ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE

ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE
Środowisko gruntowo-wodne - jest ośrodkiem porowatym, w którym można wyróżnić dwie podstawowe strefy: strefą nienasyconą strefę górną, nazywaną strefą napowietrzania, dodatkowo można tu wyróżnić wierzchnią warstwę gleby pory gruntu są tylko częściowo wypełnione wodą, w warstwie glebowej woda trwale nie występuje i całą objętość porów zajmuje powietrze W warstwie podglebowej woda występuje trwale w postaci filmu na powierzchni ziaren oraz w miejscach ich styku, resztę objętości porów zajmuje powietrze. strefę nasyconą zawiera tylko stały materiał porowaty i wodę, która wypełnia wszystkie wolne objętości porów. W jej obrębie woda znajduje się w formacjach wodonośnych, które mogą być zamknięte lub otwarte Granicą między obydwiema strefami jest lustro wody podziemnej Położenie lustra wody podziemnej, a więc jej poziom, zależy od równowagi między ilością wody odprowadzanej (odpływanie grawitacyjne, odparowanie, pobór przez rośliny, pobór gospodarczy) a ilością wody dopływającej (dopływy wody podziemnej, spływanie wody z warstwy nienasyconej).

Gleba to biologicznie czynna powierzchnia ziemi, powstała z utworu geologicznego, zwanego skałą macierzystą, w wyniku wietrzenia fizycznego, chemicznego i biologicznego. Skała macierzysta jest substratem gleby(97–99% masy większości gleb). Przebieg procesu glebotwórczego zależy w dużym stopniu od stopnia rozdrobnienia skały macierzystej oraz jej składu granulometrycznego i mineralogicznego W pierwszym etapie powstawania gleby następuje wietrzenie skały macierzystej do postaci substratu glebowego, z którego w wyniku procesu glebotwórczego formuje się gleba, a w niej specyficzna dla gleb substancja organiczna Każda gleba powstaje w określonym czasie w wyniku złożonego procesu oddziaływania takich czynników jak: klimat, organizmy żywe, woda, ukształtowanie terenu, czy wreszcie działalność człowieka. Proces glebotwórczy nie kończy się, lecz trwa ciągle przyczyniając się do ciągłego rozwoju gleby. Skała macierzysta jest substratem gleby i stanowi główną część jej masy (97–99% masy większości gleb). Przebieg procesu glebotwórczego zależy w dużym stopniu od stopnia rozdrobnienia skały macierzystej oraz jej składu granulometrycznego i mineralogicznego (a zatem i chemicznego). Skład chemiczny i mineralny skały macierzystej wpływa na jej podatność na wietrzenie, a tym samym na tempo rozwoju powstającej gleby. Proces tworzenia się gleby (wg J. Hanes, 1997)

Ze względu na rodzaje i wielkości sił działających na wodę w glebie, można wyróżnić wiele jej postaci: a. Woda w postaci pary wolnej. b. Woda molekularna: woda higroskopowa; woda błonkowata. c. Woda kapilarna: woda kapilarna właściwa; woda kapilarna przywierająca (zawieszona). d. Woda wolna: woda infiltracyjna; woda gruntowo-glebowa. Udział głównych form wody w glebach, w zależności od składu granulometrycznego

FUNKCJE GLEBY: produkcyjna, retencyjna, Wody opadowe gromadzone w glebie są niezbędne dla życia roślin sanitarna dzięki żyjącym w glebie drobnoustrojom uczestniczy w niezbędnym dla ciągłości życia na Ziemi procesie rozkładu (mineralizacji) martwych resztek organicznych, wpływając w ten sposób na obieg pierwiastków w środowisku Jakość gleby zależy od: właściwości skały macierzystej, klimatu, rzeźby terenu, roślinności, mikroflory (bakterii, grzybów, promieniowców) działania człowieka. Właściwości i urodzajność (produktywność) gleby zależą od: składu mineralnego skały macierzystej i stopnia przeobrażenia jej w procesie glebotwórczym; zawartości i jakości materii organicznej martwej (próchnicy, resztek organizmów roślinnych i zwierzęcych), będącej źródłem składników odżywczych oraz czynnikiem strukturotwórczym; zdolności do gromadzenia wody i oddawania jej roślinom, co zależy głównie od uziarnienia (składu mechanicznego) i struktury gleby; wymiany powietrza pomiędzy glebą i atmosferą, zapewniającej tlenowe warunki do życia korzeni roślin

Klasyfikacja gleb ze względu na zasięg występowania: strefowe – charakterystyczne dla danej strefy klimatycznej . W Polsce: brunatne i bielicowe. śródstrefowe – występują we wszystkich strefach klimatycznych – mady, rędziny, bagienne, inicjalne, pozastrefowe – posiadające wyspowe zasięgi poza strefą klimatyczną, dla której są typowe. W Polsce – czarnoziemy. Charakterystyka typów genetycznych gleb w Polsce. % pow. Polski G l e b a C e c h y W y s t ę p o w a n i e 51,5 brunatnoziemne: - brunatne - płowe pod roślinnością lasów mieszanych i liściastych, na glinach, marglach, żyzne płatowo w całej Polsce 25,0 bielicowe powstałe pod lasami iglastymi, na piaskach, ubogie w składniki pokarmowe. płatowo poza obszarami gór i wyżyn 7,8 torfowe: - murszowe, - mułowo-bagienne na torfowiskach, nadmiernie nawilgocone występują płatowo na Pojezierzach i Polesiu Lubelskim. 5,0 mady pod roślinnością lasów łęgowych, często zawodnione, żyzne, trudne do uprawy. doliny rzeczne naszych rzek, Żuławy Wiślane. 1,3 czarne ziemie pod roślinnością łąkową, w warunkach dużego nawilgocenia, gleby żyzne. występowanie związane z pradoli- nami- Kujawy, Pyrzyce, Września, Sochaczew, Grójec, Wrocław, 1,7 inicjalne nie są wykorzystywane rolniczo wysokie góry, wydmy nadmorskie 1,0 czarnoziemy pod roślinnością stepową na lessach, duża zawartość próchnicy, gleby w Polsce najżyźniejsze Hrubieszów, Tomaszów Lubelski Sandomierz , Opatów, Proszowice, Jarosław, Przemyśl, Głubczyce 0,9 rędziny *na skałach węglanowych, żyzne Wyżyny, Tatry, Niecka Nidziańska 5,8 gleby ogródkowe oraz zajęte pod zabudowę ---

Klasyfikacja bonitacyjna gleb ( pod katem przydatności rolniczej): Klasa I - najlepsze, zasobne w próchnicę o dobrej strukturze, przepuszczalne, przewiewne, nie zaskorupiające się, wilgotne, łatwe w uprawie, Klasa II - bardzo dobre, zbliżone do poprzednich ale trudniejsze w uprawie, o gorszych warunkach fizycznych, Klasa III - dobre, od poprzednich mają gorsze warunki fizyczne , chemiczne i topograficzne. Klasa IV - średnie, często wadliwe fizycznie, Klasa V - słabe, ubogie w składniki odżywcze, zbyt mokre lub suche, Klasa VI - złe, suche lub mokre, kamieniste, żwirowe, piaszczyste o płytkich profilach glebowych

Zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego mogą występować w jednej z czterech postaci: Gazowej - jako substancje gazowe lub pary lotnych cieczy; mogą one występować w wolnych przestrzeniach porów strefy nienasyconej, lub powstawać w strefie nasyconej Ciekłej - jako roztwory wodne i jako niemieszające się z wodą ciecze; mogą występować zarówno w strefie nienasyconej, jak i nasyconej Zaadsorbowanej na powierzchni ziaren stałego materiału gruntowego. Stałej jako cząstki fazy stałej Dominują zanieczyszczenia w postaci cieczy, przy czym zdecydowaną przewagę mają roztwory wodne. Postacie gazowa i zaadsorbowana są wynikiem przemian zachodzących w gruncie. W postaci stałej zanieczyszczenia są wprowadzane jednak głównie na powierzchnię gruntu jako opad pyłowy i odpady stałe.

Przykłady możliwych źródeł skażeń gruntu i wód gruntowych Typy źródeł Przykłady Źródła związane z urządzeniami do odprowadzania odpadów szamba, komory fermentacyjne, studnie głębinowe do odprowadzania ścieków, pola irygacyjne, doły szlamowe Źródła związane z urządzeniami do obróbki, magazynowania i (lub) nieplanowanego odprowadzania odpadów składowiska odpadów, wysypiska, hałdy odpadów, hałdy materiałów, zbiorniki podziemne, pojemniki Urządzenia do transportu i przesyłania materiałów rurociągi, cysterny transport, załadunek, wyładunek chemikaliów Źródła związane z planową działalnością gospodarczą stosowanie pestycydów, nawożenie, hodowla zwierząt Inne spływy powierzchniowe z terenów przemysłowych i zurbanizowanych Źródłem zanieczyszczenia powierzchni ziemi jest atmosfera, z której gazy i pyły przechodzą na drodze osiadania suchego i mokrego. Z warstwy powierzchniowej mogą one następnie przenikać do warstw niżej położonych. Źródła wprowadzające zanieczyszczenia pod powierzchnię ziemi to: studnie głębinowe do odprowadzania ścieków, nieszczelne podziemne zbiorniki i rurociągi, przecieki ze stawów osadowych i z nieuszczelnionych składowisk odpadów, niezabezpieczone wycieki z instalacji przemysłowych, awarie, katastrofy itp. Poważnym źródłem zanieczyszczeń są również obszary upraw rolniczych, na których stosuje się nawozy mineralne i środki ochrony roślin oraz tereny zurbanizowane i tereny zabudowy przemysłowej.

Źródła te możemy podzielić ze względu na geometrię na: punktowe - zbiorniki, stacje paliw, studnie głębinowe do odprowadzania ścieków, wycieki awaryjne, liniowe - rzeki, kanały, trasy komunikacyjne, rurociągi cieczy i gazów, powierzchniowe - niezabezpieczone składowiska odpadów, osadniki, pola ściekowe, obszary upraw rolniczych, obszary opadu gazów i pyłów z atmosfery ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE Źródła zanieczyszczeń środowiska gruntowo-wodnego strefa nienasycona strefa nasycona nierozpuszczalne (np. skaliste) podłoże 1 - nieszczelne podziemne zbiorniki i rurociągi, 2 - nieuszczelnione stawy osadowe, 3 - studnie do głębinowego deponowania odpadów ciekłych, 4 - opady atmosferyczne, powierzchniowe wycieki, 5 - nieuszczelnione składowiska odpadów, 6 - nieszczelne podziemne zbiorniki sanitarne, zbiorniki oleju odpadowego

Przemiany zanieczyszczeń: Do głównych procesów natury fizycznej należą: adsorpcja, absorpcja odparowanie, do głównych przemian chemicznych: hydroliza, biodegradacja utlenianie chemiczne. zdecydowaną jednak przewagę w środowisku wodno-gruntowym mają: procesy sorpcji, kompleksowania i biodegradacji ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE ZANIECZYSZCZENIA WPROWADZONE DO GRUNTU MAJĄ TENDENCJĘ DO AKUMULACJI

SORPCJA W glebie może wystąpić wiele rodzajów mechanizmów sorpcji, zależą od: składu gleby (zawartości i rodzaju minerałów ilastych, hydroksytlenków i materiału organicznego), pH gleby, warunków oksydacyjno-redukcyjnych natury sorbowanych związków adsorpcja o charakterze jonowymiennym Zanieczyszczenia: kationy metali, aniony nieorganiczne i pewne związki organiczne, Sorbenty: składniki gleby- minerały ilaste (gliny), koloidy, hydroksytlenki glinu i żelaza, związki humusowe oraz materiał biologiczny. Charakteryzują się one występowaniem ładunków na powierzchni, które są kompensowane adsorpcją jonów o znaku przeciwnym. Mogą one również zachowywać się jak typowe wymieniacze jonowe. W tym przypadku następuje wymiana jonów między roztworem a strefą, na którą oddziałuje naładowana powierzchnia koloidu (podwójna warstwa dyfuzyjna). adsorpcji fizyczna i chemiczna Zanieczyszczenia: Niejonowe związki organiczne Sorbenty: polimerowych związkach humusowych zależy od polarności substancji organicznych lub ładunku i rozpuszczalności w wodzie, które zależą z kolei od pH gleby, rodzaju materiału organicznego Grunt, a zwłaszcza jego warstwa glebowa, zachowuje się bowiem jak swojego rodzaju zbiornik dla zanieczyszczeń, a przyczyną tego są procesy sorpcyjne wiążące organiczne i nieorganiczne zanieczyszczenia z różną siłą na powierzchni cząstek stałych czy koloidów Siła wiązań adsorpcyjnych jest bardzo zróżnicowana i dlatego też słabo adsorbujące się zanieczyszczenia łatwo ulegają desorpcji i są łatwo wymywane z górnych warstw w głąb profilu glebowego.

