WSTĘP DO PROCESU AMERYKAŃSKIEGO

Prezentacja na temat: "WSTĘP DO PROCESU AMERYKAŃSKIEGO"— Zapis prezentacji:

1 WSTĘP DO PROCESU AMERYKAŃSKIEGO
W Y K Ł A D S Z Ó S T Y WSTĘP DO PROCESU AMERYKAŃSKIEGO

2 PROCES AMERYKAŃSKI PODSTAWOWE CECHY:
KONTRADYKTORYJNOŚĆ (adversarial system) – występują dwie strony, które prezentują swoje racje przed bezstronnym sędzią (arbitrem). Sędzia nie uczestniczy w sporze, wysłuchując jedynie argumentacji stron. ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH (jury system) – czynny udział społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości. Ława przysięgłych, mająca genezę w angielskim systemie prawnym, występuje w większości procesów karnych i cywilnych w U.S.A.

3 ŹRÓDŁA PRAWA PROCESOWEGO
REGUŁY PROCESOWE - kodyfikacja ogólnych zasad związanych z procesem - federalne i stanowe reguły procesowe - tworzone przez sędziów - posiadają wysoką moc w hierarchii źródeł prawa - najważniejsze unormowania federalne: * Federal Rules of Civil Procedure (1938) * Federal Rules of Criminal Procedure (1946) * Federal Rules of Appellate Procedure (1968) * Federal Rules of Evidence (1975) 2. KODEKSY PROCESOWE - rola Davida Fielda - kodeksy postępowania cywilnego i karnego - United States Code (przepisy federalne)

4 ŹRÓDŁA PRAWA PROCESOWEGO
3. KONSTYTUCJA FEDERALNA - gwarancje i zasady procesowe - istnieje kilka poprawek ‘procesowych’: * Poprawka V (ogólne gwarancje procesowe) * Poprawka VI (proces karny) * Poprawka VII (proces cywilny) 4. ORZECZNICTWO SĄDÓW - na szczeblu stanowym i federalnym - Sąd Najwyższy określa granice prawa procesowego - interpretacja konstytucyjnych gwarancji procesowych - istotą apelacji jest rewizja procesu (błędy formalne) - ‘proces może dotyczyć procesu’

5 PROCES CYWILNY rozstrzyganie sporów wynikających z przepisów prawa cywilnego stronami są osoby fizyczne lub prawne (powód, pozwany) brak gwarancji procesu z udziałem ławy przysięgłych większa rola sędziego źródła: Poprawka VII, cywilne reguły procesowe, kodeksy postępowania cywilnego KARNY rozstrzyganie sporów wynikających z prawa karnego stroną jest państwo i osoby fizyczne (oskarżyciel, oskarżony) gwarancja procesu z udziałem ławy przysięgłych mniejsza rola sędziego źródła: Poprawka VI, karne reguły procesowe, kodeksy postępowania karnego

6 PROCES CYWILNY SZKODA WŁAŚCIWY PROCES POZEW (COMPLAINT)
DECYZJA CO DO ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH WEZWANIE DO STAWIENNICTWA PRZED SĄDEM (SUMMONS) CZYNNOŚCI PRZEDPROCESOWE (DISCOVERY) WSTĘPNE POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE USTALENIE JURYSDYKCJI (OSOBOWA, MIEJSCOWA, RZECZOWA I CZASOWA) UGODA

7 DOKUMENTY PRZEDPROCESOWE

8 ROZPRAWA CYWILNA (LITIGATION)
CIĘŻAR DOWODOWY SPOCZYWA NA POWODZIE SĘDZIA JEST ARBITREM, JEGO ROLA POLEGA NA: * KIEROWANIU ROZPRAWĄ * PRZYJMOWANIU DOWODÓW * ODPOWIADANIU NA WNIOSKI STRON * KARANIU ZA OBRAZĘ SĄDU * INSTRUOWANIU ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH * DECYDOWANIU O WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA * ROZSTRZYGANIU SPRAWY W RAZIE BRAKU ŁAWY WYROK JEST WYDAWANY PRZEZ ŁAWĘ PRZYSIĘGŁYCH, W OPARCIU O ISSUE OF THE FACT

9 WYROKI W PROCESIE CYWILNYM
ODSZKODOWANIE - ŚWIADCZENIA KOMPENSACYJNE (compensatory damages: zadośćuczynienie wyrządzonej szkodzie) - ŚWIADCZENIA MAJĄCE UKARAĆ POZWANEGO (punitive damages: dodatkowe odszkodowanie mające podkreślić szkodliwość czynu) - ŚWIADCZENIA NOMINALNE (nominal damages: symboliczne odszkodowanie gdy szkoda jest minimalna) NAKAZ NAPRAWIENIA SZKODY ZAKAZ ZWIĄZANY Z OSOBĄ POWODA UPOMNIENIE POZWANEGO

