OPATRYWANIE RAN.

Prezentacja na temat: "OPATRYWANIE RAN."— Zapis prezentacji:

1 OPATRYWANIE RAN

2 I. CIAŁA OBCE 1. Ciała obce w oku:
A) gdy ciał obce tkwi mocno w rogówce, a w szczególności gdy chodzi o odprysk twardego materiału, jak np. drewno, metal lub tworzywo sztuczne, nie wolno nawet próbować jego usuwać. Postępowanie: zabezpieczenie obojga oczu w celu zminimalizowania ruchów oka uszkodzonego (gałki oczne poruszają się razem).

3 B) gdy ciało obce znajduje się pod górną powieką.
Postępowanie: pacjent kieruje oczy ku dołowi, rzęsy górnej powieki chwytamy koniuszkami palców pociągając całą powiekę do przodu i ku dołowi ponad powiekę dolną. Po naprowadzeniu górnej powieki nad dolną, polecamy pacjentowi otworzyć oko. Wówczas rzęsy dolnej powieki „wymiatają” wewnętrzną stronę powieki górnej.

4 C) gdy ciało obce znajduje się pod dolną powieką.
Postępowanie: pacjent patrzy w górę, koniuszkami palców chwytamy rzęsy dolnej powieki i odchylamy ją na odległość około pół centymetra od gałki ocznej tak, aby można było zajrzeć do worka spojówkowego i usunąć ciało obce, np. zwilżonym rożkiem chusteczki do nosa w kierunku od zewnątrz do wewnątrz.

5 2. Ciało obce w nosie: Postępowanie: zatkanie „wolnej” dziurki od nosa i nakłanianie pacjenta do mocnego siąkania. Jeżeli się to nie powiedzie nie wydobywać ciała obcego domowymi sposobami przy zastosowaniu np.: szpilki do włosów, pincety (możliwość zranienia bł. śluzowej nosa i wystąpienia krwawienia).

6 3. Ciało obce w uchu: Postępowanie: A) metoda z wyboru przy usuwaniu luźno leżących ciał obcych jest płukanie przewodu słuchowego ciepłą wodą-ciała nieorganiczne (koraliki, guziki) lub spirytusem ciała organiczne (groch, fasola, pestki owoców, bazie), gdyż woda powoduje zwiększenie ich objętości.

7 B) zalegające w przewodzie słuchowym żywe owady poleca się zalać oleistym płynem w celu odcięcia owadowi powietrza i uzyskania poślizgu. C) w przypadku obłych i gładkich ciał dość mocna zaklinowanych stosujemy kleszczyki D) ostre ciała obce wymagają niekiedy użycia mikroskopu, ssaka i narzędzi otochirurgicznych E) w przypadku długo zalegających ciał obcych konieczne jest wykonanie rozcięcia i plastyki przewodu słuchowego zew.

8 4. Ciało obce w przełyku. Postępowanie: należy próbować sprowokować u pacjenta wymioty wkładając mu do ust jego własny palec i łaskocząc nim tylną ścianę gardzieli. W przypadku braku skutku przewieść do szpitala, by możliwe było użycie narzędzi w celu usunięcia ciała obcego.

9 5. Ciało obce w tchawicy. Postępowanie: A) w pierwszej kolejności usiłujemy wywołać kaszel silnymi uderzeniami płaską dłonią w plecy pacjenta między łopatkami. W czasie uderzenia głowa i tułów pacjenta powinny zwisać ku dołowi (np. przerzucenie przez oparcie krzesła).

10 B) gdy zawiodą proste czynności stosujemy tzw. chwyt Heimlicha,
C) gdy to zawiedzie i nastąpi bezdech natychmiast rozpocząć próby dostarczania pacjentowi powietrza do płuc.

