oceny (komentarza redakcyjnego) dostosowanie długości informacji do ram przestrzennych (odcięcie informacji mniej ważnych - szybkie i proste redagowanie), uproszczony odbiór tekstu – czytelnik może przerwać lekturę w każdym momencie wiedząc, że wszystko co najważniejsze już wie, a to co pominie ma mniejszą rangę ważności i mniejsze znaczenie.

17 Konstrukcja newsa - telewizja struktura koła hermeneutycznego
temat Przestrzenią budowy przekazu jest fragment czasu trwania audycji Struktura koła hermeneutycznego: porządkuje informacje wedle „struktury ciekawości”, tzn. w porządku chrono-logicznym, co ułatwia rozumienie i zapamiętanie treści informacji, harmonizuje znaczenie poszczególnych części i całości (całość określa znaczenie części, a części określają znaczenie całości), W uzasadnionych przypadkach pewne elementy można pominąć i uprościć strukturę narracyjną, lub ją rozbudować (kilka zdarzeń, więcej wyjaśnień i bardziej złożone konsekwencje, ale przyczyna i ocena musi być ta sama) Wprowadzenie podsumowanie ocena komentarz antecedencje przyczyna jakie to ma z czego to znaczenie wynika konsekwencje zdarzenia co z tego co się wynika stało wyjaśnienie skutek na czym to polega fakty rozwinięcie

18 Relacja dziennikarska (news) – obiektywizm informacji
Obiektywizm (jako opis rzeczywistości) jest niemożliwy ponieważ: Żaden opis rzeczywistości nie jest możliwy poza ideologią i kulturą – tworzywem opisu świata jest system znaków, język, który jest nośnikiem ideologii i wartości danej kultury (kategoryzacja, konotacje, system klasyfikacji, itp.); Żaden opis rzeczywistości nie jest skończony i sam w sobie całkowicie adekwatny – opisujemy to, czego doświadczamy, swoje impresje i interpretacje swoich doświadczeń; Faktualność jest zawsze subiektywna – określenie co jest faktem zależy od punktu widzenia i przyjętych kryteriów klasyfikacji; Każde zdarzenie (fakt) jest umieszczone w szerszych ramach odniesienia lub kontekście, które nakładają na to zdarzenie znaczenia ocenne (wartościujące); Wiadomości są wytwarzane w systemie zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań – ekonomicznych, organizacyjnych, technicznych, profesjonalnych – które wpływają na kształt i wymowę relacji (funkcjonalizacja, komodyfikacja); Instytucjonalne praktyki zbierania i selekcji informacji, hierarchizowania informacji zawierają subiektywne sądy i oceny, nawet nieświadomie; Zabiegi redakcyjne, jak selekcja i włączenie, porządkowanie informacji, konstruują ukryte sądy wartościujące odnośnie „rzeczywistości”, „zdrowego rozsądku”, „tego, jak się rzeczy mają”.

19 Relacja dziennikarska (news) – obiektywizm informacji
Obiektywizm (jako praktyka dyskursywna) jest niepożądany ponieważ: „Obiektywny” ogląd rzeczywistości służy dominującym (hegemonicznym) siłom społecznym – obiektywny opis naturalizuje istniejący układ władzy i nierówności społeczne. Brak krytycznej perspektywy wobec świata sprawia, że roszczenia do prawdy są prezentowane w sposób bezalternatywny – ideologia jest znormalizowana jako fakt (jest częścią rzeczywistości lub samą rzeczywistością); „Obiektywna” relacja zwalnia dziennikarzy od odpowiedzialności za to, co relacjonują i zachęca do korzystania ze źródeł najbardziej wiarygodnych, w praktyce źródeł oficjalnych wysokiego szczebla (ministrowie, rząd, instytucje państwowe) rola dziennikarstwa śledczego, opartego na kwestionowaniu rzeczywistości, i dziennikarza jako adwersarza władzy lub rzecznika upośledzonych jest pomniejszona; kojarzenie obiektywizmu z faktografią uprzywilejowuje relacje oparte na faktach (prawdę materialną) względem soft stories, human interest i społecznie odpowiedzialnego dziennikarstwa (prawdę ludzką).

20 Relacja dziennikarska (news) – obiektywizm informacji
Obiektywizm jest możliwym i pożądanym elementem dziennikarskiego profesjonalizmu : Rzeczywistość obiektywna istnieje (świat zewnętrzny wobec umysłu) i jest poznawalna poprzez wrażenia odbierane przez zmysły i przetwarzane przez umysł. Prawda obiektywna (relacyjna) jest możliwa, ale jest względna, zależnie od punktu widzenia, narzędzi (mediów) i warunków poznania  Ludzkie umysły przetwarzają informacje podobnie, za pomocą podobnych wzorców poznawczych, dlatego mentalne reprezentacje rzeczywistości zawierają podobne schematy i modele świata. Język jest podstawowym narzędziem opisu świata i tworzenia reprezentacji rzeczywistości – język obiektywizuje doświadczenia i przeżycia, język umożliwia konfrontowanie różnych doświadczeń i przekładanie perspektyw (przyjęcie innego punktu widzenia). Język odbija nierówności społeczne. Język i komunikowanie jest narzędziem tworzenia społecznej konstrukcji rzeczywistości, która jest czymś pośrednim między rzeczywistością obiektywną i światem subiektywnym. Obiektywizm jest jedną z możliwych wersji opisu świata i elementem współtworzącym tę konstrukcję. Dziennikarski obiektywizm nie gwarantuje obiektywności informacji i wiedzy, jest tylko narzędziem obiektywizacji opisu świata, tj. wyjścia poza ograniczenia jednego punktu widzenia i subiektywne doświadczenia (w zakresie ludzkich możliwości poznawczych i możliwości języka). Dziennikarski obiektywizm polega na stosowaniu profesjonalnych standardów w zakresie zbierania, przetwarzania i prezentowania informacji (opisu faktów). Jest strategicznym rytuałem, na którym opiera się ideologia dziennikarskiego profesjonalizmu oraz wiarygodność i prestiż społeczny dziennikarstwa (także prawna i społeczna odpowiedzialność dziennikarzy).

21 Obiektywizm dziennikarski jako strategiczny rytuał
Faktualność – oddzielenie informacji o faktach (fizycznych zaszłości) od opinii (sądów, komentarzy) prawdziwość – sprawdzanie informacji w kilku wiarygodnych źródłach, bezpośrednio istotność – wszystko co najważniejsze by wyobrazić sobie zdarzenie, od informacji ogólnych do szczegółowych (dokładność, rzetelność, ale wedle jakiej miary) Bezstronność - z perspektywy trzeciej osoby, opis, dane. Jeśli definiuje się istotę zdarzenia należy oprzeć się na „definicjach pierwotnych” (instytucjonalne i ważne źródła daje pierwszą interpretację zdarzenia lub kwestii. równowaga - dwie strony zagadnienia traktowane równoważnie (tyle samo miejsca/czasu). To implikuje dwie strony i konflikt (dramatyzację), ale co to są dwie strony, a jeśli jest więcej stron ? neutralna prezentacja – unikanie słów wartościujących, obrazów wywołujących emocje, zbitek i kontrastów, zwłaszcza wszelkiej sensacyjności. OBIEKTYWIZM FAKTUALNOŚĆ BEZSTRONNOŚĆ prawdziwość istotność równowaga neutralność

22 Informacja dziennikarska - ramy newsów
Każda narracja musi być ujęta w ramy. Ramy definiują istotę przekazu Rama to nadrzędna idea, zasada lub kategoria, która określa selekcję, hierarchizację, sposób organizacji i prezentacji, a w efekcie rozumienie i interpretację treści przekazu. Ramy mogą być epizodyczne (definiują fakty) lub problemowe (tematyzują zjawiska, procesy) W dziennikarskie najbardziej rozpowszechnione są typy ramy: - konfliktu – spory, kontrowersje, różnice zdań, walka - ludzkiego interesu – zdarzenie/problem przedstawiane przez ludzkie losy i emocje - odpowiedzialności – kto, przed kim i jak odpowiada za zdarzenia/problemy - ekonomicznych konsekwencji – kto zyska lub straci, jak to wpłynie na koszty, rynek, itp. - moralności – oceny moralne, religijne, etyczne, powinności, wartości ogólnoludzkie. 5. Oprócz tego często występuję jeszcze inne ramy: przemocy, ofiary, ryzyka i zagrożenia, kontroli i konsensusu, wyścigu końskiego, osobistości, postępu, itp.. 6. W przypadku relacjonowania zdarzeń powiązanych w dłuższe i bardziej złożone ciągi możliwe są ramy specyficzne, np. wojna z terroryzmem, reforma emerytalna, łączące elementy różnych ram. 7. W mediach poważnych przeważają ramy konfliktu, ekonomicznych konsekwencji i odpowiedzialności. W mediach popularnych (tabloidy) przeważają ramy ludzkiego interesu, konfliktu i moralności.

