BEZPIECZEŃSTWO TRANSFERU WIEDZY

Prezentacja na temat: "BEZPIECZEŃSTWO TRANSFERU WIEDZY"— Zapis prezentacji:

1 BEZPIECZEŃSTWO TRANSFERU WIEDZY
KRAJOWE STOWARZYSZENIE INSTYTUT BADAŃ NAD BEZPIECZEŃSTWEM (IBNB) SECURITY & SAFETY RESEARCH INSTITUTE (SASRI) IBNB Zdzisław Długosz BEZPIECZEŃSTWO TRANSFERU WIEDZY Treść wykładu wypełnienia sens nauki poprzez opracowane wskazania, które pozwalają: przewidzieć przyszłość, podnosząc bezpieczeństwo transferu wiedzy; konstruować przyszłość, która obarczona jest mniejszym dla niej zagrożeniem. Gdynia 2011

2 Zdolność szybkiego uczenia może wkrótce okazać się jedynym trwałym elementem przewagi konkurencyjnej. P.M. Senne Największym problemem w komunikacji jest iluzja, że do niej doszło. George Bernard Shaw. Współczesna szkoła powinna nie tyle kształcić ludzi oświeconych, co ludzi twórczych, zdolnych do oryginalnego i niekonwencjonalnego myślenia.[1] Nie tyle ważne jest poszukiwanie talentów co ich tworzenie.[2] Najbardziej dramatyczny konflikt istnieje między twórczością, a potrzebą osobowego zespolenia, między dążeniem do odkrywania rzeczywistości, a dążeniem do trwałych więzi z ludźmi.[3] „Moje namiętne zainteresowanie sprawiedliwością społeczną… było zawsze w dziwnej sprzeczności z wyraźną niechęci jaką odczuwam do zrzeszania się z ludźmi.” A. Einstein [4] Powinniśmy zdawać sobie sprawę z pewnej sprzeczności istniejącej między twórczością, a surową dyscypliną. [1-4 ] J. Kozielski, O godności człowieka, Czytelnik, Warszawa 1977, s IBNB

3 IBNB We współczesnej gospodarce czynnikiem kształtującym wzrost gospodarczy jest umiejętność wprowadzenia nowych rozwiązań stanowiących wynik współpracy świata nauki i działań o charakterze gospodarczym. Zdaniem nauki XXI wiek wyłonił społeczeństwo wiedzy różniące się od społeczeństwa przemysłowego tym, że głównymi czynnikami konkurencji stają się w nim zdobywanie i wykorzystywanie nowej wiedzy. Globalizacja gospodarki oraz wiele innych czynników ekonomicznych zmusiły przedsiębiorstwa między innymi do działań innowacyjnych. Wykorzystanie w działalności gospodarczej wiedzy umożliwiło postęp, zdobywanie nowych rynków zbytu i produkcji.

4 wypracowaniem zasad zarządzania wiedzą (zrównoważony rozwój).
IBNB Tym samym każda społeczność zorganizowana w państwo dążąc do wzrostu gospodarczego powinna być zainteresowana: ukierunkowanym rozwojem nauki poprzez inwestowanie w działalność naukowo-badawczą, zorganizowaniem współpracy przedsiębiorców ze światem nauki, umożliwieniem przedstawicielom nauki opłacalności ich twórczej działalności; wypracowaniem zasad zarządzania wiedzą (zrównoważony rozwój).

5 Wiedza to termin używany powszechnie, istnieje wiele definicji tego pojęcia.
W infologii triada pojęcia wiedzy, sprowadza się do: 1. Funkcji o zmiennych: I- informacja, C- kontekst i D- doświadczenie w:= f(I,C,D)]. 2. Informacji której odbiór ma wpływ na kontekst sytuacyjny oraz posiadane przez odbiorcę doświadczenie. Zbioru zdań, które z informacji I pozwalają wyciągać wnioski V. Z tego wynika, że wiedza oznacza wnioski doświadczonego człowieka Cz na podstawie informacji I w rozpatrywanym kontekście problemu P [w:={ „jeżeli I (Cz, P. D), to V”}, gdzie: w- wiedza, I- informacja, C- kontekst, D- doświadczenie, V-wnioski, P-problem naukowy, rozwiązanie praktyczne, Cz – człowiek Wiedza jest tym co przekształca informację w nową informację lub w nową wiedzę, czy nowe preferencje, a preferencje są tym co wskazuje jaką wiedzę użyć. IBNB

6 CECHY WIEDZY (wg Alvina Tofflera)
SYMULTANICZNOŚĆ Wiedza może być w tym samym czasie wykorzystywana przez wiele osób. NIELINIOWOŚĆ Brak jednoznacznej korelacji pomiędzy wielkością zasobów wiedzy, a korzyściami z tego faktu wynikającymi. CECHY WIEDZY (wg Alvina Tofflera) NIEMATERIALNY CHARAKTER Wiedza udostępniona innemu posiadaczowi pozostaje nadal własnością jej pierwotnego użytkownika i wytwórcy. DOMINACJA Wiedza ma strategiczne znaczenie dla funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa. NIEWYCZERPALNOŚĆ Wartość zasobów wiedzy nie zmniejsza się, gdy jest przekazywana. IBNB Rys. Nr 1. Cechy wiedzy na podstawie Alvina Tofflera (opracowanie własne).

7 Przeniesienie zdolności do rozwiązywania problemów.
IBNB TRANSFER WIEDZY Przeniesienie zdolności do rozwiązywania problemów. Podmiot B Podmiot A CECHY TRANSFERU WIEDZY (wg J. Fazlagića) Płynność: trudność zatrzymania, tendencja do wypływania. Lepkość: trudność w przemieszczaniu, skorelowana mobilność posiadacza, skodyfikowanie i stopień ukrycia. Rys. Nr 2. Transfer wiedzy na podstawie J. Fazlagića (opracowanie własne).

