Polityka regionalna Unii Europejskiej

Prezentacja na temat: "Polityka regionalna Unii Europejskiej"— Zapis prezentacji:

1 Polityka regionalna Unii Europejskiej
Dr Aneta Jarosz-Angowska

2 Podstawy polityki regionalnej
Podstawowy cel UE – wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej w rozszerzonej UE w celu wsparcia harmonijnego, zrównoważonego i trwałego rozwoju Wspólnoty Art. 158 TWE – w celu wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej Wspólnota zmierza do zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów najmniej uprzywilejowanych, w tym obszarów wiejskich Art. 159 TWE – stawia wymóg wspierania tych działań za pośrednictwem funduszy strukturalnych, Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz innych istniejących instrumentów finansowych

3 Polityka regionalna – polityka spójności
Spójność gospodarcza – mierzona za pomocą PKB na mieszkańca, uwzględniając parytet siły nabywczej. Wzrost spójności gospodarczej – zmniejszenie zróżnicowań w poziomie rozwoju gospodarczego między regionami bogatymi i biednymi Spójność społeczna – mierzona za pomocą wskaźnika stopy bezrobocia lub stopą partycypacji (jaka część ludności w wieku zawodowym znajduje zatrudnienie). Wzrost spójności społecznej – zmniejszenie zróżnicowań w wykorzystaniu kapitału ludzkiego między regionami Spójność terytorialna (przestrzenna) – czas przejazdu do danego obszaru komunikacją lotniczą, kolejową i drogową. Wzrost spójności terytorialnej – eliminowanie barier dostępu do regionów peryferyjnych

4 Rozszerzenie UE 2004 - pogorszenie spójności wewnątrz Wspólnoty
Dwukrotne pogłębienie się przestrzennych dysproporcji rozwoju oraz dwukrotny wzrost liczby ludności zamieszkałej w regionach opóźnionych (z 73 do 141 mln) W wyniku rozszerzenia PKB Unii wzrosło o 5%, liczba ludności o 20% Przeciętny PKB na mieszkańca w UE-25 obniżył się o 12,5% w stosunku do UE-15 Różnica w poziomie PKB na mieszkańca między regionami najbardziej i najmniej rozwiniętymi wzrosła o ponad 10% Pogorszyła się sytuacja w dziedzinie zatrudnienia – osiągnięcie analogicznej stopy zatrudnienia do poziomu UE-15 wymaga stworzenia ponad 3 mln nowych miejsc pracy Strategia Lizbońska – wymusza reorientację polityki spójności z dotychczasowej redystrybucji zasobów z obszarów bogatych do regionów biednych, na rzecz zwiększenia działań na poprawę konkurencyjności regionów

5 Podział Funduszy Strukturalnych w latach 2007-2013 pomiędzy kraje
Państwo Wielkość środków ogółem w mln EUR Wielkość środków w % UE-27 100,0 Polska 59.698 19,4 Hiszpania 31.536 10,2 Irlandia 815 0,3 Portugalia 19.147 6,2 Grecja 18.217 5,9 Niemcy 23.450 7,6 Włochy 25.647 8,3 Francja 12.736 4,1 Czechy 23.697 7,7

6 Struktura budżetu UE w 2008 r.

7 Pojęcie i znaczenie NUTS
NUTS 1 - regiony - grupujące województwa (6), NUTS 2 - województwa (16), (makroregiony) NUTS 3 - podregiony - zgrupowanie kilku powiatów (45), NUTS 4 - powiaty i miasta na prawach powiatu (379), NUTS 5 - gminy (2489)

8 Obszary kwalifikujące się do pomocy ze środków UE w latach 2007-2013

9 Priorytety wparcia polityki regionalnej 2007-2013
Konwergencja (obszary o PKB per capita poniżej 75% średniej UE, obszary przejściowe, obszary kwalifikujące się do wsparcia z Funduszu Spójności, obszary peryferyjne) – mln EUR, ponad 81% środków Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie (obejmuje zasięgiem wszystkie regiony poza celem konwergencji) – mln EUR, około 16% środków Europejska Współpraca Terytorialna – mln EUR, około 2,5% środków

