WARSZTAT DORADCY ZAWODOWEGO

Prezentacja na temat: "WARSZTAT DORADCY ZAWODOWEGO"— Zapis prezentacji:

1 WARSZTAT DORADCY ZAWODOWEGO
B. Wojtasik

2 Orientacja zawodowa W szerokim znaczeniu określana jest przez większość polskich autorów jako celowa, systematyczna i długotrwała działalność prowadząca do trafnego wyboru zawodu (utożsamia się tę działalność z procesem wychowawczym: wychowanie do wyboru zawodu). B.Wojtasik

3 Definicja „ orientacji zawodowej” w wąskim znaczeniu oznacza skupienie doradcy na podawaniu informacji zawodowej. W szerokim znaczeniu doradca będzie postrzegany jako wychowawca, który działa świadomie i celowo stymuluje młodzież oraz osoby dorosłe do samodzielnego podjęcia decyzji zawodowej.

4 Poradnictwo zawodowe Termin podrzędny w stosunku do terminu „orientacja zawodowa” i określany jest często jako końcowy etap orientacji zawodowej (udzielanie pomocy w wyborze zawodu, najczęściej przez poradę). Podkreśla również ważność interakcji, w jaką wchodzi doradca z radzącym się. Tak określane poradnictwo, eksponujące funkcję doradczą, często jest nazywane indywidualnym poradnictwem zawodowym

5 Poradnictwo zawodowe w węższym znaczeniu – udzielanie porad zawodowych, badanie przydatności zawodowej, poznawanie radzącego się. W szerokim znaczeniu – długotrwała działalność prowadząca do trafnego wyboru zawodu.

6 Z definicji tych wynika, iż doradca zawodu:
Niesie pomoc w wyborze zawodu i wskazuje drogi kształcenia osobom radzącym się (młodzieży i dorosłym) – nie tylko poprzez poradę, wskazówki, instrukcje czy informacje zawodowe, ale także długotrwałe działania wychowawcze pobudzające do trafnego wyboru zawodu, wyuczenia, poznania go i wykonywania.

7 Zadania doradców zawodu
Zadania dydaktyczne – wzbogacają głównie intelekt wychowanka, który nabywa wiedzę o świecie pracy, jej znaczeniu, zmianach rynku pracy. Zadania wychowawcze – kształtowanie pozytywnego stosunku do pracy, odpowiedniej motywacji, budzenie zainteresowań.

8 Etapy doradztwa: Klasy I – III – zapoznanie dzieci z różnymi zawodami (najbliższego otoczenia, rodziców); pozytywny stosunek do pracy; rozwijanie zdolności manualnych dzieci; wyrabianie nawyków systematyczności i obowiązkowości w pracy, praca w zespole – na wszystkich lekcjach.

9 Etapy doradztwa c. d.: Klasy IV – VI – poznawanie różnych zawodów, grup zawodów, wymagań, przeciwwskazań zdrowotnych, dokonywanie 1-szych wyborów, wychowawca stara się lepiej poznać uczniów, ich zdolności, zainteresowania, wiadomości. Gimnazjum – doprowadzenie do wyboru zawodu i odpowiedniego dalszego kierunku kształcenia.

10 Doradcy zawodu w poradni:
uczestniczą w ostatnim etapie orientacji i poradnictwa; oferują indywidualne doradztwo zawodowe; diagnostyczne badania przydatności zawodowej i szkolnej; grupowe poradnictwo (wykład, warsztat); informacje o rynku pracy, zawodach, szkołach, egzaminach; pomaganie w trudniejszych sprawach; psychologiczne i pedagogiczne badania; opinie o przydatności zawodowej ucznia.

11 Konstruowanie warsztatu pracy doradcy
A. Kargulowa – uznała, definiując poradnictwo jako działanie praktyczne, natomiast wiedzę – teorię poradnictwa nazywa poradoznawstwem. Doradca potrzebuje wiodącej teorii, która dopomogłaby mu w rozumieniu złożonych procesów poradniczych.

12 Teoria – prowadzi do zwiększenia refleksyjności doradcy, uporządkowania własnej wiedzy; do działania wg pewnych reguł i wskazówek, nawet jeżeli nie będą w pełni zastosowane, ponieważ każda sytuacja jest inna.

13 Zdaniem Brammera – badacza i praktyka:
Teoria zwiększa refleksyjność oraz podsuwa sposoby i możliwości poprawy działania. Każdy doradca powinien rozwijać swój własny styl i opierać się na wybranych przez siebie teoriach, ale nie może przejąć i przyswoić sobie dokładnie takiego sposobu pracy jak inne osoby, ponieważ każdy człowiek jest niepowtarzalny, ma inne doświadczenie i sposób widzenia ludzi.

