Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Rząd w systemie parlamentarnym

Podobne prezentacje


Prezentacja na temat: "Rząd w systemie parlamentarnym"— Zapis prezentacji:

1 Rząd w systemie parlamentarnym
Pojęcie rządu

2 Kształtowanie się systemów parlamentarnych
Jako pierwszy uległ wykształceniu angielski (brytyjski) system parlamentarny, Niezwykle ważnym czynnikiem jego kształtowania się był czas – proces ten bowiem rozpoczął się w XIII w. (Magna Charta Libertatum – 1215 r.; model parliament – 1295 r.) i trwa do dziś (np. Fixed – term Parliament Act z 2011 r.), Czas ten pozwalał na stopniowe utrwalanie się rozwiązań, uważanych współcześnie za kluczowe dla parlamentarnych systemów rządów, W istocie więc rozwiązania prawno – ustrojowe dostosowały się do zmieniających się okoliczności społeczno – politycznych, będąc raczej potwierdzeniem dokonujących się zmian (np. słabnąca polityczna pozycja monarchy a jednocześnie wzrost znaczenia ekonomicznego i politycznego grup społecznych [np. burżuazji] znajdowały wyraz w ograniczaniu roli ustrojowej monarchy a zwiększaniu wpływów reprezentacji parlamentarnej); w tym znaczeniu rozwiązania prawno – ustrojowe miały charakter naturalny, nie były narzucone sztucznie, z intencją wymuszenia zmian społecznych poprzez rozwiązania konstytucyjno – prawne. Stąd ocena systemu parlamentarnego jako pragmatycznego (K. Loewenstein)

3 Kształtowanie się systemów parlamentarnych
parlament angielski w XIV w. uzyskuje uprawnienia do nakładania danin oraz wpływ na ustawodawstwo, od XV w. wpływ monarchy na ustawodawstwo ogranicza się do prawa inicjatywy ustawodawczej i prawa sankcji, w XIV w. po raz pierwszy zastosowano procedurę impeachmentu, w XIII w. pojawia się w doktrynie prawa (H. Bracton) propozycja podziału władzy monarszej na gubernaculum (wykonywanej samodzielnie) oraz iurisdictio (wykonywanej we współdziałaniu monarchy i przedstawicieli zasiadających w parlamencie); w I połowie XVII w. (rządy pierwszych Stuartów) okazało się, że monarsze próby rządzenia bez parlamentu poniosły fiasko, a w II poł. XVII w. przyjęte zostały akty prawne wyraźnie już ograniczające władzę monarchy (Habeas Corpus Act z 1679 r. – samowolne uwięzienie bez wyroku sądowego jest niemożliwe; Bill of Rights z 1689 r. – zakaz suspensy i ograniczenie dyspensy, zakaz stanowienia podatków bez zgody parlamentu, nakaz częstego zwoływania parlamentu) Z końcem XVII w. utrwala się zasada przejmowania odpowiedzialności za monarchę (który nie może czynić źle), czego materialnym wyrazem jest kontrasygnata aktów monarchy dokonywana przez ministra

4 Kształtowanie się systemów parlamentarnych
Na początku XVIII w. uchwalono Act of Settlement (1701 r.) co prowadziło do uniezależnienia sędziów od monarchów oraz ograniczyło możliwość vetowania ustaw, potwierdzenie prawa impeachmentu wraz z zakazem ułaskawienia przez monarchę osoby skazanej w tym trybie impeachment, Z początkiem XVIII w. utrwaliła się zasada powoływania gabinetu z pośród posłów dominującego z Izbie Gmin ugrupowania (miało to na celu zapewnienie spoistości działania gabinetu oraz dobrej komunikacji monarchy (via gabinet) z parlamentem), W efekcie dochodzi do autonomizacji gabinetu wobec monarchy, a kontrasygnata zmienia swój charakter, gdyż autorem aktów formalnie monarszych staje się gabinet. W XVIII w. pojawia się także zasada solidarnej odpowiedzialności gabinetu (początkowo ujawniony w konflikcie z monarchą ); w 1782 r. pojawia się ustąpienie całego rządu jako wyraz solidarnego działania wobec Izby Gmin a dwa lata później po raz zastosowano instytucję rozwiązania Izby Gmin jako formę poszukiwania większości dla nowego gabinetu.

5 Kształtowanie się systemów parlamentarnych
W efekcie tych przekształceń doszło do sformowania brytyjskiego modelu parlamentaryzmu (zwany niekiedy „klasycznym” systemem parlamentarno – gabinetowym, obecnie często używa się określenia „model westminsterski”), na który składają się następujące cechy: a) powierzenie władzy wykonawczej monarsze (który nie ponosi odpowiedzialności – „monarcha nie może czynić źle”) oraz powołanym przez niego ministrom, b) władza ustawodawcza skupiona w dwuizbowym parlamencie, c) ministrowie tworzą łącznie kolegium (gabinet),formalnym udziałem monarchy, d) solidarna odpowiedzialność ministrów przed parlamentem (od 1839r. wyłącznie przed Izbą Gmin) za działalność własną i monarchy (czego wyrazem jest kontrasygnata), e) rząd (formalnie monarcha) dysponuje instrumentami równoważącymi ewentualną przewagę parlamentu poprzez możliwość rozwiązania Izby Gmin i zarządzenia wyborów, a także (co było jeszcze istotnym instrumentem w XIX wieku) powołania takiej liczby członków Izby Lordów, która przesądziłaby decyzje tej izby na korzyść rządu. Wszystkie te elementy znajdowały swój wyraz prawny w Wielkiej Brytanii głównie w konwenansach konstytucyjnych, w innych państwach w konstytucjach.

6 Klasyczny system parlamentarno - gabinetowy i jego przekształcenie
System ten nazywany był często systemem równowagi ze względu na podwójną odpowiedzialność ministrów: przed monarchą (który swobodnie dobierał sobie ministrów) oraz parlamentem, który posiadał prawo pociągania do odpowiedzialności ministrów, początkowo prawnej (impeachment, act of attainder), a później politycznej. Stąd nazwa parlamentaryzmu dualistycznego, w którym rząd uzależniony jest od dwóch ośrodków (we Francji w I połowie XIX w. nazywany orleańskim)

7 Klasyczny system parlamentarno - gabinetowy i jego przekształcenie
W trakcie XIX wieku zachodzą w Wielkiej Brytanii dwa powiązane ze sobą procesy: upowszechnienie prawa wyborczego (czego skutkiem jest wzrost reprezentatywności, a tym samym znaczenia izby niżej parlamentu, co wyraża się m.in. wzrostem kompetencji izby niższej oraz spadkiem znaczenia izby wyższej – która nie pochodzi z wyborów) rozwój partii politycznych, co marginalizuje rolę indywidualnych członków parlamentu, mimo utrzymywania się większościowego systemu wyborczego operującego w jednomandatowych okręgach wyborczych.

8 Klasyczny system parlamentarno - gabinetowy i jego przekształcenie
W efekcie wytwarza się stabilna większość parlamentarna, która gotowa jest poprzeć jedynie tych ministrów, do których ma zaufanie, Dotychczas wykształcona zasada, zgodnie z którą, aby zostać ministrem należy cieszyć się zaufaniem parlamentu, zostaje doprecyzowana w ten sposób, że to większość parlamentarna staje się źródłem władzy gabinetu, Minister kontrasygnuje jedynie te akty monarchy, które zgodne są z wolą większości parlamentarnej, Monarcha zostaje „skazany” na współpracę jedynie z tymi ministrami, którzy cieszą się zaufaniem parlamentu. Przestaje być inicjatorem polityki rządu, a nawet aktywnym uczestnikiem polityki, a pozostaje jedynie „statystą”, Gabinet uzyskuje odrębną, autonomiczną pozycję względem monarchy , działając od niego niezależnie

9 Klasyczny system parlamentarno - gabinetowy i jego przekształcenie
W efekcie, równowaga charakterystyczna dla parlamentaryzmu klasycznego została zastąpiona przez przewagę parlamentu nad rządem (monarcha/głowa państwa przestała się liczyć w tym układzie, pozostała symbolem ciągłości historycznej, państwowej etc.) czego dobitnym wyrazem stało się parlamentarne votum nieufności jako siła sprawcza ustąpienia rządu – parlamentaryzm monistyczny Dla zrównoważenia tej przewagi należało utrzymać/przywrócić/ustanowić prawo rządu do rozwiązania parlamentu i zarządzenia przedterminowych wyborów.

10 Próba recepcji brytyjskiego parlamentaryzmu w Europie kontynentalnej
Pierwsze próby przeniesienia brytyjskiego systemu rządów na grunt europejski znajdujemy we Francji. Pomijając okres licznych eksperymentów ustrojowych okresu Rewolucji Francuskiej, w trakcie których nawiązywanie do rozwiązań brytyjskich miało charakter szczątkowy warto zwrócić uwagę na Kartę Konstytucyjną oktrojowaną przez Ludwika XVIII z 1814r. i postępującą jej ewolucję do 1848r. (G. Burdeau stwierdza wręcz, że był to akt, który „importował” parlamentaryzm angielski), Karta w swej pierwotnej wersji opierała się na zasadzie suwerenności monarchy, lecz w wyniku nowelizacji z 1830r. wprowadzona została w jej miejsce zasada suwerenności narodu. monarcha stał na czele państwa, powoływał ministrów tworzących Radę Ministrów, przed nim odpowiadających i kontrasygnujących jego akty, przez co przenosili na siebie odpowiedzialność z monarchy. Karta konstytucyjna przewidywała wprost odpowiedzialność konstytucyjną ministrów egzekwowaną przed parlamentem, jednak w drodze praktyki ustrojowej wytworzyła się także odpowiedzialność parlamentarna.