BIODEGRADACJA ZANIECZYSZCZEŃ W GRUNCIE Zanieczyszczenia organiczne są podatne na biodegradację, oprócz bakterii biorą w nich udział również grzyby WARUNKI AEROBOWE WARUNKI ANAEROBOWE BAKTERIE GRZYBY WPŁYW WARUNKÓW: odczyn roztworu glebowego optymalny dla bakterii jest odczyn obojętny (6,5 >pH > 7,5, max 9,0), dla grzybów lekko kwaśny (4,5 > pH > 6,0), temperatura optymalna temperatura dla bakterii i grzybów mieści się w granicach °C, co oznacza, że w naszej strefie klimatycznej w okresie jesienno-- zimowym biodegradacja w glebie ulega znacznemu spowolnieniu, wilgotność gleby i dostęp do soli mineralnych niezbędnych składników do rozwoju mikroorganizmów i reakcji biodegradacji, dostęp tlenu szybkość procesów aerobowych jest znacznie większa aniżeli anaerobowych, większa jest również populacja mikroorganizmów aerobowych Grunt, a zwłaszcza jego warstwa glebowa, zachowuje się bowiem jak swojego rodzaju zbiornik dla zanieczyszczeń, a przyczyną tego są procesy sorpcyjne wiążące organiczne i nieorganiczne zanieczyszczenia z różną siłą na powierzchni cząstek stałych czy koloidów

BIODEGRADACJA ZANIECZYSZCZEŃ W GRUNCIE Liczba mikroorganizmów w glebie jest mocno zróżnicowana. Najwięcej ich znajduje się w wierzchnich warstwach gleby i maleje wraz ze wzrostem głębokości, czego główną przyczyną jest mniejszy dopływ tlenu oraz niższa temperatura. szybkość biodegradacji będzie również zależała od głębokości, na jakiej migrują zanieczyszczenia biodegradacja zanieczyszczeń, które przedostaną się ze strefy nienasyconej do warstw wody gruntowej, może już nie zachodzić lub zachodzić z małą szybkością, zarówno z uwagi na zbyt małą populację mikroorganizmów, jak i niską temperaturę. Grunt, a zwłaszcza jego warstwa glebowa, zachowuje się bowiem jak swojego rodzaju zbiornik dla zanieczyszczeń, a przyczyną tego są procesy sorpcyjne wiążące organiczne i nieorganiczne zanieczyszczenia z różną siłą na powierzchni cząstek stałych czy koloidów

Formy i czynniki degradacji gleb Formy degradacji gleb Czynniki degradacji gleb Zakwaszenie gleb i zniekształcenie ich właściwości chemicznych Zanieczyszczenie atmosfery powodujące przenikanie do gleby substancji kwaśnych -» kwaśne opady atmosferyczne Koncentracja nawożenia mineralnego i malejące nawożenie organiczne Składowanie kwaśnych i kwasotwórczych odpadów Niedostateczne wapnowanie gruntów Wymywanie wapna z gleby Mechaniczne zniekształcenie gruntów oraz niszczenie gleby i szaty roślinnej Techniczna zabudowa powierzchni Składowanie odpadów Górnictwo odkrywkowe, zapadliska, wypiętrzenia na terenach górniczych Zniekształcenie rzeźby terenu i pokrywy glebowej Erozja wodna i wietrzna Osuwiska, Eksploatacja kopalin (odkrywkowa, podziemna) Wyrobiska i zwałowiska pokopalniane, Budownictwo mieszkaniowe, przemysłowe, drogowe Składowanie odpadów przemysłowych i komunalnych Wylesianie i rolnicze użytkowanie suchych i jałowych gruntów Erozja wietrzna i wodna Wymywanie składników pokarmowych (wyjaławianie) Rozkład próchnicy Pustynnienie i stepowienie Przesuszenie lub zawodnienie gruntów Melioracje odwadniające (np. torfowisk, bagien) Obniżenie poziomu wód gruntowych Likwidowanie roślinności Leje depresyjne ujęć wód podziemnych i górnictwa Chemiczne zanieczyszczenie gleb Przemysł: metale ciężkie (głównie Pb, Cd), węglowodory, lokalnie F, Cl, Na, K Rolnictwo: niewłaściwe stosowanie nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin Składowiska odpadów chemicznych i górniczych Przedawkowanie soli w celu likwidacji śliskości jezdni Zanieczyszczenie atmosfery Szlaki komunikacyjne zmotoryzowane Biologiczne zanieczyszczenie Przedawkowanie gnojowicy Wprowadzenie do gleby obornika, fekalii, gnojowicy, osadów ściekowych z naruszeniem zasad agrotechniki Składowanie odpadów, głównie komunalnych .

przyczyny, mechanizm oddziaływania i skutki skażeń gleby: Kumulacja substancji toksycznych w roślinach staje się przyczyną skażenia wszystkich ogniw łańcucha pokarmowego. 2. Przemieszczanie się środków chemicznych z gleby do wód powoduje eutrofizację wód powierzchniowych i podziemnych. 3. Zakwaszenie gleby, powoduje hamowanie rozwoju organizmów, niszczenie szaty roślinnej. Zatrucie gleby metalami ciężkimi (nikiel, rtęć, kadm, arsen, ołów), a następnie kumulowanie się tychże w tkankach roślin jest przyczyną nieodwracalnych zmian w organizmach roślinnych, powoduje zmniejszenie przyrostu masy roślinnej, zmniejszenie plonowości. U człowieka nadmiar metali ciężkich może powodować miażdżycę i nowotwory. Skażenie pestycydami wskutek nieumiejętnego ich stosowania może spowodować zatrucia ptactwa i zwierząt oraz liczne schorzenia u człowieka. Do organizmu człowieka, jak i zwierząt, pestycydy wnikają drogą pokarmową, oddechową i przez skórę. Trudno ulegając przemianom metabolicznym, kumulują się w tkankach (zwłaszcza tłuszczowej), powodują osłabienie ochronnego działania skóry, alergie, nowotwory, patologiczne zmiany w układzie nerwowym i układzie krążenia, zaburzają procesy biochemiczne, przemiany węglowodanowe, białkowe, inaktywują wiele enzymów. Grunt, a zwłaszcza jego warstwa glebowa, zachowuje się bowiem jak swojego rodzaju zbiornik dla zanieczyszczeń, a przyczyną tego są procesy sorpcyjne wiążące organiczne i nieorganiczne zanieczyszczenia z różną siłą na powierzchni cząstek stałych czy koloidów

przyczyny, mechanizm oddziaływania i skutki skażeń gleby: 6. Zatruwanie gleby nawozami mineralnymi, w wyniku nieumiejętnego i nadmiernego ich stosowania, może prowadzić do pogorszenia się jakości plonów, powodować zanik aktywności mikroflory glebowej, w szczególności niekorzystnie oddziaływać na procesy nitryfikacji i procesy wiązania azotu atmosferycznego. Nadmierna przewaga potasu (K+) w roślinach rosnących na glebach przenawożonych prowadzi do groźnych chorób zwierząt (np. tężyczki pastwiskowej). Przewapnowanie gleb może spowodować chlorozę liści, zakłócenie metabolizmu węglowodanów i białek. Niebezpieczne jest także przenawożenie nawozami azotowymi . Nadmiar azotu pobranego przez rośliny kumuluje się w tkankach w formie azotanów. Zbyt wysoka zawartość azotanów w roślinach jest szkodliwa dla ludzi i zwierząt. U zwierząt nadmiar azotanów przejawia się wzrostem poronień, obniżeniem mleczności, niepłodnością, powolnym wzrostem. U ludzi powoduje rozliczne, niekiedy ciężkie schorzenia (m.in. methemoglobinemię - wielostronne niedotlenienie organizmu, szczególnie niebezpieczne dla dzieci) notowane stosunkowo często w okolicach Puław. 7. Przenawożenie gnojowicą może spowodować zaburzenia właściwości chemicznych i biologicznych gleb oraz skażenie gleb i roślin bakteriami chorobotwórczymi. Skutkiem tego może być wzrost zachorowań zwierząt, a nawet człowieka, na brucelozę, różycę, pryszczycę, gruźlicę. Grunt, a zwłaszcza jego warstwa glebowa, zachowuje się bowiem jak swojego rodzaju zbiornik dla zanieczyszczeń, a przyczyną tego są procesy sorpcyjne wiążące organiczne i nieorganiczne zanieczyszczenia z różną siłą na powierzchni cząstek stałych czy koloidów

KLASYFIKACJA ZANIECZYSZCZENIA GLEBY 0° - Gleby nie zanieczyszczone Gleby te mogą być wykorzystane pod uprawę wszystkich roślin ogrodniczych i rolniczych, szczególnie roślin przeznaczonych do konsumpcji dla dzieci i niemowląt. I° - Gleby o podwyższonej zawartości metali Na glebach tych mogą być uprawiane wszystkie rośliny uprawy polowej z ograniczeniem warzyw przeznaczonych na przetwory i do bezpośredniej konsumpcji dla dzieci. II° - Gleby słabo zanieczyszczone Rośliny uprawiane na tych glebach mogą być chemicznie zanieczyszczone. Z uprawy należy zatem wykluczyć niektóre warzywa, takie jak: kalafior, szpinak, sałatę itp. Dozwolona jest natomiast uprawa zbóż, roślin okopowych i pastewnych oraz użytkowanie kośne i pastwiskowe. III° - Gleby średnio zanieczyszczone Rośliny uprawiane na tych glebach są narażone na skażenia metalami ciężkimi. Zaleca się tu uprawę roślin zbożowych, okopowych i pastewnych, kontrolując okresowo zawartość metali w konsumpcyjnych i paszowych częściach roślin. Na glebach tych zalecana jest również uprawa roślin przemysłowych oraz roślin do produkcji materiału nasiennego. IV° - Gleby silnie zanieczyszczone Gleby te, a szczególnie gleby lekkie, powinny być wyłączone z produkcji rolniczej. Na lepszych odmianach gleb (cięższych) zaleca się uprawiać rośliny przemysłowe (konopie, len), wiklinę, zboża i trawy (materiał siewny), ziemniak i zboża z przeznaczeniem na produkcję spirytusu, rzepak na olej techniczny, sadzonki drzew i krzewów itp. Wykorzystanie na użytki zielone należy ograniczyć. V° - Gleby bardzo silnie zanieczyszczone Gleby te powinny być całkowicie wyłączone z produkcji rolniczej i zalesione, ze względu na przenoszenie zanieczyszczeń z pyłami glebowymi. Jedynie najlepsze odmiany tych gleb można przeznaczyć pod uprawę roślin przemysłowych, podobnie jak gleb o IV stopniu zanieczyszczenia.

Pod pojęciem ochrona gleb rozumiemy zespół czynników prawnych, organizacyjnych i technicznych, zmierzających do: minimalizacji erozji wodnej i wiatrowej; przeciwdziałania chemicznej degradacji gleb pod wpływem zanieczyszczeń przemysłowych, motoryzacyjnych, nawożenia mineralnego; przeciwdziałania przesuszeniu i zawodnieniu gleb; ograniczenia do niezbędnego minimum technicznych deformacji gruntu i mechanicznego zanieczyszczenia gleby; zachowania gruntów o walorach ekologiczno-produkcyjnych; ograniczenia przejmowania gruntów pod zabudowę techniczną eksploatację kopalin Grunt, a zwłaszcza jego warstwa glebowa, zachowuje się bowiem jak swojego rodzaju zbiornik dla zanieczyszczeń, a przyczyną tego są procesy sorpcyjne wiążące organiczne i nieorganiczne zanieczyszczenia z różną siłą na powierzchni cząstek stałych czy koloidów

Do najważniejszych celów polityki ekologicznej państwa w dziedzinie ochrony gleb do roku 2010 należą: doskonalenie struktur organizacyjnych zajmujących się problematyką ochrony i racjonalnego użytkowania gleb (np. Ośrodka Edukacji Ekologicznej w ramach Krajowego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich) oraz przygotowanie programów działań w tej dziedzinie wprowadzanie w rolnictwie sposobu produkcji zgodnego z ustawą o rolnictwie ekologicznym; objęcie monitoringiem gleb rejestracji zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych wynikających z rodzaju i intensywności eksploatacji oraz oddziaływania różnych, negatywnych czynników (erozja, inwestycje, przemysł, emisje, odpady, ścieki i in.); przygotowanie podstaw oraz doprowadzenie do powstania uregulowań prawnych ustalających zasady i procedury ograniczające nadmierną eksploatację gleb (np. poprzez zmianę kierunku ich zagospodarowania) oraz określających niezbędne środki zaradcze – np. zasady i procedury postępowania przy użytkowaniu gleb zanieczyszczonych (w tym stosowanie analiz ryzyka); identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie prac na rzecz rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych); maksymalne zagospodarowanie terenów poprzemysłowych poprzez opracowanie i wdrożenie mechanizmów sprzyjających ponownemu włączeniu tych terenów do obiegu gospodarczego. Grunt, a zwłaszcza jego warstwa glebowa, zachowuje się bowiem jak swojego rodzaju zbiornik dla zanieczyszczeń, a przyczyną tego są procesy sorpcyjne wiążące organiczne i nieorganiczne zanieczyszczenia z różną siłą na powierzchni cząstek stałych czy koloidów

OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED ODPADAMI
RODZAJE ODPADÓW I ICH ŹRÓDŁA Odpady to zużyte przedmioty oraz substancje stałe, a także ciekłe nie będące ściekami (tj. nie odprowadzane do wód), powstające w wyniku bytowania człowieka lub działalności przemysłowej, które są przeznaczone do usunięcia lub składowania z powodu braku możliwości ich wykorzystania. Kryteriami podziału odpadów mogą być: charakterystyka jakościowa (stan skupienia, skład chemiczny, w tym toksyczność), sfera powstawania, stopień przydatności do dalszego wykorzystania, uciążliwość dla środowiska. Najczęściej jednak stosuje się podział odpadów ze względu na pochodzenie: odpady przemysłowe (poprodukcyjne) odpady bytowo-gospodarcze (komunalne). Odpady zarówno komunalne, jak i przemysłowe mogą występować w postaci : ciekłej stałej półstałej, np. szlamy, osady ściekowe.

ODPADY BYTOWO-GOSPODARCZE zwane też komunalnymi, powstają w związku z bytowaniem człowieka, są pozostałościami po jego działalności bytowo-gospodarczej w środowisku miejskim i osiedlowym. Koncentracja (nagromadzenie) odpadów występuje przede wszystkim w dużych aglomeracjach miejsko-przemysłowych. Zgodnie z ustawą o odpadach — definicja odpadów komunalnych jest następująca: „odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzących od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład sa podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych”. źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są: — gospodarstwa domowe, — obiekty infrastruktury, takie jak: handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo, obiekty turystyczne, targowiska. ODPADY PRZEMYSŁOWE powstają podczas wydobywania i przetwarzania surowców Najwięcej odpadów wytwarzają energetyka, górnictwo i przemysł metalurgiczny: - odpady górnicze, głównie skalne, z kopalń podziemnych i odkrywkowych; - szlamy poflotacyjne i odpady popłuczkowe przetwórstwa węglowego, barytowego, siarkowego, miedziowego i cynkowo-ołowiowego; - popioły lotne i żużel z elektrowni, elektrociepłowni. Odpady przemysłowe powstają w dużej masie i są najczęściej składowane na hałdach. wysoka toksyczność, palność, wybuchowość, rakotwórczość; stanowią istotny czynnik degradacji środowiska.