11 ZASADA: zwykle pozostawia się przedmiot w ranie, gdyż jego usunięcie może spowodować gwałtowny, niemożliwy do opanowania krwotok. WYJATEK: stanowi sytuacja, w której przedmiot przebijający policzek utrudnia oddychanie; po jego usunięciu należy zaopatrzyć ranę z obu stron policzka. Podobnie możliwe jest usunięcie przedmiotów utrudniających prowadzenie resuscytacji lub uniemożliwiających transport.

12 II. KRWAWIENIA 1. Krwawienia zewnętrzne.
A) lekkie krwawienia-zazwyczaj ustaje samoistnie po kilku minutach, gdy powstanie skrzep i zamknie ubytek w uszkodzonym naczyniu. Postępowanie: zaopatrzyć jałowo, aby zapobiec zagrażającemu zakażeniu.

13 B) silne krwawienie: - na głowie, szyi i tułowiu: *bezpośredni ucisk palcami na ranę, jeśli to możliwe poprzez jałowy materiał opatrunkowy, - na kończynach: *uniesienie kończyny do góry-powyżej poziomu serca *ucisk ramienia lub uda (w miejscu tętnicy ramieniowej lub udowej) -niewyczuwalne na tętnicy ramieniowej , ale wyczuwalne na tętnicy promieniowej i analogicznie- niewyczuwalne na tętnicy udowej, a wyczuwalne na stopie *opatrunek uciskowy *opaska zaciskowa (hemostatyczna) – czas niedokrwienia nie może przekroczyć 11/2 do 2 godzin! - rozerwanie masy tkankowej- *bezpośredni ucisk palcami na ranę, jeśli to możliwe poprzez jałowy materiał opatrunkowy i opaska uciskowa jedynie w wyjątkowych wypadkach.

14 C) amputacja urazowa Postępowanie: *na miejscu wypadku ratownik jałowo opatruje kikut i unosi ku górze *przy silnym krwawieniu uciska palcami miejscowo ranę (jeśli to możliwe przez jałową gazę) lub używa innej odpowiedniej techniki umożliwiającej opanowanie krwawienia *zastosować typowe działanie przeciwwstrząsowe *poszukanie oddzielonej części, owiniecie (nawet zanieczyszczonej) jałową serwetą i włożenie do torby plastikowej, którą umieszczamy w drugiej torbie plastikowej napełnionej wodą z lodem, zamykamy szczelnie by płyn nie przedostał się bezpośrednio do amputowanej części (schłodzenie jeszcze bardziej zwalnia przemianę materii amputowanej części i może stać się przyczyną niepowodzenia w replantacji).

15 D) krwawienie z nosa. Postępowanie: posadzenie pacjenta w lekko pochylonej do przodu pozycji, opuszczając głowę do dołu- czoło jest podparte, oddychanie przez usta, zimny okład na kark. Jeżeli jest utrata większej ilości krwi i zagraża to wstrząsem, kładziemy pacjenta na boku lub na brzuchu tak, aby krew miała możność swobodnego wyciekania.

16 E) krwawienie z żylaka. Postępowanie: uniesienie kończyny i nałożenie opatrunku uciskowego. F) krwawienie z odbytu. włożenie kilku jałowych gazików w szparę międzypośladkową i zalecenie pacjentowi ściskania pośladków. Pacjent leży na brzuchu. Uciskanie miejscowe przez założone gaziki jałowe przyśpiesza zatrzymanie krwawienia.

17 2. Krwawienie wewnętrzne.
Sugerujące objawy to: uwypuklenie nasiąkniętych krwią tkanek oraz objawy wstrząsu przy braku zew. uszkodzeń powłok.

