Śmiałowice Śmiałowice należą do gminy Marcinowice w województwie Dolnośląskim. Położone są na obszarze Przedgórza Sudeckiego, 200 m n.p.m. pomiędzy Pankowem,

Prezentacja na temat: "Śmiałowice Śmiałowice należą do gminy Marcinowice w województwie Dolnośląskim. Położone są na obszarze Przedgórza Sudeckiego, 200 m n.p.m. pomiędzy Pankowem,"— Zapis prezentacji:

0 Młyn w Śmiałowicach Opracowanie: Lucyna Szpilakowska
Zdjęcia: Mariusz Białas Tomasz Szal Anna Szpilakowska Strona tytułowa - ŚMIAŁOWICE

1 Śmiałowice Śmiałowice należą do gminy Marcinowice w województwie Dolnośląskim. Położone są na obszarze Przedgórza Sudeckiego, 200 m n.p.m. pomiędzy Pankowem, a Siedlimowicami, nad rzeką Bystrzycą. Zespół młyna zlokalizowany jest na północnym skraju wsi, nad kanałem młynówki, po prawej stronie drogi do Gołaszyc i Siedlimowic, tworząc wyraźną dominantę w zabudowie wsi. Tekst 1 - Młyn Śmiałowice -

2 1. Widok ogólny młyna Widok ogólny młyna - Młyn Śmiałowice -

3 Początki młyna w Śmiałowicach sięgają XVIII w
Początki młyna w Śmiałowicach sięgają XVIII w. Powstał on zapewne w związku z rozwojem śmiałowickiego folwarku. Nie udało się jednak ustalić dokładnej daty budowy ani autora projektu. Śmiałowice, od średniowiecza stanowiące dobra rycerskie, po wojnie trzydziestoletniej zostały wykupione z rąk ówczesnych właścicieli – rodziny Seidlitzów przez kamerę cesarską i w roku 1652 ofiarowane Jezuitom ze Świdnicy, pozostając ich własnością aż do rozwiązaniu zakonu w r Następnie majątek podlegał królewskiej administracji szkolnej, po czym w roku 1785 lub nieco później został sprzedany pani von Schlabrendorf, a w latach 1829 – 1907 stanowił własność rodziny Barchewitz. Mimo, że ostateczny kształt zabudowaniom folwarku zapewne nadali już jezuici, folwark po raz pierwszy był wzmiankowany dopiero w 1785, kiedy zakon opuścił już Śmiałowice, a zagospodarowany majątek należał do jurysdykcji królewskiej. Z końca XVIII w. pochodzi też pierwsza wzmianka o tym, że we wsi pracował młyn wodny. W połowie następnego stulecia, kiedy dobra śmiałowickie pozostawały w posiadaniu rodziny Barchewitz, oprócz młyna do majątku należał również browar i gorzelnia. Tekst 2 - Młyn Śmiałowice -

4 2. Reprodukcja fotografii z pocz. XX w.

5 Jak przedstawiała się bryła młyna w latach 20-tych XX w
Jak przedstawiała się bryła młyna w latach 20-tych XX w. można zobaczyć na starym rysunku zdobiącym opakowanie mąki, gdzie grafik przedstawił młyn od strony podjazdu – z mostkiem nad młynówką, z budynkiem mieszczącym turbinę oraz tylną elewacją młyna właściwego, z trzyosiowym, ściętym narożnikiem i półokrągłym szczytem. Obecnie w tym miejscu znajduje się, dobudowane prostopadle, dwuosiowe skrzydło magazynu. Tekst 3 Rys. Opakowanie mąki z pocz. XX w. - Młyn Śmiałowice -

6 3. Frontowe skrzydło młyna z zachodnim skrzydłem magazynowym
- Młyn Śmiałowice -

7 Po roku 1907r. dobra przeszły na własność rodu von Salisch – właścicieli Kraskowa i Pankowa, w których rękach pozostały do 1945r. Jednak wtedy młyn nie stanowił już części dóbr śmiałowickich, lecz należał do właściciela majątku w pobliskich Siedlimowicach – Heinricha von Korn. Von Kornowie byli rodziną znanych wrocławskich wydawców. Siedlimowice przeszły w ręce tej rodziny w roku 1867, nie znamy jednak daty nabycia przez nich młyna w Śmiałowicach. W 1882r. Heinrich von Korn uzyskał tytuł szlachecki. Młyn stanowił własność Heinricha von Korna aż do zakończenia II wojny światowej. Tekst 4 Fot. Przywieszka do worka z kaszą produkowaną przez młyn w Śmiałowicach (Schmellwitz) w latach 40-tych XX w. - Młyn Śmiałowice -

8 4. Widok młyna od strony dziedzińca
- Młyn Śmiałowice -

9 5. Zdjęcie młyna z lat 20-tych XX w.