0CHRONA ŚRODOWISKA PRZED ODPADAMI
Średni wskaźnik zebranych odpadów komunalnych na 1 mieszkańca w 2004 r. wyniósł 256 kg

SKŁAD ODPADÓW KOMUNALNYCH GENEROWANYCHW ROKU w Mg/rok

Na podstawie analizy stanu gospodarki odpadami wytwarzanymi w sektorze gospodarczym wskazano, zgodnie z wytycznymi zawartymi w „II Polityce ekologicznej państwa", następujące cele do osiągnięcia w latach : dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie stosowanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r. (w 1990 r. procesom odzysku poddawano 77,1 mln Mg), rozszerzenie mechanizmów rynkowych oraz przygotowanie skutecznych instrumentów ekonomicznych, wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowywania (bazy danych), identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji starych składowisk odpadów, modernizacji składowisk eksploatowanych oraz rekultywacji terenów zdegradowanych, wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu, rozszerzenie zakresu prac badawczo-rozwojowych nad nowymi technologiami odzysku i ponownego zastosowania odpadów, kontynuację prac badawczo-rozwojowych dotyczących technologii mało-odpadowych oraz technologii odzysku i ponownego użycia odpadów.

GŁÓWNE KRYTERIA OCENY SZKODLIWOŚCI SUBSTANCJI
Ocena substancji pod względem ich szkodliwości dla człowieka i środowiska następuje w wyniku różnego rodzaju badań fizyczno-chemicznych. Oceny takie przeprowadza się na podstawie następujących informacji: informacje ogólne, zbiór wybranych właściwości, badania toksyczności, ocena ekotoksyczności, ekspozycja, zachowanie się w środowisku, wartości graniczne. INFORMACJE OGÓLNE nazwa substancji, numer identyfikacyjny, synonimy, czystość, zanieczyszczenia, wzór sumaryczny, wzór strukturalny, rodzaj substancji, stan fizyczny. nazewnictwo chemiczne w układzie międzynarodowym: zgodnie z nomenklaturą stosowaną przez Chemical Abstracts Service (CAS) w USA. Oprócz nazwy podawany jest numer rejestru CAS przyjęty na całym świecie. w krajach Unii Europejskiej lista istniejących substancji chemicznych EINECS (European Inventory of Existing Chemical Substances) ELINCES (Euopean List of Notifted Chemical Substances). Fosgen (CCl2O) - [ ]; { } Kwas cyjanowodorowy (HCN) - [ ]; { }

REAKTYWNOŚĆ Nazwą tą charakteryzowane są przede wszystkim właściwości chemiczne: zachowanie się substancji w procesie utleniania, redukcji, hydrolizy i fotolizy. Informacje te mogą służyć do prognoz dotyczących: zachowania się substancji w procesach rozkładu i transformacji a przez to o ruchliwości oraz trwałości w środowisku, możliwych teoretycznie reakcji metabolicznych i reakcji rozkładu, możliwych przemian substancji w ramach procesów technologicznych, jak: oczyszczanie wody, ścieków, palenie i przechowywanie odpadów. Fizyczno-chemiczne wielkości znamionowe informacje o reaktywności Pierwsze wskazówki o zachowaniu się substancji w obrębie cyrkulacji biogeochemicznych TOKSYCZNOŚĆ Toksyczność to zdolność substancji chemicznej do spowodowania uszkodzenia biosystemu. substancje trujące – właściwości toksyczne trucizny - substancje mające silne właściwości toksyczne Toksykologiczna ocena związków chemicznych oceniana może być oddziaływaniem: biochemicznym, fizjologicznym, morfologicznym, genetycznym, kancerogennym, mutagennym, Teratogennym i toksycznym dla płodu

TOKSYCZNOŚĆ Najważniejszymi kryteriami są wyniki ostrych, podostrych, chronicznych oraz subchronicznych testów toksyczności Dane o jakości oddziaływania, a także o genetycznie toksycznym oddziaływaniu mają dla człowieka charakter orientacyjny, pochodzą z: eksperymentów na zwierzętach, badań na mikroorganizmach kulturach komórkowych wyższych organizmów LD (z ang. Lethal dose - "dawka śmiertelna"). Skal do ilościowej oceny i porównania toksycznych własności związków, LD50 - oznaczająca taką dawkę, przy której nastąpiła śmierć 50 ze 100 testowanych organizmów (np. szczurów), którym podawano dany związek wszelkimi możliwymi drogami (najczęściej doustnie). Z najbardziej znanych trucizn arszenik ma LD50 = 20 mg/kg, cyjanowodór ma LD50 = 1,5 mg/kg, LC (z ang. Lethal concentration - "stężenie śmiertelne"), stosowaną dla substancji gazowych, jest to stężenie śmiertelne we wdychanym powietrzu

TOKSYCZNOŚĆ Podział substancji chemicznych według klas ich toksyczności

TOKSYCZNOŚĆ Kc - współczynnik biokumulacji, log Kow - współczynnik podziału n-oktanol/woda,

TOKSYCZNOŚĆ toksykokinetyka, która daje odpowiedź na pytanie: jak szybko trucizna działa na organizm, toksykodynamika odpowiada na pytanie: co dzieje się z organizmem pod wpływem trucizny. mówi o mechanizmach działania i miejscu działania trucizny. Jest to ilość zawsze zdolnego do reakcji i będącego do dyspozycji działania materiału, która ma znaczenie dla rodzaju i rozmiaru skutku lub szkodliwości. interpretacja testowa i oszacowaniu danych toksykologicznych: eksperymenty toksykologiczne przeprowadzane są niemal zawsze bez adekwatnych do środowiska naturalnego ilości substancji i w warunkach modelowych, które symulują biosystem „człowiek". EKOTOKSYCZNOŚĆ Ekotoksykologia jako nauka bada rodzaj oddziaływań różnych organizmów biosystemów takich jak: komórka, organizm, populacja, ekosystem, w wyniku obecności substancji chemicznych trafiających do środowiska naturalnego przez wodę, powietrze lub odpady (powstających w produkcji, przetwarzaniu, stosowaniu lub przechowywaniu). „organizmy modelowe„ (gatunki), reprezentatywne dla ekosystemu i nadające się do testów laboratoryjnych dających skutki wymierne i łatwe do rozpoznania: bakterie, glony, rozwielitki, ryby, dżdżownice, pszczoły, ptaki, owies.

EKOTOKSYCZNOŚĆ okres badań może trwać od 24 godzin do 60 dni. badane są w określonych odstępach czasu jednoznaczne i wymierne skutki, Parametrami toksycznymi są np.: śmiertelność, hamowanie pływalności, hamowanie wzrostu, wstrzymanie luminescencji przy bakteriach świecących lub zmiany szeregów reprodukcyjnych w organizmach. Dla oceny długotrwałych skutków ekspozycji substancji, duże znaczenie ma rozwój testów ekotoksykologicznych i chronicznych Występowanie oddziaływania substancji, lub ocena czy działanie jest wymierne, zależy od biorozporządzalności i czasu przebywania w organizmie. BIOROZPORZĄDZALNOŚĆ określa zewnętrzną ekspozycyjność i biologiczne oddziaływanie danej substancji przedostającej się do organizmu i uczestniczącej w jego przemianach. Określa ona ilość substancji czynnej biologicznie, będącej rzeczywiście w biosystemie, wyrażonej przez: fizyczno-chemiczne właściwości substancji, materialną strukturę i właściwości środowiska ekspozycyjnego, dyspozycyjną wielkość substancji w środowisku ekspozycyjnym (zewnętrzna ekspozycja), rodzaj asymilacji i drogę wnikania do organizmu, fizjologiczne właściwości eksponowanej substancji. Podstawą do oceny ekotoksykologicznego oddziaływania może być tylko zespół danych o toksyczności: organizmy modelowe-testy laboratoryjne, modelowe ekosystemy, badania polowe.

ODPADY NIEBEZPIECZNE DEFINICJA
odpady niebezpieczne to te, które, ze względu na swe właściwości, stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla środowiska. Mówi się więc o odpadach: grożących skażeniem - zawierającymi substancje promieniotwórcze, gospodarka którymi regulowana jest przez odrębne przepisy grożące zakażeniem - zawierające czynniki chorobotwórcze szczególnie szkodliwych - czyli zawierające substancje szkodliwe i trucizny, substancje palne i wybuchowe. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach definiuje odpady niebezpieczne jako: należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A Załącznika nr 2 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w Załączniku nr 4 do ustawy lub należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B Załącznika nr 2 do ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w Załączniku nr 3 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w Załączniku nr 4 do ustawy. Wymienione załączniki zawierają: kategorie odpadów - Załącznik nr 1, kategorie lub rodzaje odpadów niebezpiecznych - Załącznik nr 2, składniki odpadów, które kwalifikują je jako odpady niebezpieczne - Załącznik nr 3 właściwości odpadów, które powodują, że odpady są niebezpieczne – Załącznik nr 4.

Odpady niebezpieczne są to odpady:
należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy ZAŁĄCZNIK NR4 /WŁAŚCIWOŚCI/ LISTA A 2). należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy. ZAŁĄCZNIK NR3 /SKŁADNIKI/ ZAŁĄCZNIK NR4 /WŁAŚCIWOŚCI/ LISTA B

ODPADY NIEBEZPIECZNE Lista A. Odpady wykazujące którąkolwiek z właściwości wyszczególnionych w załączniku nr 4 i zawierające: 1. odpady medyczne i weterynaryjne, 2. środki farmaceutyczne, leki i związki stosowane w medycynie lub w weterynarii, 3. środki do impregnacji lub konserwacji drewna, 4. biocydy i środki fitofarmaceutyczne, 5. pozostałości substancji stosowanych jako rozpuszczalniki, 6. halogenowane substancje organiczne niestosowane jako rozpuszczalniki, z wyjątkiem obojętnych materiałów spolimeryzowanych, 7. sól hartownicza zawierająca cyjanki, 8. oleje mineralne i substancje oleiste (np. z obróbki metali), 9. emulsje, mieszaniny: olej-woda, węglowodór-woda, 10. substancje zawierające PCB (np. dielektryki itp.), 11. materiały smoliste powstające wskutek rafinacji, destylacji lub jakiejkolwiek obróbki pirolitycznej (np. pozostałości podestylacyjne itp.), 12. tusze, barwniki, pigmenty, farby, lakiery lub pokosty, 13. żywice, lateks, plastyfikatory, kleje lub spoiwa, 14. substancje powstające w wyniku prac naukowo-badawczych, rozwojowych lub działalności dydaktycznej, które nie są zidentyfikowane lub są nowe i których oddziaływanie na człowieka lub środowisko jest nieznane (np. pozostałości laboratoryjne itp.), 15. środki pirotechniczne i inne materiały wybuchowe, 16. chemikalia stosowane w przemyśle fotograficznym lub do obróbki zdjęć (np. do wywoływania), 17. wszelkie substancje lub przedmioty zanieczyszczone dowolną pochodną polichlorowanego dibenzofuranu, 18. wszelkie substancje lub przedmioty zanieczyszczone dowolną pochodną polichlorowanej dibenzo-p-dioksyny.

ODPADY NIEBEZPIECZNE Lista B. Odpady, które zawierają którykolwiek ze składników wyliczonych w zał. nr 3 i mają którekolwiek z właściwości wyliczonych w załączniku nr 4, i zawierają: 19. mydła, tłuszcze lub woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego, 20. niehalogenowane substancje organiczne niestosowanych jako rozpuszczalniki, 21. nieorganiczne substancje niezawierające metale lub związki metali, 22. popioły lub żużle, 23. gleba i ziemia, w tym urobek z pogłębiania, 24. sól hartownicza niezawierająca cyjanków, 25. pyły lub proszki metaliczne, 26. zużyte materiały katalityczne, 27. Ciecze lub szlamy zawierające metale lub związki metali, 28. pozostałości z operacji usuwania zanieczyszczeń (np. pyły z filtrów), 29. szlamy z płuczek, 30. szlamy z zakładów uzdatniania wody, 31. pozostałości z dekarbonizacji, 32. pozostałości z kolumn jonowymiennych, 33. osady ściekowe niepoddane unieszkodliwieniu lub nienadające się do zastosowania w rolnictwie, 34. osady z czyszczenia zbiorników lub urządzeń, 35. urządzenia zanieczyszczone, 36. pojemniki zanieczyszczone po produktach, które zawierały jeden lub więcej składników (np. opakowania, butle gazowe itp.), 37. baterie, akumulatory i inne ogniwa elektryczne, 38. oleje roślinne, 39.substancje lub przedmioty pochodzące z selektywnej zbiórki odpadów z gospodarstw domowych, 40. inne odpady.