8 INNOWACJA IMPLEMENTACJA EWALUACJA IBNB TRANSFER WIEDZY
Przeniesienie zdolności do rozwiązywania problemów. Podmiot A Podmiot B KONSTYTUTYWNE CELE TRANSFERU WIEDZY INNOWACJA IMPLEMENTACJA EWALUACJA Rys. Nr 3. Konstytutywne cechy transferu wiedzy (opracowanie własne). IBNB

9 INNOWACJA Zastosowanie kompleksowej i całkowicie opracowanej nowości, która obejmuje: 1. Zastosowanie nowego sposobu produkcji, usług jak również ich absorpcji, a w tym: zdolność przedsiębiorstwa do wykorzystywania w praktyce prac badawczo rozwojowych, nowych pomysłów, koncepcji, doskonalenie ochrony zasobów i wiedzy; zdolność do tworzenia i wdrażania innowacji, jak również ich implementacji i absorpcji, zaangażowanie w zdobywanie zasobów i umiejętności niezbędnych do uczestniczenia w nowych rozwiązaniach; przenoszenie tych wartości na istniejących bądź nowych partnerów rynkowych. 2. Metoda konkurencyjności polegająca na wprowadzeniu (pierwszym zastosowaniu danego rozwiązania) nowych produktów i usług. IBNB

10 Wdrożenie zasad i reguł nowych rozwiązań.
IMPLEMENTACJA Wdrożenie zasad i reguł nowych rozwiązań. Podstawowe reguły implementacji wiedzy sprowadzają się do: Transpozycji, która obejmuje przyjęcie zasad reguł, sposobu rozwiązania rozpatrywanego kontekstu problemu jako nowego rozwiązania do zasad obowiązujących w przedsiębiorstwie lub ich nowego ukształtowania. Stosowania, przez co rozumie się stosowanie norm jako wiedzy do procesu produkcji, świadczonych usług w celu materializacji rozpatrywanego problemu naukowego. Zapewnienia przestrzegania, poprzez jego sankcjonowanie reżimów nowych rozwiązań, co oznacza proces i ukształtowane mechanizmy przymuszania do zachowań zgodnych z transferowaną wiedzą, zwane środkami implementacji Praktyka implementacji transferu wiedzy powinna być oparta na dwóch zasadach: Zasada efektywności, która polega na podejmowaniu wyłącznie takich działań, które zapewnią warunki dla skutecznego i efektywnego wykorzystania innowacyjnych rozwiązań w przedsiębiorstwie. Zasada asymilacji (równowartości), która oznacza zapewnienie przez przedsiębiorstwo i podmiot transferujący wiedzę warunków tego transferu opartego na określonym harmonogramie wdrażania i wypracowanych zrównoważonych warunkach materialnych i formalnych. IBNB

11 EWALUACJA Trzeci element triady stanowi, ewaluacja przez którą rozumiemy obiektywną ocenę transferu wiedzy na wszystkich jego etapach tj. planowania, realizacji i mierzenia rezultatów. Celem ewaluacji jest zweryfikowanie stopnia, w jakim transfer wiedzy wypełnia założone cele, na ile był prowadzony efektywnie, wydajnie a także czy jego efekty są trwałe. Powinna ona dostarczyć rzetelnych i przydatnych informacji pozwalając wykorzystać zdobytą w ten sposób wiedzę w procesie decyzyjnym.[1] Biorąc pod uwagę kryterium celu ewaluacji wyróżnia się następujące jej rodzaje: ewaluacje strategiczne (których celem będzie ocena i analiza transferu wiedzy w odniesieniu do priorytetów); ewaluacje operacyjne (których celem będzie wspieranie procesu monitorowania transferu wiedzy). [1] Zob. Definicja OECD 2002 rok. Ewaluacja: to systematyczna i obiektywna ocena trwających lub zakończonych projektów, programów, polityk, ich kształtu, procesu wdrażania oraz rezultatów. Celem ewaluacji jest zweryfikowanie stopnia, w jakim dana interwencja wypełnia założone cele, na ile była prowadzona efektywnie, wydajnie a także czy jej efekty są trwałe. Ewaluacja powinna dostarczyć informacji, które są wiarygodne i użyteczne , umożliwiając włączenie wyciągniętych wniosków w proces podejmowania kolejnych decyzji oraz w dalsze działania. Ewaluacja ma również oszacować znaczenie danej interwencji oraz jej zasadności. IBNB

12 Bezpieczeństwo transferu wiedzy można osiągnąć, wprowadzając odpowiedni zestaw środków do których należeć mogą: procedury, praktyka, struktury organizacyjne oraz funkcje oprogramowania, wypełniające cel działania. Tym samym poprzez bezpieczeństwo transferu wiedzy, będziemy rozumieć pewne pożądane i wartościowane pozytywnie relacje zachodzące w procesie przeniesienia przez źródło wiedzy, nowej zdolności do rozwiązania problemu praktycznego, zapewniający rozwój i ukształtowany przez podmioty transferu zespół wartości organizacyjnych, technicznych, technologicznych, majątkowych i innych mających znaczenie gospodarcze. Umiejętność przeciwdziałania zagrożeniom i ich złożonej naturze możliwa jest tylko w warunkach skutecznego zarządzania bezpieczeństwem transferu wiedzy. Rozważając w tym opracowaniu, pewien model bezpieczeństwa przez pryzmat zagrożeń dla transferu wiedzy, zagrożeniem będziemy każde zjawisko (proces, zdarzenie) niepożądane z punktu widzenia niezakłóconego transferu wiedzy jako pewnego zorganizowanego i ustalonego porządku zapewniającego jej wykorzystanie w działalności gospodarczej. IBNB

13 W związku z tym bezpieczeństwo transferu wiedzy powinno być kształtowane na podstawie jego dualistycznej formy postrzegania rozumianego jako: 1. Bezpieczeństwo jako odporność na powstanie sytuacji zagrożeń, przy czym uwaga głównie koncentruje się na zawodności skojarzenia wiedzy (rozwiązanie naukowo-badawcze) i jej użytkownika (przedsiębiorca) stanowiącego podmiot przenoszący zdolność do rozwiązania problemu praktycznego oraz jego innej podatności na powstanie sytuacji niebezpiecznych. 2.Bezpieczeństwo rozumiane jako jego zdolność do ochrony wartości jaką niesie gospodarcze skojarzenie wiedzy i jej użytkownika w działaniach logistycznych przed zewnętrznymi i wewnętrznymi zagrożeniami (zorganizowany potencjał odporności na bariery i zagrożenia).[1] [1] Por. P. Sienkiewicz, Teoria bezpieczeństwa systemów, AON, Warszawa 2005. IBNB