11 Próba recepcji brytyjskiego parlamentaryzmu w Europie kontynentalnej
dwuizbowy parlament składał się z Izby Parów, mianowanej przez monarchę oraz Izby Deputowanych, wybieranej w wysoce cenzusowych wyborach. monarcha posiadał prawo zwoływania i rozwiązywania parlamentu oraz wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej, a także prawo sankcji i ogłaszania ustaw. monarcha posiadał prawo wydawania ordonansów niezbędnych dla bezpieczeństwa państwa. Jak widać Karta Konstytucyjna odrzucała zasadę podziału władzy, sytuując monarchę ponad parlamentem, ale także ponad rządem. mimo braku deklaracji konstytucyjnej praktyką ustrojową było uznanie zasady odpowiedzialności parlamentarnej ministrów i rządów parlamentarnych,

12 Próba recepcji brytyjskiego parlamentaryzmu w Europie kontynentalnej
pozycja monarchy jako organu nie uwikłanego w bezpośredni proces rządzenia lecz ingerującego w przypadku konfliktu między władzami i wyposażonego w odpowiednie narzędzia do przeprowadzenia swojej woli - określenie monarchy jako najwyższego zwierzchnika państwa i konsekwentne unikanie określeń, które mogłyby wprost lub pośrednio pozwolić zamknąć monarchę w obrębie władzy wykonawczej; pojawiła się koncepcja monarchy jako władzy neutralnej (pouvoir neutre) Cechami władzy neutralnej były: a) władza neutralna jest nadrzędna nad innymi organami, co wyraża się: aa) w jej nieodpowiedzialności lub wyraźnie mniejszej odpowiedzialności niż innych organów, bb) możliwości zawieszania postanowień innych organów (np. veto zawieszające, rozwiązanie parlamentu) i zażądania ponownej decyzji parlamentu lub wyborców b) władza neutralna nie rządzi bezpośrednio lecz przez rząd odpowiedzialny w pewnym stopniu przed parlamentem, c) w okresach wyjątkowych ma szersze, przechodzące w rodzaj dyktatury kompetencje.

13 Próba recepcji brytyjskiego parlamentaryzmu w Europie kontynentalnej
W wyniku francuskiej rewolucji lipcowej 1830r. nowa karta konstytucyjna z 14 sierpnia 1830r. potrzymała kształtującą się już wcześniej zasadę podwójnej odpowiedzialności politycznej ministrów – przed monarchą i przed parlamentem (tzw. system orleański). Utrzymano także zasadę dwuizbowości parlamentu, przy czym zniesiono zasadę dziedzicznego członkostwa w Izbie Parów. Obie izby otrzymały także prawo inicjatywy ustawodawczej, z której zresztą zbyt ochoczo nie korzystały. Ewolucja francuskiej formy ustrojowej okazała się na tyle atrakcyjna, że formująca się w 1830r. w wyniku niepodległościowego zrywu Belgia „zaimportowała” szereg tych rozwiązań, a następnie Holandia i Luksemburg w 1848r.

14 Drogi rozwoju systemu parlamentarnego.
Wykształcony model brytyjski został przyjęty w 1875r. we Francji i poprzez to rozwiązanie przeniesiony na grunt licznych państw europejskich po I wojnie światowej, W odróżnieniu od licznych wcześniejszych konstytucji francuskich (począwszy od 1791r.), konstytucja III Republiki składała się z trzech bardzo ogólnych i niesystematycznych ustaw (ustawa o organizacji Senatu, ustawa o organizacji władz publicznych, ustawa konstytucyjna o stosunkach między władzami publicznymi), co przypominało z kolei rozwiązania brytyjskie (pomniki prawa, konwenanse i zwyczaje parlamentarne), Zwięzły charakter wspomnianych ustaw (szczególnie uderzający na tle wcześniejszych konstytucji francuskich, szczególnie okresu rewolucyjnego) stanowił wyraźne zaproszenie do jej uzupełniania, także w drodze praktyki politycznej i zwyczaju konstytucyjnego, Konstytucja III Republiki miała charakter pragmatyczny a nie dogmatyczny, nie opierając się na żadnej jednolitej doktrynie ustrojowej, co także nadawało jej elastyczność.

15 władza ustawodawcza przekazana została dwuizbowemu parlamentowi: pochodzącej z wyborów powszechnych (jednak bez pozbawionych praw wyborczych kobiet) i liczącej 600 deputowanych Izbie Deputowanych oraz Senatowi składającemu się 300 senatorów, częściowo wybieranych przez zgromadzenia wyborcze, a częściowo dożywotnich; Izba Deputowanych była jedynym organem państwowym pochodzącym z wyborów bezpośrednich, co w znacznym stopniu określało jej pozycję polityczną, ale też ustrojową w III Republice Obie izby pracowały w trybie sesyjnym; początek i koniec sesji obu izb miał przypadać w tym samym dniu. Prezydent mógł odroczyć sesję, jednak na czas nie dłuższy niż 1 miesiąc i nie częściej niż dwa razy w ciągu sesji. Prezydent miał także prawo zwoływania sesji nadzwyczajnej izb, a obowiązek zwołania na wniosek absolutnej większości deputowanych. Ponadto Prezydent zamykał sesję, a po uzyskaniu zgodnej opinii Senatu miał prawo rozwiązać Izbę Deputowanych i zarządzić przedterminowe wybory.

16 Obie izby były równoprawne gdy chodzi o ich udział w ustawodawstwie, choć ustawy finansowe mogły być inicjowane wyłącznie w Izbie Deputowanych; konstytucja III Republiki nie przewidywała przy tym żadnych ograniczeń przedmiotowych dla regulacji prawnych w formie ustawy. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługiwało członkom obu izb, a także prezydentowi w formie orędzia, które jednak poprzez obowiązek kontrasygnowania go przez premiera, stawało się faktycznie kompetencją rządu. Równoprawność obu izb wymagała, aby teksty uchwalonych w obu izbach ustaw były zgodne. W przypadku odmienności tekstów ustawy uchwalonych w obu izbach formą ustalenia jednolitego tekstu były prace komisji porozumiewawczej obu izb, które mogły doprowadzić do kompromisu ustawodawczego. W przypadku definitywnych różnic w obu uchwalonych tekstach, ustawa nie dochodziła do skutku. Ustawa przyjęta w obu izbach przesyłana była następnie do Prezydenta, który mógł zastosować veto zawieszające w postaci wniosku o ponowne jej rozpatrzenie (w dziejach III Republiki nie skorzystał z tego prawa)

17 Zgodnie z zaczerpniętą z monarchistycznego parlamentaryzmu zasadą dualizmu egzekutywy, władzę wykonawczą skonstruowano z Prezydenta i ministrów. Prezydent był wybierany na 7 lat przez Izbę Deputowanych i Senat połączone w Zgromadzenie Narodowe, absolutną większością głosów. Prezydent nie ponosił odpowiedzialności politycznej przed żadną z izb, a odpowiedzialność konstytucyjna egzekwowana przez Senat na wniosek Izby Deputowanych dotyczyła jedynie – skąd inąd nigdzie nie zdefiniowanej – zdrady głównej. poza prawem inicjatywy ustawodawczej i vetem zawieszającym, prezydent czuwał nad wykonaniem ustaw i zapewniał ich wykonanie, dysponował siłami zbrojnymi, posiadał istotne kompetencje w polityce zagranicznej oraz dysponował prawem łaski. wszystkie akty prezydenta, zarówno pisemne jak i faktyczne wymagały kontrasygnaty premiera lub właściwego ministra. ministrowie byli powoływani i odwoływani przez Prezydenta formalnie swobodnie, przy czym żadna z ustaw tworzących konstytucję III Republiki nie określała odrębnego stanowiska prawnego ministrów i ich kompetencji, podobnie jak i Rady Ministrów, co stwarzało podstawy do uznania ministrów za pomocników Prezydenta, a tego ostatniego za organ wiodący i określający pracę ministrów i ich kolegium

18 ministrowie ponosili odpowiedzialność solidarną i indywidualną przed obiema izbami oraz konstytucyjną w trybie podobnym jak prezydent, Instytucja premiera, która uległa w drodze praktyki ustrojowej wykształceniu, nie występowała w żadnej z ustaw stanowiących konstytucję III Republiki, Intencją twórców konstytucji III Republiki było zbudowanie normatywnych podstaw parlamentarnego systemu rządów, którego immanentnymi składowymi były: wyraźne ukształtowanie organów ustawodawczych i wykonawczych, powierzenie im odrębnych funkcji oraz oparcie relacji między nimi na zasadzie równowagi, wynikającej z mechanizmu wzajemnego hamowania, a nawet pewnej przewagi egzekutywy (bikameralizm zrównoważony mógł wikłać obie izb w konflikt, wzmacniając pozycję rządu, niekongruentny bikameralizm mógł być wygrywany przez prezydenta w konflikcie z izbą niższą, podobnie sesyjny tryb pracy obu izb, realne atrybuty władzy – obrona, bezpieczeństwo, administracja – były po stronie prezydenta).

19 Drogi rozwoju systemu parlamentarnego.
Istotą konstytucji III Republiki była próba (jak się miało okazać – nieudana) zaszczepienia na gruncie francuskim klasycznego parlamentaryzmu brytyjskiego, z okresu przed jego przekształceniami. W szczególności prezydent republiki został potraktowany jako republikański monarcha czyli w zgodzie z regułami parlamentaryzmu dualistycznego, Tymczasem na skutek kolejnych klęsk politycznych (marszałka MacMahon’a) doszło do zarzucenia i wygaśnięcia, atrofii (desuetudo) uprawnienia prezydenta do rozwiązania Izby Deputowanych (Senat jest nierozwiązywalny), prawa do odwołania rządu cieszącego się zaufaniem parlamentu, prawa veta zawieszającego w stosunku do ustaw.