14 Wg Brammera na własną koncepcję pomagania składają się 3 procesy:
Refleksja doradcy nad własnym doświadczeniem (uświadomienie sobie własnego systemu wartości, potrzeb, stylu komunikowania się i swego wpływu na innych); uporządkowanie tych doświadczeń; Gromadzenie wiedzy o doświadczeniach innych; Scalenie tych 2-procesów, tworzenie własnej unikalnej koncepcji pomagania – L. M. Brammer – „Kontakty służące pomaganiu”.

15 Melibruda – Ja – Ty – My – Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich.
Pomaganie w usuwaniu zła – gotowe rozwiązania trudnych problemów, dawanie rad, pomniejszenie przykrych odczuć, uspakajanie, pomoc materialna. Pomaganie we wzroście i rozwoju – pomoc do samopomocy – nie dostarcza gotowych recept na rozwiązanie problemu.

16 Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich c. d.
Zwiększenie wiary osoby wspomagającej we własne siły i rozumienie swoich problemów. Doradca towarzyszy 2-osobie, słucha, akceptuje jej uczucia, także te negatywne, jest to trudne zadanie – trzeba wykazać się cierpliwością, wrażliwością na problemy 2-go człowieka. Pierwszy model jest gorszy od drugiego – łatwiej jest dać komuś pieniądze, dobre rady, powiedzieć, żeby się nie przejmował, aniżeli być z kimś tak długo, aż zgromadzi siły, stanie się pełniejszą osobą, odkryje własne drogi – K. Otrębska-Popiołek – „Człowiek w sytuacji pomocy”.

17 Kargulowa – Przeciw bezrobociu
Mówi o teorii analizy transakcyjnej, którą można wykorzystać w pracy doradcy. Analiza transakcyjna jest wykorzystywana rozwiązania konfliktów w małżeństwie, konfliktów, jakie zachodzą między rodzicami a dziećmi, nauczycielami, a uczniami, czy autopsychoterapii.

18 E. Berne – W co grają ludzie?
Psychologia stosunków międzyludzkich – założenie tej teorii: prosty i zrozumiały język dla wszystkich, uwolnienie go od „żargonu naukowego”.

19 Hipoteza analizy transakcyjnej
Na aktualne zachowanie człowieka wywierają decydujący wpływ jego doświadczenia z pierwszych lat dzieciństwa – wszystkie przeżycia i emocje są „zapisane”. Doświadczenia przeżywane w dzieciństwie powodują, że w osobowości człowieka wytwarzają się trzy stany Ja.

20 Trzy stany Ja Rodzic (opiekuńczy lub karzący) – ukształtowany przez kontakty z rodzicami. Dorosły – zbiera i dostarcza, przetwarza informacje, opracowuje je, wyciąga wnioski, działa niezależnie od naszych uczuć i nastrojów dlatego „nazywany jest komputerem”. Dziecko (przystosowane lub naturalne) – działamy, myślimy i odczuwamy tak, jak w swoim dzieciństwie. dziecko przystosowane – posłuszne, uprzejme; dziecko naturalne – złości się, śmieje, płacze, nie uznaje autorytetów, bada otoczenie.

21 Doradca zawodu Jeżeli posłużyłby się w swojej pracy analizą transakcyjną, mógłby rozpoznać stany Ego i stany Ego osoby radzącej się i działać bardziej kompetentnie. Jakim jestem doradcą? – pokazują 4 wyróżnione przez Kozieleckiego psychologiczne koncepcje człowieka.

22 Koncepcja behawioralna
Zachowanie człowieka jest sterowane przez środowisko zewnętrzne. System nagród i kar decyduje o tym, czego unika i do czego dąży. Procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w sterowaniu ludzkim zachowaniem.

23 Koncepcja psychodynamiczna
Ludzkie zachowania są ukierunkowane przez wewnętrzne siły motywacyjne, potrzeby, popędy, które są najczęściej nieświadome i między którymi zachodzi konflikt. Tworzą się mechanizmy obronne. Najważniejsze jest poznanie człowieka, jego charakteru, przeżywanych lęków, obaw, nadziei, a nie zewnętrznych zachowań.

24 Koncepcja poznawcza i humanistyczna
Jednostka jest aktywnym, samodzielnym podmiotem, który wykazuje postawę badacza. Zmiana zachowania człowieka związana jest z wychowaniem człowieka, celowym i systematycznym kształceniem, poznawaniem otoczenia i siebie. Proces poradniczy zmienia się w proces badawczy, w którym doradca radzący się wspólnie poszukują rozwiązania problemów radzącego się. Teoria pracy terapeutycznej (Rogers) – jak zmienić człowieka?; jak przyspieszyć harmonijny rozwój jednostki?