14 IBNB Termin zarządzanie wiedzą podobnie jak i sama wiedza w literaturze określany jest w różny sposób. „Klasson uważa, że zarządzanie wiedzą jest to zdolność do kreowania i zatrzymania jak największej wartości dla podstawowej działalności biznesowej organizacji. Definicja najczęściej powtarzająca się w literaturze przedmiotu jest efektem badań naukowców z Cranfield School of Management. Według nich zarządzanie wiedzą to: „ogół procesów umożliwiających tworzenie, upowszechnianie i wykorzystanie wiedzy do realizacji celów organizacji” Z kolej firma konsultingowa Deloitte & Touche definiuje zarządzanie wiedzą jako systematyczny, zorganizowany proces ukierunkowany na wykorzystanie wiedzy zgromadzonej w firmie przez zbieranie, weryfikację, przechowywanie i upowszechnienie wiedzy…

15 1. Stwierdzić, kto jest docelowym odbiorcą wiedzy.
Problematykę zarządzania wiedzą należy rozpatrywać w trzech następujących wzajemnie zazębiających się obszarach działalności organizacji: 1.Funkcjonowania całej organizacji. 2.Działania poszczególnych pionów lub komórek. 3.Pracy poszczególnych pracowników organizacji niezależnie od ich pozycji w organizacji. Z doświadczeń amerykańskich wynika, że aby zbudować właściwy system zarządzania wiedzą dla firmy należy: 1. Stwierdzić, kto jest docelowym odbiorcą wiedzy. 2. Zdefiniować rodzaj wiedzy, jaka ma być przekazywana. Ponadto: Każdy podmiot gospodarczy posiada określoną zdolność innowacyjną (wewnętrzną i zewnętrzną), determinującą działania rozwojowe i modernizacyjne. Luka między zdolnością innowacyjną a zamierzeniami przedsiębiorstwa jest uważana za istotną przyczynę korzystania przez przedsiębiorstwo z usług proinnowacyjnych oferowanych zarówno przez instytucje wsparcia, jak i komercyjnych oferentów. Potrzeby przedsiębiorstw mogą zaistnieć w różnych fazach procesu innowacyjnego, tj. na etapie tworzenia pomysłu, jego ewaluacji i komercjalizacji oraz w ramach różnych problemów związanych z samą realizacją innowacji. IBNB

16 Ponadto wskazany wyżej obszar badań pozwolił na wyselekcjonowanie kilku modeli transferu wiedzy:
1.Transfer szeregowy - gdy zespół wykonuje zadanie, a następnie powtarza je w innym kontekście tworzących wiedzę i użytkujących, wiedza jest ta sama. 2.Bliski transfer - używany dla transferu wiedzy między zespołami wykonującymi różne zadania w podobnych lokalizacjach, ale innych kontekstach. Dominują tu działania rutynowe. 3.Daleki transfer - wiąże się z przekazywaniem wiedzy ukrytej o zadaniach nierutynowych z jednego zespołu do innego. Dotyczy ekspertów. 4.Transfer strategiczny - używany do transferu złożonej wiedzy pomiędzy zespołami oddzielonymi w czasie i przestrzeni. Implementacja wiedzy dotyczy dużych części systemu. 5.Transfer ekspertów - chodzi w nim o przekazanie wiedzy typu know how.[1] [1] Zob. Stanowisko N. Dixton, po przebadaniu takich firm, jak Ford, Ernst&Young, The US Army, Bechtel i BP, [w:] J. Fazlagić, Transfer wiedzy w firmie, ( g ). IBNB

17 Skoro wiedza i zarządzanie wiedzą w transferze wiedzy to:
ogół zebranych wiarygodnych i zakumulowanych, zweryfikowanych doświadczeniem, informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania; [1] posiadane zasoby danych, informacji, procedur związanych z doświadczeniem i wykształceniem; systematyczny, zorganizowany w strukturze organizacyjnej system ukierunkowany na wykorzystanie wiedzy poprzez ogół procesów umożliwiających realizację uświadomionych celów organizacji; [2] tym samym zarządzanie wiedzą sprowadza się głównie do zarządzania informacją. [1] J. Oleński, Standardy informacyjne w gospodarce, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.1997. [2] Zob. K. Kwiecień, M. Majewski, Tajniki wykorzystania wiedzy: w pracy zbiorowej pod red. B.Wawrzyniaka, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Polska Fundacja Promocji Kadr i W S P i Z, Warszawa, 2001; I. Nonaka, H. Takeuchi, Kreowanie wiedzą w organizacji, Poltext, Warszawa, 2000. IBNB

18 ETAPY TRANSFERU WIEDZY I ICH EWALUACJA
IBNB AUDYT WSTĘPNY REALIZACJA POMIAR REZULTATÓW ETAPY TRANSFERU WIEDZY I ICH EWALUACJA PLANOWANIE WSTĘPNE PLANOWANIE TRANSFERU EWALUACJA Rozumiana jako celowa, rodzajowa i obiektywna ocena transferu wiedzy na wszystkich jego etapach. Rodzaje ewaluacji: ex ante, on going, ex post. Rys. Nr 4. Etapy transferu wiedzy i ich ewaluacja (opracowanie własne).