23 Tabloid – tabloidyzacja dziennikarstwa
Tabloid obsługuje potrzeby „zwykłych ludzi”, którzy w danych warunkach dysponują ograniczonym zasobem możliwości adaptacyjnych, są „ofiarami” polityki, systemu, władzy, rynku, itp. Dawniej był to proletariat i ludzie słabo wykształceni, dziś w coraz większym stopniu jest to nowa klasa średnia (prekariat, wykształceni bezrobotni, itd.) Wskazuje co im zagraża z góry władza, system), z dołu (złoczyńcy), z boku (obcy, inni), wszystkich „winnych” ich niedoli. Radykalny populizm, szyderczy śmiech sprzyja rozładowaniu napięć i frustracji, pacyfikuje nastroje społeczne. Ton trybuna ludu, oskarżyciela, sędziego i kata, a (w)skazany podlega publicznej egzekucji – czytelnicy to tłum widzów, gapie. Źródła tabloidu – rodzina, wspólnota, plotka, doświadczenie codzienności; - tradycja wiejska - wędrowny bajarz, pieśń dziadowska, legendy, bajki ludowe, kazanie wiejskie, opowieści z karczmy, - tradycja miejska – targi i jarmarki, ballady miejskie, teatrzyki uliczne, żartownisie, wiece polityczne, druki ulotne (karykatury, ulotki, plakaty), Współczesna demokracja karmi nas mitem równości, wolności i braterstwa, a nawet solidaryzmu społecznego. Tabloid burzy mitologię demokracji, pokazuje, że nie ma równości, wolności ani braterstwa. Polityka (władza, system) nie rozwiązuje żadnych problemów, nie wciela w życie tych ideałów. Tabloid zrywa z obłudą – przyjmuje postawę antyelitarną, bo elity zdradziły ideały, które głoszą. Tabloid traktuje świat w sposób autorytarny: wywyższonych poniża (obnażając ich cynizm i egoizm, strącając z piedestału), poniżonych wywyższa (gloryfikując ich cnoty, stając w ich obronie pocieszając ich szyderczym śmiechem)

24 Tabloid – tabloidyzacja dziennikarstwa
Cechy tabloidyzacji: dychotomiczny podział świata na „świat wewnętrzny” (nasz, swojski) oraz „świat zewnętrzny” (ich, obcy, wrogi), czarno-biała wizja świata – porządkowanie świata wedle prostych opozycji radykalna emocjonalność, ostentacyjne łamanie zasad grzeczności (bo to narzędzie subordynacji, kontroli elit nad zwykłymi ludźmi,) wyolbrzymianie cech adwersarza, jego inności i gorszości, stygmatyzacja INNYCH jako kłamców, zboczeńców, złoczyńców, a przynajmniej cyników, egoistów, arogantów, karnawalizacja - deprecjacja władzy, szydercze odwrócenie porządku, kpiny z władzy, chaotyczność wprowadzana w obręb systemu potwierdzenie własnej słuszności przez eksponowanie degeneracji, demoralizacji, cynizmu, obłudy władzy, rozluźnienie norm konwencjonalnych na rzecz naturalizacji – lubieżne aluzje, świntuszenie, fascynacja ciałem - komunikowanie w trybie oralnym: język zbliżony do mówionego potocznego, kompetencja ograniczona (konkret, obrazowość, proste i krótkie zdania, duża rola środków niewerbalnych)

25 Świat tabloidów – dychotomie porządkujące świat przedstawiony
MY (tabloidy, swoi, świat wewnętrzny) – ONI (prasa opinii, obcy, świat zewnętrzny) Świat duchowy Dobro – zło Moralność, tradycja – pragmatyzm, nowoczesność Solidarność – indywidualizm Wiedza zdroworozsądkowa – wiedza ekspercka, naukowa Emocje, współczucie – racjonalność, procedury Język potoczny – język fachowy Konkret - abstrakcja Świat społeczny Ludzkie sprawy – polityka, interesy Zwykli ludzie – prominenci, celebryci, elity Wspólnota – instytucje Obywatel – władza Godziwe życie (rodzina) – kariera (sukces, sława) Świat materialny choroba - zdrowie Niedostatek, bieda – zamożność, bogactwo Ujawniani, demaskowanie – ukrywanie, maskowanie Skromność – blichtr, ekshibicjonizm

26 Media masowe w systemie spolecznym
Część II Media masowe w systemie spolecznym

27 System społeczny: hierarchiczna budowa
Pod-system Pod-system Pod-system Pod-system Pod-system Pod-system Pod-system Pod-systen Pod system

28 System społeczny (pod)system polityczny (pod)system ekonomiczny
władze centralne, aparat państwowy, samorząd terytorialny określa cele i mobilizuje do ich realizacji (pod)system ekonomiczny Instytucje finansowe, przemysł, handel, rolnictwo, usługi, drobna wytwórczość Dostarcza środki i usługi służące zaspokajaniu potrzeb życiowych (pod) system kultury Instytucje i środowiska kulturotwórcze, edukacja i upowszechnianie kultury Kultywuje wzory i reguluje (redukuje, wzmacnia) napięcia (pod) system „wspólnot społecznych” Społeczności lokalne i regionalne, grupy i środowiska, rodzina, określa normy postępowania i wzajemne zobowiązania

29 Media masowe w (po)nowoczesnym systemie społecznym: główne zależności (1)
Rośnie strukturalne i funkcjonalne zróżnicowanie i współzależność podsystemów społecznych (każdy zależy od pozostałych), co zwiększa integralność systemu. Ale system jako całość w mniejszym stopniu determinuje zachowania jednostek (wolny wybór). Rośnie autonomia jednostek i ideologia indywidualizmu – jednostki w coraz większym stopniu chcą/muszą decydować o sobie we wszystkich obszarach systemu (politycznym, ekonomicznym, kulturalnym i społecznym). Samodzielność, samorealizacja i autokreacja staja się najwyższymi wartościami systemu. Podstawowym spoiwem strukturalnym i funkcjonalnym systemu staje się kultura popularna, której głównym wytwórcą i dostarczycielem są media masowe, choć ciągle rośnie rola komunikacji sieciowej i różnych form kultury uczestnictwa. Rola i znaczenie (władza) mediów masowych w systemie społecznym wynika z ich zdolności do tworzenia i wymiany zasobów niezbędnych do funkcjonowania poszczególnych podsystemów (instytucji, grup, jednostek), czyli ekspozycji i uwagi. Ekspozycja widzialność atrakcyjność Uwaga oglądalność źródło nadawca/przekaz odbiorca intencje: - auto/prezentacja treści: - świat przedstawiony reakcje: - preferencje - fakty, relacje, idee nadawanie znaczenia gratyfikacje 5. Każdy nadawca tworzy i wymienia zasoby stosownie do swoich interesów i celu działania oraz presji warunków działania (siły źródła, oczekiwań odbiorców).

30 Media masowe w systemie społecznym: główne zależności
(pod)system ekonomiczny instytucje finansowe, Przemysł, handel usługi (pod)system polityczny Władze centralne Aparat państwowy samorząd terytorialny (pod)system kultury Media masowe Nadawcy Przekazy Odbiorcy rynek Sfera publiczna obywatele konsumenci (pod) system „wspólnot społecznych” (społeczeństwo)

31 System wspólnot społecznych
Media masowe w (po)nowoczesnym systemie społecznym: główne zależności (2) atrakcyjność Ekspozycja widzialność Uwaga oglądalność źródło nadawca/przekaz odbiorca System polityczny elity polityczne, postpolityka (mediatyzacja polityki) obywatele, Instytucje władzy polityka wizerunku i wiarygodności wyborcy System ekonomiczne Producenci, dostawcy, kreowanie popytu (reklama) konsumenci, Marketing materializm, hedonizm, symbole statusu użytkownicy System kultury Twórcy i ich dokonania, polityka tożsamości szukający sensu i emocji Instytucje kulturotwórcze wzorce osobowe i wzory stylów życia fani, subkultury gustu System wspólnot społecznych Ludzie i ich problemy ład moralny i społeczny zwykli ludzie Doświadczenia codzienności społeczne tworzenie rzeczywistości szukający towarzystwa

32 Funkcje mediów masowych w (po)nowoczesnym systemie społecznym
Funkcje to tworzenie i wymiana zasobów (ekspozycji i uwagi) między elementami systemu. Główne funkcje mediów i komunikowania masowego w sumarycznym ujęciu to: 1. Informacja: aktualizacja obrazu świata - powiadamianie o istotnych wydarzeniach w bliższym (kraj, region) i dalszym (świat) otoczeniu; - wskazywanie na stosunki władzy i zależności społeczne; - wspomaganie innowacji, adaptacji i postępu w różnych dziedzinach. Korelacja: konstruowanie ram i struktury ładu społecznego (realnego i medialnego) - wyjaśnianie, interpretowanie i komentowanie znaczenia wydarzeń i informacji (szanse, zagrożenia), - ustalanie hierarchii ważności i statusu wydarzeń, zagadnień, ludzi, instytucji, itp..; - wskazywanie wzorów zachowań i ról społecznych (tożsamość, socjalizacja); - koordynacja odrębnych działań (dla zwiększenia ich efektywności) - budowanie konsensusu wokół najważniejszych celów społecznych. 3. Ciągłość: utrzymywanie ciągłości historycznej ładu społecznego i kulturowego - wyrażanie dominującej kultury (tradycji), uznanych subkultur oraz zmian kulturowych; - wzmacnianie wspólnych wartości, uznawanych norm i autorytetów. 4. Rozrywka: ucieczka od rzeczywistości, gra wyobraźni - redukcja napięcia społecznego (relaks, łagodzenie nastrojów, dostarczanie przyjemności), - pobudzanie wyobraźni, stymulowanie kreatywności, ekscytujących przeżyć. 5. Mobilizacja: kształtowanie i aktywizowania procesów motywacyjnych - pobudzanie do aktywnego uczestnictwa w różnych dziedzinach systemu, - wspieranie kampanii w imię celów w sferze polityki, kultury, życia społecznego