ODPADY NIEBEZPIECZNE Właściwości odpadów, które powodują, że odpady są niebezpieczne (zał. nr 4 do ustawy o odpadach) H1 wybuchowe: substancje, które mogą wybuchnąć pod wpływem ognia, lub które są bardziej wrażliwe na wstrząs lub tarcie niż dinitrobenzen, H2 utleniające: substancje, które wykazują silnie egzotermiczne reakcje podczas kontaktu z innymi substancjami, w szczególności z substancjami łatwopalnymi, H3-A wysoce łatwopalne: 1) ciekłe substancje mające temperaturę zapłonu poniżej 21°C (w tym nadzwyczaj łatwopalne ciecze), 2) substancje, które mogą rozgrzać się, a w efekcie zapalić się w kontakcie z powietrzem w temperaturze otoczenia bez jakiegokolwiek dostarczenia energii, 3) stałe substancje, które mogą się łatwo zapalić po krótkim kontakcie ze źródłem zapłonu i które palą się nadal lub tlą po usunięciu źródła zapłonu, 4) gazowe substancje, które są łatwopalne w powietrzu pod normalnym ciśnieniem, 5) substancje, które w kontakcie z wodą lub wilgotnym powietrzem tworzą wysoce łatwopalne gazy w niebezpiecznych ilościach, H3-B łatwopalne: ciekłe substancje mające temperaturę zapłonu równą lub wyższą niż 21°C i niższą lub równą °C, H4 drażniące: substancje nie żrące, które poprzez krótki, długotrwały lub powtarzający się kontakt ze skórą lu błoną śluzową mogą wywołać stan zapalny, H5 szkodliwe: substancje, które jeśli są wdychane lub dostają się drogą pokarmową lub wnikają przez skórę mogą spowodować ograniczone zagrożenie dla zdrowia, H6 toksyczne: substancje (w tym wysoce toksyczne substancje i preparaty), które jeśli są wdychane lub dostają się drogą pokarmową lub wnikają przez skórę mogą spowodować poważne, ostre lub chroniczne zagrożenie zdrowia, a nawet śmierć, H7 rakotwórcze: substancje, które jeśli są wdychane lub dostają się drogą pokarmową lub wnikają przez skórę mogą wywoływać raka lub też zwiększyć częstotliwość jego występowania,

ODPADY NIEBEZPIECZNE Właściwości odpadów, które powodują, że odpady są niebezpieczne (zał. nr 4 do ustawy o odpadach) H8 żrące: substancje, które w zetknięciu z żywymi tkankami mogą spowodować ich zniszczenie, H9 zakaźne: substancje zawierające żywe mikroorganizmy lub ich toksyny, o których wiadomo, lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do przyjęcia, że powodują choroby człowieka lub innych żywych organizmów, H10 działające szkodliwie na rozrodczość: substancje, które jeśli są wdychane lub dostaną się drogą pokarmową lub jeśli wnikają przez skórę mogą wywołać niedziedziczne wrodzone deformacje lub też zwiększyć częstotliwość ich występowania, H11 mutagenne: substancje, które jeśli są wdychane lub dostaną się drogą pokarmową, lub jeśli wnikają przez skórę mogą wywołać dziedziczne defekty genetyczne lub też zwiększyć częstotliwość ich występowania, H12 substancje, które w wyniku kontaktu z wodą, powietrzem lub kwasem uwalniają toksyczne lub wysoce t toksyczne gazy, H13 substancje, które po zakończeniu procesu unieszkodliwiania, mogą w dowolny sposób, wydzielić inną substancję, np. w formie odcieku, która posiada jakąkolwiek spośród cech wymienionych powyżej, H14 ekotoksyczne: substancje, które stanowią lub mogą stanowić bezpośrednie lub opóźnione zagrożenie dla jednego lub więcej elementów środowiska.

ODPADY NIEBEZPIECZNE Składniki kwalifikujące odpady do niebezpiecznych (Zał. nr 3 do ustawy o odpadach). C1 beryl, związki berylu, C2 związki wanadu, C3 związki chromu (VI), C4 związki kobaltu, C5 związki niklu, C6 związki miedzi, C7 związki cynku, C8 arsen, związki arsenu, C9 selen, związki selenu, C10 związki srebra, C11 kadm, związki kadmu, C12 związki cyny, C13 antymon, związki antymonu, C14 tellur, związki telluru, C15 związki baru z wyjątkiem siarczanu baru, C16 rtęć, związki rtęci, C17 tal, związki talu, C18 ołów, związki ołowiu, C19 siarczki nieorganiczne, C20 nieorganiczne związki fluoru, z wyjątkiem fluorku wapnia, C21 cyjanki nieorganiczne, C22 następujące metale alkaliczne lub metale ziem alkalicznych: lit, sód, potas, wapń, magnez w postaci niezwiązanej, C23 kwaśne roztwory lub kwasy w postaci stałej, C24 roztwory zasadowe i zasady w postaci stałej,

ODPADY NIEBEZPIECZNE Składniki kwalifikujące odpady do niebezpiecznych (Zał. nr 3 do ustawy o odpadach). C25 azbest (pył i włókna), C26 fosfor, związki fosforu, z wyjątkiem fosforanów mineralnych, C27 karbonylki metali, C28 nadtlenki, C29 chlorany, C30 nadchlorany, C31 azydki, C32 PCB, C33 farmaceutyki oraz związki stosowane w medycynie lub w weterynarii, C34 biocydy i substancje fitofarmaceutyczne (np. pestycydy), C35 substancje zakaźne, C36 kreozoty, C37 izocyjaniany, tiocyjaniany, C38 cyjanki organiczne (np. nitryle), C39 fenole, związki fenolowe, C40 halogenowane rozpuszczalniki, C41 rozpuszczalniki organiczne, z wyjątkiem rozpuszczalników halogenowanych, C42 związki halogenoorganiczne, z wyjątkiem obojętnych materiałów spolimeryzowanych i innych substancji, o których mowa w niniejszym załączniku, C43 aromatyczne, policykliczne i heterocykliczne związki organiczne, C44 aminy alifatyczne, C45 aminy aromatyczne, C46 etery, C47 substancje o właściwościach wybuchowych, z wyjątkiem substancji wyszczególnionych w innych punktach niniejszego załącznika, C48 organiczne związki siarki, C49 jakąkolwiek pochodną polichlorowanego dibenzofuranu, C50 jakąkolwiek pochodną polichlorowanej dibenzo-p-dioksyny, C51 węglowodory i ich związki z tlenem, azotem lub siarką nie uwzględnione w inny sposób w niniejszym załączniku.

Określenie kategorie lub rodzaje odpadów niebezpiecznych jest mylące ponieważ, są to odpady potencjalnie niebezpieczne Odpady niebezpieczne o charakterze opisanym w Ustawie zostały skatalogowane w rozporządzeniu w sprawie katalogu odpadów Zgodnie z ustawą o odpadach Minister właściwy do spraw środowiska, kierując się kategoriami oraz rodzajami odpadów wymienionymi w załącznikach nr 1 i 2, składnikami odpadów wymienionymi w załączniku nr 3 oraz właściwościami odpadów wymienionymi w załączniku nr 4, określi w drodze rozporządzenia: katalog odpadów z podziałem na grupy, podgrupy i rodzaje, uwzględniający źródła powstawania odpadów, wraz z listą odpadów niebezpiecznych oraz ze sposobem klasyfikowania odpadów, RMŚ z dnia 27 września 2001 w sprawie katalogu odpadów obowiązujące od warunki, w których uznaje się, że odpady wymienione na liście odpadów niebezpiecznych nie posiadają właściwości lub składników i właściwości powodujących, że odpady te stanowią odpady niebezpieczne, a także sposób ustalenia spełnienia tych warunków. RMŚ z dnia 13 maja 2004 w sprawie warunków w których uznaje się że odpady nie są niebezpieczne Zgodnie z Polską ustawą odpad niebezpieczny to odpad posiadający określone cechy lub właściwości, co sugeruje ze każdy może stwierdzic taakie cechy i uznac odpad za niebezpieczny. Ustawa sugeruje ze minister powinien brac te cechy pod uwagę i umiescic odpad na liscie odpadów niebezpiecznych. ZAKŁADA SIĘ ZE ODPADY UMIESZCZONE NA LISCIE ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH NIGDY NIE BĘDĄ ZA TAKIE UZNANE CHYBA ZE ZMIANIE ULEGNIE ROZPORZADZENIE

RMŚ z dnia 27 września 2001 w sprawie katalogu odpadów określa:
1) katalog odpadów wraz z listą odpadów niebezpiecznych, 2) sposób klasyfikowania odpadów. Katalog odpadów dzieli odpady w zależności od źródła i występowania na 20 grup:

Katalog odpadów określa grupy, podgrupy i rodzaje odpadów oraz ich kody
GRUPA Odpad niebezpieczny PODGRUPA RODZAJ

Rozróżnienie między produktami a odpadami w świetle aktualnych przepisów Unii Europejskiej.
Zakres komunikatu komisji Unii Europejskiej z lutego 2007 roku [1] obejmuje wprowadzenie rozróżnienia pomiędzy odpadami a materiałami nie stanowiącymi odpadów w kontekście procesu produkcyjnego. Wytyczne wprowadzono, gdyż niewłaściwa interpretacja definicji odpadów naraża przedsiębiorstwa, których ta kwestia dotyczy, na niepotrzebne koszty i może ograniczać atrakcyjność materiałów, które w innym przypadku zostałyby przywrócone do dalszego obrotu [1]. Istnieje szerokie spektrum różnych rodzajów materiałów wytwarzanych w procesach produkcji przemysłowej objętych komunikatem [1]. Mogą być one określane mianem produktów ubocznych, produktów równoległych, produktów pośrednich, produktów niekluczowych lub podproduktów. Żaden z tych terminów nie ma znaczenia w świetle wspólnotowego prawa w zakresie ochrony środowisk, tj. produkty i produkty uboczne mają ten sam status: materiały albo są odpadami, albo nimi nie są. Wg orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ETS [1] definicję odpadów trzeba interpretować w sposób szeroki w celu zapewnienia zgodności z dyrektywą [2] i traktatem wspólnotowym [3]. Jak wskazują oba te źródła definicja odpadów wiąże się zasadniczo z koncepcją „usunięcia”. Europejski Trybunał Sprawiedliwości ETS podkreślił kilkakrotnie, że ustalenie czy dany materiał jest odpadem czy nie zależy od określonych okoliczności faktycznych i że decyzja w tej kwestii powinna być podejmowana przez właściwe organy po indywidualnym rozpatrzeniu każdego przypadku.

ODPADY NIEBEZPIECZNE Zgodnie z współczesnym ustawodawstwem (Dyrektywa Rady Unii Europejskiej z 20 marca /319/CEE) można wyróżnić kilka rodzajów zagrożeń stwarzanych przez odpady niebezpieczne: zagrożenia fizyczne (substancje wybuchowe, utleniające, palne), zagrożenia biologiczne (substancje bardzo toksyczne, toksyczne, szkodliwe, drażniące), mutagenne (wywołujące mutacje w kodzie genetycznym organizmów żywych), zagrożenia środowiskowe (substancje groźne dla środowiska naturalnego) Dobra gospodarka odpadami niebezpiecznymi powinna zawierać następujące elementy, kolejności ich ważności: unikanie odpadów niebezpiecznych (poprzez zmianę technologii produkcji, zastępowanie składników toksycznych ich bezpiecznymi odpowiednikami, np. stosowanie nowych farb wodnych, zamiast tych na bazie rozpuszczalników chloroorganicznych), minimalizacja ilości odpadów niebezpiecznych, w szczególności dostających się do środowiska w sposób niekontrolowany (w wyniku nieszczelności instalacji), gospodarcze wykorzystanie odpadów (np. zużyte rozpuszczalniki mogą być oddestylowane i w znakomitej większości zastosowań użyty ponownie), bezpieczna utylizacja odpadów (neutralizacja i odzysk srebra z kąpieli z zakładów fotograficznych, neutralizacja i zagęszczanie odpadów pogalwanicznych). Eliminacja zagrożeń stwarzanych przez te odpady polega na ich bezpiecznym unieszkodliwieniu.

ODPADY NIEBEZPIECZNE ŻRÓDŁA POWSTAWANIA w zakładach przemysłowych
w sektorze użyteczności publicznej w gospodarstwach domowych. ILOŚCI ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH Dane dotyczące odpadów niebezpiecznych pochodzą z prowadzonego przez Inspekcję Ochrony Środowiska, monitoringu gospodarki odpadami, stanowiącego jeden z elementów systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. Począwszy od 1998 r. dane o odpadach niebezpiecznych opracowywano w oparciu o Listę odpadów niebezpiecznych zawartą w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 24 grudnia 1997 r. Lista ta jest zasadniczo różna od stosowanej do 1998 r., z tego też względu dane o odpadach niebezpiecznych od 1998 r. są nieporównywalne z danymi za lata wcześniejsze. Dane za lata opracowano w oparciu o Katalog odpadów, wprowadzony w życie rozporządzeniem Ministra Środowiska w dniu 1 stycznia 2002 r. (Dz. U. z 2001 r., Nr 112, poz. 1206).

ODPADY NIEBEZPIECZNE

ODPADY niebezpieczne woj. Małopolskie, 2001
Największe ilości odpadów niebezpiecznych powstają obecnie w województwach: małopolskim, śląskim, kujawsko-pomorskim, dolnośląskim, mazowiecki i zachodniopomorskim, WOJ. MALOPOLSKIE pierwsze miejsce pod względem ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych, które stanowiły 35,1% wszystkich odpadów niebezpiecznych wytworzonych w Polsce ODPADY niebezpieczne woj. Małopolskie, 2001

ODPADY NIEBEZPIECZNE Struktura odpadów niebezpiecznych według grup odpadów, WOJ. MAŁOPOLSKIE, 2001 06 - odpady z produkcji, przygotowania obrotu i stosowania związków nieorganicznych 05 - odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz wysokotemperaturowej przeróbki węgla 11 - odpady nieorganiczne z przygotowania powierzchni i powlekania metali oraz z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych 19 -odpady z urządzeń do likwidacji i neutralizacji odpadów oraz oczyszczania ścieków i gospodarki wodnej

ODPADY niebezpieczne woj. Małopolskie, 2005

GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI woj. Małopolskie, 2001
ODPADYNIEBEZPIECZNE GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI woj. Małopolskie, 2001

ODPADY niebezpieczne woj. Małopolskie, 2001

GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI woj. Małopolskie, 2005
ODPADYNIEBEZPIECZNE GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI woj. Małopolskie, 2005

ODPADY NIEBEZPIECZNE GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI
Zadaniem systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi jest zagospodarowanie ich w sposób zapewniający ochronę środowiska w stopniu uzależnionym od warunków społecznych i gospodarczych w regionie oraz w kraju. Regionalny system gospodarki odpadami niebezpiecznymi realizuje swe zadania w następujący sposób: organizując gromadzenie odpadów niebezpiecznych z rozproszonych źródeł, zapewniając odbiór odpadów niebezpiecznych ze wszystkich źródeł ich powstawania, wykonując wszystkie usługi logistyczne, dostarczając surowce wtórne do miejsc ich przerobu w regionie i poza regionem, dostarczając odpady do zakładów unieszkodliwiania w regionie i poza regionem, eksploatując i rekultywując składowiska odpadów. System ten zatem zaspokaja wszystkie potrzeby w zakresie odbioru odpadów od ich wytwórców, dostarczając im jednocześnie właściwe opakowania i organizując zbiórkę odpadów ze źródeł rozproszonych. W zakresie usług unieszkodliwiania odpadów system wykorzystuje rozwiązania ponadregionalne.