10 Cel 1. Konwergencja – obszary wsparcia 2007-2013
Badanie i rozwój technologiczny (BRT), innowacje i przedsiębiorczość; Społeczeństwo informacyjne, poprawa dostępności i rozwój usług umożliwiających adaptację i skuteczne wykorzystywanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych Środowisko, inwestycje związane z gospodarką odpadami, gospodarką wodną, ochroną powietrza, zapobieganie katastrofom i żywiołom Turystyka, w tym ochrona i promocja dziedzictwa kulturalnego Transport, rozwój sieci transeuropejskich, rozwój transportu miejskiego Energia, w tym rozwój odnawialnych źródeł energii oraz transeuropejskich sieci poprawiających bezpieczeństwo dostaw energii Inwestycje w edukację, przyczyniające się do wzrostu atrakcyjności i jakości życia w regionie Zdrowie, w tym inwestycje mające na celu rozwój i poprawę opieki zdrowotnej z myślą o poprawie jakości życia w regionach

11 Cel 2. Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie – obszary wsparcia 2007-2013
Budowanie innowacyjności oraz gospodarki opartej na wiedzy – działania z zakresu zwiększania zdolności regionalnych w zakresie BRT i innowacji, promowanie transferu technologii, stymulowanie innowacji w MSP, promowanie sieci współpracy przedsiębiorstw i placówek akademickich, tworzenie nowych instrumentów finansowych dla wspierania rozwoju innowacyjności podmiotów gospodarczych Budowanie podstaw do rozwoju zrównoważonego poprzez ochronę środowiska i zapobieganie ryzyku – działania z zakresu inwestycji na rzecz rekultywacji skażonych terenów, stymulowanie efektywności energetycznej, produkcji energii odnawialnej oraz promowania czystego publicznego transportu miejskiego Poprawa dostępności komunikacyjnej, usług transportowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych, których celem jest zniesienie izolacji regionów od sieci transportowych i cyfrowych, poprawa atrakcyjności regionów

12 Cel 3. Europejska współpraca terytorialna – obszary wsparcia 2007-2013
Rozwój transgranicznych działań społeczno-gospodarczych – wspieranie przedsiębiorczości, wspieranie ochrony i wspólnego zarządzani środowiskiem, poprawa dostępu do usług i sieci transportowych, informacyjnych i komunikacyjnych Rozwój współpracy międzynarodowej – zapobieganie ryzykom środowiskowym, tworzenie sieci naukowo-technicznych, współpraca ośrodków akademickich, transfer technologii pomiędzy ośrodkami BRT, opracowywanie wspólnych mechanizmów finansowych z myślą o wspieraniu BRT w MSP Wzmacnianie skuteczności polityki regionalnej – promowanie współpracy w ramach sieci i wymiany doświadczeń wśród władz regionalnych i lokalnych, działań w zakresie prowadzenia badań, obserwacji i analizy tendencji rozwojowych

13 Perspektywy finansowe Wspólnot Europejskich
Pierwsze Międzyinstytucjonalne Porozumienie I Perspektywa finansowa – pakiet Delorsa I Drugie Międzyinstytucjonalne Porozumienie II Perspektywa finansowa – pakiet Delorsa II Trzecie Międzyinstytucjonalne Porozumienie III Perspektywa finansowa – Agenda 2000 Czwarte Międzyinstytucjonalne Porozumienie IV Perspektywa finansowa