18 Postępowanie: *ocena bezpieczeństwa własnego i poszkodowanego *kontrola czynności życiowych: ocena tętna i wydolności oddechowej (w razie konieczności udrożnienie dróg oddechowych) *ułożenie pacjenta najpierw w pozycji „scyzoryka” (nogi ku górze na okres ok. minuty) następnie w pozycji przeciwwstrząsowej (ostrożnie w przypadku uszkodzenia kręgosłupa) - nogi unosi się na wysokość ok cm. powyżej poziomu głowy *ochrona przed utratą ciepła *opieka psychiczna (podczas wstrząsu pacjent jest przerażony i niespokojny)

19 RODZAJE WSTRZĄSU: 1. wstrząs hipowolemiczny (zmniejszenie objętości krwi krążącej) a) utrata krwi na zewnątrz lub do wewnątrz b) utrata osocza (uszkodzenie naczyń włosowatych w wyniku działania wysokiej temp,) c) utrata wody lub soli (masywne wymioty lub biegunka) 2. wstrząs kardiogenny (zmniejszenie wydolności serca)- np. zawał mięśnia sercowego lub duży zator płucny. 3. wstrząs przywspółczulno - naczyniowy (poszerzenie naczyń przy niezmienionej objętości masy krwi krążącej) np.: ból, przerażenie, bodźce termiczne mogą wywołać gwałtowne rozszerzenie naczyń i zwolnienie tętna powodując spadek ciśnienia krwi. 4. wstrząs septyczny lub toksyczny - na skutek zatrucia. 5. wstrząs anafilaktyczny-w wyniku reakcji uczuleniowej.

20 III. Obrażenia klatki piersiowej i jej narządów.
1. Otwarte zranienia kl. piersiowej. a) odma otwarta - (rany kłute lub postrzałowe w obrębie tułowia) Postępowanie: - udrożnienie dróg oddechowych, - ranę otwartą kl. piersiowej zabezpieczyć szczelnym, najlepiej foliowym jałowym opatrunkiem uszczelnionym z 3 str. Opatrunek zakładamy na wdechu, kiedy to płuca są maksymalnie rozprężone.

21 2. Zamknięte uszkodzenia kl. piersiowej.
a) odma zamknięta- gdy powietrze wniknęło podczas urazu do opłucnej a następnie wrota wejścia się zamknęły. Postępowanie: jeśli obszar spadniętego płuca nie przekracza 10%-nie potrzeba leczyć odmy zamkniętej, w innych przypadkach konieczny jest drenaż i ewentualny drenaż jamy opłucnej.

22 b) odma prężna, gdy powietrze przez cały
czas wnika do jamy opłucnej. Postępowanie: nakłucie grubą igłą drugiej przestrzeni międzyżebrowej w linii środkowoobojczykowej i nałożenie na igłę gumowego balonu z niewielkim otworem, który zamyka koniec igły w trakcie wdechu przez igłę, natomiast w momencie wydechu powietrze będzie mogło się ewakuować przez otwór w balonie.

23 IV. Wytrzewienie To obrażenie polegające na wynicowaniu na zewnątrz ciała narządów wewnętrznych, np. jelit lub żołądka, zwykle przez rozległą ranę. NIE WOLNO! Przemieszczać wytrzewionych narządów ani wpychać ich z powrotem do jam ciała.

24 Postępowanie: 1) przeprowadzić ocenę podstawowych funkcji życiowych
2) wziąć pod uwagę, że pacjent może zacząć wymiotować 3) opanować wszelkie większe krwawienia zewnętrzne 4) jeżeli to możliwe, ułożyć pacjenta na plecach z podkurczonymi kolanami 5) podać tlen do oddychania 6) odsłonięte narządy okryć wilgotnym, najlepiej ciepłym opatrunkiem bezgazowym lub najpierw przylegającą folia (np. spożywczą), a dopiero potem chustami gazowymi-dla ochrony przed wysychaniem i utratą ciepła 7) nie usuwać żadnych wbitych przedmiotów- umocować je i zabezpieczyć na czas transportu 8) nie podawać żadnych płynów do picia 9) w razie kaszlu lub wymiotów wspomóc te odruchy poprzez umiarkowany ucisk na opatrunek pokrywający ranę i wynicowane narządy.