ODPADY NIEBEZPIECZNE GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI
Przed wprowadzeniem odpadu do systemu, wytwórca odpadu bada możliwości jego utylizacji lub unieszkodliwienia we własnym zakresie. O możliwości zastosowania wybranego rozwiązania rozstrzyga rachunek opłacalności inwestowania we własną instalację do przerobu tego odpadu w porównaniu z usługą z zewnątrz Zasadę opieki „od kolebki do grobu". Oznacza to konieczność ustalenia norm bezpiecznego działania w gospodarce odpadami niebezpiecznymi we wszystkich operacjach technologicznych którym są one poddawane aż do likwidacji ich cech niebezpiecznych dla środowiska lub zabezpieczenia go przed nimi

ODPADY NIEBEZPIECZNE GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI - przewóz
Wyodrębnia się dwa rodzaje transportu odpadów niebezpiecznych: przewóz na krótkich odcinkach, od punktu zbioru do składnicy pojemniki z odpadami niebezpiecznymi ze źródeł rozproszonych oraz z małych zakład produkcyjnych i usługowych, nie wymagający specjalnych środków bezpieczeństwa ze względu na zabezpieczenie (szczelność) opakowań i niewielkich ilości odpadów, przewozy odpadów transportem specjalistycznym (np. cysterny, kontener) podlegają następującym przepisom: Ustawie z dnia 5 lipca 2002 r. o ratyfikacji Poprawki do Konwencji Bazylejskiej o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwani odpadów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 135, poz. 1142); Ustawie z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 199, poz. 1671, oraz z 2004 r., Dz.U. Nr 96 poz. 959); Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym to warów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz.U Nr 236, poz. 1986) - na podstawie art. 11 ust Ustawy o odpadach, Ustawie z dnia 31 marca 2004 r. o przewozie koleją towarów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 97, poz. 962); Ustawie o międzynarodowym obrocie odpadami (Dz.U. Nr 191, poz. 1956);

ODPADY NIEBEZPIECZNE GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI - przewóz
Przepisy te określają szczegółowo: wymagania dotyczące środków przewozu, warunków załadunku opakowania, oznakowania ładunków i pojazdów, określają zakres niezbędnej dokumentacji przeznaczonej dla pracowników obsługi pojazdu oraz dla służb kontroli ruchu i służb interwencji powypadkowej Dokumentacja taka powinna zawierać: część informacyjną, nazwę techniczną i handlową przewożonego towaru, klasyfikację według przepisów PMN i RID, EC Regulations R, GGVE/GGVS UN, wymagania według przepisów RID, ADR dane na temat zagrożenia dla człowieka z podaniem dawki śmiertelnej (LD) i dla środowiska z podaniem klasy zagrożenia wód (WGK) instrukcję postępowania w przypadku zagrożenia człowieka i środowiska

ODPADY NIEBEZPIECZNE Rodzaje pojemników do przewozu i przechowywania odpadów niebezpiecznych [J. Palarski, 1992]

ODPADY NIEBEZPIECZNE Czasowe przechowywanie
Do przechowywania odpadów niebezpiecznych powinno się stosować następujące urządzenia magazynowe: dla odpadów w postaci stałej - wiaty magazynowe dla opakowań z odpadami, zasieki naziemne wykonane z materiału odpornego na korozyjne działanie składników odpadów dla odpadów składowanych luzem, dla odpadów w postaci ciekłej - wiaty magazynowe dla pojemników z odpadami, zbiorniki zamknięte dla odpadów przepompowywanych z cystern transportowych oraz z innych zbiorników przewoźnych, dla odpadów w postaci past i szlamów - wiaty magazynowe dla pojemników z odpadami oraz zadaszone zbiorniki naziemne otwarte, wykonane z materiałów odpornych na korozyjne działanie składników odpadów. Jako potencjalne miejsca do tymczasowego składowania i przechowywania odpadów niebezpiecznych służą: - mogilniki - zbiorniki zamknięte, - baseny, - zbiorniki otwarte (boksy), - składowiska naziemne lub podziemne, specjalnie przygotowane do składowania tego typu odpadów, - wysypiska odpadów komunalnych po całkowitym unieszkodliwieniu, - składowiska podziemne w mogilnikach, wyrobiskach pogórniczych i wtłaczanie głębinowe.

ODPADY NIEBEZPIECZNE Czasowe przechowywanie Mogilniki
to podziemne zbiorniki przeznaczone do składowania odpadów niebezpiecznych w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt ze środowiskiem. Wykonuje się je najczęściej dla najgroźniejszych odpadów toksycznych które występują w niewielkich ilościach. W zasadzie buduje się dwa rodzaje mo gilników: z kręgów betonowych i w formie betonowych zbiorników. Każdy mo gilnik powinien mieć wewnątrz wykładzinę uszczelniającą ściany i dno. Uszczel nienie wykonuje się z materiałów nieprzepuszczalnych, odpornych na chemiczne oddziaływanie odpadów. Rodzaj uszczelnienia musi być dobrany w zależności oc właściwości chemicznych i fizycznych odpadów. Mogilniki muszą być wyposażone w szczelne zamknięcia (pokrywy), które najczęściej wykonane są z żeliwa lub be tonu. Odpady składa się luzem lub w opakowaniach - pojemnikach szklanych z tworzywa, metalu lub w workach foliowych. Zbiorniki zamknięte służą do składowania odpadów niebezpiecznych, które muszą być całkowicie izolowane od środowiska. Są one stosowane głównie d( tymczasowego przechowywania odpadów, np. przed ich unieszkodliwieniem lul gospodarczym wykorzystaniem. Wykonane są z betonu lub stali (w szczególnyc przypadkach także ze stali kwasoodpornej). baseny zbiorniki otwarte, w których umieszcza się odpady płynne ora półpłynne. Najczęściej są wykonane z betonu lub cegły, czasem z podłoża m turalnego (np. gliny). Do uszczelniania stosuje się wykładziny o podobnyc właściwościach, jak przy mogilnikach. Baseny muszą być także wyposażon w system odprowadzenia nadmiaru wód (wód nadosadowych), które są kierowan do oczyszczalni ścieków. W basenach nie powinno się deponować odpadó wydzielających pary lub gazy szkodliwe.

ODPADY NIEBEZPIECZNE Czasowe przechowywanie
Zbiorniki otwarte (boksy) są najczęściej przeznaczone do składowań odpadów stałych. Odpady pylące oraz wydzielające szkodliwe gazy mogą b\ składowane w boksach w opakowaniach. Zbiorniki są uszczelnione odpowiedn wykładziną. Odpady wymagające izolacji od atmosfery, muszą być przykrywał warstwą materiału izolacyjnego.

ODPADY NIEBEZPIECZNE UNIESZKODLIWIANIE
Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych polega na postępowaniu, w efekcie którego nastąpi eliminacja zawartych w nich składników szkodliwych i toksycznych, np. przez rozkład na związki nie stwarzające już zagrożenia dla środowiska naturalnego. Odpady niebezpieczne powinny zostać poddane unieszkodliwieniu po wyczerpaniu możliwości ich przemysłowego wykorzystania. W odrębny sposób są traktowane odpady medyczne, weterynaryjne oraz odpady zawierające azbest. efektywność rozkładu i usuwania (DRE -Destruction and Removal Efficiency), Miara stopnia bezpieczeństwa procesu unieszkodliwiania substancji toksycznych i szkodliwych, która dla substancji o najwyższym stopniu szkodliwości powinna wynosić 99,99%. Proces unieszkodliwiania odpadów powinien być przeprowadzany w warunkach zapewniających możliwie maksymalną jego efektywność. W technologii unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych przyjmuje się zasadę grupowania odpadów według procesów unieszkodliwiania. Do wspólnej grupy zalicza się odpady, które mogą być unieszkodliwione w identycznych warunkach.

ODPADY NIEBEZPIECZNE UNIESZKODLIWIANIE
Dla olbrzymiej większości odpadów dostępne są już bezpieczne technologie utylizacji i unieszkodliwiania które można podzielić na następujące grupy: odzyskiwanie i powtórne wykorzystanie z użyciem m.in. metod rozdzielania grawitacyjnego, filtracji, destylacji, separacji chemicznej, unieszkodliwianie metodami fizyczno-chemicznymi, m.in. poprzez neutralizację, strącanie, kompleksowanie, unieszkodliwianie metodami biologicznymi przez fermentację, rozkład tlenowy i ich kombinacje, unieszkodliwianie metodami termicznymi: spalanie (współspalanie) i piroliza, zestalanie metodami chemicznymi oraz fizyczno-chemicznymi, stabilizowanie, Izolowanie - tymczasowe zamykanie w szczelnych pojemnikach przed właściwym składowaniem. Za bezpieczną metodę unieszkodliwiania uznaje się spalanie odpadów. Nie jest to oczywiście metoda uniwersalna, którą można stosować do odpadów wszelkiego rodzaju.

ODPADY NIEBEZPIECZNE SPALANIE
Przekształcanie termiczne odpadów niebezpiecznych w paleniskach kotłowych lub w spalarniach odpadów wymaga spełnienia następujących warunków: czas utrzymywania spalin w komorze spalania powinien wynosić co najmniej 2 sekundy w temperaturze: nie niższej od 850° C - jeśli zawartość chloru w związkach organicznych w przekształcalnych odpadach nie przekracza 1% suchej masy odpadów, nie niższej od 1100° C - jeśli zawartość chloru w związkach organicznych w przekształcanych odpadach przekracza 1% suchej masy odpadów, zawartość tlenu w gazach spalinowych nie może być mniejsza niż 6%, gazy odlotowe z procesu powinny być monitorowane w zakresie ciągłej rejestracji temperatury w komorze spalania, ciśnienia, zawartości tlenu i pary wodnej. Termiczne przekształcenie odpadów niebezpiecznych przez ich rozkład pirolityczny wymaga spełnienia następujących warunków: - zawartość organicznych związków chlorowców w parach i gazach odlotowych z procesu rozkładu pirolitycznego odpadów niebezpiecznych nie powinna przekraczać wartości 0,5 ng/m3, - gazy z procesu pirolitycznego powinny być wykorzystane jako paliwo pomocnicze w paleniskach kotłowni grzewczych; w sytuacji braku możliwości takiego wykorzystania dopuszcza się spalanie gazów w pochodni.

ODPADY NIEBEZPIECZNE SKŁADOWANIE
Do odpadów niebezpiecznych, które powinny być przekształcone przed składowaniem, należą: odpady w postaci ciekłej, szlamów lub trwałych zawiesin, odpady tworzące aerozole przy prędkości strumienia powietrza nad od padem poniżej 2m/s, odpady, dla których strata masy po prażeniu w temp. 800°C przekracza 10% masy odpadu suchego, odpady emitujące na składowisku samoistnie albo pod wpływem czynników atmosferycznych gazy lub pary szkodliwe dla organizmów żywych lub dla środowiska lub uciążliwe zapachowo, zawierające składniki rozpuszczalne w wodzie w ilościach przekraczających 10% masy odpadu suchego, zawierające kwasy i alkalia w ilościach powodujących zmianę pH wyciągu wodnego, sporządzonego przy stosunku masy wody do odpadu 10:1, na poniżej 4 i powyżej 13.

ODPADY NIEBEZPIECZNE SKŁADOWANIE składowanie powinno następować na:
odpowiednio urządzonym składowisku, zlokalizowanym w sposób zapewniający ochronę gruntów, wód podziemnych i powierzchniowych przed zanieczyszczeniem zapewniającym gromadzenie i odbiór ewentualnych odcieków ze składowiska. Odpady niebezpieczne mogą być składowane luzem lub w pojemnikach (worki, beczki), a także w formie zestalonej (bloczki betonowe). Do odpadów, które muszą być izolowane od atmosfery (z uwagi na możliwość wydzielania gazów lub szkodliwych par), stosuje się materiały izolacyjne. Technologia składowania oraz rozwiązania techniczne powinny zapewnić możliwość rekultywacji terenu składowiska, zgodnie z zatwierdzonymi na etapie projektowania wytycznymi. sposoby składowania: - Wysypiska - Wykorzystanie wyrobisk podziemnych - Wyrobisk kopalnianych - Zatłaczanie głębinowe

ODPADY NIEBEZPIECZNE Typowy odwiert do zatłaczania
głębinowego [J. Borkiewicz, 1993]

ODPADY NIEBEZPIECZNE W KPGO w części dotyczącej odpadów niebezpiecznych przy rozpatrywaniu poszczególnych rozwiązań technicznych wzięto pod uwagę konieczność: całkowitego zniszczenia i wyeliminowania PCB ze środowiska do 2010 r. poprzez kontrolowane unieszkodliwienie PCB oraz dekontaminację lub unieszkodliwienie urządzeń zawierających PCB, zapewnienie odzysku i recyklingu olejów odpadowych do roku 2007 Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (DzU Nr 69, poz. 719), zapewnienia bezpiecznego dla zdrowia ludzi usunięcia wyrobów zawierających azbest i zdeponowania ich na wyznaczonych składowiskach w sposób eliminujący ich negatywne oddziaływanie, likwidacji do 2010 r. mogilników zawierających przeterminowane środki ochrony roślin, zapewnienie odzysku i recyklingu zużytych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych zwierających CFC HCFC do 2007 r. zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (DzU Nr 69, poz. 719), zapewnienia odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, minimalizacji ilości powstawania specyficznych odpadów medycznych wymagających szczególnych metod unieszkodliwiania na drodze termicznego przekształcania, poprzez: zastosowanie segregacji odpadów u źródła ich powstawania eliminację nieprawidłowych praktyk w gospodarce odpadami medycznymi.