20 Drogi rozwoju systemu parlamentarnego.
Po upadku prezydentury MacMahon’a, jego następca Prezydent J. Grevy stwierdził, że „poddaje się z całą szczerością wielkiemu prawu rządów parlamentarnych” i że „nigdy nie wejdzie w konflikt z wolą ludu, wyrażoną przez jego organy konstytucyjne” – tzw. konstytucja J. Grevy’go (1879r.), która podporządkowała (wbrew pierwotnym założeniom) prezydenturę regułom rządów parlamentarnych; tak więc uzależniony od większości parlamentarnej był rząd (co było po części naturalne) ale także prezydent, ministrowie zostali całkowicie poddani woli parlamentu, ponosili odpowiedzialność solidarną i indywidualną za działania własne i prezydenta, odpowiedzialność konstytucyjna została praktycznie wyparta przez odpowiedzialność polityczną.

21 Drogi rozwoju systemu parlamentarnego.
Odpowiedzialność polityczna ma charakter nieuporządkowany, brak jakichkolwiek procedur jej stosowania, wręcz dochodzi do domniemania braku zaufania na skutek nie przyjęcia odpowiedzi na interpelację lub złożenie krytycznego wniosku do ministra przez komisję parlamentarną, Zapoczątkowana została praktyka stawiania kwestii zaufania przez rząd, w powiązaniu np. z głosowaniem istotnej ustawy, Odpowiedzialność polityczna rządu dokonuje się wobec obu izb, choć konstytucja wyraźnie nie wspomina o odpowiedzialnością przed izbą wyższą, Pozycja ministrów jest równorzędna, ujawniająca się osoba premiera ma charakter zwyczajowy i bardziej zależny od jego osobowości niż odrębności prawnej.

22 Podsumowanie parlamentaryzmu III Republiki
Decydujący wpływ praktyki politycznej i zwyczajów parlamentarnych przy marginalizacji roli i znaczenia aktów normatywnych (przede wszystkim konstytucji), Utrwalony zostaje pogląd o szczególnej, demokratycznej legitymacji parlamentu jako wybranego w wolnych i powszechnych wyborach reprezentanta suwerena – dla kontrastu takiej legitymacji nie posiada ani prezydent (wybierany przez Zgromadzenie Narodowe) ani rząd, Supremacja parlamentu, jego zdolność i gotowość do ingerowania w proces rządzenia stawia pytanie o zachowanie zasady podziału władz, zdaniem Carré de Malberga parlament sprawuje władzę ustawodawczą i wykonawczą (przez powolnych mu ministrów).

23 Podsumowanie parlamentaryzmu III Republiki
Duża zmienność rządów (w okresie 1870 – 1936 funkcjonowało 100 rządów), trwałość rządów wynosiła ok. 6 miesięcy gdy w Wlk. Brytanii w tym czasie ok. 4 lat, jednocześnie te same osoby wielokrotnie były premierami i ministrami (ok. 175 osób zasiadało pięciokrotnie w różnych gabinetach), Rządy raczej administrują, niż są źródłem inicjatyw politycznych, Ujawnienie się ogromnego znaczenia partii politycznych, raczej destrukcyjnego niż konstruktywnego, Zróżnicowane opinie co do kondycji państwa pod rządami konstytucji III Republiki (umiejętność pokonania kryzysów politycznych MacMahona, Dreyfusa, I wojny św. , a z drugiej dramatyczny upadek w 1940r.)

24 Racjonalizacja parlamentaryzmu
Zjawisko racjonalizacji parlamentaryzmu zostało po raz pierwszy opisane/nazwane przez francuskiego uczonego Borisa Mirkine – Guetzevitch’a jako charakterystyka tendencji w konstytucjonalizmie europejskim po I wojnie światowej, polegającej na próbie skodyfikowania (ścisłej reglamentacji) w konstytucjach procedur właściwych systemom parlamentarnych (głównie III Republiki), a poprzez to nadanie im porządkujących ram prawnych.

25 Racjonalizacja parlamentaryzmu
Po II wojnie światowej podjęto wysiłek na rzecz racjonalizacji parlamentaryzmu idący w kierunku przywrócenia równowagi między legislatywą a egzekutywą, tworząc w konstytucjach rozwiązania działające na rzecz tej równowagi i eliminacji konfliktów lub tzw. „patów parlamentarnych”: Jako wzory tych rozwiązań powołuje się: włoską Konstytucję (1947 r.), niemiecką Ustawę Zasadniczą (1949 r.) oraz niekiedy francuską konstytucję (z 1958 r.).

26 Racjonalizacja parlamentaryzmu
Art. 72 Konstytucji Włoch Regulamin może też ustalić, w jakich sytuacjach i formach rozpatrzenie i uchwalenie projektów ustaw jest przekazywane komisjom, również stałym, utworzonym w sposób umożliwiający odzwierciedlenie proporcji grup parlamentarnych. Również w takich sytuacjach aż do chwili jego ostatecznego uchwalenia, projekt ustawy odsyła się do izby, jeśli Rząd albo jedna dziesiąta część składu izby lub jedna piąta składu komisji zażądają, żeby projekt był dyskutowany i głosowany przez samą izbę albo żeby był jej przedstawiony dla jego uchwalenia końcowego wyłącznie w drodze głosowania. Regulamin określa formy publikacji prac komisji. Procedura zwykła rozpatrywania i uchwalania bezpośrednio przez izbę jest zawsze stosowana wobec projektów ustaw w sprawach konstytucyjnych i wyborczych oraz wobec projektów ustaw dotyczących delegacji ustawodawczej, projektów ustaw zawierających upoważnienia do ratyfikowania traktatów międzynarodowych, uchwalania budżetu i rozliczenia jego wykonania.

27 Art. 75 Konstytucji Włoch Jeżeli zażąda tego pięćset tysięcy wyborców albo pięć rad regionalnych w celu rozstrzygnięcia o całkowitym lub częściowym uchyleniu ustawy albo aktu o mocy ustawy przeprowadza się referendum ludowe. Art. 94 Konstytucji Włoch Rząd musi mieć zaufanie obu izb. Każda izba udziela lub odmawia zaufania w drodze głosowania imiennego nad umotywowanym wnioskiem. W ciągu dziesięciu dni od utworzenia rząd zwraca się do izb o udzielenie mu zaufania. Głosowanie przeciwko przedłożeniu rządowemu w jednej lub w obu izbach nie nakłada na rząd obowiązku podania się do dymisji. Wniosek o wotum nieufności musi być podpisany przez co najmniej jedną dziesiątą część członków izby i nie może być poddany pod dyskusję przed upływem trzech dni od jego złożenia.

28 Racjonalizacja parlamentaryzmu
Art. 67 niemieckiej Ustawy Zasadniczej (1) Bundestag może wyrazić Kanclerzowi Federalnemu wotum nieufności tylko w ten sposób, że głosami większości swoich członków dokona wyboru jego następcy i zwróci się do Prezydenta Federalnego z wnioskiem o odwołanie Kanclerza Federalnego. Prezydent Federalny musi przychylić się do wniosku i mianować wybranego. (2) Między przedstawieniem wniosku a głosowaniem musi upłynąć czterdzieści osiem godzin. Art. 68 niemieckiej Ustawy Zasadniczej (1) Jeżeli wniosek Kanclerza Federalnego o wyrażenie mu wotum zaufania nie uzyska poparcia większości członków Bundestagu, wówczas Prezydent Federalny może na wniosek Kanclerza Federalnego rozwiązać Bundestag w ciągu dwudziestu jeden dni. Prawo rozwiązania Bundestagu wygasa, jeżeli Bundestag większością głosów wybierze innego Kanclerza Federalnego.

29 Art. 81 niemieckiej Ustawy Zasadniczej:
(1) Jeżeli w przypadku przewidzianym w art. 68 Bundestag nie zostanie rozwiązany, Prezydent Federalny może, na wniosek Rządu Federalnego za zgodą Bundesratu, ogłosić stan wyższej konieczności ustawodawczej dla projektu ustawy odrzuconego przez Bundestag, mimo że Rząd Federalny określił dany projekt jako pilny. To samo dotyczy projektu ustawy, który został odrzucony, mimo że Kanclerz Federalny połączył z nim wniosek przewidziany w art. 68. (2) Jeżeli Bundestag po ogłoszeniu stanu wyższej konieczności ustawodawczej ponownie odrzuci projekt ustawy albo przyjmie projekt w brzmieniu, który dla Rządu Federalnego jest nie do przyjęcia, ustawę uważa się za uchwaloną, o ile uzyska on zgodę Bundesratu. To samo dotyczy przypadku, w którym projekt w ciągu czterech tygodni po jego ponownym wniesieniu nie zostanie uchwalony przez Bundestag. (3) W okresie kadencji Kanclerza Federalnego każdy inny projekt ustawy odrzucony przez Bundestag może na podstawie ust. 1 i 2 zostać uchwalony w ciągu sześciu miesięcy od pierwszego ogłoszenia stanu wyższej konieczności ustawodawczej. Po upływie tego terminu ponowne ogłoszenie stanu wyższej konieczności ustawodawczej w czasie kadencji tego samego Kanclerza Federalnego jest niedopuszczalne.

30 Racjonalizacja parlamentaryzmu
Przykłady racjonalizacji parlamentaryzmu we współczesnym konstytucjonalizmie: ustalenie kworum niezbędnego do podejmowania decyzji parlamentarnych o kluczowym znaczeniu dla rządu (np. art. 84 ust. 6 Konstytucji Grecji: Żaden wniosek o wotum zaufania nie może być przyjęty, jeżeli nie zostanie przegłosowany bezwględną większością głosów deputowanych, obecnych w trakcie głosowania; większość ta nie może być jednak mniejsza od dwóch piątych ogólnej liczby deputowanych) Art. 111 Konstytucji Słowenii: Premiera wybiera Zgromadzenie Państwowe większością głosów wszystkich posłów (…)

31 Racjonalizacja parlamentaryzmu
bezwzględnej większości wymaganej do uchwalenia wniosku o votum nieufności (np. art. 72 Konstytucji Czech: Do uchwalenia wniosku potrzeba zgody większości wszystkich posłów), określenia liczby parlamentarzystów wymaganych do złożenia wniosku (np. art. 194 Konstytucji Portugalii: Zgromadzenie Republiki może uchwalić wotum nieufności dla Rządu (…) z inicjatywy jednej czwartej ogólnej liczby deputowanych lub jakiegokolwiek klubu parlamentarnego), określenia czasu wymaganego od wpłynięcia wniosku o wotum nieufności do jego głosowania (np. art. 94 Konstytucji Włoch: Wniosek o votum nieufności (…) nie może być poddany pod dyskusję przed upływem trzech dni od jego złożenia.