25 V. Obrażenia powstałe w wyniku zmiażdżenia.
Powstają zwykle przez zgniecenie w maszynie lub samochodzie, przygniecenie przez ścianę budynku czy też np. zapadający się wykop ziemny. Postępowanie: zależne jest od czasu, jaki upływa od momentu wypadku. 1) przed upływem 10 min.: *stała ocena podstawowych funkcji życiowych w czasie uwalniania ofiary. *postępowanie przeciwwstrząsowe-uniesienie nóg, podawanie tlenu, ochrona przed utratą ciepła *opanowanie zewnętrznych krwawień i odpowiednie unieruchomienie przy podejrzeniu złamań *dalsza stała obserwacja chorego *przekazanie personelowi ambulansu ratunkowego

26 2) po upływie 10 min.: * ocena podstawowych funkcji życiowych * jeśli w istotny sposób upośledzone jest oddychanie- częściowe uwolnienie ciała poszkodowanego w celu ułatwienia oddychania * opanowanie krwawień zewnętrznych * jeśli to możliwe, sprawdzenie tętna poniżej poziomu ucisku w celu oceny ciężkości obrażeń * zaplanowanie i przygotowanie możliwych metod bezpiecznego uwolnienia poszkodowanego (załoga ambulansu i straż pożarna) * przed rozpoczęciem uwalniania-umożliwienie personelowi ambulansu ewentualnego podłączenia płynów dożylnych lub podanie środków przeciwbólowych * usuwanie (unoszenie) przygniatającego ciężaru w sposób bardzo powolny, tak aby najłagodniej dochodziło do powrotu krążenia w ściśniętym obszarze ciała, a podawane dożylnie płyny mogły uzupełnić brakującą objętość krwi.

27 VI. Utrata przytomności- brak reakcji na bodźce zewnętrzne.
Należy ustalić przyczynę utraty przytomności poprzez badanie poszczególnych części ciała: 1) ocena źrenic *reakcja na światło- jest obecna, czy nie (zatrucie, śmierć kliniczna) *szerokość-czy są wąskie (zatrucie) szpilkowate (zatrucie narkotykami) szerokie (śmierć kliniczna) *symetryczność - czy są równe, czy nierówne (uraz głowy, krwawienie do CUN)

28 2) ocena zabarwienia skóry wokół oczu
*krwiak okularowy (złamanie podstawy czaszki) 3) nos *czy jest obecne krwawienie z nosa *czy wycieka płyn mózgowo-rdzeniowy (złamanie podstawy czaszki) 4) ocena zapachu z ust *alkohol (nadużycie alkoholu, zatrucie) *aceton (śpiączka cukrzycowa) *inne (zatrucie środkami chemicznymi)

29 5) ocena zawartości jamy ustnej
*czy jest ciało obce- wymiociny, inne substancje *jak wygląda tylna ściana gardła- czy spływa po niej krew, płyn mózgowo-rdzeniowy (złamanie podstawy czaszki) 6) ocena przewodów słuchowych zewnętrznych *czy widoczny jest wyciek krwi, płynu mózgowo- rdzeniowego (złamanie podstawy czaszki)

30 7) ocena żył szyjnych zewnętrznych
* jeżeli żyły są zapadnięte (utrata krwi, płynów-wstrząs hipowolemiczny) * jeżeli żyły są nadmiernie wypełnione (zaleganie w nich krwi, która nie może dopłynąć do serca-tamponada serca, odma prężna) 8) badanie kończyn-ocena jakie jest napięcie mięśniowe 9/ badanie klatki piersiowej * jeśli są rany, to jakiego typu-czy są powierzchowne, czy głębokie, czy jest naruszona ciągłość opłucnej, czy współistnieje odma opłucnowa * jakie jest zabarwienie skóry- zasinienie może świadczyć o miejscu urazu (jego sile i ewentualnych obrażeniach narządów wewnętrznych)