33 Media masowe w demokratycznym systemie politycznym
p a ń s t w o (system) INSTYTUCJE EKONOMICZNE racjonalny wybór LIDERZY POLITYCZNI S F E R A P U B L I C Z A poparcie SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE uczestnictwo OPINIA PUBLICZNA zainteresowanie s p o ł e c z e ń s t w o (świat życia) WŁADZE PAŃSTWOWE I SAMORZADOWE MEDIA PRZEKAZY - informacja - edukacja - perswazja - rozgłos - debata AUDYTORIA O B Y W A T E L E społeczeństwo

34 Media masowe w demokratycznym systemie politycznym:
Doktryna wolności słowa 1 Człowiek jest istotą rozumną (rozsądną) – posiada wrodzoną zdolność odróżniania prawdy od fałszu, dobra od zła, piękna od brzydoty; nikt, zwłaszcza państwo nie może decydować za niego, państwo ma wszystkim stwarzać warunki swobodnego wyboru (laissez faire). Wolne media jako „wolny rynek idei” (sfera publiczna) – przestrzeń gdzie każdy może swobodnie wyrażać swoje poglądy, poznawać poglądy innych i dokonać swobodnego wyboru najlepszych rozwiązań (wolne media jako forum pluralizmu politycznego i światopoglądowego); Wolne media jako „pies łańcuchowy demokracji” - strzegą demokracji i praw obywatelskich przed samowola władzy i wynaturzeniami polityków i urzędników (korupcja, nepotyzm, arogancja, znieczulica, biurokracja, itp..) (wolne media jako czwarta władza lub czwarty stan) 4. Granice wolności mediów – sztywne: sfery prywatności, reputacji i dobrego imienia, porządku publicznego i bezpieczeństwa państwa, tajemnicy państwowej; elastyczne – obsceniczności, pornografii.

35 Doktryna „społecznej odpowiedzialności” mediów (1)
Okoliczności podważające zasadność doktryny liberalnej w sferze mediów: Techniczny i ekonomiczny rozwój mediów uczynił z nich potężny czynnik wpływu na społeczeństwo (silniejszy niż władza państwowa) Media kierują się bardziej interesem prywatnym (żądzą zysku) niż interesem publicznym Człowiek nie jest istotą w pełni rozumną, jest podatny na wpływy i manipulacje Profesjonalizacja zawodów medialnych (dziennikarzy) wymaga oparcia ich działania na standardach zawodowych i etycznych.

36 Doktryna „społecznej odpowiedzialności” mediów (2)
Konstrukcja kategorii „społeczna odpowiedzialność”: Podmiot i zobowiązania (normy działania) - nadawca (twórca przekazu) ma określone powinności na rzecz społeczeństwa (lub jego części), a odbiorcy słuszne oczekiwania. Podstawą łączenia powinności i oczekiwań w normy działania (standard programowy) jest interes publiczny Samoregulacja – nadawca kodyfikuje swoje zobowiązania (kodeks dobrych praktyk, kodeks etyczny), a organizacje nadawców (dziennikarzy) ustanawiają branżowe ciała orzekające w skargach na działania nadawców. Związek przyczynowo-skutkowy – podstawą uznania odpowiedzialności nadawcy (twórcy) jest obiektywizacja związku przyczynowo-skutkowego między naruszeniem normy przez nadawcę i szkodą odbiorcy (skutek mediów). Publiczna kontrola działania mediów – poszczególni odbiorcy, ich grupy, organizacje obywatelskie, instytucje społeczne i organy władzy publicznej obserwują media i wskazują działania (lub zaniechania) naruszające uznane zobowiązania i powodujące szkodliwe skutki wśród odbiorców. Egzekwowanie odpowiedzialności – nadawcy korygują swoje działania dostosowując je do uznanych zobowiązań, a gdy tego nie czynią uzasadniają ingerencje władzy publicznej dyscyplinującej media (regulator krajowy, np.. KRRiT, sądy)

37 Doktryna „społecznej odpowiedzialności” mediów (3)
Konstrukcja kategorii „społeczna odpowiedzialność”: INTERES PUBLICZNY (SPOŁECZNY) Zobowiązania nadawcy oczekiwania odbiorców samoregulacje (kodeksy etyczne) zwyczaje i normy społeczne, NADAWCA PRZEKAZ ODBIORCA EFEKTY społeczna kontrola mediów: jednostki, grupy, organizacje oceniają działania i efekty mediów, domagając się podjęcia lub zaniechania pewnych działań egzekwowanie odpowiedzialności: nadawca, regulator krajowy, sąd uznaje roszczenie i wprowadza działania korygujące (na poziomie działań nadawczych lub zobowiązań programowych nadawcy)

38 System polityczny – mediatyzacja polityki (1)
Powinności mediów jako pośrednika między światem polityki i społeczeństwem obywatelskim 1.Media masowe są głównym ogniwem komunikacji politycznej i stanowią główny obszar współczesnej sfery publicznej. Swoją rolę pośrednika w komunikacji politycznej realizują poprzez (standardowe formy przekazu): (a) informowanie o działaniach polityków i wydarzeniach w sferze polityki (b) udzielanie głosu politykom, liderom i autorytetom społecznym; (c) organizowanie debat i dyskusji publicznych między przedstawicielami świata polityki i społeczeństwa obywatelskiego (d) wyjaśnianie i analizowanie działań instytucji politycznych i ich skutków, (e) ujawnianie i nagłaśnianie działań politycznych sprzecznych z prawem, interesem publicznym, uznawanymi normami (skandale, afery (f) wyrażanie nastrojów społecznych oraz klimatu opinii publicznej (g) dostarczanie wiedzy o prawach i swobodach obywatelskich oraz najlepszych sposobach korzystania z nich. 2. Rola mediów w porozumiewaniu się polityków ze społeczeństwem rośnie, a cała komunikacja polityczna podlega wymogom „logiki mediów” (ich interesom i zasadom działania), co prowadzi do postępującej mediatyzacji polityki, .a nawet mediokracji.

39 Realna władza polityczna daje (zwykle) jakąś władzę nad mediami
Mediatyzacja polityki: Stosunek polityków do mediów(2): Realna władza polityczna daje (zwykle) jakąś władzę nad mediami Relacje między politykami i dziennikarzami mają charakter rywalizującej symbiozy. Politycy chcą ekspozycji (publicyty) nie zdradzając zbyt dużo informacji, media chcą informacji nie dając zbyt dużo publicyty (by nie być tubą polityków) Najłatwiej ekspozycję uzyskują politycy zajmujący wysokie urzędy i funkcje, mający realną władzę – są głównym źródłem informacji, komentarzy, zainteresowania; (elityzm, respekt). 3. Politycy mniejszej wagi uzyskują ekspozycję proporcjonalnie do wagi: (a) wywołanego konfliktu, (b) ataku, sprowokowania, (c) ekscentryczności, (d) popularności, (e) uwikłania w skandal, aferę (f) upadku; (konflikt, sensacja, negatywizm - dramaturgia) 4. Słabsze organizacje i protestujący są eksponowani gdy zagrażają porządkowi, działają spektakularnie lub dziwacznie, ale wtedy są traktowani krytycznie; chyba że bronią słusznej sprawy, działają pokojowo i/lub padają ofiarą przemocy (odbiorcy się z nimi identyfikują) 5. Skumulowana nierówność – mający władzę częściej trafiają do mediów i są lepiej traktowani, co zwiększa ich władzę i ułatwia dostęp do mediów; słabsi trudniej dostają się do mediów, są gorzej traktowani, a gdy prowokują media, są krytykowani i tracą poparcie – media zwiększają lukę władzy.

40 System polityczny – mediatyzacja polityki (3)
Gdy władza traci kontrolę nad sytuacją i otoczeniem, traci również kontrolę nad mediami 1. Władza panuje nad sytuacją i mediami gdy (a) organizuje i kontroluje ważne zdarzenia, (b) kontroluje informacje płynące do mediów (monopol, brak przecieków), (3) mobilizuje szerokie poparcie dla swoich działań (brak istotnej krytyki). Media nie mają alternatywnych źródeł 2. Cykl polityka – media – polityka: jeśli polityk panuje nad sytuacją, media to pokazują (poparcie), zwiększając jego zwolenników i panowanie nad sytuacją, gdy traci kontrolę, media to pokazują (krytyka), i jeszcze bardziej traci zwolenników i kontrolę nad sytuacją. Media przyspieszają i wzmacniają proces polityczny (popularność, lub upadek, sukces lub skandal) 3. Jeśli polityk (władza) nie ma wpływu na zdarzenia, to może wpływać na ich interpretacje lub interpretacje informacji o nich. Ale wzrost alternatywnych źródeł utrudnia sterowanie zdarzeniami i manipulowanie informacjami 4. Aby dobrze „wypaść” w mediach politycy aranżują rozmaite pseudozdarzenia (konferencje prasowe, wizyty, spotkania, udział w uroczystościach i ceremoniach), tak zaplanowane i zorganizowane, aby skupić uwagę mediów, a poprzez swoją atrakcyjność zapewnić politykom należyty rozgłos i pokazać ich w korzystnym świetle. 5. wzrost znaczenia marketingu politycznego i spin doctors, ale ich możliwości są ograniczone – konkurujące media demaskują mistyfikacje i aranżacje. (mitologia spon-doktorów)