32 Racjonalizacja parlamentaryzmu
zakaz ponowienia wniosku o votum nieufności w przypadku fiaska poprzedniego wniosku (np. art. 113 ust. 4 Konstytucji Hiszpanii: Jeżeli wniosek o wyrażenie wotum nieufności nie został przyjęty przez Kongres, jego sygnatariusze nie mogą wystąpić z nowym wnioskiem podczas tej samej sesji. tzw. konstruktywne votum nieufności art. 67 niemieckiej Ustawy Zasadniczej Parlament Federalny może wyrazić Kanclerzowi Federalnemu wotum nieufności tylko w ten sposób, że większością swoich członków wybierze następcę oraz zwróci się do Prezydenta Federalnego o zwolnienie Kanclerza Federalnego. Prezydent Federalny zobowiązany jest przychylić się do wniosku i mianować elekta - podobne rozwiązania w konstytucjach Hiszpanii, Belgii, Węgier

33 Racjonalizacja parlamentaryzmu
Konstruktywne wotum nieufności prowadzi do pytania o przekształcenia w ramach rządu i wzmocnienia pozycji szefa rządu, a może nawet jego autonomizacji, Nurt brytyjski, czerpie wzmocnienie pozycji szefa rządu z przywództwa partii i przywództwa parlamentarnego oraz naśladownictwa wzorca amerykańskiej prezydentury i roli premiera w Radzie Europejskiej, Nurt niemiecki opiera wzmocnienie roli szefa rządu na skupieniu w jego osobie odpowiedzialności politycznej za cały rząd i jednocześnie podporządkowanie odpowiedzialności politycznej członków rządu kanclerzowi,

34 Racjonalizacja parlamentaryzmu
W tej części rozwiązań ustrojowych racjonalizacja prowadzi do wzmocnienia pozycji szefa rządu, wychodząc z założenia, że na „rozchwianie” parlamentaryzmu wpływ ma nie tylko nadmierna przewaga parlamentu, lecz także traktowanie rządu (szczególnie w przypadku rządów koalicyjnych) jako areny publicznej dla kreowania pozycji społecznej, politycznej, medialnej przez członków rządu.

35 CECHY SYSTEMU „CZYSTEGO” PARLAMENTARNEGO (wg. Matthew Shugarta)
Władza wykonawcza, składająca z szefa rządu i gabinetu, pochodzi od parlamentu; Władza wykonawcza w każdej chwili może zostać zdymisjonowana - na drodze votum nieufności - przez parlament.

36 CECHY SYSTEMU PARLAMENTARNEGO
(WG. S.GEBETHNERA) egzekutywa dualistyczna, w której głowa państwa (prezydent, monarcha) nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem i pozostaje poza bieżącym procesem rządzenia; przykładowo: prezydent Czech, Austrii, Irlandii, Włoch, Islandii, monarcha belgijski, duński, holenderski. proces rządzenia skupiony jest w drugim ogniwie egzekutywy (rząd)

37 Konstytucja Czech z 16 grudnia 1992r.
Przykładowe zestawienie tekstów konstytucji. Konstytucja Czech z 16 grudnia 1992r. art. 54 ust. 1 „Prezydent jest głową państwa” ust. 3 „Prezydent Republiki nie ponosi odpowiedzialności za wykonywanie swej funkcji” art. 67 ust. 1 „Rząd jest naczelnym organem władzy wykonawczej”

38 Przykładowe zestawienia tekstów konstytucji
Konstytucja Hiszpanii z 27 grudnia 1978r.: art. 56 „Król jest Szefem Państwa, symbolem jego jedności i trwałości, sprawuje arbitraż i moderuje normalne funkcjonowanie instytucji, urzeczywistnia najwyższą reprezentację Państwa Hiszpańskiego w stosunkach międzynarodowych, szczególnie z narodami związanymi z nim historyczną wspólnotą oraz wykonuje funkcje, które wyraźnie przyznaje mu Konstytucja i ustawy”

39 art. 97 „Rząd kieruje polityką wewnętrzną i zewnętrzną, administracją cywilną i wojskową oraz obroną Państwa. Sprawuje funkcję wykonawczą i władzę reglamentacyjną zgodnie z Konstytucją i ustawami”

40 Ministrowie (członkowie rządu) ponoszą odpowiedzialność polityczną (indywidualną i solidarną) wyłącznie przed parlamentem; przed jedną izbą parlamentu dwuizbowego, np. w Hiszpanii (Kongres Deputowanych), Belgii (Izba Reprezentantów),Holandii (Izba Druga Stanów Generalnych), Wielkiej Brytanii (Izba Gmin), Francja (Zgromadzenie Narodowe), Irlandii (Izba Reprezentantów) przed obiema izbami parlamentu np. Włochy (Izba Deputowanych, Senat), przed parlamentem jednoizbowym np. Dania (Folketing), Finlandii (Eduskunta), Estonia (Zgromadzenie Państwowe), Islandii (Althing)

41 Występują mechanizmy zapewniające
równowagę między parlamentem a rządem; rozwiązanie parlamentu (np. Francja, Belgia, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Irlandia, Portugalia), odroczenie sesji parlamentu przez głowę państwa na wniosek rządu (np. Francja), możliwość wystąpienia z wnioskiem o votum zaufania (np. Hiszpania, Finlandia) „konstruktywne votum nieufności” ( np. Niemcy, Belgia, Hiszpania, Węgry)

42 CECHY SYSTEMU PARLAMENTARNEGO WG. A.PUŁŁO
ZASADA RÓWNOWAŻENIA WŁADZ (egzekwowaniu odpowiedzialności politycznej rządu i ministrów odpowiada prawo egzekutywy do rozwiązania parlamentu) POWOŁYWANY PRZEZ GŁOWĘ PAŃSTWA RZĄD MUSI CIESZYĆ SIĘ ZAUFANIEM PARLAMENTU (ale znane są przypadki, kiedy to nie głowa państwa powołuje premiera – np. Szwecja) MINISTROWIE MOGĄ ZASIADAĆ W PARLAMENCIE, A RZĄD MA PRAWO INICJATYWY USTAWODAWCZEJ (ale np. Belgia i Holandia wyklucza uczestnictwo członków rządu w parlamencie)

43 RZĄDOWI PRZEWODNICZY PREMIER A NIE PREZYDENT (ale są liczne przykłady udziału głowy państwa w posiedzeniach rządu, np. Norwegia, Dania, Finlandia), GŁOWA PAŃSTWA JEST POLITYCZNIE NIEODPOWIEDZIALNA I NIEMAL NIEDYSPONUJE ZAKRESEM WŁADZY DYSKRECJONALNEJ (ale może istnieć instytucja arbitrażu głowy państwa), AKTY URZĘDOWE PREZYDENTA WYMAGAJA KONTRASYGNATY PREMIERA LUB INNEGO CZŁONKA RZĄDU, ZASADA PODZIAŁU WŁADZY NIE JEST PRZYJMOWANA.

44 SYSTEM PREZYDENCKI: monokratyczna egzekutywa; prezydent dysponuje pełnym zakresem władzy wykonawczej, pełniąc jednocześnie funkcję głowy państwa (np. Stany Zjednoczone Ameryki, Brazylia); urzędy o charakterze wykonawczym jak i ich funkcjonariusze podlegają prezydentowi lub pozostają w sferze jego wpływów; przykładowo status departamentów w amerykańskiej administracji prezydenckiej czy niezależnych agencji i komisji regulujących,

45 Egzekutywa i legislatywa pochodzą z wyborów powszechnych co wyposaża obie władze w identyczną, demokratyczną legitymację, Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem; podobnie funkcjonariusze egzekutywy ponoszą odpowiedzialność polityczną wyłącznie przed prezydentem,

46 Funkcje i kompetencje obu organów są rozłączne
Mechanizm hamulców i równowagi (checks and balances) przykładowo: veto prezydenckie, władza nad sakiewką, przesłuchania przed komisją, „rada i zgoda” Senatu w sprawach traktatowych i nominacyjnych

47 Mieszane systemy polityczne
M. Duverger - systemy semiprezydenckie, M. Shugart & J. Carey – systemy prezydencko – parlamentarne Przeworski & M. Alvarez – system prezydencko – premierowski

48 Dualistyczna egzekutywa, kompetencje w sferze wykonawczej posiada głowa państwa i rząd, co może rodzić wewnętrzną konkurencję między nimi (np. we Francji i w Portugalii). Prezydent i parlament pochodzą z wyborów powszechnych, co wzmacnia pozycję prezydenta wobec rządu (np. Portugalia, Francja, Rosja, Litwa, Ukraina)

49 Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem (np. Portugalia, Francja, Rosja) co rodzi pytanie o zakres prerogatyw głowy państwa Rząd jest zależny od zaufania i poparcia zarówno prezydenta jak i parlamentu (Portugalia, Francja, Rosja)

50 Prezydent posiada instrumenty arbitrażu:
dyskrecjonalne uprawnienie do rozwiązania parlamentu, samodzielne prawo do zarządzenia referendum, prawo veta ustawodawczego, odesłanie projektu do sądu konstytucyjnego