25 Trzy koncepcje poradnictwa A. Kargulowej
Por. dyrektywne – podstawą jest koncepcja behawioralna. Tworzy się przepisy skutecznego działania, sterowanie pozytywne, które polega na modyfikacji zachowań. (potrzeba odgórnej interwencji) Por. liberalne (kon. humanistyczna) – powinniśmy pozwolić jednostce na tworzenie i wytyczanie własnej drogi życiowej przy niewielkim wsparciu przez osobę pomagającą. Por. dialogowe (kon. poznawcza) – doradca i radzący się wspólnie poszukują rozwiązań i poszerzają znajomość kontekstu problemu. Jest to poradnictwo partnerskie – postać dialogu.

26 Modele doradcy zawodu wg. B. Wojtasik
Doradca zawodu – ekspert – wie, co jest dobre, pożądane i steruje, a nawet niekiedy manipuluje radzącym się, dając gotowe rozwiązania. Uważa, że zna doskonale wszystkie zawody oraz, że potrafi zdiagnozować, określić, dopasować cechy radzącego się do wymagań odpowiedniego zawodu. Dysponuje dużą wiedzą, doświadczeniem, wie co dla danego człowieka jest najważniejsze. Udziela informacji, instrukcji, wskazówek, poleceń, dokonuje wyboru i ponosi za niego odpowiedzialność. Ekspert jest skrajnym typem doradcy zawodu w dyrektywnym modelu doradzania.

27 Modele doradcy zawodu wg B. Wojtasik c.d.
Leseferysta – nie jest zorientowany na zawody, ale na ucznia. Nie ma gotowych odpowiedzi , jaki zawód uczeń powinien wybrać, bo wie, że każda jednostka jest inna i to, co jest dobre i wartościowe dla doradcy, nie musi być takim dla radzącego się. Wybór zawodu dla niego to proces rozwojowo-wychowawczy. Chce wspólnie przebywać drogę rozwoju zawodowego, ale niekoniecznie zamykać ją wyborem konkretnego zawodu. Poświęca wybierającemu wiele czasu, pobudza go do poznania siebie, nie udziela konkretnych porad. Drogę zawodową i wybór zawodu zostawia radzącemu się.

28 Modele doradcy zawodu wg B. Wojtasik c. d.
Spolegliwy – opiekun – ciepły, otwarty, akceptujący, pobudza, nie narzuca zdania, nie rezygnuje z udzielania porady, jeśli jest poproszony. Radzący się sam podejmuje decyzję zawodową przy akceptacji doradcy – odpowiedzialność jest tu rozłożona, większa jednak po stronie radzącego się. Konsultant – odpowiedzialność za wybór zawodu podzielona jest między obie strony, które dokonują wyboru. Zwraca on uwagę na motywy, którymi kieruje się wybierający zawód i na to jakie wartości radzący się chce uzyskać wybierając go.

29 Teorie wyboru zawodu wykorzystywane przez doradców
Najstarsza teoria cech czynników F. W. Parsonsa – traktuje wybór zawodu jako jednorazową decyzję, uczeń musi poznać siebie oraz świat pracy. Zdolności, zainteresowania, możliwości, temperament powinny odpowiadać wymaganiom danego zawodu. Skupia się na problemie, jaki zawód człowiek powinien wybrać, nie odpowiada jednak na pytanie, dlaczego ludzie wybierają określone zawody, nie uwzględnia czynnika, jakim jest zewnętrzne otoczenie.

30 Teoria Hollanda – wiąże wybór zawodu z wcześniejszym dzieciństwem; czynnik kształtujący decyzję zawodową to doświadczenia rodzinne. Holland – typ osobowościowy (6 typów). Teoria A. Roe – dwa modele człowieka wybierającego zawód – pierwszy radzący się, który jest zdeterminowany społecznie (wpływ rodziny). Omawia trzy typy zachowań rodziców mający wpływ na późniejszy wpływ zawodu przez dziecko to: akceptacja, koncentracja, unikanie. Pracę z ludźmi wybiorą te jednostki, które były akcentowane, których rodzice emocjonalnie koncentrowali się na dziecku. Postawa „unikania” przyjęta przez rodziców skłania ich dzieci do wyboru zawodu związanego z rzeczami.