10 Zdolność produkcyjna młyna po rozbudowie wynosiła 68 ton na dobę.
Budynki młyna tworzą zwarty zespół o układzie zbliżonym do litery "U", z wewnętrznym wybrukowanym dziedzińcem. Jak wynika z analizy budynków zespołu młyna, nie jest on jednorodny. Budynki usytuowane w płn. części działki (mieszkalne i magazynowe) o sklepionych przyziemiach oraz wolnostojący magazyn konstrukcji ryglowej, zbudowano prawdopodobnie na przestrzeni II poł. XIX w., zaś neobarokowe budynki młyna właściwego i frontowego magazynu z bramą przejazdową musiały powstać w pocz. XX w. – do 1924 r., to wówczas bowiem uległa przekształceniu firma SECK, której mlewniki walcowe zostały zainstalowane w budynku młyna. Prawdopodobnie, w latach 30-tych nastąpiła rozbudowa zespołu młyna. Wiadomo, że budynek elewatora o konstrukcji żelbetowej i pojemności 800 ton ziarna, wybudowano w latach Zdolność produkcyjna młyna po rozbudowie wynosiła 68 ton na dobę. Położona na niewielkim pagórku zagroda, sąsiadująca z młynem od strony wsi, do czasu zakończenia wojny należała do zarządcy młyna. Tekst 5 - Młyn Śmiałowice -

11 - Młyn Śmiałowice -

12 6. Najstarsze skrzydło młyna
- Młyn Śmiałowice -

13 7. Wjazd i najstarsze skrzydło młyna od strony dziedzińca
- Młyn Śmiałowice -

14 Budynki powstawały w różnym czasie:
Wjazd do młyna prowadzi przez mostek na młynówce i bramę budynku magazynowego, do którego prostopadle dobudowane zostały: od północy – budynki mieszkalne i mieszkalno-gospodarcze, natomiast od południa – wzdłuż młynówki – budynki produkcyjne i magazynowe młyna. Ponadto, w części północno-wschodniej znajdowały się dwa wolnostojące budynki: warsztat i magazyn. Pompownie i pomieszczenie turbiny usytuowane były przy tylnej ścianie młyna i czyszczarni. Budynki powstawały w różnym czasie: Najstarsze jest skrzydło północne, w którym być może mieścił się jeszcze wodny młyn żarnowy. Z II połowy XIX w. pochodzą obiekty mieszkalne, gospodarcze i wolnostojący magazyn pełniący dawniej funkcje piekarni. Budynek młyna właściwego z magazynem frontowym, wzniesiono w I ćw. XX w. Dobudowane do magazynu skrzydło zachodnie oraz elewator zbożowy powstały w w latach 30-tych i 40-tych XX w. Tekst 6 - Młyn Śmiałowice -

15 8. Skrzydło elewatorów, czyszczarni i młyna właściwego oraz klatka schodowa
Budynek elewatorów, czyszczarni i młyna właściwego oraz wieżowa klatka schodowa - Młyn Śmiałowice -

16 Najciekawsze walory architektoniczne przedstawia budynek magazynu z bramą przejazdową oraz umieszczoną w fasadzie prostokątną płaskorzeźbą Chrystusa na Krzyżu i postaciami Matki Boskiej i Marii Magdaleny. W przejeździe bramy warto zauważyć otwory załadunkowe: drzwi w ścianie bocznej z małą, opuszczaną „rampą” załadunkową, znajdujące się u wylotu ześlizgu ślimakowego oraz drewnianą klapę w górnej części przejazdu, ułatwiające załadunek towaru bezpośrednio na pojazdy. Na uwagę zasługują też, metalowe, secesyjne kraty umieszczone w dwóch oknach parteru. Bardzo interesujący pod względem architektonicznym jest budynek komorowego elewatora. Ciekawą bryłę miał także, nieistniejący już, wolnostojący budynek dawnej piekarni, pochodzący z z II poł. XIX w. Tekst 8 - Młyn Śmiałowice -