51 Przykład portugalski Art. 120 Konstytucji Portugalii z 1976r.
„Prezydent reprezentuje Republikę Portugalską, gwarantuje niepodległość narodową, jedność państwa i prawidłowe funkcjonowanie instytucji demokratycznych i jest z urzędu Najwyższym Dowódcą Sił Zbrojnych”

52 Art. 133 ust. 1. Do kompetencji Prezydenta Republiki w stosunku do innych organów należy:
Przewodniczenie Radzie Państwa; Wyznaczanie zgodnie z ustawą wyborczą daty wyborów: Prezydenta Republiki, deputowanych do Zgromadzenia Republiki, deputowanych do Parlamentu Europejskiego oraz deputowanych do Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych; Zwoływanie Zgromadzenia Republiki w trybie nadzwyczajnym; Zwracanie się z orędziem do Zgromadzenia Republiki i Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych;

53 e) Rozwiązanie Zgromadzenia Republiki, po zasięgnięciu opinii partii politycznych w nim reprezentowanych oraz Rady Państwa; (art Zgromadzenie Republiki nie może zostać rozwiązane w ciągu pierwszych 6 miesięcy po jego wyborze, w ostatnim półroczu kadencji Prezydenta, ani w czasie trwania stanu wojennego lub stanu wyjątkowego) f) Powoływanie Premiera (art.187 ust1. Premiera powołuje Prezydent Republiki, po zasięgnięciu opinii partii politycznych reprezentowanych w Zgromadzeniu Republiki i przy uwzględnieniu wyników wyborów)

54 dymisjonowanie Rządu oraz odwoływanie Premiera,
(art. 195 ust. 2 Prezydent może odwołać Rząd jedynie wtedy, gdy okazuje się to konieczne dla zapewnienia prawidłowego działania instytucji demokratycznych, po zasięgnięciu opinii Rady Państwa. h) powoływanie i odwoływanie członków Rządu na wniosek Premiera, przewodniczenie Radzie Ministrów, jeżeli Premier o to wystąpi;

55 rozwiązanie organów władzy regionów autonomicznych z własnej inicjatywy lub na wniosek Rządu, po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia Republiki i Rady Państwa; ... powołanie i odwołanie, na wniosek Rządu, przewodniczącego Trybunału Obrachunkowego i Prokuratora Generalnego; m) powołanie pięciu członków Rady Państwa i dwóch członków Najwyższej Rady Sądownictwa; n) przewodniczenie Najwyższej Radzie Obrony Narodowej,

56 o) powoływanie i odwoływanie na wniosek Rządu: Szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych, zastępcy Szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych oraz szefów sztabów generalnych trzech rodzajów sił zbrojnych (...) Art. 134 ust. 1. Do kompetencji własnych Prezydenta Republiki należy: (...) (...) podpisywanie dekretów rządu, poddawanie pod referendum spraw o znaczeniu ogólnonarodowym wypowiadanie się na temat wszelkich sytuacji zagrażających istnieniu Republiki

57 Artykuł 115 Konstytucji Portugalii z 1976r.
(Referendum) 1. Obywatele posiadający prawo wybierania, ujęci w spisie wyborców na terytorium państwowym, mogą zostać wezwani do wypowiedzenia się bezpośrednio, ze skutkiem wiążącym, poprzez referendum, którego przeprowadzenie zarządza Prezydent Republiki na wniosek Zgromadzenia Republiki lub Rządu, w sprawach dotyczących kompetencji tych organów, w przypadkach przewidzianych w Konstytucji i w ustawie i na zasadach w nich określonych

58 Przykład portugalski Artykuł 163 Konstytucji Portugalii z 1976r.
Do kompetencji Zgromadzenia Republiki w stosunku do innych organów, należy: (…) d) ocena programu Rządu; e) uchwalanie wotum zaufania i wotum nieufności dla Rządu;

59 Przykład portugalski Art. 190 Konstytucji Portugalii z 1976r.
Rząd ponosi odpowiedzialność przed Prezydentem Republiki oraz przed Zgromadzeniem Republiki Art. 191 (Odpowiedzialność członków Rządu) 1. Premier ponosi odpowiedzialność przed Prezydentem Republiki oraz, w zakresie odpowiedzialności politycznej Rządu, przed Zgromadzeniem Republiki. 2. Wicepremierzy i ministrowie ponoszą odpowiedzialność przed Premierem oraz, w zakresie odpowiedzialności politycznej Rządu, przed Zgromadzeniem Republiki. 3. Sekretarze i podsekretarze stanu ponoszą odpowiedzialność przed Premierem i właściwym ministrem.

60 Przykład portugalski Artykuł 192 Konstytucji Portugalii
(Ocena programu Rządu) 1. Program Rządu, przedstawiony w postaci oświadczenia Premiera, jest poddawany pod ocenę Zgromadzenia Republiki, w terminie nie dłuższym niż dziesięć dni po jego powołaniu. Debata nie może przekroczyć trzech dni i do chwili jej zamknięcia każdy klub parlamentarny może wystąpić z propozycją odrzucenia programu, a Rząd może wystąpić z wnioskiem o uchwalenie wotum zaufania. 4. Odrzucenie programu Rządu wymaga bezwzględnej większości ogólnej liczby deputowanych

61 Przykład portugalski Artykuł 195 (Dymisja Rządu)
1. Dymisję Rządu powoduje: b) przyjęcie przez Prezydenta Republiki prośby o dymisję przedstawionej przez Premiera; d) odrzucenie programu Rządu; e) nieprzyjęcie wniosku o uchwalenie wotum zaufania; f) przyjęcie wniosku o uchwalenie wotum nieufności bezwzględną większością ogólnej liczby deputowanych. 2. Prezydent Republiki może odwołać Rząd jedynie wtedy, gdy okazuje się to konieczne dla zapewnienia prawidłowego działania instytucji demokratycznych, po zasięgnięciu opinii Rady Państwa.

62 Przykład francuski Artykuł 5 Konstytucji V Republiki z 1958r.
Prezydent Republiki czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji. Zapewnia przez swój arbitraż właściwe funkcjonowanie władz publicznych, jak również ciągłość państwa.   Jest on gwarantem niepodległości narodowej, integralności terytorialnej i przestrzegania traktatów Artykuł 7 Prezydent Republiki jest wybierany bezwzględną większością ważnie oddanych głosów. (…) Artykuł 8 Prezydent Republiki powołuje premiera. Decyzję o odwołaniu go z funkcji podejmuje w wyniku złożenia przez premiera dymisji rządu. (kompetencja zwolniona z kontrasygnaty) Na wniosek premiera powołuje innych członków rządu i ich odwołuje.

63 Przykład francuski Artykuł 9 Konstytucji V Republiki z 1958r.
Prezydent Republiki przewodniczy Radzie Ministrów. Artykuł 11 Prezydent Republiki, na wniosek rządu przedstawiony w okresie trwania sesji lub na łączny wniosek obydwu izb ogłoszony w "Journal Officiel", może poddać referendum każdy projekt ustawy dotyczący organizacji władz publicznych, reform w zakresie polityki ekonomicznej lub społecznej Narodu i służb publicznych, które w tym uczestniczą, lub upoważniającej do ratyfikacji traktatu, który nie będąc sprzeczny z Konstytucją, wywierałby wpływ na funkcjonowanie instytucji. (kompetencja zwolniona z kontrasygnaty)

64 Przykład francuski Artykuł 12 Konstytucji V Republiki z 1958r.
Prezydent Republiki może, po zasięgnięciu opinii premiera i przewodniczących izb, zarządzić rozwiązanie Zgromadzenia Narodowego. (…) Ponowne rozwiązanie Zgromadzenia nie może być zarządzone przed upływem roku, następującego po wyborach. (kompetencja zwolniona z kontrasygnaty

65 Przykład francuski Artykuł 16 Konstytucji V Republiki z 1958r.
Jeżeli instytucje Republiki, niepodległość państwa, integralność jego terytorium bądź wykonywanie zobowiązań międzynarodowych są zagrożone w sposób poważny i bezpośredni oraz gdy regularne funkcjonowanie określonych w Konstytucji władz publicznych zostało przerwane, Prezydent Republiki podejmuje środki, jakich wymagają okoliczności po oficjalnej konsultacji premiera, przewodniczących izb i Rady Konstytucyjnej. Informuje on o tym Naród w drodze orędzia. Środki te powinny wynikać z woli zapewnienia konstytucyjnym władzom publicznym w jak najkrótszym czasie wypełnianie ich zadań. Rada Konstytucyjna wyraża w tej sprawie swoją opinię. Parlament zbiera się z mocy prawa. Zgromadzenie Narodowe nie może być rozwiązane w okresie, gdy wykonywane są uprawnienia wyjątkowe. (kompetencja zwolniona z kontrasygnaty

66 Przykład francuski Artykuł 18 Konstytucji V Republiki z 1958r.
Prezydent Republiki komunikuje się z obiema izbami parlamentu za pomocą orędzi, których odczytanie zarządza i nad którymi nie przeprowadza się debaty. W okresie między sesjami parlament zbiera się specjalnie w tym celu. (kompetencja zwolniona z kontrasygnaty

67 Przykład francuski Artykuł 20 Konstytucji V Republiki z 1958r.
Rząd określa i prowadzi politykę Narodu. Dysponuje administracją i siłami zbrojnymi. Jest odpowiedzialny przed parlamentem na warunkach i zgodnie z postępowaniem przewidzianym w art. 49 i art. 50.