14 Priorytety wparcia polityki regionalnej 2000-2006
Promowanie rozwoju i dostosowań strukturalnych w regionach słabiej rozwiniętych (kryterium kwalifikowalności – max. 75% średniego PKB UE) oraz słabiej zaludnionych. Wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów dotkniętych problemami strukturalnymi (np. obszary podlegające zmianom społeczno-gospodarczym, podupadłe obszary wiejskie, obszary zależne od rybołówstwa) Wspieranie adaptacji i modernizacji polityk i systemów kształcenia, szkolenia i zatrudnienia Inicjatywy Wspólnotowe – INTERREG III, URBAN II, LEADER +, EQUAL

15 Priorytety wparcia polityki regionalnej 1993 - 1999
Rozwój i strukturalne dostosowanie regionów zacofanych (kryterium kwalifikowalności – max. 75% średniego PKB UE) Konwersja regionów dotkniętych upadkiem przemysłu: wspieranie regionów przygranicznych oraz obszarów, na terenie których upada przemysł 3. Zwalczanie długookresowego bezrobocia i ułatwianie młodym ludziom oraz osobom zagrożonym wejście w życie zawodowe Umożliwienie pracownikom adaptacji do zmian w systemie produkcji i przemyśle Wspieranie rozwoju obszarów wiejskich: dokonanie reformy wspólnej polityki rolnej Przyspieszenie modernizacji i dostosowań w ramach struktur rolniczych – np. szkolenia, zalesianie, wcześniejsze emerytury Ułatwianie rozwoju i dostosowanie strukturalne obszarów wiejskich – obszary nie kwalifikujące się do celu 1 o wysokim udziale rolnictwa w zatrudnieniu, niskim poziomie dochodów w rolnictwie, małej gęstości zaludnienia Dodany w 1994 roku po przyłączeniu Finlandii i Szwecji – wspieranie regionów z bardzo niską gęstością zaludnienia – poniżej 8 osób na kilometr kwadratowy

16 Źródła finansowania polityki spójności
Perspektywa finansowa Perspektywa finansowa CZTERY FUNDUSZE STRUKTURALNE: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Fundusz Społeczny Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie – Sekcja Orientacji Finansowy Instrument Wsparcia Rybołówstwa REFORMA – DWA FUNDUSZE STRUKTURALNE: Fundusz Spójności

17 Europejski Fundusz Społeczny
Powołany w 1960 roku na mocy Art. 123 Traktatu Rzymskiego Główny instrument ukierunkowany na realizację odnowionej Strategii Lizbońskiej oraz Europejskiej Polityki Zatrudnienia Główny nacisk – osiąganie pełnego zatrudnienia, podnoszenie jakości i wydajności pracy, wzmacnianie spójności społecznej i terytorialnej Zakres działania (Rozporządzenie 1081/2006): Aktywna polityka rynku pracy Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego Kształcenie ustawiczne Zwalczanie wszelkich form dyskryminacji na rynku pracy Wzmacnianie kapitału ludzkiego – wspieranie reform oferty edukacyjnej i szkoleniowej w celu dopasowania tych systemów do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy Promocja partnerstwa – tworzenie partnerstwa między różnymi podmiotami, w tym partnerami społecznymi i organizacjami pozarządowymi Cel 1, cel 2, cel 3 Cel 1 i cel 2

18 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Utworzony w 1975 r. na podstawie Art. 160 Traktatu Rzymskiego Cel główny – przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wspólnocie Ogólny zakres pomocy – Inwestycje produkcyjne, które przyczyniają się do tworzenia i ochrony miejsc pracy, wspierające głównie MSP Inwestycje w infrastrukturę Rozwój potencjału endogenicznego regionu (np. usługi dla przedsiębiorstw, tworzenie i rozwój instrumentów finansowania, wspieranie tworzenia sieci współpracy i wymiany doświadczeń między regionami, miastami, podmiotami sfery społecznej, gospodarczej i środowiskowej Działania pomocy technicznej Cel 1 i cel 2 Cel 1, cel 2, cel 3