19 podstawowym elementem rozwoju uplasowanym w wiedzy;
INFORMACJA W rozwiniętych społecznościach informacja zawarta w wiedzy staje się narzędziem rozwoju, walki i konkurencji. Zawężając istotę informacji do funkcjonalnego znaczenia wynikającego z tematu opracowania jej służebna rola wobec transferu wiedzy, przedsiębiorczości i jej bezpieczeństwa powoduje, iż jest ona: podstawowym elementem rozwoju uplasowanym w wiedzy; zasadniczym elementem zintegrowanego systemu rozpoznawania i pomiaru skuteczności transferu wiedzy; narzędziem do ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego transferu wiedzy; źródłem prognoz i analiz oraz kreacji działań w transferze wiedzy. W tej sytuacji zasadnym jest rozważenie samej istoty informacji z uwagi chociażby na potrzebę wyselekcjonowania jej do ochrony i skutecznej dystrybucji spełniającej cel gospodarczy w transferze wiedzy, sankcjonowania zachowania szkodliwego (ujawnienia informacji) czy też wyeksponowania pojęcia szkody i utraconych korzyści. Informacja mająca znaczenie dla transferu wiedzy, to taka wiadomość, która jest dla niej przydatna z uwagi na cel działania podmiotów w nim uczestniczących i która wypełnia ten cel poprzez funkcję poznawczą i stymulującą. IBNB

20 IBNB Podstawowa klasyfikacja zagrożeń dla bezpieczeństwa transferu wiedzy może opierać się o kryteria: właściwości, czas trwania i zasięg.[1] Ryzyko to, oszacowane prawdopodobieństwo wystąpienia określonego rodzaju zagrożenia lub straty, a także zysku i korzyści.[3] Mając na uwadze powyższy kształt definicji i zarządzanie bezpieczeństwem transferu wiedzy, to ryzyko stanowić będzie oszacowane prawdopodobieństwo nieskutecznego przeniesienia i zastosowania nowych rozwiązań jako poniesiona strata lub zagrożenie, związane z podjętymi decyzjami w odniesieniu do przyszłości. [4] [1] Por. J. Jaźwiński, K. Ważyńska – Fiok, Bezpieczeństwo systemów, PWN, Warszawa 1993. [2] K. Ficoń, Inżynieria Zarządzania Kryzysowego…s. 81. [3] Op. Cit., s. 147. [4] P. Sienkiewicz, Społeczeństwo informacyjne jako społeczeństwo ryzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006. [5] Por. Definicje ryzyka zaprojektowane przez: Alana Willeta, Josepha Sinkey, Franka Reillya, Williama Samuelsona, Urlicha Becka, Ladislava Šimaka, Geerta Hofstedea i Tatiany Varcholovej [w]: Korzeniowski L.F., Securitologia, Nauka o bezpieczeństwie człowieka i organizacji społecznych, EAS, Kraków 2008, s

21 Zarządzanie ryzykiem w obszarze bezpieczeństwa transferu wiedzy stanowi integralną część zarządzania podmiotem, który go implementuje i obejmuje realizację następujących czynności zarządczych: zarządzanie operacyjne incydentami, zarządzanie strategiczne i zarządzanie personelem, a w tym: 1.Identyfikację ryzyka (określenie rodzaju). 2.Pomiar ryzyka (wyznaczenie poziomu w postaci parametru). 3.Sterowanie ryzykiem (podejmowanie decyzji do akceptowanego poziomu). 4.Monitorowanie i kontrolę. Zarządzanie ryzykiem posiada zidentyfikowaną strukturę, którą stanowi: 1. Ład korporacyjny, to jest podział praw i odpowiedzialności między jednostki przedsiębiorstwa i podmioty zewnętrzne zaangażowane w działanie przedsiębiorstwa. 2. Zarządzanie limitami ryzyka, a w tym: limity w elementach systemu, limit całego systemu w licznych powiązaniach zdarzeń (incydentów). 3. Transfer ryzyka, a w tym: dywersyfikacja ryzyka do innego podmiotu (elementu systemu), który przyjmując powoduje osiąganie korzyści z zabezpieczenia, dywersyfikacja ryzyka poprzez wykorzystanie przepisów sankcjonowanych. 4. Analiza ryzyka poprzez identyfikację ryzyka, pomiar, sterowanie i monitorowanie, a w tym: czynnik ryzyka, to jest mierzalna wielkość, która ma wpływ na występowanie danego rodzaju ryzyka (incydenty), pomiar ryzyka, to jest miary obiektywne wskazujące na poziom ryzyka (incydenty wskazujące na ujawnienie lub zagrożenie ujawnienie) oraz miary subiektywne (stosunek decydenta do ryzyka). IBNB

22 Komunikacja podmiotowa w przedsiębiorstwie, a w tym kultura zarządzania obejmująca:
udział wszystkich pracowników firmy, system motywacji i raportowania, udział podmiotów powiązanych (doradcy, eksperci). W każdej zorganizowanej w podmiot prawa działalności człowieka, czynnik ludzki dzieli się na dwie główne grupy: kadra kierownicza i personel. Grupowy czynnik ludzki kształtowany uwarunkowaniami zewnętrznymi i wewnętrznymi to: oddziaływanie kierownictwa, ocena kierownictwa firmy przez personel i socjologiczna reaktywność pracownika. Oddziaływanie kierownictwa na załogę połączone z innymi przedsięwzięciami stymulującymi postawy ze zbioru desygnatów zarządzania. Należy uwzględnić, że podstawowym kryterium doboru osób do procesu transferu wiedzy jest ich fachowość, rzetelność w ocenie wykonanego przez nich innowacyjnego produktu. IBNB

23 Tym samym zagrożenia związane transferem wiedzy wymagają prześledzenia zagadnienia związanego z komunikacją interpersonalną na potrzeby transferu wiedzy, wkomponowaną w system komunikacji wewnętrznej. Komunikowanie się to jedyny sposób, aby przekazywać sobie wzajemnie informacje, dzięki temu możliwe jest przekazanie wiedzy, uzewnętrznienie własnych emocji i myśli. Tym samym dobrze zorganizowana komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna, sprawia, że: poinformowany pracownik pracuje efektywniej i bezpieczniej; jest jedną z najważniejszych narzędzi likwidujących kryzys; skutecznie likwiduje w zespole popełniane błędy i zakłócenia, wpływa na kulturę organizacji i jej osiągnięcia; umożliwia przekaz informacji formalnych i nieformalnych, pomagając lub utrudniając wzajemnie pracę, tworząc swoistą kulturę organizacji; uświadamia w zespole jego cele działania i ma wpływ na jego doskonalenie; podnosi pozycję lidera zespołu i wspiera jego wysiłki organizacyjne, integracyjne oraz kształtuje postawy jednostek w działaniach zespołowych i umożliwia ich dobór. IBNB