68 Przykład francuski Artykuł 49
Premier, po obradach Rady Ministrów, stawia przed Zgromadzeniem Narodowym wniosek o udzielenie rządowi wotum zaufania w związku z programem rządu lub ewentualnie w związku z deklaracją dotyczącą ogólnej polityki. Zgromadzenie Narodowe pociąga rząd do odpowiedzialności w drodze uchwalenia wotum nieufności. Wniosek taki jest dopuszczalny tylko, jeżeli został podpisany przez co najmniej jedną dziesiątą członków Zgromadzenia Narodowego. Głosowanie nie może się odbyć przed upływem 48 godzin od momentu złożenia wniosku. Oblicza się jedynie głosy popierające wniosek o wotum nieufności, który to wniosek może być przyjęty tylko większością głosów członków tworzących Zgromadzenie.

69 Przykład francuski Cd. art.49 Konstytucji V Republiki
 Premier może, po obradach Rady Ministrów, postawić wobec Zgromadzenia Narodowego wniosek o wotum zaufania w związku z głosowaniem nad określonym tekstem. W takim przypadku tekst uważa się za przyjęty, chyba że w ciągu 24 godzin po postawieniu kwestii zaufania, zostanie złożony wniosek o udzielenie wotum nieufności i wniosek ten zostanie uchwalony w sposób przewidziany w ustępie poprzednim.  Premier może zwrócić się do Senatu o aprobatę rządowej deklaracji dotyczącej ogólnej polityki. Artykuł 50 W przypadku gdy Zgromadzenie Narodowe uchwali wotum nieufności bądź odrzuci rządowy program lub deklarację dotyczącą ogólnej polityki, premier składa Prezydentowi Republiki dymisję rządu.

70 Przykład francuski Artykuł 21 Konstytucji V Republiki z 1958r.
Premier kieruje działalnością rządu. Ponosi odpowiedzialność za obronę narodową. Zapewnia wykonanie ustaw. Z zastrzeżeniem postanowień art. 13 sprawuje władzę reglamentacyjną i obsadza stanowiska cywilne i wojskowe. Niektóre swoje uprawnienia może przekazać ministrom. Zastępuje, w określonych przypadkach, Prezydenta Republiki w przewodniczeniu radom i komitetom przewidzianym w art. 15. W drodze wyjątku, może przewodniczyć w zastępstwie Prezydenta Republiki Radzie Ministrów, na podstawie wyraźnego upoważnienia i przy określonym porządku dziennym.

71 Przykład rosyjski Artykuł 80 Konstytucji Rosji z 1993r.
1. Prezydent Federacji Rosyjskiej jest głową państwa. 2. Prezydent Federacji Rosyjskiej jest gwarantem Konstytucji Federacji Rosyjskiej, praw i wolności człowieka i obywatela. W trybie określonym przez Konstytucję Federacji Rosyjskiej podejmuje kroki mające na celu ochronę suwerenności Federacji Rosyjskiej, jej niepodległości i integralności państwowej, zapewnia harmonijne funkcjonowanie i współdziałanie organów władzy państwowej. 3. Prezydent Federacji Rosyjskiej, zgodnie z Konstytucją Federacji Rosyjskiej i ustawami federalnymi, określa podstawowe kierunki wewnętrznej i zagranicznej polityki państwa.

72 Przykład rosyjski Artykuł 83 Konstytucji Rosji z 1993r.
1. Prezydent Federacji Rosyjskiej: a) powołuje za zgodą Dumy Państwowej Przewodniczącego Rządu Federacji Rosyjskiej; b) ma prawo przewodniczyć na posiedzeniach Rządu Federacji Rosyjskiej; c) podejmuje decyzję w sprawie dymisji Rządu Federacji Rosyjskiej; e) na wniosek Przewodniczącego Rządu Federacji Rosyjskiej powołuje na stanowisko i odwołuje ze stanowiska zastępców Przewodniczącego Rządu Federacji Rosyjskiej oraz ministrów federalnych;

73 Przykład rosyjski Art. 84 Konstytucji Rosji z 1993r.
Prezydent Federacji Rosyjskiej: b) rozwiązuje Dumę Państwową w przypadkach i w trybie przewidzianych przez Konstytucję Federacji Rosyjskiej; c) zarządza referendum w trybie określonym przez federalną ustawę konstytucyjną; (…) Artykuł 85 2. Prezydent Federacji Rosyjskiej ma prawo zawieszać obowiązywanie aktów organów władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej w przypadku, gdy akty te są sprzeczne z Konstytucją Federacji Rosyjskiej, ustawami federalnymi i międzynarodowymi zobowiązaniami Federacji Rosyjskiej lub naruszają prawa i wolności człowieka i obywatela, do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez właściwy sąd.

74 Przykład rosyjski Artykuł 88 Konstytucji Rosji z 1993r.
Prezydent Federacji Rosyjskiej w okolicznościach i w trybie przewidzianych przez federalną ustawą konstytucyjną wprowadza na terytorium Federacji Rosyjskiej lub w jej poszczególnych częściach stan wyjątkowy, niezwłocznie powiadamiając o tym Radę Federacji i Dumę Państwową.

75 Przykład rosyjski Artykuł 110 Konstytucji Rosji z 1993r.
1. Władzę wykonawczą w Federacji Rosyjskiej sprawuje Rząd Federacji Rosyjskiej. Artykuł 117 1. Rząd Federacji Rosyjskiej może podać się do dymisji, którą przyjmuje lub której nie przyjmuje Prezydent Federacji Rosyjskiej. 2. Prezydent Federacji Rosyjskiej może zdymisjonować Rząd Federacji Rosyjskiej. 3. Duma Państwowa może wyrazić Rządowi Federacji Rosyjskiej wotum nieufności Uchwała o wyrażeniu wotum nieufności dla Rządu Federacji Rosyjskiej podejmowana jest większością głosów ogólnej liczby deputowanych do Dumy Państwowej.

76 Przykład rosyjski Po wyrażeniu przez Dumę Państwową wotum nieufności dla Rządu Federacji Rosyjskiej, Prezydent Federacji Rosyjskiej ma prawo zdymisjonować Rząd Federacji Rosyjskiej lub nie zgodzić się z decyzją Dumy Państwowej. W przypadku gdy Duma Państwowa w ciągu trzech miesięcy powtórnie wyrazi wotum nieufności Rządowi Federacji Rosyjskiej, Prezydent Federacji Rosyjskiej dymisjonuje Rząd Federacji Rosyjskiej albo rozwiązuje Dumę Państwową.

77 Szczególny przypadek systemu mieszanego – system ustrojowy Republiki Weimarskiej
Elementy systemu parlamentarnego: dwuizbowy parlament: Sejm Rzeszy (Reichstag) oraz Rada Rzeszy (Reichsrat); dwuizbowość nierównorzędna, przewaga Reichstagu i jego uprawnienie do egzekwowania odpowiedzialności politycznej rządu (votum zaufania, votum nieufności)

78 Władza wykonawcza dwuczłonowa (dualizm egzekutywy): prezydent Rzeszy i rząd.
Prezydent wybierany w wyborach powszechnych, możliwość odwołania w drodze referendum zarządzonego przez Reichstag; w przypadku fiaska referendum Reichstag ulegał rozwiązaniu Prezydent powoływał i odwoływał kanclerza, a na jego wniosek ministrów, Prezydent miał dyskrecjonalne prawo rozwiązania parlamentu Prezydent mógł zarządzać referendum

79 Prezydent miał prawo wydawać rozporządzenia z mocą ustawy „w przypadku naruszenia lub zagrożenia bezpieczeństwa publicznego i porządku w państwie” Kontrasygnata udzielana przez kanclerza lub ministra; stanowi jednak słaby element ograniczający prezydenta ze względu na uzależnienie członków rządu od prezydenta w sytuacji coraz bardziej niestabilnego Reichstagu.

80 Rząd Rzeszy tworzyli kanclerz i ministrowie,
Rząd powinien posiadać zaufanie Reichstagu Rząd przy powołaniu nie musiał występować o zaufanie Reichstagu, istniało domniemanie posiadania zaufania tak długo jak Reichstag nie odmówił zaufania rządowi. Rząd musiał się legitymować zaufaniem zarówno prezydenta jak i Reichstagu, lecz z praktycznego punktu widzenia istotniejsze było zaufanie prezydenta, Odpowiedzialność polityczną przed Reichstagiem ponosił rząd, kanclerz i poszczególni ministrowie, Kanclerz przedstawiał prezydentowi wnioski w sprawie powołania i odwołania ministrów, przewodniczył obradom rządu, kierował jego działalnością, ustalał ministrom wytyczne polityki

81 System ustrojowy Republiki Weimarskiej zakładał współdziałanie prezydenta i Reichstagu, w przypadku braku współdziałania można było sięgnąć po dwa środki: rozwiązanie przez prezydenta Reichstagu i zarządzenie wyborów, zarządzenie przez Reichstag referendum w sprawie odwołania prezydenta, jednak jego fiasko oznaczało automatyczne rozwiązanie Reichstagu i przedterminowe wybory.

82 System kanclerski - narodziny
efekt doświadczeń totalitarnych (deficyt demokracji w sferze praw jednostki i w sferze proceduralnej – pozostawienie zbyt szerokiego zakresu kompetencji władczych przy prezydencie, znajdującym się poza faktyczną kontrolą) oraz doświadczeń Republiki Weimarskiej w funkcjonowaniu parlamentaryzmu, twórcy Ustawy Zasadniczej z 1949r. uważali, że źródłem fiaska systemu weimarskiego były niewłaściwe relacje między prezydentem, parlamentem i rządem (forma rządów) oraz wadliwy system wyborczy (proporcjonalny), a także pozostawienie partii poza kontrolą demokratyczną.