41 Mediatyzacja polityki: stosunek mediów do polityki (4)
Media poważne (prasa opinii) polityka to działania instytucji i mechanizmy systemowe oraz prawa obywatelskie, „sprawy ludzkie” (życie codzienne) schodzą na dalszy plan Media popularne (tabloidy) koncentrują się na „sprawach ludzkich” zachowując niechętny dystans do instytucji politycznych oraz polityków (reakcyjny populizm). Komercjalizacja mediów wypacza obraz polityki. Polityka sprowadzana jest do ciągu sytuacji dramaturgicznych, które budują atrakcyjne widowisko, oparte na spektakularnych działaniach i spięciach (kontekst, racje i argumenty merytoryczne tracą znaczenie). Merytoryczne podejście do polityki zastępuje „polityka wiarygodności” – media obserwują polityków (także w życiu prywatnym), oceniając ich wedle surowych kryteriów, a demaskowanie nadużyć, gaf, skandali, zachowań nienormalnych (media uznają co jest normą) burzy wiarygodność polityków i równocześnie buduje wiarygodność mediów jako obrońcy interesu publicznego. Powinności na rzecz społeczeństwa obywatelskiego media realizują przez: (a) nagłaśnianie protestów, demonstracji, strajków i wystąpień przeciwko władzy, (b) wybiórcze przedstawianie sondaży opinii publicznej lub badań społecznych pokazujących popularność polityków i zdanie większości (oparte na nie-wiedzy)

42 Mediatyzacja polityki: stosunek mediów do polityki (4)
Media poważne (prasa opinii) polityka to działania instytucji i mechanizmy systemowe oraz prawa obywatelskie, „sprawy ludzkie” (życie codzienne) schodzą na dalszy plan Media popularne (tabloidy) koncentrują się na „sprawach ludzkich” zachowując niechętny dystans do instytucji politycznych oraz polityków (reakcyjny populizm). Komercjalizacja mediów wypacza obraz polityki. Polityka sprowadzana jest do ciągu sytuacji dramaturgicznych, które budują atrakcyjne widowisko, oparte na spektakularnych działaniach i spięciach (kontekst, racje i argumenty merytoryczne tracą znaczenie). Merytoryczne podejście do polityki zastępuje „polityka wiarygodności” – media obserwują polityków (także w życiu prywatnym), oceniając ich wedle surowych kryteriów, a demaskowanie nadużyć, gaf, skandali, zachowań nienormalnych (media uznają co jest normą) burzy wiarygodność polityków i równocześnie buduje wiarygodność mediów jako obrońcy interesu publicznego. Powinności na rzecz społeczeństwa obywatelskiego media realizują przez: (a) nagłaśnianie protestów, demonstracji, strajków i wystąpień przeciwko władzy, (b) wybiórcze przedstawianie sondaży opinii publicznej lub badań społecznych pokazujących popularność polityków i zdanie większości (oparte na nie-wiedzy) 5. Medialne dyskusje i debaty odbywają się głównie w wąskim kręgu popularnych i atrakcyjnych dziennikarzy, polityków, ekspertów i innych „znanych postaci”.

43 Mediatyzacja polityki: stosunek mediów do polityki (podejście krytyczne) (5)
1. Wypaczony obraz polityki prowadzi do kryzysu komunikacji publicznej, czyli: (a) personalizacji polityki – atrakcyjność, temperament i zachowania polityka są ważniejsze od jego racji, argumentów i procedur (b) depolityzacji i dramatyzacji sposobu relacjonowania polityki – polityka to walka, konflikt, rywalizacja, albo korupcja i skandal, ale nie praca, poszukiwanie kompromisu, rozwiązań problemów społecznych. (c) fragmentacji wypowiedzi polityków – dla zdynamizowania narracji wybiera się efektowne lub napastliwe powiedzenia, wyrwane z kontekstu, a pomija rzetelną argumentację i wyjaśnienia., (d) zawężenia pola widzenia do oficjalnej polityki – marginalizacja obywateli i organizacji społecznych, mniej wprawnych w retoryce i erystyce. 2. Sondażokracja -nadmierne poleganie na sondażach oraz wybiórcze manipulowanie ich wynikami – branie za prawdę opinii oderwanych od faktów i wiedzy, opartej na medialnym obrazie polityki (wiarygodność polityka = jego popularność) 3. Zamknięcie sfery publicznej i jej przekształcenie w arenę walki politycznej, a społeczeństwo obywatelskie w widownię. Prawdziwa sfera publiczna jest otwarta dla społeczeństwa, medialna jest otwarta tylko dla tych, których dopuszczają media (władza mediów nad politykami). 4. Efekty spaczonego obrazu polityki to: cynizm publiczny (spadek wiary w reprezentatywność systemu politycznego) oraz apatia polityczna (spadek zainteresowania polityką – zwłaszcza wśród młodego pokolenia)

44 Media masowe w systemie gospodarki rynkowej
zakup (decyzje nabywców) RYNEK REKLAM chęć posiadania RYNEK TOWARÓW I USŁUG (RYNEK KONSUMPCYJNY) zainteresowanie RYNEK PRZEKAZÓW Świadomość marki INSTYTUCJE EKONOMICZNE Producenci i dostawcy reklam MEDIA Przekazy - rerklama - sponsoring - Promocja - Product placement Audytoria K O N S U M E N C I społeczenstwo

45 Dylematy rozwiniętego systemu ekonomicznego (rynek towarów i usług)
1. Rosnąca wydajność (ilość i jakość) produkcji zwiększa podaż towarów ponad rzeczywiste potrzeby (i możliwości zakupu, popyt) różnych grup społecznych. 2. Stabilizacja popytu ogranicza obrót rynkowy i hamuje wzrost gospodarki (produkcji, handlu, usług, zatrudnienia, płac). Aby zwiększyć obrót rynkowy należy stymulować popyt poprzez (rola mediów): (a) skrócenie „cyklu życia produktu” – produkt kończy swój cykl życie nie przez zużycie fizyczne, tylko przez „zużycie moralne”, tzn. gdy na rynku pojawi się nowa, lepsza wersja tego produktu, dotychczasowa staje się starą i gorszą (cykl życie reguluje nie wartość użytkowa produktu, ale producent i działania promocyjne) (b) rozbudzanie konsumpcyjnych potrzeb społeczeństwa – poziom konsumpcji (konsumpcyjny styl życia) świadczy o statusie społecznym, aby go utrzymać należy ciągle podnosić poziom konsumpcji, czyli nabywać nowe i wymieniać stare (moralnie zużyte) dobra. Kogo na to nie stać, ten ma niski status – pokaż, że stać się (markowe rzeczy = jesteś tego wart).

46 Czynniki określające pozycję nadawcy na rynku reklam – ekonomia uwagi
Media (nadawcy) sprzedają uwagę odbiorców skupioną na ok. przestrzeni (powierzchnia, czas), gdzie może pojawić się reklama Cena sprzedaży uwagi odbiorców zależy od ich liczby i składu socjo-demograficznego – płci, wieku, miejsca zamieszkania, zasobność, profilu konsumpcji, itp., a także od dostępności ofert konkurencyjnych mediów Odbiorcy współtworzą wartość rynkową swojej uwagi poprzez sposób odbioru mediów (intensywność kontaktu, preferencje tematyczne, gusty i upodobania, podatność na reklamy, itp.), który jest dokładnie badany i mierzony Nadawcy współtworzą wartość rynkową uwagi odbiorców poprzez atrakcyjność oferty – na ile ich przekazy bardziej skupiają uwagę pożądanej grupy odbiorców, niż oferta innych mediów adresowana do tej samej grupy (targetu) Dla nadawcy przekazem jest reklama (na niej zarabia), a kosztem - program (generuje wydatki); dla odbiorcy przekazem jest program (dostarcza satysfakcji), a kosztem - reklama (utrudnia odbiór) Aby zwiększyć skuteczność reklamy, nadawcy plasują reklamowane produkty w treści przekazów (product placement) oraz na wszelkie możliwe sposoby propagują konsumpcyjny styl życia w różnych publikacjach i programach

47 Czynniki określające pozycję nadawcy na rynku przekazów
przekaz nadawca yjność oferty koncentracja własności pozycja na rynku wartość audytorium wpływy z reklam odbiorca rynek Konkurowanie różnych nadawców na tym samym rynku i o tych samych odbiorców prowadzi do upodabniania się ich oferty i sposobu działania (konwergencja kanałów) 2. Walka konkurencyjna prowadzi do eliminacji ofert (i nadawców) mniej atrakcyjnych, czyli dominacji na rynku jednego nadawcy (monopol) lub kilku (oligopol) – paradoks: konkurencja niszczy konkurencję i wolny rynek 3. Czynnikiem wzmagającym konkurencję jest różnicowanie ofert, tzn. rozwój mediów wyspecjalizowanych tematycznie (dywergencja kanałów) – im silniejsi nadawcy, tym bogatszy „bukiet” wyspecjalizowanych kanałów i ofert. 4. Wzrost różnorodności kanałów jest zawsze mniejszy niż wzrost różnorodności oferowanych w nich treści – im więcej pluralizmu (kanałów), tym mniej pluralizmu (treści)