24 Szkolenie pracowników stanowi jedno z podstawowych zamierzeń realizujących transfer wiedzy.
Podstawowy cel tego zamierzenia to przygotowanie pracowników przedsiębiorstwa do wprowadzenia rozwiązań innowacyjnych. Tym samym realizowane jest dostarczanie pracownikom wiedzy teoretycznej i praktycznej o zmianach w procesie produkcji czy też innowacji w świadczonych usługach. Generalnie szkolenie ma zapewnić wykonywanie czynności ujętych w procedurach nowego postępowania na takim poziomie, by w różnych warunkach pracownicy wykonywali te czynności sprawnie, niezawodnie i w akceptowanym czasie. IBNB

25 W zakresie koordynacji czynności wprowadzających nowe rozwiązania w oparciu o badania naukowe należy podkreślić, że optymalizacja czasu i kosztów transferu wiedzy wymusza uzgodnienia temporalne poszczególnych jego czynności. Tak ukształtowana koordynacja czasowa podnosi wydajność zespołu przy podejmowanych działaniach i obniża koszty, tak zwane koszty czasu, wprowadzenia rozwiązań innowacyjnych. Posługiwanie się harmonizacją ma tę zaletę, że pozwala zbadać i ocenić poziom skoordynowania zespołów roboczych i czynności sprowadzający się do stwierdzenia, że najlepsze zharmonizowanie działania funkcjonuje wtedy gdy poszczególne zespoły osobowe i ich kompetencje są ze sobą właściwie dobrane, a ich działania materializują zaplanowane koszty. Tym samym tak zwana harmonia doboru (skoordynowanie podmiotowo-przedmiotowe transferu wiedzy) nie stanowi wyłącznie pojęcia abstrakcyjnego lecz staje się pojęciem rzeczywistym i wymiernym. Ponadto chronometraż to: środek do analizy pracy zbiorowej, możliwość wskazania wąskich gardeł i przeciążeń w organizacji, środek do oceny poszczególnych zespołów i ich kompetencji. IBNB

26 Rys. Nr 5. System zagrożeń transferu wiedzy (opracowanie własne).
IBNB I. ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z ISTOTY TRANSFERU WIEDZY II. ZAGROŻENIA EKONIMICZNE III. ZAGROŻENIA PRAWNE SYSTEM ZAGROŻEŃ TRANSERU WIEDZY IV. ZAGROŻENIA KOMUNIKACJI V. ZAGROŻENIA INFORMACJI VI. ZAGROŻENIA W ZARZĄDZANIU TRANSFEREM WIEDZY VII.ZAGROŻENIA ETAPOWE VIII.ZAGROŻENIA EWALUACJI Rys. Nr 5. System zagrożeń transferu wiedzy (opracowanie własne).

27 W przedstawionym opracowaniu analizę poniższych zagrożeń dla bezpieczeństwa transferu wiedzy oparto na określeniu prawdopodobieństwa wystąpienia przewidywalnych zagrożeń wynikających z doświadczenia, standardowej podatności i oszacowania ich wpływu na działalność przedsiębiorstwa w zakresie wprowadzanych innowacji, i tak: I. ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ WYNIKAJĄCE Z ISTOTY TRANSFERU WIEDZY 1. Nieskuteczność zaplanowanego transferu wiedzy spowodowana błędnym: rozpoznaniem możliwości i potrzeb docelowego odbiorcy wiedzy (zdolność innowacyjna); zdefiniowaniem i sklasyfikowaniem rodzaju wiedzy, jaka ma być przekazywana. 2.Błędne rozumienie bezpieczeństwa transferu wiedzy polegające na złej ocenie posiadanej odporności na powstanie sytuacji zagrożeń i zdolności do ochrony wartości jaką niesie gospodarcze skojarzenie wiedzy i jej użytkownika. 3.Niedostrzeganie różnicy pomiędzy pracą zgodną z posiadanymi w firmie procedurami, a pracą wymagającą wdrożenia wiedzy, która implikuje zmianę dotychczasowych standardów obowiązujących w przedsiębiorstwie. 4.Brak możliwości zastosowania w praktyce rozwiązań innowacyjnych z powodu: współzawodnictwa wewnątrz organizacji, które blokuje pełne korzystanie z posiadanych zasobów wiedzy; przywiązania do standardowych rozwiązań, które często jest szkodliwe i również działa hamująco na proces pozyskiwania wiedzy; strachu i tak zwanej złej atmosfery w pracy, która powoduje poważne trudności w przekładaniu wiedzy na działania. IBNB

28 IBNB 5.Występowanie barier organizacyjnych i przyczyn psychologicznych w transferze wiedzy, wynikających z tego, że: pracownicy naukowi nie chcą się dzielić wiedzą, ponieważ identyfikują program z ujawnianiem własnych porażek i nie chcą siebie stawiać w złym świetle; istnieje obawa, że wyniki doświadczeń nie będą uważane za wyjątkowe; obawa przed nowym, powodująca brak akceptacji; różnice i bariery kulturowe i religijne utrudniające komunikację (konflikty wewnętrzne między pracownikami, intrygi, złe doświadczenia pracowników pochodzące z przeszłości w zakresie programów usprawnień organizacyjnych, poszukiwanie rozwiązań siłowych przez kierownictwo firmy wobec wypracowanego nieformalnego mikrozarządzania ); kult ekspertów i obrona terytoriów; postrzeganie wdrażającego wiedzę jako eksperta w wąskim i teoretycznym obszarze działań przedsiębiorstwa. 6.Zastosowanie modelu transferu ekspertów jako transferu wiedzy spowodowało zmianę podmiotu zatrudniającego i odpływ z ośrodków naukowo-badawczych potencjału intelektualnego.