19 Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej – Sekcja Orientacji
Powstał w 1964 roku na mocy TR, jego działalność jest związana ze Wspólną Polityką Rolną Zakres realizowanych zadań: Wzmocnienie i reorganizacja struktur rolnictwa i leśnictwa, Zapewnienie konwersji kierunków produkcji rolnej i promowanie pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich Pomoc w osiągnięciu akceptowanego społecznie poziomu życia rolników Ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazów wiejskich Komisja Europejska podjęła decyzję o przesunięciu całości finansowania rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich do WPR w nowym okresie , ustanowiono nowy instrument: Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)

20 Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa
Został utworzony w 1993 r. na mocy Rozporządzenia Rady 3760/1992 Obejmuje zakres działań: Odnowa floty oraz modernizacja jednostek połowowych Dostosowywanie połowów Połowy przybrzeżne na małą skalę Ochrona zasobów rybnych na wodach przybrzeżnych Wyposażenie portów rybackich Przetwórstwo i marketing produktów rybołówstwa i kultur wodnych Czasowe zawieszenie działalności i inne rekompensaty finansowe Działania innowacyjne i pomoc techniczna W nowym okresie programowym zdecydowano o przesunięciu finansowania sektora rybołówstwa poza obszar polityki spójności Zdecydowano o utworzeniu Europejskiego Funduszu Rybackiego, który stał się instrumentem wspólnej polityki rybołówstwa

21 Fundusz Spójności a Fundusze Strukturalne
Utworzony na mocy Traktatu z Maastricht w 1992 r., obecnie włączony do celu 1 Cel główny – ułatwianie integracji słabiej rozwiniętych krajów przez budowę wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska o dużym obszarze oddziaływania Raczej duże projekty, choć zniesiony został próg minimalnej wartości projektu 10 mln euro, Projekty pow. 25 mln euro muszą być kwalifikowane przez Komisję Europejską Kryterium kwalifikalności: dochód narodowy brutto na jednego mieszkańca w kraju nie przekraczający 90% PKB UE Uzależnienie pomocy od posiadania przez państwo – beneficjenta programu prowadzącego do osiągnięcia kryteriów spójności

22 Zasady polityki regionalnej
Komplementarność Spójność Koordynacja Zgodność Programowanie Partnerstwo Terytorialny szczebel realizacji Interwencja proporcjonalna Podział zarządzania Dodatkowość Równość mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacja Zrównoważony rozwój

23 Komplementarność Zasada komplementarności stanowi, że fundusze zapewniają pomoc, która uzupełnia działania krajowe, w tym działania na poziomie regionalnym i lokalnym

24 Spójność Zgodnie z zasadą spójności Komisja i państwa członkowskie muszą zapewnić zachowanie spójności pomocy funduszy z działaniami, politykami i priorytetami Wspólnoty oraz zachowanie komplementarności z innymi wspólnotowymi instrumentami finansowymi

25 Koordynacja Zgodnie z zasadą koordynacji, Komisja i państwa członkowskie zapewniają, w ramach swoich obowiązków, koordynację pomocy z funduszy: Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR) oraz interwencji EBI i innych instrumentów finansowych.

26 Zgodność Zasada zgodności nakłada wymóg zapewnienia zgodności operacji, które są finansowane z funduszy z postanowieniami Traktatów i aktów przyjętych na jego podstawie

27 Programowanie Cele funduszy realizowane są w ramach wieloletniego programowania zorganizowanego w kilku etapach składających się z określenia priorytetów, finansowania, oraz systemu zarządzania i kontroli

28 Partnerstwo Cele funduszy realizowane są w ścisłej współpracy między Komisją a każdym państwem członkowskim. W zależności od potrzeb i zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi i praktyką krajową, każde państwo członkowskie organizuje partnerstwo z: Właściwe władze regionalne, lokalne, miejskie i inne władze publiczne Partnerzy gospodarczy i społeczni Inne podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie np. Organizacje pozarządowe, zajmujące się środowiskiem naturalnym i inne Partnerstwo obejmuje przygotowanie, realizację, monitorowanie i ocenę programów operacyjnych