48 Rola mediów masowych w (po)nowoczesnym systemie społecznym
Władza polityczna (hegemonia) podmiotowość społeczna (konsumpcjonizm) obywatele konsumenci 1. Media umacniają stosunki władzy i panowania systemu politycznego nad społeczeństwem: utrzymują hegemonię systemu przy zachowaniu praw obywatelskich 2. Media definiują podmiotowość jednostki poprzez jej konsumpcję, styl życia, czyli pozycję na rynku: przekształcają wolnego obywatele w suwerennego konsumenta System polityczny System ekonomiczny Media Przekazy odbiorcy System „wspólnot społecznych”

49 Stosunki władzy i panowania: hegemonia
1. W systemie społecznym utrzymują się napięcia i konflikty między uprzywilejowaną mniejszością (klasa panująca), a upośledzoną większością (klasy podporządkowane). 2. Klasa panująca utrzymuje hegemonię nie siłą, tylko przez „przyzwolenie” klas podporządkowanych, czyli „wytwarzanie zgodny” (konsensu) na przywództwo e klasy panującej: upośledzona większość akceptuje władzę uprzywilejowanej mniejszości. 3. Stosunki panowania (hegemonia) opierają się patriarchalnej koncepcji ładu społecznego: dominacji mężczyzn, tradycyjnym modelu rodziny, religii, autorytetach, indywidualnej przedsiębiorczości, własność prywatnej, kapitalizmie. 4. W świecie przedstawianym w mediach dyskursy hegemoniczne (podtrzymujące ład społeczny) zajmują pozycję dominującą nad dyskursami grup upośledzonych. Dyskursy legitymizujące hegemonię są tak wbudowane w przekazy by wyznaczały preferowany sposób ich odczytania - nosicielami dyskursu dominującego są postacie pierwszoplanowe oraz schematy fabularne. 5. W przypadku ostrego konfliktu politycznego dyskursy opozycyjne podlegają kooptacji - są włączane do dyskursu dominującego (ich reprezentanci pojawiają się w rolach protagonistów, mocodawców, pomocników; rzadziej w roli arbitra), co prowadzi do pacyfikacji opozycji i łagodzenia napięć

50 Stosunki władzy i panowania: hegemonia - konsumpcjonizm
6. W społeczeństwie nowoczesnym pozycja jednostki zależała od zdobycia praw obywatelskich umożliwiających wpływ na system: reprezentacje interesów (partie, związki zawodowe), instytucjonalizacja roszczeń (strajki, protesty), bezpieczeństwo społeczne (edukacja, płace, zasiłki, emerytura, itp.) W społeczeństwie ponowoczesnym pozycja jednostki zależy od możliwości korzystania z dobrodziejstw rynku. Możliwość nabycia dóbr określa status jednostki - tożsamość, styl życia, samorealizację. Media i kultura popularna dostarczają wzorów konsumpcji jako wzorów tożsamości oraz stylu życia, zachęcając do ciągłego zmieniania tożsamości i stylu życia poprzez korzystanie z nowych dóbr i usług. Konsumpcjonizm to „nowa religia”, a media i kultura popularna to Biblia pauperum konsumpcjonizmu, hipermarkety i centra handlowe to świątynie konsumpcjonizmu religie = represywna sublimacja, konsumpcjonizm = represywna desublimacja

51 Mapa tożsamości płciowych – stadium tradycyjne: pozycje i tanspozycje
Bóg Kobieta Mężczyzna Diabeł Chorzy, niepełnosprawni paranormalni, psychopaci Kościół szpital Madonna, dziewica don Kichote rycerz/zdobywca matka/żona/córka Rodzina patriarchalna syn/mąż/ojciec dziwka kobieta upadła don Juan uwodziciel Sądy policja Przestępcy, degeneraci abnegaci homoseksualiści

52 Mapa tożsamości płciowych – stadium nowoczesne: pozycje i tanspozycje
Bóg Kobieta Mężczyzna Diabeł Chorzy, niepełnosprawni paranormalni, psychopaci Kościół szpital Madonna, dziewica don Kichote rycerz/zdobywca matka/żona/córka Rodzina nuklearna syn/mąż/ojciec dziwka kobieta upadła don Juan uwodziciel Sądy policja Przestępcy, degeneraci abnegaci homoseksualiści

53 Mapa tożsamości płciowych – stadium ponowoczesne: pozycje i tanspozycje
Bóg Kobieta Mężczyzna Diabeł Chorzy, niepełnosprawni paranormalni, psychopaci Kościół szpital Madonna, dziewica don Kichote rycerz/zdobywca single Rodzina związki partnerskie matka/żona/córka syn/mąż/ojciec dziwka kobieta upadła don Juan uwodziciel Sądy policja Przestępcy, degeneraci abnegaci homoseksualiści

54 Formy rytualne w komunikowaniu masowym
Rytuał stanowi dobrowolne wykonywanie odpowiednio uwzorowanego zachowania (czynności) w celu symbolicznego oddziaływania na życie poważne lub uczestniczenia w nim Rytuał jest zawsze formą (odmianą) komunikowania – istnieje w i poprzez praktykę komunikacyjną. Rytuał „wyłącza” nas z czasu/porządku normalnego i „włącza” w czas/porządek świąteczny 2. Rytuał (jako uwzorowane działanie) wynika z mitów i/lub ideologii zarysowujących ogólną wizję stanu pożądanego – świata jaki być powinien, sytuacji przełamującej bariery i sprzeczności, których w życiu codziennym nie da się pokonać Rytuał ustanawia, podtrzymuje i reprodukuje ład społeczny (status quo), czyli zespół wartości i norm moralnych, obyczajowych, prawnych, politycznych, itp.., akceptowanych i respektowanych, obwarowanych sankcjami, które regulują ludzkie zachowanie, określają granice przewidywalności zachowań innych ludzi, a więc bezpieczeństwo ludzkiej egzystencji. Rytuał może też rodzić konflikty i sprzyjać zmianie społecznej, przeciwstawiając ładowi istniejącemu wizję ładu innego, lepszego, konkurencyjnego, obiecującego bezpieczniejsze, bardziej sprawiedliwe i szczęśliwe życie. We współczesnym społeczeństwie głównym nośnikiem komunikacji rytualnej są media masowe. Elementy rytuału i rytualizacji wystepują we wszystkich gatunkach i formach komunikacji medialnej

55 Formy rytualne w komunikowaniu masowym – rytuały medialne
1. Praktyki rytualne występują we wszystkich gatunkach i formach przekazu – z największym natężeniem w ramach tzw. form ciągłych, głównie wiadomościach i operach mydlanych. 2. Podstawowym rytuałem w programach informacyjnych jest obiektywizm. Idea obiektywności jest podstawą wiarygodności dziennikarskich doniesień, reguluje zachowania dziennikarzy w procesie zbierania i redagowania informacji, określa oczekiwania i reakcje odbiorców: wszystkim daje poczucie bezpieczeństwa (ładu) 3. Obiektywność jest konstrukcją, której główne elementy to: - faktualnośćć, czyli prawdziwy i rzeczowy opis istotnych cech zdarzeń, - bezstronność, czyli neutralna i zrównoważona prezentacja różnych punktów widzenia lub aspektów zdarzeń. 4. Rytualną formą relacji dziennikarskiej jest też stand-upper: byłem tam = możecie mi ufać. 4. Obiektywność jest dziennikarską ideologią budującą mit wartości poznawczej newsów i dziennikarskiej uczciwości. Mit ten może zostać zastąpiony przez inną ideologię (inny mit), wówczas obiektywizm musi ustąpić miejsca określonego rodzaju stronniczości. 5. W gatunkach fabularnych rytualizacja najczęściej występuje w operach-mydlanych, gdzie dotyczy życia rodzinnego i relacji między ludźmi. Silne elementy rytualizacji występują tez w serialach kryminalnych i medycznych, czyli tam, gdzie pokazywane są sytuacje i instytucje gwarantujące elementarne poczucie bezpieczeństwa i ładu społecznego.

56 Formy rytualne w komunikowaniu masowym – rytualny odbiór mediów
1. Jest wiele form odbioru mediów: od przypadkowych i towarzyszących innym czynnościom do planowanych, celowych, skupionych na przekazie. Te ostatnie zawierają silny komponent rytuału. 2. Od dawna ramówka, najpierw radiowa, później telewizyjna zawierała pewien zakodowany porządek dnia, czyli układ programów dostosowanych do typowego rozkładu czynności w różnych porach dnia. Dziś związek ten uległ rozluźnieniu, jednak media (telewizja) nadal poprzez układ atrakcyjnych widowisk, zwłaszcza transmitowanych na żywo (typu X-Factor, Taniec z gwiazdami) może „wyrwać” znaczną część odbiorców z codziennych rutyn i nadać aktowi odbioru rytualnego charakteru. 3. Najbardziej rytualny jest odbiór transmisji sportowych przez kibiców i fanów danej dyscypliny sportowej. Odbiór takich relacji ma zwykle charakter grupowy, często poza domem, w miejscach publicznych – pubach, klubach, świetlicach. Sam akt odbioru jest „obudowany” szeregiem czynności i zachowań symbolicznych, angażujących odbiorców i czyniących z nich współuczestników zawodów (intensyfikacja przeżycia, budowanie więzi, wzmocnienie ładu regulującego zawody). 4. Również indywidualny odbiór innych programów może mieć charakter rytualny. Jest to reguła wśród odbiorców/czyń oper mydlanych. Właśnie ich zdolność do rytualizacji odbioru jest głównym czynnikiem trwałości tego gatunku.