17 9. Wjazd do młyna Wjazd do młyna - Młyn Śmiałowice -

18 10. Płaskorzeźba nad wjazdem do młyna
- Młyn Śmiałowice -

19 Śmiałowicki młyn pierwotnie był wodnym młynem żarnowym, a następnie parowym.
Na pocz. XX w. został rozbudowany, zmodernizowany i przekształcony w młyn walcowy. W latach 20-tych XX w. młyn został kompletnie wyposażony w oryginalne urządzenia techniczne dwóch drezdeńskich firm młynarskich: SECK i MIAG. Po tej ostatniej modernizacji, młyn wykorzystywany był przez cały XX wiek w niemal niezmienionej postaci, jako jeden z nielicznych młynów tego typu na Dolnym Śląsku. Do chwili likwidacji młyna istniała w nim niemal kompletna i wciąż sprawna linia produkcyjna tych dwóch znanych firm młynarskich, zadziwiająca swoją niezawodnością i łatwością obsługi. Niestety z powodu braku należytej opieki ze strony kolejnych właścicieli młyna zostało bezpowrotnie utracone jego cenne, zabytkowe wyposażenie, stanowiące unikalny przykład architektury i techniki młynarskiej. Tekst 7 - Młyn Śmiałowice -

20 11. Stare koło żarnowe Stare koło żarnowe - Młyn Śmiałowice -

21 12. Kosz przyjęciowy do zboża na dziedzińcu młyna
- Młyn Śmiałowice -

22 Obiekt utworzony był z zespołu budynków zwartych funkcjonalnie i przestrzennie, w układzie zbliżonym do litery "U", z wewnętrznym dziedzińcem, brukowanym kostką granitową. Bardzo oryginalna jest, usytuowana w narożniku od strony podwórza, wieżowa klatka schodowa, nakryta stożkowym ściętym dachem, zwieńczonym metalową balustradą, ze znajdującą się wewnątrz metalową, kręconą, ażurową klatką schodową z podestami. Wejście, z drewnianymi, dwuskrzydłowymi drzwiami, zaakcentowane kanelowanymi pilastrami w tynku, z półokrągłym, profilowanym tympanonem, znajduje się w środkowej osi wieży. Uwagę zwraca też 3-osiowa elewacja wieży z profilowanymi gzymsami: nad parterem, nad piątą kondygnacją i gzymsem wieńczącym ostatnią, szóstą kondygnację, tzw. latarnię. - Młyn Śmiałowice -

23 13. Wieża klatki schodowej
- Młyn Śmiałowice -

24 14. Klatka schodowa - widok z dołu
- Młyn Śmiałowice -

25 15. Klatka schodowa - widok z góry
- Młyn Śmiałowice -

26 Oryginalne były także urządzenia w czyszczarni.
Na parterze budynku młyna znajdowała się pędnia, czyli układ wałów napędowych i przekładni pasowych stanowiących napęd zespolony mlewników walcowych i odsiewaczy oraz systemu drewnianych filtrów i pionowych drewnianych transporterów usytuowanych na piętrze budynku. Oryginalne były także urządzenia w czyszczarni. We wnętrzu pomieszczeń młyna zwracają uwagę drewniane, belkowe stropy, wzmocnione podciągami, wsparte na żeliwnych kolumnach i drewnianych słupach. Podłogi na górnych kondygnacjach wykonane są z desek, tylko na parterze znajdują się posadzki ceramiczne i z płytek gresowych. Tekst 9 - Młyn Śmiałowice -

27 16. Mlewniki walcowe Mlewniki walcowe - Młyn Śmiałowice -

28 17. Mlewniki walcowe Mlewniki walcowe - Młyn Śmiałowice -

29 18. Mlewniki walcowe firmy SECK z Drezna
- Młyn Śmiałowice -

30 19. Waga przesypowa do porcjowania zboża
- Młyn Śmiałowice -

31 20. Odsiewacz mąki Odsiewacz mąki - Młyn Śmiałowice -

32 21. Odsiewacze firmy SECK Odsiewacze mąki firmy SECK
- Młyn Śmiałowice -

33 22. Odsiewacze mąki i drewniane transportery
- Młyn Śmiałowice -

34 23. Drewniane transportery
- Młyn Śmiałowice -

35 24. Przekładnie napędu podajników ślimakowych.
- Młyn Śmiałowice -

36 25. Systemy transporterów
- Młyn Śmiałowice -

37 Szafy filtrowe 26. Szafy filtrowe - Młyn Śmiałowice -

38 27. Zestaw szaf filtrujących z systemem napędowym
- Młyn Śmiałowice -

39 28. Mieszarka mączna - część górna
Mieszarka mączna I - Młyn Śmiałowice -

40 29. Mieszarka mączna - część dolna Mieszarka mączna II
- Młyn Śmiałowice -

41 30. Górna część mieszarki otrębowej
Mieszarka otrębowa - Młyn Śmiałowice -

42 31. Dolna część mieszarki otrębowej z widocznym ślimakiem podającym
Mieszarka otrębowa z widocznym ślimakiem podającym - Młyn Śmiałowice -