ODPADY NIEBEZPIECZNE Potrzeby organizacyjne
organizacja gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych (GPZON) stacji przeładunkowych odpadów niebezpiecznych (SPON). Punkty gromadzenia odbierałyby odpady niebezpieczne (w tym zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne jako zawierające odpady niebezpieczne) od mieszkańców i przeterminowane odczynniki chemiczne ze szkół niższego szczebla bez ponoszenia opłat, odpłatnie zaś (na zasadzie usługi) od małych i średnich przedsiębiorstw Zadaniem stacji przeładunkowych będzie magazynowanie, przygotowanie do wysyłki i przesyłanie do właściwych instalacji zebranych osadów Celowe jest prowadzenie kontroli prawidłowości gospodarki odpadami oraz wdrażanie technik minimalizacji odpadów u źródła powstawania

ODPADY NIEBEZPIECZNE Potrzeby inwestycyjne:
budowa instalacji termicznego przekształcania szerokiej gamy odpadów niebezpiecznych o wydajności 20 tys. Mg/rok lub alternatywnej instalacji do plazmowego spalania odpadów budowa ogólnokrajowego składowiska odpadów niebezpiecznych o pojemności 500 tys. Mg budowa 40 składowisk dla odpadów azbestowych o łącznej pojemności tys. Mg lub alternatywnie dobudowanie oddzielnych kwater dla tych odpadów na istniejących składowiskach odpadów modernizacja lub wybudowanie nowych nowych składowisk na odpady niebezpieczne w hutach metali nieżelaznych: miedzi, ołowiu, cynku i aluminium Uruchomienie instalacji do unieszkodliwiania urządzeń chłodniczych Budowa instalacji do dekontaminacji transformatorów zawierających PCB Uruchomienie instalacji do odzysku i unieszkodliwienia zurzytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych Budowa gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych GPZON Budowa 43 stacji przeładunkowych odpadów niebezpiecznych SPON

POZWOLENIE ZINTEGROWANE jest decyzją administracyjną regulującą zasady wprowadzania substancji lub energii, powodujących zanieczyszczenie, do wszystkich komponentów środowiska z niektórych rodzajów instalacji, wskazanych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002r. (DzU Nr 122, poz. 1055), wydanego na podstawie art. 201 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska. Posiadanie pozwolenia zintegrowanego warunkuje w praktyce możliwość prowadzenia (funkcjonowania) tego typu instalacji. pozwoleniom zintegrowanym podlegają instalacje: do odzysku lub unieszkodliwiania, z wyjątkiem składowania, odpadów niebezpiecznych, o zdolności przetwarzania ponad 10 ton na dobę, do termicznego przekształcania odpadów komunalnych, o zdolności przetwarzania ponad 3tony na godzinę, do unieszkodliwiania, z wyjątkiem składowania, odpadów innych niż niebezpieczne, o zdolności przetwarzania ponad 50 ton na dobę, do składowania odpadów, z wyłączeniem odpadów obojętnych, o zdolności przyjmowania ponad 10 ton odpadów na dobę lub o całkowitej pojemności ponad ton.

POZWOLENIA ZINTEGROWANE Podstawę do wszczęcia procedury wydawania pozwolenia zintegrowanego stanowi wniosek prowadzącego instalację. Prawo wymaga, aby wniosek : w przejrzysty i udokumentowany sposób opisywał przedmiotowy rodzaj (rodzaje) działalności odnosił się do wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki (BAT) jednocześnie uwzględniał lokalne warunki środowiskowe i priorytety ochrony środowiska. Zakres treści wniosku jest w pełni zgodny z wymogami Dyrektywy IPPC (Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczaniu zanieczyszczeń). Pozwolenia wydawane są na czas określony. Ustawa Prawo ochrony środowiska stanowi, że maksymalny czas ważności pozwolenia może wynieść 10 lat

POZWOLENIA ZINTEGROWANE Pozwolenia mogą być cofane lub ograniczane bez odszkodowania w przypadkach, gdy: eksploatacja instalacji jest prowadzona z naruszeniem warunków pozwolenia lub innych przepisów, przepisy dotyczące ochrony środowiska zmieniły się w stopniu uniemożliwiającym emisję na warunkach określonych w pozwoleniu, instalacja jest objęta postępowaniem kompensacyjnym (na obszarze, na którym zostały przekroczone standardy jakości powietrza, wydanie pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza dla nowo budowanej instalacji lub zmienianej w sposób istotny jest możliwe, jeżeli zostanie zapewniona odpowiednia redukcja ilości wprowadzanych do powietrza gazów lub pyłów powodujących naruszenia tych standardów, wprowadzanych z innych instalacji usytuowanych na tym obszarze). Prawo przewiduje również możliwość cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia za odszkodowaniem, jeżeli przemawiają za tym względy ochrony środowiska lub korzystanie z pozwolenia stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi.

RECYKLING Sposoby zagospodarowania odpadów

Gospodarcze wykorzystanie odpadów to najskuteczniejsza metoda ich zagospodarowania. Odpady, po przeróbce, mogą być wykorzystane w przemyśle lub rolnictwie, m.in. jako: surowce wtórne (np.metale kolorowe, żelazo, makulatura, szkło, tworzywa sztuczne); surowce do produkcji półfabrykatów z żużli i popiołów lotnych, z odpadów przemysłu drzewnego, włókienniczego, ceramicznego, tworzyw sztucznych; substancje do nawożenia w rolnictwie i rekultywacji gleb zdegradowanych, np. komposty z odpadów komunalnych, odpady przemysłu cukrowniczego, odpady z ferm hodowlanych, szlamy, osady ściekowe (z oczyszczalni ścieków i uzdatniania wody); materiały do budowy dróg i rekultywacji terenów: odpady przeróbcze kruszyw, żużle hutnicze, pyły lotne, odpady górnicze, odpady komunalne.

Stan aktualny w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów: Recykling — to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii. Recykling organiczny to obróbka tlenowa, w tym kompostowanie, lub beztlenowa odpadów, które ulegają rozkładowi biologicznemu w kontrolowanych warunkach przy wykorzystaniu mikroorganizmów, w wyniku której powstaje materia organiczna lub metan. unieszkodliwianie odpadów — to poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych, w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska”. Odpady powinny być w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania; Pozostałe powinny być przekazywane do najbliżej położonych miejsc, w któych mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwione. Unieszkodliwianiu poddaje się te odpady, z których uprzednio wysegregowano odpady nadające się do odzysku.

Stan aktualny w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów: Spalanie to najbardziej radykalna metoda unieszkodliwienia odpadów, zarówno przemysłowych, jak i komunalnych. Odbywa się ono w specjalnie do tego przeznaczonych piecach o różnej pojemności. Piece mają zapewnić możliwie szybkie i pełne spopielenie odpadów z wytworzeniem produktów spalania nieszkodliwych dla otoczenia. Najprostsze typy pieców mogą spalać od 0,5 do 0,7 ton odpadów na godzinę, bardziej złożone mają większą zdolność przerobową, np. 3 t/godz. Ujemną stroną spalania jest emisja gazów (SO2, HCl, SO3, HF, NOX, NH3) i pyłów i związków chloroorganicznych. Aby ją ograniczyć, w kominach instaluje się urządzenia odpylające (cyklony, elektrofiltry, odpylacze mokre, multicyklony). Także stałe produkty spalania, jak żużel i popiół, mogą być źródłem substancji toksycznych i zaliczane są do odpadów niebezpiecznych

Szacuje się, że w 2004 r. zebrano ponad 9 759 tys. ton odpadów komunalnych

W 2004 roku zakres badanych odpadów zebranych selektywnie znacznie się rozszerzył. Do rejestrowanych już od lat dołączyły odpady wielkogabarytowe i niebezpieczne oraz odpady zawierające elementy niebezpieczne.

Schemat selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów Wykład 8

W Polsce funkcjonują obecnie 52 sortownie odpadów w których prowadzi się: ręczny proces sortowania ręczno –mechaniczny proces segregowania Odpady dostarczane do sortowni pochodzą z selektywnej zbiórki odpadów Systematyka metod mechanicznego sortowania odpadów komunalnych

Urządzenia sortujące odpady 1- zasilanie odpadami 2- przesiewacz bębnowy 3- taśma do sortowania 4- taśma prowadząca do zasobnika 5- prasa do belowania 6- sortownik magnetyczny 7- przenośnik wibracyjny 8- belka rozdzielająca 9- przesiewacz bębnowy 10- taśma do sortowania 11- łukowy separator powietrzny 12- taśma do sortowania szkła 13- przenośnik wibracyjny 14-sortownik magnetyczny A - kartony, B - gazety, C - tekstylia, D - folie, E - tworzywa sztuczne , F - makulatura mieszana, G - metale Fe, H - metale Ne, I - szkło białe, J - szkło brązowe, K - szkło zielone, L - baterie, M - odpady niewykorzystane palne, N - odpady niewykorzystane

SKŁADOWANIE to postępowanie z odpadami, których nie wykorzystano gospodarczo lub nie unieszkodliwiono w inny sposób, polega na bezpiecznym deponowaniu ich w miejscu przeznaczonym do tego celu Składowisko odpadów – zlokalizowany i urządzony zgodnie z przepisami obiekt budowlany zorganizowanego deponowania odpadów o znanych właściwościach. Typy składowisk odpadów: Składowiska odpadów niebezpiecznych Składowiska odpadów obojętnych Składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, w tym komunalnych Cechy charakterystyczne składowiska: Powierzchnia od kilku do kilkuset tysięcy m2 Pojemność od kilku tysięcy do kilkunastu milionów m3 odpadów Miąższość składowanych odpadów od kilku do kilkudziesięciu metrów Okres eksploatacji do kilkudziesięciu lat Maksymalna szczelność i minimalne oddziaływanie na otoczenie Szkodliwość składowiska dla środowiska zależy od: fizycznych, chemicznych i biologicznych właściwości odpadów Wielkości masy odpadów Jakości gruntu, warunków hydrologicznych i położenia składowiska w zależności od rzeźby terenu Sposobu zagospodarowania nadziemnego i podziemnego (głównie wód podziemnych) środowiska na terenie przyległym do składowiska Sposobu urządzenia i eksploatacji składowiska Sposobu rekultywacji i docelowego zagospodarowania terenu składowiskowego

Wymogi techniczne składane nowoczesnym składowiskom: System zabezpieczeń wód gruntowych, powierzchniowych i podziemnych przed wpływem odpadów System ujmowania i oczyszczania odcieków Systemy ujmowania i zagospodarowania biogazu Sprzęt technologiczny do formowania i zagęszczania odpadów Zaplecze techniczno-socjalne składowiska System stałej kontroli (monitoringu) wpływu składowiska na środowisko System zabiegów rekultywacyjnych W Polsce odpady komunalne składowane są na składowiskach: NIEZORGANIZOWANYCH Zajmują naturalne zagłębienia terenu lub wyrobiska, bez dodatkowego specjalnego przygotowania. Efekty takiego składowania to: niekontrolowana emisja gazów do atmosfery zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podskórnych zanieczyszczenie otaczających obszarów rozwiewanymi ze składowiska pyłami i odpadami frakcji lekkiej nadmierny rozwój ptactwa i gryzoni PÓŁZORGANIZOWANYCH Zastosowanie izolacji składowanych odpadów od podłoża przy użyciu tzw. geomembran Również w dostateczny sposób nie zabezpiecza przed emisją ciekłych i gazowych substancji ZORGANIZOWANYCH Posiadają odpowiednia lokalizacje, z uwzględnieniem warunków hydrogeologicznych i geotechnicznych, spełniają obowiązujące wymogi techniczne

Zgodnie z najnowszą techniką składowisko odpadów jest bioreaktorem ze skomplikowanym uszczelnieniem podłoża i ścian bocznych, z systemem ujęć i oczyszczania odcieku oraz instalacją ujmowania i wykorzystania biogazu wysypiskowego, gwarantującym możliwe największe ograniczenie oddziaływania na środowisko przyrodnicze Plan prawidłowo urządzonego składowiska 1- kontrola przyjęć z częścią socjalną 2- waga samochodowa 3- stanowisko przyjęć surowców wtórnych 4- składowisko odpadów 5- zbiornik odcieków 6- zbiornik gazu 7- rezerwa terenu dla stanowisk przyjęć surowców wtórnych 8- skład humusu do rekultywacji (zdjętego z pola eksploatowanego)

Procesy zachodzące na składowiskach odpadów komunalnych O procesach rozkładu zachodzących na składowisku decydują: Skład chemiczny odpadów Zawartość wody Dostęp tlenu Skład i aktywność mikroorganizmów Odczyn Toksyczność odpadów dla mikroorganizmów Składniki organiczne odpadów cechują się bardzo zróżnicowaną podatnością na biodegradację, np. Odpady pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz papier łatwo ulegają rozkładowi. Głównymi składnikami odpadów, które ulegają degradacji biologicznej są wielocukry 80% ilość białek i tłuszczów nie przekracza 15% Frakcja nieorganiczna (np. Metale, szkło, ceramika, żużel, popiół, gruz) nie ulegają biodegradacji ale wpływa na jej przebieg. Niektóre metale (Cr, Zn, Cu, Ni), detergenty, cyjanki, cyjanowodór czy amoniak są inhibitorami metabolizmu mikroorganizmów beztlenowych Zawartość wody Jest środkiem transportu dla enzymów i pożywek bakterii, rozpuszcza metabolity, ułatwia bakteriom dostępność do substratów Minimalna ilość przy której rozpoczynają się procesy fermentacyjne – 25% Optymalna to 60-70% Równomierny rozkład w całej masie

Procesy zachodzące na składowiskach odpadów komunalnych Zawartość tlenu Rozkład odpadów jest wynikiem działania mikroorganizmów aerobowych i anaerobowych. Tlen z powietrza jest zużywany przez bakterie aerobowe i grzyby do czasu aż jego stężenie zmniejszy się do poziomu uniemożliwiającego ich wzrost (3-12 tygodni). Wydzielanie dwutlenku węgla sprzyja ustaleniu warunków dla mikroorganizmów beztlenowych mikroorganizmy Znajdują się w odpadach, glebie przylegającej do składowiska. W pierwszym etapie występują mikroorganizmy produkujące kwasy lotne. Należą one do bakterii fakultatywnych, chociaż spotyka się tu również rzeczywiste beztlenowce. Bakterie tej grupy są mało podatne na wpływ temperatury i zmiany odczynu Rozmnażają się też o wiele szybciej niż bakterie metanowe. Czas ich generacji trwa kilka minut. Bakterie produkujące metan należą do obligatoryjnych beztlenowców i są one bardzo czułe na wszelkie zmiany fizyczno-chemiczne środowiska (w tym głównie pH). Każdy gatunek bakterii metanowych jest ściśle wyspecjalizowany i bierze udział w rozkładzie wąskiej grupy związków chemicznych, produktów pierwszej fazy rozkładu. Czas generacji bakterii metanowych wynosi 2-5 dni. Podczas fermentacji beztlenowej ok. 95% podatnych na rozkład substancji organicznej ulega katabolizmowi do produktów gazowych (głównie CH4 i CO2) oraz prostych związków ustabilizowanych chemicznie.