29 ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ EKONOMICZNYCH
1.Przeszacowanie kosztów organizacji transferu wiedzy (koszty organizacji spotkań, wideokonferencji, briefingów). 2.Błędne zaprojektowanie finansowe transferu wiedzy w podmiocie prowadzącym działalność gospodarczą, który nie uwzględniał: kosztów uzyskania przychodów (zużycie materiałów i energii, usługi obce, wynagrodzenia, koszt wytworzenia, koszty sprzedaży, koszty handlowe; przewidywanej wartość sprzedanych towarów; kosztów operacji finansowych obejmujące odsetki od kredytów i pożyczek; strat nadzwyczajnych; przychodów ze sprzedaży produktów transferu, praw autorskich, wyniki na pozostałej sprzedaży; 3.Zagrożenia finansowe dla transferu wiedzy wynikające: ze zmiany struktury kapitału początkowego związanego z prawem własności i posiadaniem udziałów, które upoważniają do uczestniczenia (w odpowiedniej proporcji) w wypracowanym zysku oraz możliwością oddziaływania na obsadę personalną kierownictwa i na politykę spółki przez udział w radzie nadzorczej; z zobowiązań długoterminowych, którymi firmy finansują swój rozwój, ale też te zobowiązania mogą prowadzić do przejmowania własności organizacji przez wierzycieli w całości lub w części. 4.Błędnego zarządzania kosztami, które prowadzi do utraty kapitału obrotowego i zahamowania przepływów pieniężnych.

30 IBNB III. ZAGROŻENIA PRAWNE
1. Działania stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji rozumiane jako działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, które zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy lub ośrodka naukowo-badawczego. 2.Naruszenia zasad ochrony praw autorskich oraz własności przemysłowej (patenty, wynalazki, modele przemysłowe). 3.Błędy w zapisie istotnych warunków w umowach (essentialia negotii; istotne składniki treści czynności prawnej transferu wiedzy np. pojecie wdrożenie). 4.Nowelizacja ustaw i aktów podustawowych. 5. Zagrożenia karno-skarbowe. 6. Naruszenia przepisów materialno- karnych, a w tym: ujawnienie informacji prawnie chronionych; ujawniających nielegalność oprogramowania. [1] [1] W zakresie legalności oprogramowania komputerowego odpowiedzialność materialno – karna związana z tym zagadnieniem wynika z:1. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. ,Nr 90 poz. 631), którą opisują: art przywłaszczenie i fałszowanie autorstwa, art nielegalne rozpowszechnianie oprogramowania, art kopiowanie nielegalnego oprogramowania, art sprzedaż, zakup, dystrybucja nielegalnego oprogramowania, art. 118 (1). - łamanie zabezpieczeń programu, cracki. 2. Kodeksu karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 533 z póź. zm.): art odpowiedzialność kierownictwa lub administratora, art uzyskiwanie nielegalnego oprogramowania, art. 291 i nabywanie (z internetu lub od pirata) nielegalnego oprogramowania, Art Przepisy art. 291 i 292 stosuje się odpowiednio do programu komputerowego, naruszenie prawa materialnego sankcjonowane jest: karą grzywny, przepadkiem rzeczy, ograniczenia wolności albo maksymalnie karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Odpowiedzialności podlega: sprawca, sprawca kierowniczy, współsprawca, pomocnik i podżegacz. 3. Kodeksu postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. ,Nr 89, poz. 555 z póź. zm.): art udział specjalistów w czasie przeszukania, art przeszukanie w celu ujawnienia nielegalnego oprogramowania, art podstawa formalna do przeszukania pomieszczeń lub komputerów, art przeszukanie pomieszczeń lub komputerów. IBNB

31 IBNB IV. ZAGROŻENIA W KOMUNIKACJI.
1.Niewłaściwe oddziaływanie kierownictwa powodujące: brak stymulujących postaw akceptujących innowacyjność; negatywną ocenę kierownictwa firmy przez personel, co powoduje reaktywność pracowników. 2.Niewypełnienie podstawowych funkcji komunikacji sprowadzających się do: budowania wizerunku wewnętrznego organizacji; budowy kanałów kontaktu (kanały informacyjne) między poszczególnymi szczeblami organizacji.[1] 3.W obszarze komunikacji podmiotowej nie stosowano elementów kultury zarządzania obejmującej: udział wszystkich pracowników firmy, system motywacji i raportowania, udział podmiotów powiązanych (doradcy, eksperci). 4.Nakładany na zarządzanie przedmiotowe transferu wiedzy, podmiotowy wyznacznik nie uwzględniał tego, że brak związanego z transferem wiedzy specjalistycznego szkolenia, którego niedostosowana do potrzeb i wyników audytu wstępnego tematyka, może być przyczyną braku świadomości i lojalności pracowniczej indukującej akceptację i motywację do działań innowacyjnych. 5.Następstwa związkowego konfliktu przemysłowego. IBNB

32 IBNB V. ZAGROŻENIA INFORMACJI
1.Utrata niejawności informacji zawartych w transferze wiedzy powodująca obniżenie jej wartości gospodarczej, co prowadzi do powstania szkody z tytułu utraconych korzyści (utrata przewagi konkurencyjnej). 2.Brak sprecyzowanego i zdefiniowanego systemu i warunków bezpieczeństwa informatycznego przeznaczonego do obsługi transferu wiedzy obejmującego: utrzymanie założonego poziomu poufności, integralności, dostępności, rozliczalności, autentyczności i niezawodności; błędne szacowane ryzyka, co doprowadziło do błędów w analizie zagrożeń dla bezpieczeństwa transferu wiedzy. 3. Informacja jako źródło prognoz i analiz nie stanowiła elementu rozpoznania zagrożeń, a zarządzanie bezpieczeństwem transferu wiedzy odbywało się w zakresie podejmowania decyzji w oparciu o zbiór nieuporządkowanych i nieprzeanalizowanych informacji. IBNB