10 PROCES KARNY PRZESTĘPSTWO WŁAŚCIWY PROCES ZATRZYMANIE PODEJRZANEGO
DECYZJA CO DO ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH PRZESŁUCHANIE I EWENTUALNY ARESZT PRZESŁUCHANIE WSTĘPNE ZGŁASZANIE WNIOSKÓW PRZEDSTAWIENIE ZARZUTÓW (CHARGES) NEGOCJACJE (PLEA BARGAINING) UGODA

11 ROZPRAWA KARNA (LITIGATION)
CIĘŻAR DOWODOWY SPOCZYWA NA OSKARŻYCIELU (PROKURATORZE) SĘDZIA MA MNIEJSZĄ ROLĘ W PROCESIE (POSIADA TE SAME UPRAWNIENIA, CO W PROCESIE CYWILNYM, OPRÓCZ MOŻLIWOŚCI DECYDOWANIA O WERDYKCIE, DECYDUJE NATOMIAST O KARZE) OSKARŻONY JEST CHRONIONY WIELOMA GWARANCJAMI, MAJĄCYMI SWOJE ŹRÓDŁO W KONSTYTUCJI WYROK JEST WYDAWANY PRZEZ ŁAWĘ PRZYSIĘGŁYCH, KTÓRA MA ORZEC O WINIE LUB JEJ BRAKU ROZPRAWA ZAGROŻONA WYROKIEM KARY ŚMIERCI, JEST ZŁOŻONA (PODWÓJNA)

12 ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH PROCESOWA ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH (TRIAL JURY)
WIELKA ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH (GRAND JURY) 6-12 CZŁONKÓW, DECYDUJE O WINIE (KARNA) LUB O TYM, PO CZYJEJ STRONIE SĄ FAKTY (CYWILNA) 16-23 CZŁONKÓW, DECYDUJE O TYM, CZY ISTNIEJE WYSTARCZAJĄCA ILOŚĆ DOWODÓW PRZED PROCESEM KARNYM

13 FEDERALNA ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH
KWALIFIKACJE: - OBYWATEL STANÓW ZJEDNOCZONYCH - PEŁNOLETNI (18 LAT) - ZAMIESZKUJE NA TERENIE DYSTRYKTU SĄDOWEGO PRZEZ OKRES ROKU - ZNAJOMOŚĆ JĘZYKA ANGIELSKIEGO - BRAK PRZESZKÓD W POSTACI CHOROBY PSYCHICZNEJ - NIE KARANY - NIE PEŁNI OKREŚLONYCH FUNKCJI/ZAWODU PRZYSIĘGLI WYBIERANI NA PODSTAWIE LISTY POSIADACZY PRAW JAZDY CZAS NIEOKREŚLONY, WYNAGRODZENIE ZA SŁUŻBĘ NIE WOLNO ODMÓWIĆ UDZIAŁU W ŁAWIE PRZYSIĘGŁYCH!!!

14 WYBÓR PRZYSIĘGŁYCH - VOIR DIRE
SĄD WYSYŁA WEZWANIA DO UDZIAŁU W ŁAWIE SPOŚRÓD GRUPY OSÓB WEZWANYCH DO SĄDU, STRONY DOKONUJĄ WYBORU PRZYSIĘGŁYCH STRONY ZADAJĄ PYTANIA MAJĄCE USTALIĆ EWENTUALNY STOSUNEK PRZYSZŁYCH PRZYSIĘGŁYCH DO KWESTII ZWIĄZANYCH ZE SPRAWĄ STRONY ZWRACAJĄ SIĘ DO SĘDZIEGO O ZATWIERDZENIE LUB WYŁĄCZENIE DANEJ OSOBY Z POSIEDZENIA * Z PODANIEM PRZYCZYNY * BEZ PODANIA PRZYCZYNY (PEREMPTORY CHALLENGES) – BATSON v. KENTUCKY (1986) SĘDZIA ZATWIERDZA WYBÓR STRON PROCES ZACZYNA SIĘ PO WYBRANIU OSTATNIEGO PRZYSIĘGŁEGO DO SKŁADU ŁAWY

15 ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH - RÓŻNICE
PROCES KARNY ORZEKA O WINIE WYROK ‘BEYOND REASONABLE DOUBT’ NAJCZĘŚCIEJ 12 CZŁONKÓW ZAGWARANTOWANA W KAŻDEJ SPRAWIE GRAND I TRIAL JURY PROCES CYWILNY ORZEKA, KTO MA RACJĘ ‘PREPONDERANCE OF EVIDENCE’ OD 6 DO 12 CZŁONKÓW ZAGWARANTOWANA W SPRAWACH > 20 DOLARÓW TYLKO TRIAL JURY