Procesy zachodzące na składowiskach odpadów komunalnych TEMPERATURA W zależności od temperatury składowiska aktywne są różnego rodzaju bakterie, które z tego punktu widzenia, można podzielić na: psychrofilne (12-18°C), mezofilne (25-40°C) (dominujące), termofilne (55-65°C). Ilość produkowanego biogazu zależy także od temperatury procesu. Im jest ona wyższa, tym proces fermentacji przebiega szybciej. ODCZYN Zmiana odczynu pH do poniżej 6 lub powyżej 8 powoduje zahamowanie rozmnażania mikroorganizmów. W takich warunkach ich rozwój przebiega znacznie wolniej. Podobnie, zbyt częste wahania temperatury ponad 2°C są przyczyną zaburzeń procesu.

Procesy zachodzące na składowiskach odpadów komunalnych FERMENTACJA Rozkład beztlenowy odpadów organicznych jest złożonym, dynamicznym procesem biochemicznym, który w największym skrócie można podzielić na trzy fazy: I FAZA- hydroliza związków wielkocząsteczkowych Biorą w niej udział bakterie z grupy względnych tlenowców, rozkładające wielocukry, lipidy i peptydy do prostych związków organicznych, rozpuszczalnych w wodzie. Istotną rolę w tym procesie odgrywają bakterie rozkładające celulozę. końcowymi jej produktami są kwasy organiczne, aldehydy, alkohole, wodór oraz dwutlenek węgla. II FAZA - fermentacja kwaśna Ten etap fermentacji cechuje zakwaszenie (obniżenie pH). Biorą w niej udział bakterie kwasotwórcze, wytwarzające wodór. Bakterie fermentacyjne dalej katalizują produkty hydrolizy przede wszystkim do tzw. lotnych kwasów tłuszczowych, (głównie octowy, propionowy, masłowy) wodoru i dwutlenku węgla. Bakterie w tej fazie rozwijają się powoli i są bardzo wrażliwe na zmiany środowiska. Następuje dalszy rozkład białek do prostych kwasów organicznych, merkaptanów (tioalkohole) i amin, tworzy się ponadto siarkowodór, amoniak itp. To głównie te związki odpowiedzialne są za uciążliwość odorową wysypisk.

Procesy zachodzące na składowiskach odpadów komunalnych FERMENTACJA III FAZA - właściwa fermentacja metanowa. Jest to końcowa faza procesu rozkładu, w której bakterie metanowe przetwarzają produkty poprzednich faz (w tym głównie kwas octowy oraz związki chemiczne zawierające chlor i wodór) na metan, dwutlenek węgla i inne gazy oraz mineralną pozostałość. Bakterie metanowe są bezwzględnymi beztlenowcami, wrażliwymi na obecność tlenu i związków utleniających, takich jak azotany i azotyny. rozmnażają się bardzo powoli (wolniej od bakterii kwasoodpornych) i tylko wtedy, gdy w środowisku nie ma tlenu. Są one także bardziej wrażliwe od innych grup bakterii na zmiany odczynu i temperatury. Ostatnia faza fermentacji beztlenowej przebiega bezzapachowo z wydzielaniem biogazu. Uważa się, że metan powstaje głównie w procesie odtlenienia (redukcji) dwutlenku węgla wodorem CO2 + 3H2 = CH4 + H2O oraz metabolicznego rozkładu kwasu octowego CH3COOH = CH4 + CO2 + energia

Procesy zachodzące na składowiskach odpadów komunalnych

Procesy zachodzące na składowiskach odpadów komunalnych Gazowe rozpuszczone Produkty reakcji Schemat beztlenowego rozkładu związków organicznych [E.S. Kempa, 1983]

BIOGAZ gazy powstające na składowisku są zbliżone składem do gazu pofermentacyjnego, a więc składają się głównie z metanu i dwutlenku węgla. Końcowym produktem beztlenowego rozkładu odpadów organicznych są: metan (CH4) % objętości, dwutlenek węgla (CO2) % objętości, azot (N2) % objętości, tlen (O2) < 3% objętości, pozostałe domieszki ok. 1% objętości. Skład gazu w pionowym przekroju złoża nie jest stały. Odzwierciedla on wpływ warunków zewnętrznych, zwłaszcza że penetracja powietrza w głąb złoża powoduje obecność tlenu, azotu i, w niewielkich stopniu, innych składników. pozostałe składniki biogazu: siarkowodór (H2S) ppm, amoniak (NH4) ppm, merkaptan etylowy(C2H5SH) ppm, aldehyd octowy (CH3CHO) ppm, etan (C2H6) ppm, aceton ppm węglowodory ppm benzen ppm toluen ppm ksylen ppm związki chloroorganiczne ppm

Procesy zachodzące na składowiskach odpadów komunalnych Skład gazu ze składowiska jako funkcja wieku odpadów [E.S. Kempa, 1983, wg Furguahara i Roversa]

Sposoby wykorzystania biogazu: Otrzymanie energii cieplnej w wyniku: spalania bezpośredniego ogrzewania wody Otrzymywanie energii elektrycznej: z odzyskiem ciepła bez odzysku ciepła Otrzymanie energii mechanicznej: w silnikach spalinowych do napędu pojazdów Zakładając: - jednostkową produkcję biogazu z odpadów komunalnych m3/Mg, - całkowitą ilość odpadów komunalnych, zdeponowanych na polskich składowiskach ok. 3 mln Mg/rok, - średnią zawartość metanu w biogazie składowiskowym - 55%, potencjał metanowy polskich składowisk, na co najmniej 430 mln m3 CH4/rok = 150 MW mocy elektrycznej na świecie działa co najmniej 800 instalacji do energetycznego wykorzystania gazu W Europie najbardziej zaawansowana jest pod tym względem Wielka Brytania, gdzie moc zainstalowana na gazie wysypiskowym wynosiła ponad 489 MW elektrycznych. W Polsce działa prawie 40 instalacji bazujących na gazie wysypiskowym. Pierwsze wdrożenia dotyczyły jak dotąd instalacji produkujących głównie energię elektryczną. Moc zainstalowana na poszczególnych składowiskach na ogół nie przekraczała 400 kW.

Zagrożenia i oddziaływanie biogazu na środowisko Biogaz zawiera również składniki o działaniu toksycznym, zatem w każdym przypadku należy dążyć do jego odprowadzenia w sposób kontrolowany lub, w przypadku małych składowisk, zapewnić dostęp powietrza do składowanych odpadów, co zapobiegnie rozkładowi w warunkach beztlenowych. Migrujący poza składowisko gaz stwarza poważne zagrożenie: może gromadzić się w pustych przestrzeniach, takich jak: fundamenty budynków, piwnice, przepusty, studnie itp., stwarzając zagrożenie eksplozją, może być przyczyną i głównym czynnikiem pożarów na składowiskach i w ich wnętrzu, stwarza niebezpieczeństwo uduszenia ludzi i zwierząt w zagłębieniach terenu, studzienkach lub innych miejscach gromadzenia się gazu grozi zatruciem ludzi i zwierząt poprzez działanie zawartego w nim siarkowodoru i innych trujących związków chemicznych. Długotrwałe przebywanie w atmosferze nawet rozrzedzonego gazu powoduje większe prawdopodobieństwo zachorowań na choroby nowotworowe, migrując przez warstwy gleby blokuje dostęp tlenu do korzeni roślin, powodując ich obumieranie. Także nieprawidłowo prowadzony proces rekultywacji składowisk powoduje, że wskutek dyfuzji gazów do strefy korzeni następuje usychanie i obumieranie roślinności, emisja metanu i dwutlenku węgla pogłębia efekt cieplarniany.

Rekultywacja składowiska Rekultywacja terenu poskładowiskowego polega na odtworzeniu lub ukształtowaniu nowych wartości użytkowych gruntu. Rekultywacja techniczna rozpoczyna się na etapie budowy i trwa do zakończenia eksploatacji składowiska; stanowi ona ostatnie ogniwo eksploatacji obiektu. Rekultywacja biologiczna rozpoczyna się z chwilą ukształtowania pierwszych skarp i tarasów, a trwa do czasu przyjęcia terenu przez docelowego użytkownika. Tereny poskładowiskowe przeznacza się do zagospodarowania rolniczego, leśno-produkcyjnego, rekreacyjnego budowlanego. kierunek rolny z przeznaczeniem pod roślinność pastewną, ze szczególnym uwzględnieniem traw. preferuje się dla składowisk płaskich, dostosowanych swą konfiguracją, do otaczającego terenu, mających zapewniony odpływ wód opadowych, a także dla składowisk nadpoziomowych niskich. W obrębie kierunku rolnego wyróżnia się następujące sposoby zagospodarowania: łąkowo-pastwiskowy, orny, sadowniczy, warzywniczy, warzywniczo-sadowniczy typu pracowniczych ogródków działkowych oraz fermowo-zwierzęcy. Uprawa roślin wymagających orki może być wprowadzona dopiero po zintegrowaniu się mineralnego gruntu z górną warstwą odpadów w postaci utworu glebowego, co następuje po upływie ok. 10 lat Po zakończeniu eksploatacji składowiska grunt wymaga rekultywacji i ponownego zagospodarowania. Obowiązek rekultywacji spoczywa na użytkowniku składowiska.

Rekultywacja składowiska kierunek Leśno-produkcyjny jest mało efektywny, zwłaszcza w pierwszym dziesięcioleciu po rekultywacji, kiedy warunki gruntowe nie sprzyjają rozwojowi systemu korzeniowego drzew. Ten sposób zagospodarowania może być uznany za celowy po ukształtowaniu się gleby w wyniku wieloletniego łąkowo-pastwiskowego użytkowania. Tereny poskładowiskowe nadają się w większym stopniu pod plantację drzew liściastych aniżeli roślinność typowo leśną. Dlatego też składowiska należy zadrzewiać w celach fitomelioracyjnych i rekreacyjnych, a tylko w wyjątkowych przypadkach przeznaczać do zalesienia. kierunek Rekreacyjny może być ustanowiony dla składowisk nadpoziomowych, położonych na obszarze zurbanizowanym lub w bliskim sąsiedztwie dużych struktur miejskich, odczuwających brak tego rodzaju obiektów. Najbardziej przydatne do celów rekreacji są składowiska wysokie, o suchym gruncie, zlokalizowane na terenach płaskich, o dużej lesistości. Składowiska przeznaczone na cele rekreacyjne powinny być przykryte znacznej grubości warstwą gruntu mineralnego. Istotne jest, aby ostatnia (górna) warstwa składowiska zawierała głównie odpady mineralne (np. popiół i gruz) Po zakończeniu eksploatacji składowiska grunt wymaga rekultywacji i ponownego zagospodarowania. Obowiązek rekultywacji spoczywa na użytkowniku składowiska. Na cele budowlane nadają się przede wszystkim tereny składowisk o przewadze popiołu, żużlu i gruzu oraz innych odpadów mineralnych. Budownictwo na tego rodzaju terenach sprowadza się do konstrukcji lekkiej: parkingi, garaże, wiaty, place składowe itp.

Sposoby unieszkodliwiania odpadów połączone z ich odzyskiem: Metody biologiczne – recykling organiczny: kompostowanie fermentacja metanowa: w komorach i pryzmach energetycznych Metody termiczne – przekształcenie termiczne: spalanie zgazowanie odgazowanie –piroliza Przerób na paliwo Obróbka w glebie i ziemi (np. Biodegradacja odpadów płynnych i szlamów

Schemat postępowania z odpadami ulegającymi biodegradacji w krajach UE (źródło: EEA)

KOMPOSTOWANIE Zgodnie z ustawą kompostowanie jako rodzaj odzysku-recyklingu organicznego musi mieć pierwszeństwo przed składowaniem odpadów na składowisku czy innym sposobem ich unieszkodliwiania. umożliwia: eliminację zagrożeń sanitarnych związanych z usuwaniem odpadów, eliminację uciążliwych odorów wydzielanych przez łatwo rozkładające się substancje organiczne, znaczne zmniejszenie masy i objętości odpadów (z 1 Mg odpadów komunalnych uzyskuje się od 0,35-0,50 Mg kompostu, odpady bezużyteczne stanowią ok. 0,35 Mg, metale żelazne - 0,05 Mg, i straty procesu - ok. 0,05 Mg), ograniczenie powierzchni składowisk, poprawę struktury gleb, wzrost plonów, zmniejszenie zużycia nawozów mineralnych i organicznych oraz zmniejszenie ich wymywania z gleb. przywraca środowisku składniki glebotwórcze W 2000 r. unieszkodliwiono w kompostowniach polskich 248,3 tys. Mg odpadów;

CHEMIZM PROCESU sposób tlenowy i beztlenowy. głównie bakterie termofilne, promieniowce (Actinomycetes) i grzyby, bakterie mezofilne występują tylko w pierwszej fazie procesu WARUNKI MIKROORGANIZMY PROCESY mineralizacja - utlenienie substancji organicznej do dwutlenku węgla, wody, azotanów, siarczanów, fosforanów i innych składników w najwyższym stopniu utlenienia. Są to reakcje egzotermiczne, które wywołują proces samozagrzewania się pryzm humifikacja - synteza składników rozkładu w wielkocząsteczkowe substancje próchniczne Aktywność enzymów, bakterii i promieniowców zależy od: odpowiedniego składu chemicznego odpadów poddawanych kompostowaniu (min. ilość substancji organicznej > 30%, brak substancji toksycznych), pH masy kompostowej (optymalne ok. 6,5), temperatury procesu (optymalna ok °C), napowietrzenia (0,6-1,9 m3/kg s.m. organicznej na dobę), rozdrobnienia odpadów (optymalna wielkość cząstek przy kompostowaniu naturalnym mm, przy mechanicznym - ok. 12 mm), wilgotności 40-70% (optymalna 55%), stosunku C/N (optymalny 25-35)

Proces kompostowania może być prowadzony: w warunkach naturalnych (pryzmach) Jednoetapowo wówczas, gdy masa odpadów nie jest wstępnie kompostowana w urządzeniach typu biostabilizator, wtedy proces trwa od 3 do 7 miesięcy. O procesie dwuetapowym mówimy wówczas, gdy kompost grzejny otrzymany po kompostowaniu wstępnym w biostabilizatorze, w drugim etapie dojrzewa w pryzmach w warunkach naturalnych. W takiej sytuacji okres jego dojrzewania może być skrócony do 8-12 tygodni. W bioreaktorach (kompostowanie wstępne i w pryzmach) Kompostowanie w warunkach naturalnych jest najprostsze ze wszystkich metod, a prowadzić je można w różnego rodzaju pryzmach: otwartych, bez wstępnego przygotowania, otwartych, ze wstępnym rozdrobnieniem, otwartych lub osłoniętych, ze wstępnym sterowaniem procesu rozkładu, otwartych lub osłoniętych, z rozdrabnianiem i ze wstępnym sterowaniem procesu rozkładu, osłoniętych czasowo lub stale. przebiega w dwóch fazach Stabilizacja pierwotna – rozkład aerobowy dni, 60-70oC, mieszanie Fermentacja wtórna – dojrzewanie beztlenowe 45oC, warunki beztlenowe 6-8 tygodni, nie wymaga mieszania Dwuetapowy proces kompostowania w Polsce odbywa się w 12 gminach technologiami kompostowania w bioreaktorach wg systemu HERHOFF, MUT, DANO, KNEER.