57 Formy rytualne w komunikowaniu masowym – rytualne wydarzenia medialne
1. Niekiedy realne wydarzenia transmitowane przez media nabierają charakteru rytualnego, tzn. przełamują codzienne rutyny i na jakiś czas ustanawiają swój własny porządek, angażując odbiorców do współuczestnictwa w tych zdarzeniach. Zdarzenia te są przygotowywane przez ważne instytucje społeczne, nagłaśniane przez media z dużym wyprzedzeniem, wielokrotnie przypominane post factum (echo) 2. Rytualne wydarzenia medialne charakteryzują trojakiego rodzaju cechy: a. syntaktyczne: - przerwa w normalnej rutynie (ramówce, porządku dnia, ładzie codziennym), - są relacjonowane na żywo, - są zorganizowane poza mediami, - są uprzednio zaplanowane b. semantyczne: - mają podniosły i uroczysty charakter, - ich celem jest budowanie zgody, - mają znaczenie historyczne, - celebruja dobrowolne działania niezwykłych osobistości c. pragmatyczne: - wzbudzają zainteresowanie znacznej liczby widzów, - narzucają pewną normę oglądania (nastrój, skupienie,) - staja się powodem świętowania, integrowania, potwierdzenia lojalności w danej społeczności.

58 Wymiar Konkurs Konkwista Koronacja Typ wydarzenia 1. Częstotliwość
występowania Ustalona (cyklicznie) Nieustalona (jednorazowo) (powtarzalnie) 2. reguły Znane i uznane Brak Obyczaj, tradycja 3. Miejsce (scena) Arena, stadion, forum, studio Progi, pułąpy, obrzeża, przestrzeń społeczna Ulice, kościoły, trasy miejskie 4. Oponenci Człowiek/człowiek Bohater/normy, natura Rytuał/rzeczywistość, symbole/ludzie 5.Szanse Równe Po stronie przeciwnej bohaterowi Po stronie przeciwnej rytuałowi 6. Istota dramatu Kto wygra ? Czy bohaterowi się powiedzie ? Czy celebra się uda?, czy symbole nie zostały nadużyte, czy można oderwać się od rzeczywistości ? 7. Role wykonawców Grać wg reguł, lepszy zwycięża, pokonany na drugą szansę Zmienić reguły, zerwać ciągłość, człowiek w imieniu ludzkości Ucieleśniać reguły, Symbolizować ciągłość 8. Prezenter tv Bezstronny Bard, piewca Pełen czci, kapłański 9. Widownia Sędziowie Dawanie świadectwa, bycie poważnym, obdarzanie bohatera charyzmą Odnawianie więzi z centrum, potwierdzanie lojalności 10. Przesłanie Reguły ponad wszystko Reguły można zmieniać Reguły wynikają z tradycji 11. Władza Racjonalno-legalna Charyzmatyczna Tradycyjna 12.Zarządzanie konfliktem społecznym Dyscyplinuje, zmniejsza i harmonizuje konflikt Przezwycięża konflikt przez utożsamianie się z nadczłowiekiem Przywołanie podstawowych wartości społecznych zawiesza konflikt 13. Temporalność Ku teraźniejszości Ku przyszłości Ku przeszłości

59 Formy rytualne w komunikowaniu masowym – telewizja jako religia
Ze względu na czas jaki ludzie poświęcają telewizji, sposób pokazywania rzeczywistości i funkcje społeczne wielu badaczy uznaje, iż telewizja zajmuje dziś miejsce religii. W szerszym kontekście: media kultywują główny nurt kultury Religijność telewizji polega na tym, że: a. wpływa na ludzi w sposób ciągły i długookresowy, b. buduje całościowy obraz świata oparty na faktach i zdarzeniach, które kształtują sposób doświadczania rzeczywistości, c. opisywanej rzeczywistości nadaje znaczenia symboliczne, ukierunkowujące interpretację. 3. Dawniej efekt kultywacji badano głównie w odniesieniu do „profilu przemocy” – w jaki sposób różne formy przemocy ustanawiają ład społeczny, dzisiaj więcej miejsca poświęca się ideologii konsumpcjonizmu. Jako religia konsumpcjonizm jest niejako odwróceniem porządku kosmicznego katolicyzmu (i całego chrześcijaństwa). Represywnej sublimacji, przenoszącej niezaspokojone potrzeby człowieka w życiu doczesnym w sferę transcendentalna (raj, zbawienie), przeciwstawia represywna desublimację, przenoszącą raj i zbawienie ze sfery transcendentalnej w sferę ziemskiego bytowania, czyli sferę hedonistycznej konsumpcji.

60 Teoria efektów minimalnych (Joseph Klapper)
1. Zazwyczaj Komunikowanie masowe nie stanowi ani koniecznej, ani wystarczającej przyczyny efektów występujących wśród audytorium, lecz raczej funkcjonuje jako jeden z całego zespołu czynników, a jego wpływ jest przez ten zespół czynników zapośredniczony. 2. Czynniki pośredniczące zwykle czynią z komunikowania masowego siłę działającą na rzecz utrwalania istniejących warunków, postaw i zachowań (status quo), a nie przyczynę ich zmiany . 3. Gdy komunikowanie masowe oddziałuje na rzecz zmiany, prawdopodobnie: (a) czynniki pośredniczące nie działają i skutek mediów ma charakter bezpośredni, albo (b) czynniki pośredniczące, które normalnie umacniają istniejące warunki, teraz same działają na rzecz ich zmiany. 4. Niekiedy komunikowanie masowe wydaje się powodować bezpośrednie efekty lub bezpośrednio i samoistnie oddziaływać w sferze psychofizycznej. 5. Efekty komunikowania masowego zależą od różnych aspektów mediów, zawartości i konstrukcji przekazów lub od sytuacji komunikacyjnej (np. źródło informacji, klimat opinii publicznej i temu podobne).

61 Media masowe a interakcje społeczne: teoria dwustopniowego przepływu informacji i idei
informacje i idee rozpowszechniane przez media docierają najpierw do bardziej aktywnych odbiorców (przywódcy opinii) a następnie są przekazywane przez nich mniej aktywnym jednostkom w ich otoczeniu (naśladowcy) Przywódcy opinii wywierają „wpływ osobowy” na otoczenie dzięki temu, że są osobami towarzyskimi (łatwo nawiązują kontakty), żywo interesują się jakąś dziedziną spraw i bardziej aktywnie korzystają z mediów (czerpiąc z nich wiedzę dotyczącą tej dziedziny). Ich opinie o treściach zawartych w mediach, wyrażane spontanicznie, wpływają (często nieświadomie) na oceny i reakcje innych osób Wpływy osobowe przywódców opinii stanowią integralny element całego układu interakcji w małych grupach społecznych, które filtrują, osłabiają bądź wzmacniają oddziaływanie mediów. przywódcy opinii mogą mieć swoich przywódców, a przepływ informacji i idei często jest wielostopniowy w efekcie dość mocno komplikując zależności między oddziaływaniem mediów i rozmaitymi wpływami osobowymi. 1 5 6 nadawca przekaz 2 10 7 3 9 4 8

62 Media masowe a interakcje społeczne: teoria spirali milczenia
Opinia dominująca poparcie opinii odmiennej w mediach w interakcjach społecznych liczba ludzi rezygnujących z otwartego wyrażania poparcia dla opinii odmiennej Opinia publiczna to zbiór publicznie wyrażanych w danej społeczności opinii dotyczących spraw publicznych, kontrowersyjnych i ważnych dla tej społeczności. Formowanie się i zmiana opinii publicznej odbywa się pod wpływem informacji czerpanych z mediów. Zwolennicy określonego poglądu w kwestii budzącej kontrowersje tracą stopniowo ochotę do publicznego wyrażania swojej opinii (stanowiska) gdy dowiadują się z mediów, że zmienia się klimat opinii publicznej wokół tej kwestii, tzn. ich punkt widzenia, wcześniej otwarcie popierany przez licznych zwolenników, teraz traci na znaczeniu i jest rzadziej popierany, zaczyna natomiast dominować pogląd przeciwny, który według mediów zyskuje coraz szersze poparcie i coraz liczniejsze grono zwolenników.

63 Mechanizm powstawania spirali milczenia
Pod wpływem informacji dostarczanych przez media ludzie uznają wagę danej kwestii i wyrabiają sobie pogląd na nią, co umożliwia im publiczne zajęcie stanowiska Ludzie starają się poznać rozkład opinii publicznej w danej kwestii (ilu jest za, a ilu przeciw), a zwłaszcza dominujący „klimat opinii”, czyli co sądzi większość (często jednak większość myli się co do klimatu opinii – pluralistyczna ignorancja) Jednostki tych chętniej wyrażają dany pogląd, im bardziej są przekonane, że podziela go większość i ciągle przybywa jego zwolenników, gdy tych ubywa – słabnie gotowość do publicznego popierania tego poglądu Wpływ mediów masowych na postrzeganie rozkładu i kierunek ewolucji opinii publicznej rośnie wtedy, gdy spełniają one trzy warunki: (a) dana opinię przedstawiają zgodnie jako dominującą (konsonans); (b) informacje o tym pojawiają się w mediach częściej niż zwykle; (c) dochodzi do ciągłej kumulacji informacji 5. Gdy jednostka dowiaduje się, że jej stanowisko traci poparcie społeczne i zaczynają dominować zwolennicy przeciwnego stanowiska, traci ochotę do publicznego wyrażania tego stanowiska, obawiając się negatywnych reakcji otoczenia, a nawet społecznej izolacji (konformizm). 6. Milczenie zwolenników danego poglądu media przedstawiają jako dowód na zmianę rozkładu opinii publicznej i rosnącą dominację przeciwnego poglądu.