31 10) badanie jamy brzusznej
*zasinienie skóry pod prawym łukiem żebrowym (obrażenia wątroby) lewym łukiem żebrowym (uszkodzenie śledziony) *ocena ciągłości skóry- czy są rany, czy doszło do perfuzji narządów wew. jamy brzusznej *ocena oporów patologicznych-nadmierne powiększenie obwodu brzucha (płyn w jamie brzusznej, krwotok)

32 11) badanie miednicy- ocena kości, czy obręcz miednicy
jest stabilna. Postępowanie przy utracie przytomności: A) po stwierdzeni, że poszkodowany jest nieprzytomny- wezwanie pomocy B) ocena oddechu i tętna- w razie braku- rozpoczęcie sztucznego oddychania i masażu serca C) jeśli możliwe zebranie wywiadu od świadków, co spowodowało obrażenia D) po wykluczeniu urazów, jeśli nieprzytomny oddycha i ma zachowane krążenie- ułożenie w pozycji bocznej ustalonej E) ocenić głębokość śpiączki(wg. skali Glasgow-otwieranie oczu, reakcja słowna, odpowiedź ruchowa) F) jeśli wiadomo jaka jest przyczyna utraty przytomności, można przystąpić (jeżeli jest to możliwe) do jej usuwania.

33 VII. OMDLENIE Omdlenie- krótkotrwała, przemijająca utrata przytomności spowodowana nagłym rozszerzeniem naczyń. W wyniku tego zmniejsza się napływ krwi do mózgu i dochodzi do niedokrwienia. Postępowanie: 1) ułóż poszkodowanego na plecach 2) zastosuj pozycje czterokończynową- jednoczesne uniesienie kończyn górnych i dolnych pod katem 90 ̊ w stosunku do tułowia. W przypadku kobiety ciężarnej-ułożyć na lewym boku, bądź zwinąć odzież i podłożyć pod prawy bok. 3) zapewnij dostęp świeżego powietrza 4) poluźnij krawat, rozepnij kołnierzyk 5) do momentu powrotu przytomności kontroluj podstawowe parametry życiowe

34 VIII. DRGAWKI Postępowanie:
1) jeśli to możliwe zabezpieczyć chorego przed upadkiem na ziemię 2) usunąć wszelkie przedmioty z otoczenia poszkodowanego lub zabezpieczyć je miękkimi przedmiotami 3) zabezpieczyć głowę poszkodowanego przed możliwością urazów (uderzenie o podłogę), albo przytrzymując oburącz, albo układając głowę na stopach ratownika 4) w większości przypadków do przegryzienia języka dochodzi już w fazie początkowej drgawek, stąd wkładanie do jamy ustnej miedzy zęby miękkich przedmiotów( bandaży, gazy) jest zbędne. Ponadto przy wykonywaniu tej czynności można uszkodzić zęby lub może dojść do aspiracji 5) nie wolno krepować zbyt mocno poszkodowanego, aby nie doprowadzić do uszkodzeń w obrębie układów mięśniowego i kostnego 6) po ustaniu drgawek kładziemy poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej 7) stałe kontrolowanie podstawowych funkcji życiowych.

35 IX. Rana kąsana 1) Przez zwierzę- rana narażona na zakażenie bakteryjne( bakterie znajdują się na zębach zwierzęcia) i zakażenie wścieklizną (wirus znajduje się w ślinie zwierzęcia). Postępowanie: * jeśli to możliwe-schwytanie zwierzęcia żywego i poddanie go badaniom * dokładnie myjemy ranę mydłem i obficie spłukujemy (wirus wścieklizny ginie w styczności z mydłem) 2) Przez węża *położyć w pozycji horyzontalnej *nałożenie zacisku na kończynę (zacisk jest prawidłowy, gdy kończyna przybiera barwę sinoczerwoną, uwidaczniają się żyły powierzchniowe, a tętno jest wyczuwalne)- sprzyja to częściowemu wydalaniu jadu z ustroju *unieruchomienie ukąszonej kończyny NIE WOLNO! Wycinać, wypalać i wysysać rany po ukąszeniu.