16 PRAWA OSKARŻONEGO PRAWO DO JAWNEJ ROZPRAWY, PODCZAS KTÓREJ ZOSTANĄ ODCZYTANE ZARZUTY, UTAJNIENIE ROZPRAWY MOŻE NASTAPIĆ JEDYNIE W CELU OCHRONY OSKARŻONEGO ŹRÓDŁO: VI POPRAWKA PRZYKŁADOWY CASE: WALLER v. GEORGIA (1984) PROBLEM: UDZIAŁ MEDIÓW W PROCESIE

17 PRAWA OSKARŻONEGO PRAWO DO SZYBKIEGO PROCESU (SPEEDY TRIAL) – 1974: USTAWA KONGRESU, NA MOCY KTÓREJ ROZPRAWA MUSI ROZPOCZĄĆ SIĘ 70 DNI OD CZASU PRZEDSTAWIENIA ZARZUTÓW ŹRÓDŁO: VI POPRAWKA PRZYKŁADOWY CASE: STRUNK v. U.S. (1972) PROBLEM: CO W SYTUACJI POWTÓRKI PROCESU - MISTRIAL

18 PRAWA OSKARŻONEGO PRAWO DO PRAWNIKA Z URZĘDU, W SYTUACJI JEŚLI KOGOŚ NIE STAĆ NA OBROŃCĘ W PROCESIE, WÓWCZAS SĄD MUSI MU PRZYDZIELIĆ PRAWNIKA ZA DARMO ŹRÓDŁO: VI POPRAWKA PRZYKŁADOWY CASE: GIDEON v. WAINWRIGHT (1963) PROBLEM: BRAK ZAANGAŻOWANIA I PROFESJONALIZMU

19 PRAWA OSKARŻONEGO PRAWO DO PROCESU Z UDZIAŁEM BEZSTRONNEJ ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH, KTÓREJ ZADANIEM JEST ORZECZENIE O WINIE LUB NIEWINNOŚCI OSKARŻONEGO ŹRÓDŁO: VI POPRAWKA PRZYKŁADOWY CASE: DUNCAN v. LOUISIANA (1968) PROBLEM: KONTROWERSJE WOKÓŁ WYBORU PRZYSIĘGŁYCH

20 PRAWA OSKARŻONEGO PRAWO DO NIEZEZNAWANIA PRZECIWKO SOBIE (ZAKAZ SELF-INCRIMINATION), OSKARŻONY MOŻE ODMÓWIĆ ZEZNAWANIA, ALE JEŚLI ZACZNIE NIE MOŻE ZASŁANIAĆ SIĘ PRZEPISAMI POPRAWKI ŹRÓDŁO: V POPRAWKA PRZYKŁADOWY CASE: MIRANDA v. ARIZONA (1966) PROBLEM: PRZYZNANIE SIĘ DO WINY NIEWAŻNE JEŻELI POLICJA NIE ODCZYTA PRAW

21 PRAWA OSKARŻONEGO ZAKAZ POBIERANIA ZBYT WYGÓROWANEJ KAUCJI OD OSKARŻONEGO, KAUCJA MUSI BYĆ USTALONA STOSOWNIE DO STANU MATERIALNEGO OSKARŻONEGO ŹRÓDŁO: VIII POPRAWKA PRZYKŁADOWY CASE: U.S. v. SALERNO (1987) PROBLEM: OKREŚLENIE GRANICY, KIEDY KTOŚ STANOWI ZAGROŻENIE

22 PRAWA OSKARŻONEGO ZAKAZ WYKORZYSTYWANIA NIELEGALNIE ZDOBYTYCH DOWODÓW W SPRAWIE (EXCLUSIONARY RULE), REGUŁA ‘OWOCÓW ZATRUTEGO DRZEWA’ ŹRÓDŁO: IV POPRAWKA PRZYKŁADOWY CASE: ARIZONA v. FULMINANTE (1991) PROBLEM: MOŻLIWOŚĆ UKRYCIA NARZĘDZI PRZESTĘPSTWA

23 PRAWA OSKARŻONEGO ZAKAZ DWUKROTNEGO SĄDZENIA, SKAZYWANIA I KARANIA ZA TO SAMO PRZESTĘPSTWO (DOUBLE JEOPARDY) ŹRÓDŁO: V POPRAWKA PRZYKŁADOWY CASE: BENTON v> MARYLAND (1969) PROBLEM: BRAK JEDNOZNACZNYCH ZASAD ZASTOSOWANIA DOUBLE JEOPARDY

24 PRAWA OSKARŻONEGO OBOWIĄZEK UDOWODNIENIA WINY PONAD WSZELKĄ WĄTPLIWOŚĆ (BEYOND REASONABLE DOUBT), JEST ROLĄ ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH ŹRÓDŁO: ZWYCZAJ PRZYKŁADOWY CASE: APODACA v. OREGON (1972) PROBLEM: ODSTĘPOWANIE OD WYROKÓW JEDNOMYŚLNYCH