29 Terytorialny szczebel realizacji
Realizacja programów operacyjnych należy do obowiązków państw członkowskich na właściwym szczeblu terytorialnym, zgodnie z systemem instytucjonalnym właściwym dla danego państwa członkowskiego. SUBSYDIARNOŚĆ (pomocniczość) – zasada, wg której każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie wykonane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa

30 Interwencja proporcjonalna
Zasoby finansowe i administracyjne odnośnie: Wyboru wskaźników Oceny Ogólnych zasad dotyczących systemów zarządzania i kontroli Sprawozdawczości są proporcjonalne do całkowitej kwoty wydatków alokowanej na program operacyjny. Im mniejszy wkład finansowy Wspólnoty, tym mniejsze zaangażowanie Komisji, a większa odpowiedzialność państwa członkowskiego.

31 Podział zarządzania Budżet Unii Europejskiej alokowany na politykę spójności (z wyjątkiem pomocy technicznej), wykonywany jest zgodnie z zasadą podziału zarządzania. Oznacza to, że Komisja realizuje zobowiązania budżetowe, przy zachowaniu zasad: Komisja sprawdza istnienie i prawidłowe funkcjonowanie systemów zarządzania i kontroli Komisja może wstrzymać bieg terminu płatności lub zawiesić płatność, jeżeli krajowe systemy zarządzania i kontroli nie spełniają określonych rozporządzeniem warunków Komisja sprawdza zwroty płatności i automatycznie anuluje zobowiązania płatności

32 Dodatkowość Wkłady funduszy strukturalnych nie zastępują publicznych lub równoważnych wydatków strukturalnych ponoszonych przez państwa członkowskie Komisja i państwa członkowskie określają poziom publicznych lub równoważnych wydatków strukturalnych, jaki państwo członkowskie utrzymuje we wszystkich właściwych regionach w okresie programowania Poziom wydatków powinien być co najmniej równy kwocie średniorocznych wydatków realnych poniesionych w poprzednim okresie programowania. Poziom ten określa się w odniesieniu do ogólnych warunków makroekonomicznych.

33 Równość mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacja
Państwa członkowskie i Komisja podejmują odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną na poszczególnych etapach wdrażania funduszy, w szczególności – w dostępie do nich. W szczególności dostępność dla osób niepełnosprawnych jest jednym z kryteriów, których należy przestrzegać.

34 Zrównoważony rozwój Cele funduszy osiągane są w ramach zrównoważonego rozwoju oraz propagowania na poziomie Wspólnoty celu, jakim jest ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego.

35 Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla Spójności (SWW) 2007-2013
Jest to dokument strategiczny (przyjęty przez Radę UE po opinii PE, ) wskazujący zakres oraz kierunki realizacji polityki spójności w latach SWW definiują priorytety Wspólnoty służące wspieraniu zrównoważonego, harmonijnego i trwałego rozwoju oraz realizacji głównego celu polityki spójności, jakim jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej na terytorium Wspólnoty. Zgodnie z SWW polityka spójności powinna opierać się na 3 priorytetach: Zwiększaniu atrakcyjności państw członkowskich, regionów i miast poprzez poprawę dostępności, zapewnienie odpowiedniej jakości i poziomu usług oraz zachowanie stanu środowiska Wspieraniu innowacyjności, przedsiębiorczości oraz rozwoju gospodarki opartej na wiedzy poprzez wykorzystanie możliwości w dziedzinie badań i innowacji, w tym nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych Tworzeniu lepszych miejsc pracy oraz większej ich liczby poprzez zainteresowanie większej ilości osób zdobyciem zatrudnienia oraz działalnością gospodarczą, zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki Priorytety SWW – wdrożenie założeń odnowionej Strategii Lizbońskiej – koncentracja na wiedzy, badaniach i innowacjach oraz kapitale ludzkim, wzmaganie synergii między wymiarami – gospodarczym, społecznym i środowiskowym.

36 Dziękuję za uwagę