36 3) Przez owada Postępowanie: * ochłodzenie miejsca ukąszenia lodem lub zimną wodą (w przypadku ukąszenia w jamę ustną podajemy kostki lodu do ssania)- zapobiega to obrzękowi bł. śluzowej jamy ustnej i języka * jeżeli jest widoczne żądło po ukąszeniu przez pszczołę- usuwamy tak, aby nie wyciskać pęcherzyka z jadem * jeżeli wystąpi bezdech-sztuczne oddychanie Przeciwdziałanie obrzękowi- podanie w iniekcji Adrenaliny lub Kortyzonu. Gdy drogi oddechowe są już całkowicie zablokowane- intubacja dotchawicza lub w ostateczności- wprowadzenie rurki tracheotomijnej.

37 NIE WOLNO! Poszkodowany nie może jeść, pić i palić papierosów
X. Urazy brzucha Postępowanie: 1) w przypadku krwawienia wewnętrznego: * jeśli nie stwierdza się objawów wstrząsu- ułożenie poszkodowanego w pozycji półleżącej ze zgiętymi kolanami (podłożyć koc zwinięty w wałek o średnicy ok.30 cm-zmniejszamy napięcie powłok brzusznych) * w przypadku wstrząsu- ułożenie w pozycji przeciwwstrząsowej, ochrona przed utrata ciepła oraz kontrola funkcji życiowych 2/ w przypadku otwartych ran-przykrycie wilgotnym, jeżeli to możliwe jałowym opatrunkiem (pakiet oparzeniowy, chusta oparzeniowa) 3/ jeżeli widoczne są ciała obce tkwiące w powłokach jamy brzusznej- nie usuwamy, zabezpieczamy opatrunkiem NIE WOLNO! Poszkodowany nie może jeść, pić i palić papierosów

38 XI. Odmrożenia Postępowanie: 1) przerwanie narażenia na zimno
2) rozluźnienie obcisłej odzieży i rozsznurowanie butów, zdjęcie mokrej odzieży, 3)ogrzewanie części ciała przez umieszczenie ich jak najbliżej centrum ciała (np. wsunięcie dłoni pod pachy), założenie dodatkowej części garderoby, owinięcie kocami 4) podanie ciepłych, osłodzonych płynów do picia 5) wytworzone pęcherze pokrywamy jałowym opatrunkiem 6) w przypadku ostrego przechodzenia (spadek temp. centralnej ciała poniżej 24̊ C-27̊ C) dostarczanie ciepła do wnętrza organizmu 7) korzystnie działa zimna kąpiel w wodzie o temp.10̊ C- w ciągu 30 min. podnosi się temperaturę kąpieli do ok.40̊ NIE WOLNO! 1/ przenosić do gorącego pokoju 2/ nacierać odmrożonych kończyn śniegiem 3/ podawać napojów alkoholowych, papierosów 4/ przy odmrożonych nogach poszkodowany nie powinien chodzić

39 XII. OPARZENIA Postępowanie:
1) usunięcie źródła działania wysokiej temperatury (oblanie zimną wodą, zduszenie płomieni chustami lub wełnianym kocem, turlanie ofiary po podłodze) 2) jeśli możliwe należy zdjąć odzież w celu uniknięcia dalszego oddziaływania wysokiej temperatury 3) przy oparzeniu kończyn zanurzenie (spłukiwanie) w naczyniu z zimną wodą przez około minut 4) zaopatrzenie powierzchni oparzonych jałowym opatrunkiem (chusty, pakiety oparzeniowe), wyjątek stanowi twarz 5) w przypadku oparzenia dużych powierzchni ciała- zapewnienie ciepła przez użycie koców izolacyjnych lub tworzenie tzw. tunelu z krzeseł lub innych sprzętów (zawsze unikać uciskania rany) 6) w celu uzupełnienia dużej utraty płynów podajemy lekko osoloną wodę (1 łyżeczka soli na litr wody)- rezygnujemy ze słonych płynów w przypadku: zaburzeń świadomości, oparzeń twarzy, uszkodzeń przewodu pokarmowego, mdłości.