83 System kanclerski - cechy
Mieszany system wyborczy do Bundestagu, połowa miejsc obsadzana jest w wyborach proporcjonalnych, stworzenie 5% progu wyborczego, druga połowa miejsc obsadzana jest w trybie wyborów większościowych, wg. reguły większości zwykłej

84 System kanclerski - cechy
Dominująca pozycja kanclerza w rządzie Bundestag powołuje kanclerza, a nie rząd, członkowie rządu powoływani są przez prezydenta na wniosek kanclerza, odpowiedzialność polityczną przed Bundestagiem ponosi wyłącznie kanclerz, nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed Bundestagiem ani rząd in gremio, ani poszczególni ministrowie, członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed kanclerzem

85 System kanclerski - cechy
zasada politycznego kierownictwa przez kanclerza (Kanzlerprinzip), prawo kanclerza do określania wytycznych polityki (Richtlinien der Politik) art. 65 niemieckiej Ustawy Zasadniczej: Kanclerz Federalny określa wytyczne polityki oraz ponosi za to odpowiedzialność

86 System kanclerski - cechy
Zasada ograniczonej samodzielności ministrów (Ressortprinzip), obowiązek ministrów do informowania kanclerza o podejmowanych działaniach, Art. 65 UZ W zakresie tych wytycznych każdy minister federalny kieruje swoim resortem samodzielnie i na własną odpowiedzialność.

87 System kanclerski - cechy
Zasada ograniczonej kolegialności (Kollegialprinzip) Art. 65 UZ W razie różnic poglądów między ministrami federalnymi decyzje podejmuje Rząd Federalny. Kanclerz kieruje pracami Rządu Federalnego zgodnie z regulaminem uchwalonym przez Rząd Federalny i zatwierdzonym przez Prezydenta Federalnego.

88 Szczególny sposób tworzenia rządu
Prezydent przedstawia Bundestagowi kandydaturę kanclerza; Kandydatura głosowana jest bez wcześniejszej debaty, w głosowaniu tajnym; kanclerz musi uzyskać bezwzględną większość głosów; Jeżeli kandydat nie zostanie wybrany, Bundestag w ciągu 14 dni przeprowadza kolejne głosowanie, z inicjatywy co najmniej ¼ ogółu deputowanych do Bundestagu – wymagania formalne identyczne jak poprzednio; Jeżeli Bundestagowi nie uda się wybrać kanclerza, niezwłocznie przeprowadza się trzecie głosowanie, w którym wybranym zostaje ten, kto uzyska największą liczbę głosów; pozostałe wymagania formalne z pierwszych dwóch tur głosowania zachowują aktualność;

89 jeżeli kanclerz zostanie wybrany bezwzględną większością głosów, wówczas prezydent w ciągu 7 dni powołuje go obligatoryjnie na stanowisko, Jeżeli kanclerz wybrany został zwykłą większością głosów, prezydent w ciągu 7 dni może go powołać na stanowisko lub rozwiązać Bundestag i zarządzić przedterminowe wybory, ministrów powołuje prezydent na wniosek kanclerza, procedura powołania kanclerza nadaje jednocześnie kanclerzowi inwestyturę parlamentarną, nie ma więc możliwości odwołania się do głosowania votum zaufania;

90 Stan wyższej konieczności ustawodawczej
w przypadku, gdy w głosowaniu nad votum zaufania kanclerz nie uzyska większości, możliwe są dwa alternatywne rozwiązania: 1. przedstawienie prezydentowi wniosku o rozwiązanie Bundestagu i zarządzenie przedterminowych wyborów lub 2. podjęcie próby rządzenia w warunkach mniejszościowych; instrumentem prawnym pozwalającym rządzić kanclerzowi w tych warunkach jest stan wyższej konieczności ustawodawczej.

91 Stan wyższej konieczności ustawodawczej (Gesetzgebungsnotstand) ogłasza prezydent na wniosek kanclerza i za zgodą Budestratu, W tej sytuacji projekt ustawy uznany przez rząd za pilny lub z którym kanclerz powiązał wniosek o votum zaufania, po jego odrzuceniu przez Bundestag uważa się za uchwalony, gdy uzyska akceptację Bundesratu, Stan ten może być ogłoszony na okres do 6 miesięcy.

92 Założenia ustrojowe określające pozycję rządu
Założenia normatywne zasada podziału władzy - metoda wyodrębnienia organizacyjnego, funkcjonalnego, kompetencyjnego władzy wykonawczej; wypełnienie relacji między władzami procedurami równowagi i hamowania; przykłady votum zaufania i votum nieufności równoważone możliwością rozwiązania parlamentu, władza ustalania budżetu równoważona ścisłą kontrolą wydatkowania środków; struktura władzy wykonawczej: rząd, członkowie rządu, szef rządu, inne podmioty (np. tzw. niezależne organy regulujące; bank centralny, regulatory mediów Zasada państwa prawnego,

93 Założenia polityczne rola partii politycznych jako organizatora życia parlamentarnego: - ośrodek centralizacji zachowań parlamentarnych, - ośrodek koordynacji działań rządu i parlamentu, - centrum programowania i innowacji politycznych relacje większość - mniejszość, zakres podmiotowy działania relacji większość – mniejszość (opozycja parlamentarna, opozycja pozaparlamentarna, opozycja systemowa) zasada większość jako sprawiedliwa i akceptowalna reguła wyznaczająca ośrodek uprawniony do podejmowania rozstrzygnięć w życiu publicznym, opozycja jako realizacja prawa mniejszości do wykonywania swoich praw politycznych, spór o prawa opozycji – czy opozycja staje się podmiotem praw dopiero z momentem przeistoczenia się w większość? prawo opozycji do informacji, prawo opozycji do kontroli i wyraz tego w prawie parlamentarnym, spór o prawo opozycji do partycypacji w rządzeniu.

94 Pozycja ustrojowa rządu w świetle zasady podziału władzy-
Konstytucja Norwegii z 17 maja 1814r. § 3 Władza wykonawcza należy do Króla (...) § 5 Osoba Króla jest święta; nie może być potępiony ani oskarżony.Odpowiedzialność spoczywa na jego Radzie. § 12 Król osobiście wybiera Radę spośród obywateli norweskich posiadających prawa wyborcze. (...) Król rozdziela zadania między członków Rady według swego uznania. Konstytucja Danii z 5 czerwca 1953r. § 12 W granicach określonych w Konstytucji Król posiada władzę najwyższą we wszystkich sprawach Królestwa i sprawuje tę władzę za pośrednictwem ministrów. § 13 Król nie odpowiada za swe poczynania; osoba Króla jest nietykalna. Za realizację władzy wykonawczej odpowiadają ministrowie (...).

95 Konstytucja Hiszpanii z 27 grudnia 1978r.
Art. 97 Rząd kieruje polityką wewnętrzną i zewnętrzną, administracją cywilną i wojskową oraz obroną Państwa. Sprawuje funkcję wykonawczą i władzę reglamentacyjną zgodnie z Konstytucją i ustawami. Konstytucja Grecji z 9 lipca 1975r. Art. 82 ust. 1. Rząd określa i kieruje ogólną polityką kraju, zgodnie z postanowieniami Konstytucji i ustaw. Ust. 2 Premier zapewnia jedność rządu i kieruje działalnością rządu oraz służb publicznych, generalnie mając na celu realizację polityki rządu w ramach prawa.

96 Konstytucja Portugalii z 2 kwietnia 1976r.
Art. 182 Rząd jest organem prowadzącym ogólną politykę kraju i najwyższym organem administracji publicznej

97 Konstytucja Ukrainy z 28 czerwca 1996r.
Art. 113 Gabinet Ministrów Ukrainy jest najwyższym organem w systemie organów władzy wykonawczej. Gabinet Ministrów Ukrainy jest odpowiedzialny przed Prezydentem Ukrainy oraz podlega kontroli i zdaje sprawę Radzie Najwyższej Ukrainy (...). Konstytucja Republiki Czeskiej z 16 grudnia 1992r. Art. 67 ust. 1 Rząd jest naczelnym organem władzy wykonawczej.

98 Przykłady kontekstu politycznego działania rządu
Art. 49 Konstytucji Włoch Wszyscy obywatele mają prawo swobodnego zrzeszania się w partie w celu wpływania w sposób demokratyczny na kształtowanie polityki narodowej. Republika Federalna Niemiec, Ustawa Zasadnicza z 1949r. Art.20 ust. 2 UZ Wszelka władza państwowa pochodzi od narodu. Naród sprawuje ją poprzez wybory, głosowania oraz poprzez specjalne organy ustawodawstwa, władzy wykonawczej i wymiaru sprawiedliwości. Art.21 UZ Partie współdziałają w kształtowaniu woli politycznej narodu (...)

99 Konstytucja Hiszpanii
Art. 23. Obywatele mają prawo do udziału w sprawach publicznych bezpośrednio lub poprzez reprezentantów swobodnie wybieranych w głosowaniu powszechnym w okresowo przeprowadzanych wyborach. Art. 6. Partie polityczne wyrażają pluralizm polityczny; współdziałają w kształtowaniu i manifestowaniu woli ludu i są podstawowym instrumentem uczestnictwa politycznego.(...).

100 Art. 114 Konstytucji Portugalii
Ust. 1 Partie polityczne są reprezentowane w organach pochodzących z wyborów powszechnych i bezpośrednich, stosownie do swej siły wyborczej. Ust. 2 Uznaje się prawo mniejszości do opozycji demokratycznej, na zasadach przewidzianych w Konstytucji i ustawie. Ust. 3 Partie polityczne reprezentowane w Zgromadzeniu Republiki, które nie wchodzą w skład Rządu, korzystają w szczególności z prawa do uzyskiwania regularnie i bezpośrednio od Rządu informacji o rozwoju spraw o znaczeniu publicznym (...)

101 Pojęcie rządu (government, Regierung, gouvernement)
system ustrojowy danego państwa, stąd często używane określenia „system rządowy” albo wręcz „rząd” np. rząd Stanów Zjednoczonych (government of the United States), albo tytuł Konstytucji 3 maja – Ustawa Rządowa.