33 IBNB VI. ZAGROŻENIA W ZARZĄDZANIU TRANSFEREM WIEDZY
1.Podejmowane decyzje na etapie planowania transferu wiedzy nie były wynikiem założonego sposobu rozwiązania problemu, a ich podejmowanie nie wypełniało wzorca metodologicznego sprowadzającego się do: zgromadzenia niezbędnej informacji o sytuacji decyzyjnej i jej analiza (poprawność danych), scharakteryzowania problemu i sformułowania warunków sytuacji decyzyjnej, opracowania wariantów i sposobów uzyskania rozwiązania, dokonania wyboru decyzji optymalnej, uzasadnienia wyboru i oszacowania ryzyka decyzyjnego (optymalność decyzji). 2.Brak właściwych struktur organizacyjnych, rozumianych jako celowe działanie obejmujące: strukturę, dobór ludzi, przewidywane zmiany w przedsiębiorstwie oraz obwód procesów decyzyjnych (pojemność zespołu); niewłaściwy proces kierowania transferem oparty o podział pracy (kompetencje), integrację i opracowany system przepływu informacji. 3.Zły dobór osoby zarządzającej transferem wiedzy, który nie posiada: odpowiedniej wiedzy, praktycznych umiejętności i doświadczenia; potencjału odporności na zmienność warunków. umiejętności podejmowania decyzji i realizacji czynności, ze zbioru dopuszczalnych, dla której wartość ewentualnych zagrożeń przyjmuje wartość minimalną. IBNB

34 IBNB 4.Brak praktycznych zdolności do budowania sprawnych i użytecznych struktur organizacyjno-funkcjonalnych i efektywnego sterowania ich działaniem w kontekście różnych uwarunkowań w celu utrzymania odpowiedniej równowagi i właściwych relacji z otoczeniem transferu wiedzy. 5.Zła organizacja stałej grupy transferującej wiedzę w rozumieniu organizacja w ujęciu rzeczowym, czynnościowym i atrybutowym sprowadzająca się do braku: stosownych kompetencji i narzędzi umożliwiających realizację założonych celów transferu wiedzy; łańcucha powiązań personalnych w przedsiębiorstwie i ośrodku naukowo badawczym; wyróżnienia systemu kierowania i systemu wykonawczego. 6.W zakresie koordynacji czynności wprowadzających nowe rozwiązania w oparciu o badania naukowe nie uwzględniono optymalizacji czasu i kosztów transferu wiedzy, który wymuszał uzgodnienia temporalne poszczególnych jego czynności, co spowodowało: zmniejszenie wydajności zespołu przy podejmowanych działaniach; podniesienie kosztów, tak zwanych kosztów czasu, wprowadzenia rozwiązań innowacyjnych; pozbawienie możliwości diagnostycznych w zakresie wymiernego znaczenia chronometrażu jako: środka do analizy pracy zbiorowej, możliwości wskazania wąskich gardeł i przeciążeń w organizacji oraz środka do oceny poszczególnych zespołów i ich kompetencji.

35 IBNB 7.Brak organizacji prawidłowego szkolenia pracowników w przedmiocie zagadnień: przygotowujących pracowników przedsiębiorstwa do wprowadzenia rozwiązań innowacyjnych; realizujących transfer wiedzy. 8.Brak określonych kompetencji przypisujących obowiązek kształtowania potrzeb szkoleniowych w transferze wiedzy w oparciu o zaistniałe incydenty skierowane przeciwko bezpieczeństwu działań innowacyjnych. 9.Zarządzano ryzykiem w obszarze bezpieczeństwa transferu wiedzy, które nie uwzględniało; zarządzania operacyjnego incydentami, zarządzania strategicznego i zarządzania personelem, a w tym: identyfikacji ryzyka (określenie rodzaju). pomiaru ryzyka (wyznaczenie poziomu w postaci parametru). sterowania ryzykiem (podejmowanie decyzji do akceptowanego poziomu). monitorowania i kontroli.

36 IBNB VII.ZAGROŻENIA ETAPOWE
1.Mimo wyników audytu wstępnego nie zaplanowano zastosowania zreformowanego i dostosowanego do nowych rozwiązań innowacyjnych metod zarządzania, jak również ich absorpcji, a w tym: zdolności zamawiającego do wykorzystywania w praktyce prac badawczo rozwojowych, nowych pomysłów, koncepcji, doskonalenie ochrony zasobów i wiedzy; aktywnego zaangażowania się w procesy innowacyjne i podejmowaniu działań w tym kierunku jako celów etapowych; możliwości przenoszenia tych wartości na istniejących bądź nowych partnerów rynkowych. 2.Brak organizacji dopływu informacji z realizacji etapów transferu wiedzy uniemożliwiał przeprowadzenie wielu ukierunkowanych operacji myślowych w procesie decyzyjnym w sferze działań operacyjnych w transferze wiedzy. IBNB

37 IBNB VIII.ZAGROŻENIA EWALUACJI Nie realizowano okresowych przeglądów ryzyka transferu wiedzy odnoszącego się do jego bezpieczeństwa i zastosowanych zabezpieczeń, tak aby: uwzględniały zmiany wymagań dotyczących działalności biznesowych i priorytetów w transferze wiedzy; identyfikowały nowe zagrożenia i szacowały podatności na nie; potwierdzały, że stosowane zabezpieczenia pozostają w dalszym ciągu efektywne i właściwe.

38 WNIOSKI IBNB Z przedstawionej optyki rozważanego problemu wynika, że:
1.Przeciwdziałanie zagrożeniom transferu wiedzy i ich złożonej naturze możliwe jest tylko pod warunkiem skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i jego elementami jako systemem obejmującym kompleksowe zarządzanie posiadanymi aktywami osadzonymi w informacji. 2.Zarządzanie bezpieczeństwem transferu wiedzy ma charakter utylitarny i realizowane jest w wymiarze informacyjnym, jako proces podejmowania skutecznych decyzji gwarantujących spełnienie misji danego projektu przy istniejących i uświadomionych warunkach i ograniczeniach. 4.Zaprezentowana propozycja stanowi rozwiązanie oparte o zamiar usprawnienia transferu wiedzy jako obiektywnej kategorii prakseologicznej. 5.Jako rozwiązanie w obszarze inżynierii systemowej obejmuje: projektowanie rozumiane jako sfera działalności naukowo-badawczej; użytkowanie stanowiące sferę prac projektowo-wdrożeniowych oraz usprawnienie prakseologicznych systemów działania stanowiącym wynik badań efektywności zastosowanych rozwiązań. IBNB