31 A. Roe – drugi model człowieka wybierającego zawód – kierują nim emocje, własne dążenia i potrzeby. Występowanie potrzeb zależne jest od czynników genetycznych, przeżytych stanów, frustracji; największy wpływ mają rodzice. A. Roe opiera się na teorii Masłowa – potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i miłości, znaczenia, respektu, szacunku dla samego siebie i niezależności, informacji, zrozumienia, piękna, samorealizacji. Potrzeby zawodowe są związane z chęcią realizacji niezaspokojonych potrzeb przez rodziców w okresie dzieciństwa. Teoria ta dostarczyła podziału zawodów na związane z ludźmi i rzeczami.

32 Zespół Ginsberga – teoria rozwoju zawodowego- trzy okresy w procesie wyboru zawodu
Okres fantazji (10-11 lat) Okres próbny (11-16 lat) – zainteresowań, zdolności, wartości, przejściowy. Okres realistyczny (17-18 lat) – eksploracji, krystalizacji, specyfikacji. Uważa, że tendencje do wyboru zawodu pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, a z czasem rozwijają się i dojrzewają. Jednostka ulega społecznym naciskom, ale także racjonalnie podchodzi do wyboru zawodu.

33 Teoria Supera Pierwszy etap – wzrost (od urodz. Do 14 r. ż.) – podokresy: fantazji (4-10 r. ż.); zainteresowań (11-12 r. ż.); możliwości (13-14 r. ż.) – orientuje się w świecie pracy. Drugi etap – poszukiwanie (15-24 r. ż.) – podokresy: wstępny (15-17 r. ż.); przejściowy (18-21 r. ż.); prób (22-24 r. ż.). Główne zadanie świata pracy i ustalenie preferencji zawodowych. Zajęcie pozycji (25-44 r. ż.) – podokresy: doświadczenia (25-30 r. ż.); zdobywania (31-44 r. ż.). Próby zdobywania coraz lepszych pozycji zawodowych.

34 Teoria Supera c. d. Zachowanie (45-64 r. ż.) – należy utrzymać to, co zostało osiągnięte. Schyłkowy (65 i więcej) – podokresy: osłabienie (65-70 r. ż.); wycofanie się (71 i więcej); uwolnienie się od pracy i szukanie innych źródeł satysfakcji. Super wskazuje, że nie tylko czynniki indywidualne odgrywają rolę w życiu człowieka, ale również czynniki społeczne mają wpływ na jego karierę zawodową.

35 Odwołując się do współczesnych teorii psychologicznych można dostrzec pewne analogie teorii Supera do teorii rozwoju osobowości Eriksona. Wybór zawodu związany jest głównie z piątą fazą rozwojową – okresem dorastania, dojrzewania. Erikson określa tę fazę mianem „kryzysu tożsamości”.

36 Teoria Titmy Wybór zawodu jest przede wszystkim problemem społecznym. Ważny jest interes jednostki, jej osobowość, zainteresowania, a z drugiej strony także interes społeczny, czynniki zewnętrzne, które mogą ograniczać pod różnymi względami możliwości wyboru. Jednostka musi realizować społeczne zapotrzebowanie, co może ją ograniczać, ale także pobudzać do rozwoju.

37 Teoria Lerisona D. J. Przewodnik duchowy, tzn. mentor, który określa zainteresowania młodego człowieka, pomaga mu w wyznaczeniu drogi życiowej i wprowadza w świat ludzi dorosłych. Mentor – wzór duchowy, przewodnik czy doradca, przy pomocy którego młody człowiek może określić siebie w świecie ludzi dorosłych.

38 Rachalska – postulaty w pracy doradcy zawodu
Przygotowanie ucznia do wyboru zawodu winno być długotrwałą działalnością wychowawczą; Wychowanek z przedmiotu wychowania powinien stawać się podmiotem wychowania; Działalność w zakresie orientacji zawodowej powinna obejmować cały okres rozwoju zawodowego ze szczególnym uwzględnieniem okresu przedzawodowego;

39 Ważne jest przysposobienie młodego człowieka do roli przyszłego pracownika, ale i obywatela (aspekt pracy – społeczny i osobowościowo twórczy); Przygotowanie do zawodu powinno sprzyjać do takiego wyboru, aby odpowiadał indywidualnym oczekiwaniom i możliwościom jednostki i przyniósł korzyści społeczeństwu; Decyzja zawodowa powinna być procesem sekwencyjnym: prowadzić do coraz trudniejszych długofalowych decyzji;

40 Aby decyzja była bardziej realistyczna, należy umożliwić młodzieży kontakt z pracą;
Należy stworzyć system organizacyjny orientacji zawodowej; W orientacji zawodowej zrealizowane powinny być zadania wychowawcze. Rachalska jest zatem zwolenniczką stanowiska wychowawczego w wyborze zawodu. Podobnie jak Nowacki, Szajek, Lelińska. W Polsce i na świecie nie ma jednej uznanej teorii wyboru zawodu. (odwołuję się do teorii Supera, ponieważ prezentuje on najpełniejsze stanowisko)