43 32. System napędowy mieszarki
- Młyn Śmiałowice -

44 Niezwykle ciekawym obiektem był, znajdujący się w budynku magazynu, układany z klepek wykonanych z sosny kanadyjskiej, drewniany ześlizg ślimakowy, łączący wszystkie kondygnacje i ułatwiający sprawny załadunek napełnionych worków bezpośrednio na wozy. Prawdopodobnie był to jeden z dwóch najdłużej zachowanych egzemplarzy tego typu urządzeń w Europie. Jednak niedawno to niezwykłe urządzenie transportowe podzieliło los pozostałych urządzeń młyna: zostało zdemontowane i zniszczone. Tekst 10 - Młyn Śmiałowice -

45 33. Początek ześlizgu ślimakowego na IV kondygnacji
- Młyn Śmiałowice -

46 Ześlizg ślimakowy 34. Ześlizg ślimakowy - Młyn Śmiałowice -

47 35. Zakończenie ześlizgu ślimakowego na parterze
- Młyn Śmiałowice -

48 36. Fragment ześlizgu ślimakowego z widoczną konstrukcją klepkową
- Młyn Śmiałowice -

49 37. Podstawka na zestaw narzędzi firmy MIAG pochodząca z lat 20-tych XX w.
- Młyn Śmiałowice -

50 38. Budynek warsztatowy Budynek warsztatów - Młyn Śmiałowice -

51 39. Zabytkowa piła taśmowa w budynku warsztatów.
- Młyn Śmiałowice -

52 40. Zabytkowa heblarka Zabytkowa heblarka - Młyn Śmiałowice -

53 41. Rowkarka do walców firmy MIAG
- Młyn Śmiałowice -

54 Po wojnie, od 1948 r. śmiałowicki młyn wchodził w skład Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego we Wrocławiu. W lipcu 1975 r. powstało Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego w Wałbrzychu, z siedzibą w Dzierżoniowie. W 1989 r. Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego w Wałbrzychu podzielono na dwa odrębne przedsiębiorstwa zrzeszające młyny i magazyny: Państwowe Zakłady Zbożowe w Świdnicy oraz w Dzierżoniowie. W 1990 r. PZZ zostały przekształcone w Spółki Akcyjne z udziałem Skarbu Państwa. W marcu 1997 r. PZZ "Świdnica" S.A. ogłosiła upadłość, w wyniku czego, w lutym 1998 r. młyn w Śmiałowicach został wydzierżawiony Spółce z o.o. "MEDIAGRAN" z siedzibą we Wrocławiu, zaś w roku 1999 Spółka ta zakupiła młyn na własność. W roku 2003 młyn przeszedł kolejną modernizację i został częściowo przekształcony w młyn pneumatyczny. Jednak niezależnie od tego w procesie produkcyjnym w dalszym ciągu były wykorzystywane, wciąż w pełni sprawne, dawne urządzenia firmy SECK i MIAG pochodzące z lat 20-tych XX wieku. Tekst 12 - Młyn Śmiałowice -

55 Niestety mimo modernizacji młyna i znacznego zwiększenia jego mocy produkcyjnej, niegospodarność oraz złe zarządzanie doprowadziło przedsiębiorstwo do bankructwa. W lutym 2009 roku została ogłoszona jego upadłość, a 18 kwietnia młyn został przejęty przez syndyka masy upadłościowej. Przed ogłoszeniem upadłości młyna, jego właściciel zdołał doprowadzić do zupełnego zniszczenia zabytkowych maszyn i urządzeń młynarskich. Część z nich została całkowicie zdewastowana i wywieziona na złom, część została sprzedana prywatnemu przedsiębiorcy z branży młynarskiej. Zburzone zostały także niektóre zabudowania gospodarcze. Młyn w Śmiałowicach bezpowrotnie przestał istnieć pod koniec lutego 2010 r., gdy ostatnie młyńskie maszyny opuszczały teren młyna. Opustoszałe nieruchomości młyna przez blisko dwa lata czekały na nowego nabywcę. W roku 2011 zostały zakupione przez państwa Annę i Grzegorza Gniadych, którzy w planach mają uruchomienie tutaj kompleksu hotelowo – parkowego. Nowoczesne szafy sterownicze - Młyn Śmiałowice -

56 Koniec KONIEC… - Młyn Śmiałowice -