39 PODSTAWY PRAWNE Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.). Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tj. –Dz. U. z 2003 r., Nr 119,poz.1117) z późn. zm.). Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz z póź. zm.). Ustawa o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002r. Nr 101, poz. 926 z póź. zm.). Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001r. Nr 112, poz z póź. zm.). Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz z póź. zm.). Ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 2010, poz. 1228; obowiązuje od r.). Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r., Nr 16, poz.93 z póź. zm.). Kodeks pracy, ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (t.j. Dz.U.z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z póź. zm.). Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz z póź. zm.). IBNB

40 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000r, Nr 94, poz z póź. zm.). Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 roku. Prawo prasowe. (Dz. U z 1984r., Nr 5, poz. 24 z póź. zm.). Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z póź. zm.). Konwencja o ustanowieniu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej sporządzona w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. (Dz. U. z 1975 r., Nr 9,poz.49). Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o Prawie Autorskim, sporządzony w Genewie dnia 20 grudnia 1996 roku (Dz. U. z 2005r., Nr 3.poz. 12). Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobo­wych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych (Dz.U. Nr 100, póz. 1024). Dyrektywa Unii Europejskiej Nr 94/46/WE ,,Dyrektywa 94/46/WE o ochronie osób w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz o swobodnym ich przepływie. Rezolucja Rady Europejskiej (97) 24 w sprawie Zasad Przewodnich Zwalczania Korupcji, przyjętą przez Komitet Ministrów na 101 posiedzeniu w dniu 6 listopada 1997 roku. Grupa PN-ISO/IEC - wpisać „ aktualnie obowiązujących polskich norm w zakresie bezpieczeństwa techniki informatycznej i zasad zarządzania bezpieczeństwem informacji, implementowanych z norm międzynarodowych z grupy ISO/IEC standaryzujących między innymi systemy zarządzania bezpieczeństwem informacji i opisujących wytyczne związane z ustanowieniem, wdrożeniem, eksploatacją, monitorowaniem, przeglądem, utrzymaniem i doskonaleniem systemu zarządzania.” IBNB

41 IBNB LITERATURA Adamiecki K., O nauce organizacji, Wybór pism, PWE, Warszawa 1985. Barczyk A., Sydoruk T., Bezpieczeństwo systemów informatycznych zarządzania, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2003. Bielski I., Przebieg i uwarunkowania procesów innowacyjnych, OPO, Bydgoszcz 2000. Ficoń K., Inżynieria Zarządzania Kryzysowego, Podejście systemowe, Warszawa 2007. Ficoń K., Logistyka operacyjna, BEL Studio sp.z o.o., Warszawa 2004. Fiedor B., Teoria innowacji, PWN, Warszawa 1979. Goszczyńska M., Człowiek wobec zagrożeń, Uwarunkowania oceny i akceptacji ryzyka, Warszawa 1997. Grudzewski W.M., Hejduk I.K., Wpływ rozwoju technologii na przedsiębiorstwo przyszłości w pracy zbiorowej; Przedsiębiorstwo przyszłości, Difin, Warszawa.,2000. Jadźwiński J., Ważyńska – Fiok K., Bezpieczeństwo systemów, PWN, Warszawa 1993. Jajuga J., Zarządzanie ryzykiem, PWN, Warszawa 2007. Janasz W., Kozioł K., Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2007. Kisielnicki J., Informacyjna infrastruktura zarządzania, PWN, Warszawa Kisielnicki J., Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach, (Rozdział z pracy zbiorowej pt.: Zarządzanie wiedzą w systemach informacyjnych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2004. Kwiecień K.,Majewski M., Tajniki wykorzystania wiedzy: w pracy zbiorowej pod red. Łobesko S., Systemy Informacyjne w Zarządzaniu Wiedzą i Innowacją w Przedsiębiorstwie, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2004. Maslow A., Motywacja i osobowość, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1990. Mazur M., Jakościowa teoria informacji, WNT, Warszawa 1970.

42 Niedzielski P. , Rychlik K
Niedzielski P., Rychlik K., Innowacje i Kreatywność, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2006. Nonaka I., Takeuchi H., Kreowanie wiedzą w organizacji, Poltext, Warszawa, 2000. Oleński J., Standardy informacyjne w gospodarce, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.1997. Pondel M., Wybrane narzędzia informatyczne pozyskiwania wiedzy i zarządzania i wiedzą. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu Nr 975, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2003. Popper K., Logika odkrycia naukowego, PWN, Warszawa 1977. Skorupka S., Anderska H., Łempicka Z., Mały słownik języka polskiego, PWN Warszawa1993. Sienkiewicz P., Teoria bezpieczeństwa systemów, AON, Warszawa 2005. Sienkiewicz S., Zarządzanie bezpieczeństwem systemów, Biuletyn WSAiB w Gdyni 2007. Sienkiewicz P., Społeczeństwo informacyjne jako społeczeństwo ryzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006. Stefanowicz B., Informacja, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2004. Stefanowicz J., Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa, ISP PAN, 1996. Strojny M., Budowa strategii zarządzania wiedzą w KPMG, w pracy zbiorowej: Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Polska Fundacja Promocji Kadr i WSPiZ, Warszawa 2001. Suttonm, R.I.; Pleffer, J.; Wiedza a działanie. Przeszkody w wykorzystywaniu zasobów wiedzy w organizacji, Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2002. Polska Fundacja Promocji Kadr i WSPiZ, Warszawa, 2001. Turyna J., Informacja w zarządzaniu a rachunkowość [w] Kostera M., Nowe kierunki w zarządzaniu, WAiP, Warszawa 2008. Wawrzyniak B., Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Polska Fundacja Promocji Kadr i W S P i Z, Warszawa, 2001. Wielicki T., Ewolucyjny model doskonalenia firmy XXI wieku: od ISO i TQM do organizacji inteligentnej, w pracy zbiorowej; Przedsiębiorstwo przyszłości, Difin, Warszawa, 2002. Whitfield P.R.,, Innowacje w przemyśle, PWE, Warszawa 1979.

43 Dziękuję za uwagę IBNB KRAJOWE STOWARZYSZENIE
INSTYTUT BADAŃ NAD BEZPIECZEŃSTWEM (IBNB) SECURITY & SAFETY RESEARCH INSTITUTE (SASRI)