41 Rola rodziców jako 7-ych nieprofesjonalnych doradców
E. B. Hurlock również jest zdania, że rodzice mają najsilniejszy wpływ na wybór zawodu przez młodzież. Autorka opisuje jednak nie tylko pozytywny, ale też negatywny wpływ rodziny na decyzje zawodowe (udzielają porady, życzliwie odnoszą się do wybranego zawodu, wzmacniają dziecko) – pozytywny. Negatywny – zniechęcają, pouczają dziecko, żeby unikało pewnych zawodów, krytykowanie wybranego zawodu.

42 Trzy grupy rodziców pomagających
Rodzice dyrektywni – uważają, że wiedzą najlepiej, jaki zawód powinno wybrać ich dziecko, wybierają zawód za dziecko. Rodzice partnerzy – nawiązują dialog; dziecko uznane jest przez nich za jednostkę twórczą i samodzielną, która potrafi pokierować własnym losem, ale w pewnych sytuacjach potrzebuje pomocy.

43 Rodzice liberalni – którzy nie wtrącają się, pozostawiają dziecku „wolną rękę” i swobodę działania. Nie oceniają, nie kontrolują, nie pouczają, nie dają żadnych rad. W tej grupie są dwie kategorie rodziców: rodzice, którzy uważają, że są niekompetentni, że nie znają zawodów, szkół, wobec tego nie mogą pomóc;

44 rodzice wspierający, którzy wiedzą, że ich dzieci poradzą sobie najlepiej, oni zaś pobudzają je jedynie do aktywności, są cierpliwymi słuchaczami, zwiększają poczucie bezpieczeństwa i zaufania do własnych sił dziecka. 98% uważa problem wyboru zawodu swoich dzieci jako bardzo ważny. Zawód trzeba lubić i mieć z jego wykonywania satysfakcję, wierzyć, iż dzięki niemu można być w przyszłości niezależnym – Wojtasik.

45 Sytuacja psychofizyczna młodzieży w okresie podejmowania decyzji zawodowej
Adolescencja – dorastanie, przechodzenie od dzieciństwa do dorosłości (między r. ż.). Pierwszą decyzję zawodową podejmują uczniowie klas III gimnazjalnych (14-15 lat), a później w kl. III LO – r. ż. Super określa ten wiek rozwoju zawodowego mianem stadium wzrostu (podokres możliwości r. ż.); stadium poszukiwania (podokres wstępny r. ż. i podokres przejściowy r. ż.).

46 Pytania wieku młodzieńczego
Christian Spitz twierdzi, że rodzice najczęściej albo zamykają dzieci w sterylnym kokonie, albo pozostawiają je samym sobie. W 1-,2-im przypadku uniemożliwiają im bycie sobą, podczas gdy odpowiedzialność rodziców polegać powinna na tym, aby pomóc im w poznaniu siebie i precyzowaniu celów życiowych. Zauważa, że gdyby dzieci chciały zawsze realizować tylko ideały wyznaczone przez rodziców, to wszystkie pokolenia byłyby podobne do siebie. Rodzice więc mając to na uwadze nie powinni kompensować sobie własnych porażek przy pomocy dzieci, które chcą żyć na własny rachunek.

47 Obecnie zauważa się coraz większe grupy młodzieży aktywnej, która zdobywa samodzielnie informacje o rynku pracy, poznaje siebie, szuka własnej drogi, kształci się wszechstronnie, uczestniczy w rozmaitych kursach i szkoleniach, a nawet zakłada własne firmy czy spółdzielnie młodzieżowe w szkołach. Stojąc przed trudną decyzją wyboru zawodu młodzież zmuszona jest zastanowić się nad sobą i swoją przyszłością – Jaki jestem? Do czego się nadaję? Co robić dalej? Jak wykorzystać swoje zdolności? Jakie mam szanse na otrzymanie pracy? (kształtuje się obraz własnej osoby).

48 Zainteresowania w tym wieku są zmienne (pojawiają się dodatkowe lęki i napięcia emocjonalne związane z opuszczeniem znanej już szkoły, zdawaniem rozmaitych egzaminów, rozpoczęciem życia w nieznanym świecie). Uczniowie są bezradni, niedoinformowani, niewiele wiedzą na temat rynku pracy, zawodów, szkół, egzaminów. Boją się bezrobocia, że nie będą mieli zagwarantowanych godziwych zarobków.