64 Relacje: media masowe – odbiorcy – efekty
Podejście tradycyjne (teorie aktywnych mediów): co media robią z ludźmi - ustalanie porządku dziennego luka wiedzy Podejście nowoczesne (teorie aktywnych odbiorców): co ludzie robią z mediami - podejście użytkowania i korzyści, analiza recepcji. Podejście całościowe (teorie efektów długotrwałych): interakcja media – społeczeństwo - społeczne uczenie się - kształtowanie głównego nurtu kultury

65 Efekty mediów: ustalanie porządku spraw (agenda setting)
Co media robią z ludźmi 1. Media nie mają wpływu na to, co ludzie myślą, a więc na ich poglądy i opinie, mają jednak wpływ na to, o czym ludzie myślą, czyli mogą skupiać ich uwagę na jednych sprawach i tym samym odwracać ją od innych. 2. Porządek spraw w mediach (hierarchię ważności) określa sposób wyeksponowania informacji (przekazów) dotyczących tych spraw w całej ofercie nadawcy (miejsce i rozmiar relacji, środki formalne, język, oprawa graficzna, itp..) 3. Czynniki warunkujące rolę mediów w procesie ustalania porządku spraw: SYSTEM MEDIA SPOŁECZEŃSTWO Selektywna percepcja potrzeby i zainteresowania Porządek spraw aktorów/instytucji systemu selekcja informacji presja źródeł informacji Porządek spraw w mediach Porządek spraw w opinii publicznej

66 Efekty mediów: luka wiedzy (knowledge gap)
Co media robią z ludźmi Oczekiwania, że media będą niwelować różnice zasobów wiedzy, którymi dysponują różne jednostki i grupy społeczne nie sprawdzają się. W pewnych dziedzinach można zauważyć zmniejszenie się dysproporcji zasobów wiedzy, jednak w przypadku wiedzy ważnej dla funkcjonowania jednostki w systemie społecznym dysproporcje te nie tylko się utrzymują, ale nawet rosną. Dysproporcje te są silnie skorelowane z różnicami statusu społeczno-ekonomicznego i poziomem wykształcenia (kompetencja komunikacyjna). Zależność ta doprowadziła badaczy do sformułowania generalnej reguły, która głosi, iż: „W miarę jak ilość informacji, którymi media masowe zalewają społeczeństwa, wzrasta, odłamy ludności o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym przejawiają tendencję do przyswajania tych informacji w szybszym tempie niż odłamy o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, tak iż luka w zakresie wiedzy miedzy tymi odłamami raczej się zwiększa niż maleje” Nowe media (komputer, internet) niwelują lukę wiedzy na niższym poziomie, ale powiększają na wyższym – rodzi się efekt „cyfrowego podziału” (digital divide) wykluczającego grupy społecznie upośledzone z wyższych rejonów społeczności sieciowej.

67 Efekty mediów: luka wiedzy – zamknięta i otwarta
Co media robią z ludźmi Luka zamknięta Dotyczy zagadnień stosunkowo prostych, gdzie istnieje próg pełnego poinformowania. Uprzywilejowani osiągają go szybciej, upośledzani wolniej, ale po jakimś czasie luka się zamyka (np. reformy administracji, zasady ruchu drogowego, rozliczenia podatkowe, moda, stosowanie kart płatniczych, itp.). Różnice mają charakter przejściowy, ale efekty mogą być dłuższe (np. skutki złych decyzji i wyborów) Luka otwarta Dotyczy skomplikowanych zagadnień społecznych, ekonomicznych, politycznych, kulturalnych, gdzie nie ma progu pełnego poinformowania a akumulacja wiedzy ma charakter ciągły. Wiedza ta ułatwia adaptację społeczną, zwiększa szanse na rynku pracy i uczestnictwo społeczne. Uprzywilejowani szybciej powiększają jej zasób i poprawiają swoją pozycję społeczną niż upośledzeni – różnice społeczne rosną dostęp do informacji i wiedzy uprzywilejowani upośledzeni czas dostęp do informacji i wiedzy uprzywilejowani upośledzeni czas

68 Co ludzie robią z mediami
Aktywni odbiorcy: podejście użytkowania i korzyści (uses and gratifications) Co ludzie robią z mediami Podstawowe założenia Odbiorcy mediów są aktywni – użytkują media w sposób celowy, dążąc do osiągnięcia korzyści Motywem aktywności odbiorczej są potrzeby - gratyfikacje oczekiwane i gratyfikacje poszukiwane Media masowe konkurują z innymi źródłami zaspokajania potrzeb (funkcjonalna alternatywa) Ludzie w większości są świadomi własnych zainteresowań i motywów korzystania z mediów Ludzie wykorzystują media „po swojemu”, tzn. przypisują przekazom własne znaczenia i emocje (z tych samych przekazów mogą czerpać całkiem inne gratyfikacje

69 Aktywni odbiorcy: podejście użytkowania i korzyści – uzyskiwane gratyfikacje
Co ludzie robią z mediami I n f o r m a c j a: dowiadywanie się o istotnych zdarzeniach oraz warunkach w otoczeniu, społeczeństwie i na świecie, poszukiwanie rady w sprawach praktycznych lub przy wyborze opinii czy podejmowaniu decyzji, zaspokajanie ciekawości i ogólnych zainteresowań, uzyskiwanie poczucia bezpieczeństwa dzięki zdobytej wiedzy. P o c z u c i e t o ż s a m o ś c i: znajdywanie potwierdzenia słuszności indywidualnego systemu wartości, znajdywanie modeli zachowań, identyfikowanie się z wartościowymi postaciami (w mediach), możliwość wczucia się w czyjeś Ja, w osobowość drugiego człowieka. I n t e g r a c j a i i n t e r a k c j a s p o ł e c z n a: uzyskiwanie wglądu w warunki życia innych, empatia społeczna, identyfikowanie się z innymi i uzyskiwanie poczucia przynależności, znajdywanie tematów do konwersacji i nawiązania interakcji społecznej, zyskiwanie substytutu rzeczywistego towarzystwa, pomoc w wypełnianiu ról społecznych, umożliwianie jednostce kontaktu z rodziną, przyjaciółmi oraz całym społeczeństwem. R o z r y w k a: ucieczka od rzeczywistości lub odwrócenie uwagi od problemów, relaks, uzyskiwanie wewnętrznego zadowolenia kulturalnego lub estetycznego, wypełnianie czasu, emocjonalne rozluźnienie, seksualne pobudzenie.

70 Aktywni odbiorcy: analiza recepcji
Co ludzie robią z mediami „Recepcja” to wytwarzanie znaczeń w wyniku wzajemnego oddziaływania między określonym przekazem (typem przekazów) i odbiorcą (kategorią odbiorców). Odbiorcy ci nie odczytują znaczenie przekazu, ale je współtworzą lub wytwarzają na nowo, przypisując przekazowi „swoje” znaczenia. przekaz (struktura dyskursywna) odbiorca (orientacja dyskursywna) znaki, kody, języki, treść płeć, wiek, wykształcenie, warunki życia konwencja gatunkowa kompetencja komunikacyjna polisemiczna struktura dyskursów ramy odniesienia (gust, potrzeby, wartości) intencja i ideologia przekazu sytuacja społeczno-ekonomiczna (styl życia) kontekst (inne przekazy, medium) wspólnoty interpretacyjne (grupa odniesienia) styl recepcji (dekodowanie - interpretacja) Wielość czynników po stronie przekazu i po stronie odbiorcy sprawia, że recepcja (interakcja i interpretacja przekazu) mogą przebiegać bardzo różnie: ten sam przekaz przez różnych odbiorców może być interpretowany zupełnie inaczej.

71 Aktywni odbiorcy: analiza recepcji
Co ludzie robią z mediami Interakcja przekaz – odbiorca przebiega wg kontinuum zanurzenie w przekaz dystans do przekazu emocjonalne zaangażowanie intelektualny dystans kobiety opery mydlane, melodramat mężczyźni mężczyźni sport, sensacja kobiety Modelowe sposoby recepcji (typy dekodowania przekazu): Dekodowanie preferowane – odbiorca rozumie i akceptuje intencję przekazu i interpretuje jego sens ideologiczny zgodnie z dyskursem w nim dominującym Dekodowanie negocjowane – odbiorca częściowo rozumie i akceptuje intencję przekazu, interpretując przekaz częściowo zgodnie z dyskursem dominującym a częściowo za pomocą innych dyskursów (swojego, grupy odniesienia, itp..) Dekodowanie opozycyjne – odbiorca rozumie ale nie akceptuje intencji przekazu, dyskursowi dominującemu przeciwstawiając inną (własną, opozycyjną) perspektywę dyskursywną

72 Efekty mediów: teoria społecznego uczenia się agresji
Interakcje media - społeczeństwo Teoria wyjaśnia mechanizm uczenia się różnych zachowań, ale najwięcej uwagi poświęca agresji. Zakłada, że nie jest ona cechą wrodzoną tylko nabytą. Media dostarczają wzorów zachowań społecznych, w tym również zachowań agresywnych, ponadto mogą zachęcać do naśladowania tych wzorów w życiu realnym, czyli modelować, aktywizować i wzmacniać zachowania agresywne w różnych sytuacjach społecznych. Cały proces społecznego uczenia się agresji obejmuje dwie fazy. Obie przebiegają pod wpływem uwarunkowań i czynników społecznych, wśród których media grają istotną rolę – jako samoistne i pośredniczące czynniki wpływu. Te fazy to: (a) modelowania zachowań agresywnych (b) aktywizowanie i wzmacnianie zachowań agresywnych