40 NIE WOLNO! 1/ stosować masła, oleju lub mąki (uniemożliwiają dopływ tlenu do uszkodzonych tkanek, są pożywką dla bakterii) 2/ stosować maści, lekarstw oparzeniowych, mazideł, środków dezynfekcyjnych i alkoholu 3/ opróżniać pęcherzy oparzeniowych (stanowią ochronę przed zakażeniem) 4/ odrywać przylegających do ciała części ubrań

41 XIII. Urazy kończyn Postępowanie: przy złamaniach, skręceniach i
zwichnięciach 1/ usunięcie odzieży znad miejsca uszkodzenia 2/ jeśli są obecne rany (otarcia), to przykrycie jałowym opatrunkiem 3/ jeśli jest krwawienie, to zatamowanie 4/ stabilizacja uszkodzonej kończyny poprzez unieruchomienie w pozycji w jakiej się znajduje

42 ZASADY UNIERUCHAMIANIA:
1/ uwidocznić uszkodzona kończynę 2/ sprawdzić tętno, czucie, ruchomość 3/ przy złamaniach-unieruchamiamy dwa sąsiadujące stawy 4/ jeżeli brak materiału do unieruchamiania, to kończynę górną można umocować do tułowia, a dolną do zdrowej kończyny, 5/ przy uszkodzeniach stawu-unieruchamia się staw i sąsiadujące kości 6/ szynę Kramera wyłożyć obficie watą i owinąć bandażem 7/ nie wolno umieszczać jej w miejscu gdzie pod skóra widoczne są wystające fragmenty kostne. Fragmenty kostne przed założeniem pneumatycznej szyny unieruchamiającej dokładnie obłożyć opatrunkiem 8/ w przypadku zagrożenia życia-złamanie stabilizuje się podczas transportu 9/ w obrażeniach lub złamaniach obojczyka, kości ramiennej albo kości przedramienia w celu unieruchomienia stosuje się temblak lub chustę trójkątną

43 XIV. Urazy kręgosłupa Postępowanie:
1/ ocena i zabezpieczenie funkcji życiowych 2/ jeśli poszkodowany jest przytomny- ustalić, czy i gdzie odczuwa ból, ewentualnie drętwienie lub brak czucia, czy odczuwa osłabienie lub ociężałość kończyn i czy może nimi poruszać 3/ jeżeli istnieje trudność w oddychaniu-zastosować wspomaganie oddechu 4/ pozostawienie poszkodowanego w ułożeniu, w jakim się go zastało, chyba, że zagraża to jego bezpieczeństwu lub uniemożliwia zapewnienie drożności dróg oddechowych (do czasu przyjazdu pogotowia) 5/ podczas wszelkich zabiegów należy ustabilizować kręgosłup szyjny 6/ założenie kołnierza stabilizującego 7/ zastosowanie postępowania przeciwwstrząsowego 8/ w razie konieczności przeniesienia poszkodowanego utrzymać jego głowę wzdłuż osi ciała 9/ ułożyć poszkodowanego na sztywnym podłożu 10/ podczas przenoszenia lub przewożenia ustabilizować głowę( materac podciśnieniowy, worki z piaskiem, zwinięte ręczniki, przytwierdzenie do podłoża za pomocą taśmy samoprzylepnej)

44 XV. URAZY CZASZKOWE Postępowanie:
1/ zabezpieczenie drożności dróg oddechowych 2/ ocena krążenia (na tętnicy szyjnej) 3/ zaopatrzenie krwotoków zewnętrznych 4/ w razie konieczności wspomaganie oddechu lub działania reanimacyjne 5/ postępowanie przeciwwstrząsowe 6/ ocena stopnia utraty przytomności (wg. skali Glasgow) 7/ zabezpieczenie poszkodowanego przed utratą ciepła