102 określenie segmentu władzy publicznej w systemach ustrojowych bazujących na zasadzie podziału władzy; w tym znaczeniu „rząd” to synonim „władzy wykonawczej”, obejmujący całość (ogół) organów mieszczących się w sferze władzy wykonawczej. Jest to pojęcie stosowane z reguły w dawnej literaturze naukowej, współcześnie rzadziej w aktach prawnych.

103 rozdział III Konstytucji Austrii z 1 października 1920r
rozdział III Konstytucji Austrii z 1 października 1920r. zatytułowany jest „Wykonawstwo federacji” a w jego ramach zawarte są postanowienia dotyczące m.in. Prezydenta Federalnego, Rządu Federalnego, federalnych organów bezpieczeństwa, federalnych sił zbrojnych etc.

104 Konstytucja Królestwa Holandii
Art. 42 ust. 1 „Rząd składa się z Króla i ministrów” Art. 45 ust.1 „Ministrowie tworzą wspólnie Radę Ministrów”

105 Oznaczenie używane dla kolegialnego, najczęściej naczelnego organu państwa, mieszczącego się w sferze władzy wykonawczej. W tym znaczeniu pojęcie „rządu” używane jest często zamiennie z nazwami własnymi tych organów w poszczególnych państwach np. Rada Ministrów (Polska, Włochy), Rada Państwa (Norwegia, Dania), Gabinet Ministrów (Łotwa, Ukraina), Gabinet (Wielka Brytania, Malta) Rada Gabinetowa, Rada Ministrów (Francja).

106 Niekiedy pojęcie rządu odrywane jest od zasady podziału władzy, na przykład w Szwajcarii, pojęcie rządu odnoszone jest do Rady Federalnej. Dzieje się tak mimo, że system ustrojowy Szwajcarii nie jest klasycznym przykładem zastosowania zasady podziału władz (w nauce trwa dyskusja, czy jest to odmiana systemu rządów zgromadzenia, traktującego rząd jako komitet wykonawczy parlamentu, czy też jakaś forma pośrednia, etap w przechodzeniu do zasady podziału władz).

107 Współczesne modele władzy wykonawczej
I. Model monokratyczny – pełnia władzy wykonawczej powierzona jest jednoosobowemu, naczelnemu organowi państwowemu; ze względów organizacyjnych nie jest oczywiście możliwe osobiste kierowanie wszystkimi zadaniami, jednak pozostali funkcjonariusze egzekutywy (ministrowie, sekretarze stanu) nie posiadają samodzielności polityczno – prawnej, posiadają status pomocniczy względem dzierżyciela pełni władzy wykonawczej (prezydent, monarcha); współcześnie w tym modelu mieści się egzekutywa USA, niektóre państwa Ameryki Łacińskiej i afrykańskie). Z formalnoprawnego punktu widzenia pełnia władzy wykonawczej podlega często ograniczeniu przez wyodrębnianie pewnych segmentów egzekutywy, poza organem monokratycznym (tzw. samodzielne organy regulacyjne). Ponadto niekiedy parlament uzyskuje niekiedy pośredni wpływ na obsadę stanowisk w obrębie władzy wykonawczej.

108 Współczesne modele władzy wykonawczej
II. Model dualistyczny – w obrębie władzy wykonawczej funkcjonują dwa naczelne organy władzy wykonawczej: głowa państwa (monarcha, prezydent) oraz rząd (organ kolegialny). Model dualistyczny władzy wykonawczej przyjmuje następujące formy: a) model gabinetowy, b) model resortowy, c) model kanclerski, d) model prezydencjalny.

109 Współczesne modele władzy wykonawczej
a) Model gabinetowy – w ramach władzy wykonawczej koegzystują głowa państwa (praktycznie pozbawiona efektywnego udziału w rządzeniu, choć formalnie np. uczestniczy w powołaniu szefa rządu lub rządu) oraz gabinet (dysponujący realnymi instrumentami rządzenia). Gabinet tworzą ministrowie posiadający duży zakres samodzielności zarówno względem siebie jak i premiera (choć niekiedy premier wyraźnie dominuje – np. Wlk. Brytania), kierujący działami administracji (choć niekiedy znani są tzw. ministrowie „bez teki”). Członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed parlamentem; głowa państwa jest od niej uwolniona; może niekiedy spełniać rolę mediatora między siłami politycznymi. Model ten znany jest m.in. w Belgii, Luksemburgu, Norwegii, Danii.

110 Współczesne modele władzy wykonawczej
b) Model resortowy – skrajna odmiana systemu gabinetowego, w której ministrowie niemal samodzielnie kierują własnymi resortami, szef rządu jest traktowany jako postać równorzędna wobec ministrów, spory w ramach rządu lub między ministrami rozstrzygane są przez cały gabinet. Głowa państwa z reguły zajmuje pozycję podobną do tej jaką posiada w systemie gabinetowym. Współcześnie rozwiązanie takie znane jest Holandii, Czechom i Austrii.

111 Współczesne modele władzy wykonawczej
c) Model kanclerski – podobnie jak w systemie gabinetowym, egzekutywa składa się z politycznie nieodpowiedzialnej głowy państwa, pozbawionej samodzielności działania oraz kolegialnego rządu dysponującego ogółem kompetencji wykonawczych, jednak z silnie zaznaczoną dominacją szefa rządu – kanclerza. Źródłem dominacji jest: sposób powoływania rządu, dla którego kluczowe jest powołanie kanclerza, zdolność odwołania kanclerza a tym samym rządu jedynie w sytuacji wyboru nowego kanclerza wyraźną większością głosów, skupienie parlamentarnej odpowiedzialności politycznej wyłącznie na osobie kanclerza, pełne formalnoprawne uzależnienie powołania i odwołania ministra od decyzji kanclerza.

112 Współczesne modele władzy wykonawczej
d) Model prezydencjalny- podobnie jak model kanclerski wychodzi z założenia, iż należy wzmocnić czynnik jednoosobowy w egzekutywie, lecz jednocześnie łączy jednoosobowość z rozluźnieniem związku tego organu z parlamentem; w efekcie: czynnik jednoosobowości w rządzeniu zostaje ulokowany w prezydencie, pochodzącym z bezpośrednich wyborów, prezydent dysponuje własnymi, samodzielnymi kompetencjami w sferze egzekutywy, a także równoważącymi oddziaływanie parlamentu (rozwiązanie parlamentu, stanowienie aktów prawnych o mocy ustawy, możliwość zawetowania ustawy) Rząd jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem ale także przed prezydentem, Prezydent ma bezpośredni wpływ na działanie rządu i określa jego zadania,

113 Współczesne modele władzy wykonawczej
III. Model departamentalny – współcześnie znany jedynie Szwajcarii, w systemie ustrojowym znajdującym się w fazie stopniowego przechodzenia od modelu rządów zgromadzenia do modelu opartego na zasadzie podziału władzy; zasadą jest monokratyczność egzekutywy, skupionej w kolegialnym organie (Rada Federalna) i jednocześnie brak głowy państwa, egzekutywę tworzą na zasadzie równorzędności radcowie (ministrowie) będący zwierzchnikami departamentów (superministerstw, na które składa się kilka resortów w rozumieniu europejskim), Rada Federalna wybierana jest w głosowaniu przez parlament (Zgromadzenie Federalne)

114 Współczesne modele władzy wykonawczej
brak szefa rządu; osoby przewodnicząca (Prezydent Federalny) obradom Rady Federalnej podlegają corocznej rotacji na tym stanowisku spośród członków Rady Federalnej i nie mają możliwości ingerencji w zakres działania pozostałych członków Rady ani rozstrzygania sporów między nimi, Rada Federalna podejmuje jedynie decyzje w tych sprawach, które przekraczają zakres działania jednego radcy, przy czym uchwały w tych sprawach są wcześniej przygotowane przez właściwych radców, silna supremacja parlamentu, brak hamulców równoważących wpływy parlamentu i rządu, lecz z drugiej strony brak odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem; z drugiej strony parlament ma uprawnienia nadzorcze wobec Rady Federalnej (np. wydawanie zaleceń, zatwierdzanie rozporządzeń rządowych przez parlament).

115 Współczesne modele władzy wykonawczej
Podobne rozwiązanie próbowano zaszczepić w Urugwaju w latach 1952 – 67 w postaci tzw. colegiado (9 członków – 6 z partii rządzącej, 3 z partii opozycyjnej , przewodniczący rotacyjny wyłącznie spośród członków wywodzących się z partii rządzącej). IV. Model dyrektorialny – występował w oparciu o konstytucję francuską z 1795 r. (trwał do przewrotu 18 brumairea roku VIII /9 listopada 1799). - w obrębie egzekutywy doszło do wyraźnego wyodrębnienia organizacyjnego (dwa odrębne organy) funkcji politycznych (dualizm egzekutywy); Dyrektoriat, składający się z 5 dyrektorów wybieranych przez parlament , skład Dyrektoriatu był odnawiany corocznie poprzez ustąpienie i wybór w to miejsce jednego dyrektora,

116 Współczesne modele władzy wykonawczej
- Dyrektoriat określał cele i zadania aparatu administracyjnego w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego, obronności, jednak bez bezpośredniego kierowania działami administracji i bez specjalizacji w określonych dziedzinach, nie mógł podejmować żadnych decyzji zarządczych (administracyjnych); na czele Dyrektoriatu stał jeden z dyrektorów, który wykonywał wyłącznie funkcje porządkowe i reprezentacyjne, nie mając żadnych kierowniczych uprawnień; ministrowie (6 – 8) byli powoływani i odwoływani przez Dyrektoriat, nie tworzyli jednak rady; ministrowie kierowali poszczególnymi działami administracyjnymi, znajdując się pod nadzorem dyrektoriatu, jako organu kolegialnego (a więc nie byli podporządkowani poszczególnym dyrektorom); odpowiadali zarówno za wykonywanie ustaw jak i ustaleń Dyrektoriatu.


Pobierz ppt "Rząd w systemie parlamentarnym"

Podobne prezentacje


Reklamy Google