73 Interakcje media - społeczeństwo
Teoria społecznego uczenia się agresji – modelowanie zachowań agresywnych Interakcje media - społeczeństwo Częste oglądanie przemocy w mediach (telewizja, kino, internet) wywołuje wśród odbiorców, zwłaszcza młodocianych, cztery różne efekty : 1. uczy agresywnych sposobów postępowania – pokazuje różne formy przemocy i utrwala przekonanie, że są one skutecznym sposobem działania, świadczącym o pomysłowości i zaradności człowieka; 2. osłabia hamulce powstrzymujące przed stosowaniem przemocy – pokazując, że dzięki przemocy dobro triumfuje nad złem, a agresja jest często akceptowanym, nawet pożądanym sposobem rozwiązywania problemów, zmienia jej kwalifikację moralną; 3. znieczula i przyzwyczaja do przemocy – częste oglądanie przemocy przestaje robić wrażenie na widzach, ich reakcje emocjonalne słabną, potrzebują oni coraz silniejszych podniet (tzn. bardziej wyrafinowanej przemocy), a samą przemoc zaczynają traktować jako coś zwyczajnego; 4. utrwala zniekształcony obraz rzeczywistości – widzowie dochodzą do przekonania, że przemoc i agresja są na porządku dziennym, stale zagrażają ich bezpieczeństwu, że ryzyko stania się ofiarą przemocy jest duże, stają się więc bardziej podejrzliwi i nieufni wobec innych ludzi.

74 Interakcje media - społeczeństwo
Teoria społecznego uczenia się agresji – aktywizowanie i wzmacnianie zachowań agresywnych Interakcje media - społeczeństwo Mechanizm aktywizowania i wzmacniania zachowań agresywnych uruchamiają dwojakiego rodzaju bodźce: - doświadczenia awersyjne (mała rola mediów) - doświadczenie przemocy, obrazy i zniewagi, niepowodzenia i trudności życiowe, deprywacja, frustracje, stresy, itp., - pobudki i zachęty ze strony otoczenia (duża rola mediów), w tym zwłaszcza: (a) uległość wobec norm i oczekiwań społecznych (konformizm, „agresja posłuszna”) (b) instytucjonalne uprawomocnienie (legalność działania, obowiązek służbowy), (c) anonimowość ofiary (brak bezpośredniego kontaktu z ofiara), (d) spodziewane korzyści (nagroda, respekt, status, poprawa samopoczucia), (e) brak skuteczniejszego sposobu działania, (f) naśladowanie atrakcyjnych wzorców osobowych, (g) odczłowieczenie (stygmatyzacja, dehumanizacja) ofiary.

75 Teoria społecznego uczenia się agresji – wzmacnianie zachowań agresywnych
Interakcje media - społeczeństwo Zachowanie agresywne jest jedną z wielu możliwych reakcji na doświadczenia awersyjne oraz pobudki i zachęty ze strony otoczenia. Wybór agresywnego działania jest wynikiem kalkulacji porównującej jego pozytywne (osiągnięcie celu) i negatywne (kara, straty własne, dezaprobata otoczenia) konsekwencje. Media mają istotny wpływ na owa kalkulację – (współ)kształtują wyobrażenia, często fałszywe, o możliwych konsekwencjach agresji, o granicach społecznej tolerancji dla przemocy, o jej skuteczności jako środka rozwiązywania różnych problemów. Media dostarczają sposobów usprawiedliwiania agresji – przez religię, ideologię, dobro ogółu (wyższe względy), stereotypy i uprzedzenia, prowokacyjne zachowanie ofiar, sprawiedliwość, itp.. Jednak głównie: przyzwyczajają do agresji, desensytyzują na ból innych, banalizują zło. Szukanie pomocy kogoś innego praca, osiągnięcia wycofanie się, rezygnacja AGRESJA zaburzenia psychosomatyczne samo-znieczulenie (alkohol, narkotyk) konstruktywne rozwiązanie problemu Emocjonalne pobudzenie Przewidywanekonsekwencje Doświadczenia awersyjne Pobudki i zachęty

76 Teoria kultywowania głównego nurtu kultury (mainstreaming)
Interakcje media - społeczeństwo Długotrwałe oglądanie telewizji sprzyja kultywowaniu (kształtowaniu i umacnianiu) wśród odbiorców przekonań co do natury świata społecznego zgodnych ze stereotypowym, zniekształconym i wybiórczym obrazem rzeczywistości ukazywanym w programach telewizyjnych (informacjach i artystycznych) Koncepcja mainstreamingu opiera się na trzech założeniach: telewizja zajmuje centralne i eksponowane miejsce w życiu codziennym – zdominowała całe „symboliczne środowisko”, a przedstawiana w niej rzeczywistość zastępuje bezpośrednie doświadczenie oraz inne źródła wiedzy o świecie; mimo bogactwa i pozornej różnorodności oferty programowej telewizja (zwłaszcza komercyjna) przedstawia bardziej spójny i zniekształcony niż w innych mediach obraz rzeczywistości, służący utrzymaniu konwencjonalnych przekonań, zachowań i hierarchii społecznych. telewizyjne audytoria odbierają ten obraz w sposób mało selektywny i krytyczny. Oglądanie telewizji jest dla nich czynnością niemal tak rytualną, jak praktyki religijne, tyle że uprawianą z większą regularnością. Dzięki temu odbiorcy przejmują i przyswajają kultywowane przez telewizję przekonania, wartości, definicje tego, co dobre i co złe, kto ma władzę i autorytet, itp.

77 Teoria kultywowania głównego nurtu kultury (mainstreaming)
Interakcje media - społeczeństwo Empiryczna weryfikacja teorii opiera się na porównawczej analizie trojakiego rodzaju wskaźników kulturowych: profilów świata przedstawionego – stopnia spójności wybranych cech obrazu świata przedstawionego (np. przemocy, stereotypów płciowych, zachowań społecznych, itp.) w różnych przekazach; natężenia efektu kultywacji – stopnia zbieżności wyobrażeń na temat rzeczywistości realnej z profilami świata przedstawionego wśród intensywnych i sporadycznych odbiorców telewizji; obiektywnych wskaźników rzeczywistości – zbieżności profilu świata przedstawionego w telewizji z natężeniem danych cech w świecie rzeczywistym. Im więcej czasu odbiorcy poświęcają telewizji i im bardziej obraz świata przedstawionego odbiega od rzeczywistości, tym bardziej ich wyobrażenia o społeczeństwie i jego problemach odzwierciedlają świat przedstawiony w telewizji, a nie otaczającą ich rzeczywistość. Pytani o rzeczywistość społeczną, widzowie zagorzali (oglądający telewizję ponad cztery godziny dziennie) często udzielają „odpowiedzi telewizyjnej”, tzn. opartej na wyobrażeniach o rzeczywistości czerpanych z telewizji, natomiast widzowie umiarkowani (oglądający telewizję mniej niż dwie godziny dziennie) opisują rzeczywistość na podstawie doświadczeń społecznych (własnych obserwacji i rozmów z innymi ludźmi) Zagorzali widzowie mają podobne wyobrażenia o rzeczywistości, widzowie umiarkowani maja bardziej zróżnicowane poglądy na rzeczywistość.

78 Interakcje media - społeczeństwo
Teoria kultywowania głównego nurtu kultury (mainstreaming): profil przemocy Interakcje media - społeczeństwo Efekt kultywacji jest dodatkowo wzmacniany przez zjawisko rezonansu, które często towarzyszy recepcji przekazów telewizyjnych - przekazy kształtują przekonania widzów na temat rzeczywistości oraz wynikające z nich oczekiwania co do pewnych zdarzeń i zachowań, gdy jakiś przekaz pokazuje zdarzenia i zachowania odpowiadające tym oczekiwaniom, wywołuje rezonans owej wizji, wzmacniający i utrwalający te przekonania. Za sprawą owego rezonansu odbiorca otrzymuje niejako podwójną dawkę przesłania zawartego w przekazie. Rezonans występuje najczęściej i najmocniej w przypadku tematyki gwałtu i przemocy, przyczyniając się do utrwalania wśród zagorzałych telewidzów „syndromu podłego świata”, czyli generalnego przekonania, że światem rządzi gwałt i przemoc - mieszkańcy dużych miast są często przekonani (przez informacje medialne), że w miastach utrzymuje się wysoka przestępczość, gdy więc oglądają serial kryminalny, którego akcja rozgrywa się w innym mieście czy nawet kraju, uzyskują podwójną dawkę przesłania, że „świat jest pełen przemocy” – takie odczytanie serialu jest bowiem zgodne z ich ogólną wizją życia w mieście, która to wizja rezonuje z takim właśnie odczytaniem przekazu. Wg. teorii kultywacji „syndrom podłego świata” nie stymuluje agresywnych zachowań wśród widzów, tylko wprost przeciwnie – wzmaga ich strach i lęk przed rzeczywistością oraz poczucie wyobcowania, które jeszcze bardziej zamyka widzów w symbolicznym świecie telewizji.


Pobierz ppt "Teoria komunikowania masowego"

Podobne prezentacje


Reklamy Google