Proces otwarty jest prowadzony w hali wentylowanej z oczyszczaniem powietrza przez filtr biologiczny i przebiega w dwóch fazach Stabilizacja pierwotna – rozkłąd aerobowy dni, 60-70oC, mieszanie Fermentacja wtórna – dojrzewanie beztlenowe 45oC, warunki beztlenowe 6-8 tygodni, nie wymaga mieszania

FERMENTACJA Beztlenowy rozkład odpadów prowadzony jest pod kątem produkcji biogazu, który może być wykorzystany do produkcji energii. 1 Mg surowych odpadów 100 Nm3 gazu 200 kWh energii elektrycznej 300 kWh energii cieplnej O wyborze konkretnej technologii decydują: — wilgotność substratu: < 15% s.m. we wsadzie — fermentacja „mokra”, 15—40% s.m. we wsadzie — fermentacja „sucha”, — temperatura fermentacji: fermentacja mezofilowa (ok. 35°C), fermentacja termofilowa (ok. 55°C), — przepływ substancji: ciagła, okresowa, — stopień fermentacji: technologia jednostopniowa, technologia wielostopniowa.

TERMICZNE PRZEKSZTAŁCANIE ODPADÓW Podstawowe względy przemawiające za metodami termicznymi: — niewielkie zapotrzebowanie na teren, — pełne sanitarne unieszkodliwianie odpadów w krótkim czasie, — możliwość centrycznej lokalizacji w stosunku do rejonów powstawania odpadów, — znaczne zmniejszenie zapotrzebowania na tereny składowisk, — możliwość wykorzystania energii z procesu Spalanie odpadów Możliwość całkowitego unieszkodliwiania odpadów i usunięcia ich z obiegu ekologicznego. Uzyskuje się przy tym energię i żużel, który wykorzystać można bez szkody dla środowiska. Wartość kaloryczna tych odpadów zawiera się w granicach 1100—1300 kcal/kg, czyli mieści się w obrębie wartości uznawanych jako graniczne przy rozpatrywaniu możliwości spalania. Oceniono na podstawie badań prowadzonych w ok. 20. miastach woj. katowickiego, że jedynie ok. 50% powstających odpadów spełnia wymogi paliwowe. Oferowane aktualnie warianty instalacji spalania: — instalacje z paleniskiem rusztowym, — piece obrotowe, — instalacje ze spalaniem w warstwie fluidalnej, — instalacje spalania z wykorzystaniem procesu quasi- pirolizy.

prowadzenie procesu spalania tak, aby nie stanowił on zagrożenia dla środowiska: odpowiedni strumień, właściwa temperatura oraz aktywny, strefowy sposób rozdziału powietrza pierwotnego, wysoko wzbogaconego tlenem takie ukształtowanie, aby potrzebne do spalania powietrze pierwotne miało swobodny dostęp w całym obrębie strefy reakcji, zapewnienie odpowiedniego wymieszania spalonej masy, co gwarantuje udział niespałonych części w żużlu i przesypów poniżej 1 % masy żużla, ukształtowanie przestrzeni komory paleniskowej (zapewniającej właściwe wymieszanie niedopalonych spalin i powietrza wtórnego), aby w najbardziej niedogodnych warunkach pracy (np. przy częściowym obciążeniu cieplnym) temperatura spalin wynosiła co najmniej 850°C, a czas przebywania (retencji) spalin w tej temperaturze był odpowiednio długi (więcej niż 2 s), przy minimalnej zawartości tlenu równej 6%, z automatyczną kontrolą przebiegu procesu za pomocą kamery termowizyjnej, odpowiednie ukształtowanie i utrzymanie wymaganego stanu powierzchni wymiany ciepła w kotle-utylizatorze, co optymalizuje proces wymiany ciepła i prowadzi do minimalizacji efektu rekombinacji dioksyn zastosowaniu wysokosprawnego węzła oczyszczania oraz neutralizacji gazów spalinowych.

Proces spalania (szybko przebiegający egzotermiczny proces utleniania) jest kombinacją nakładających się na siebie kolejno różnych zjawisk i zakresów spalania. Suszenie odpadów to intensywne odparowanie powierzchniowo i higroskopijnie związanej wilgoci. Proces ten nie wymaga dostarczenia tlenu i przebiega w temp °C, strumień ciepła, doprowadzany do suszonego materiału, pochodzi z jego radiacyjnej i konwekcyjnej wymiany. Większy udział wilgoci w odpadzie przedłuża ten proces, co powoduje zwiększenie strefy suszenia na ruszcie. odgazowanie z odpadów bardziej lotnych substancji przy temperaturze ok. 250°C. Skład gazów jest zróżnicowany i zależy od: składu chemicznego odpadów, szybkości nagrzewania, temperatury w warstwie, czasu przebywania w komorze spalania reakcji tych gazów z materiałem bądź z produktami spalania Głównymi składnikami powstałymi w tym procesie są węglowodory. Cały proces odgazowania przebiega endotermicznie, bez udziału tlenu. Temperatura zapłonu gazów procesowych tego etapu wynosi °C. Po odgazowaniu i zapłonie lotnych składników, na ruszcie zostaje substancja zwęglona oraz obojętny odpad.

zgazowanie, polegające na przejściu, przy udziale pary wodnej i powietrza, paliwa stałego w gazowe, w temperaturze ok. 700°C. Równolegle z procesem zgazowania odbywa się proces spalania - utleniania. Jego szybkość zależy od ilości paliwa, wielkości frakcji i jest proporcjonalna do powierzchni spalanych ziaren. Produktami spalania odpadów stałych są dwutlenek węgla i para wodna. Dopalanie palnej, stałej pozostałości na ruszcie oraz gazowych produktów niecałkowitego spalania, jest w zasadzie końcowym procesem spalania odpadów.

Uproszczony schemat spalarni odpadów typu rusztowego

system zgazowania składający się z komory zgazowania paliwo zamienia się w kaloryczny gaz, który jest następnie spalany w komorze spalania. Gorące spaliny mogą być następnie bezpośrednio wykorzystane we wszelkiego typu suszarniach lub w kotle wodnym (np. w ciepłowni miejskiej). Odpowiednio oczyszczony gaz może być również wykorzystany bezpośrednio w silniku prądotwórczym, wtedy zamiast komory spalania podłącza się układ oczyszczania gazu oraz silnik prądotwórczy. Zgazowanie pozwala na efektywniejszą niż w przypadku klasycznego spalania utylizację szerokiej gamy odpadów, doprowadzając do redukcji masy odpadów o ok. 80% (pozostaje trochę popiołu). Uproszczony schemat systemu zgazowania

Bilans masy materiałów przetwarzanych w nowoczesnej spalarni

Prowadzenie procesu spalania: W paleniskach rusztowych W piecach obrotowych funkcję rusztu spełnia obracający się piec (komora) lub ruszt umożliwiający fluidyzację warstwy rozdrobnionych odpadów. Możliwa jest kombinacja pieca obrotowego z konwencjonalną instalacją z paleniskiem rusztowym. Współpraca taka, nawet przy zastosowaniu wspólnego węzła oczyszczania spalin, zapewnia dużą elastyczność w zakresie unieszkodliwiania różnych grup odpadów. Spalanie w warstwie fluidalnej nie jest w Europie szeroko stosowane. Rozpowszechniło się głównie w Japonii, gdzie obecnie, dla potrzeb termicznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych, funkcjonuje ok. 40 tego typu instalacji, w tym najnowsze rozwiązania z wykorzystaniem wirowej warstwy fluidalnej. Obecnie w Berlinie budowana jest spalarnia o wydajności 8,5 Mg/h, która ma wykazać przydatność tego rodzaju technologii do fluidalnego spalania, typowych dla Europy Zachodniej, odpadów komunalnych. Wyklad 9 instalacje quasi-pirolityczne obok pirolizy (często równolegle), zachodzi proces zgazowania produktów po niej pozostających. Wysoka temperatura procesu zgazowania ( °C, przy udziale tlenu) zapewnia uzyskanie wysokiego stopnia konwersji składników organicznych, zawartych w odpadach, na produkty gazowe, zawierające, jako główny składnik, CO, H2, niewielkie ilości CH4 oraz gazy niepalne, jak CO2, N2, H2O.

Zakres zastosowań współczesnych instalacji termicznego unieszkodliwiania odpadów [T. Pająk, 1998] Właściwa organizacja procesu spalania, a także odpowiednio dobrany system oczyszczania spalin są gwarancją niskiej emisji zanieczyszczeń. Pozostałością po spaleniu odpadów są substancje mineralne w przykładowych ilościach: żużel i popiół 38-40% wag. (ok. 8% obj.), złom metali 2-5% wag. (ok. 4% obj.), popioły lotne 5-8% wag. (ok. 3% obj.).

PIROLIZA endotermiczny proces transformacji termicznej bogatych w węgiel substancji organicznych, w temp °C, w środowisku całkowicie pozbawionym tlenu lub przy pomijalnie małej jego obecności. Piroliza jest podstawą wielu procesów technologicznych, np.: destylacji, rozkładu drewna, odgazowania węgla, krakingu ciężkich frakcji ropy naftowej. Gazowe produkty rozkładu są odprowadzane, a pozostałość jest poddawana procesowi zgazowania w warunkach wodno-tlenowych. Do przeprowadzania procesu pirolizy są używane: reaktory szybowe, w których ruch masy odbywa się pionowo w dół, reaktory, w których zgazowanie odbywa się w warstwie fluidalnej, reaktory będące obrotowymi bębnami, w których ruch masy odbywa się poziomo. piroliza niskotemperaturowa odpady są poddawane obróbce w temp °C Przykładem jest niszczenie odpadów organicznych metodą SWINGTERM-ekos. W efekcie powstają organiczne substancje gazowe, które następnie są dopalane w reaktorze katalitycznym. Produktem końcowym tego procesu jest woda i CO2. Proces pirolizy przebiega w temp °C. piroliza wysokotemperaturowa. najczęściej jest prowadzona w temp °C. znajduje zastosowanie w unieszkodliwianiu tworzyw sztucznych i opon, a jej zastosowanie dotyczy głównie skali półtechnicznej.

W procesie pirolizy masa odpadów zostaje przekształcona w: fazę gazową, tzw. gaz pirolityczny (wytlewny), który zawiera przede wszystkim parę wodną, wodór, metan, etan i ich homologi, wyższe węglowodory alifatyczne (C2-C4) tlenek i dwutlenek węgla oraz inne związki gazowe jak: H2S, NH3, HCl, HF, HCN. Skład gazu pirolitycznego, powstającego podczas odgazowania, zależy od zakresu temperatur procesu pirolizy, fazę stałą, tzw. koks pirolityczny, substancje obojętne oraz pyły ze znaczną zawartością metali ciężkich itp., fazę płynną, którą stanowią kondensaty wodne i oleiste, składające się z mieszaniny olejów i smół, wody oraz składników organicznych (kwasy i alkohole). Wzajemne proporcje poszczególnych faz zależą, podobnie jak i skład gazu, od temperatury procesu pirolizy. Największy i niemal niezależny od temperatury udział ma faza płynna (ok. 60%). W miarę wzrostu temperatury wzrasta udział fazy gazowej, a maleje stałe

WŁAŚCIWOŚCI OSADÓW ŚCIEKOWYCH:
OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED ODPADAMI WŁAŚCIWOŚCI OSADÓW ŚCIEKOWYCH: składniki mineralne składniki organiczne mikroelementy 70 – 98% H2O odwadnianie zagęszczanie stabilizacja higienizacja suszenie KOŃCOWE ZAGOSPODAROWANIE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA W DZIEDZINIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI JAKO NADRZĘDNE USTALAJĄ : ZAPOBIEGNIE POWSTAWANIU ODPADÓW U ŻRÓDŁA ODZYSKIWANIE SUROWCÓW I PONOWNE WYKORZYSTANIE ODPADÓW BEZPIECZNE DLA ŚRODOWISKA KOŃCOWE UNIESZKODLIWIANIE ODPADÓW NIEWYKORZYSTANYCH. RECYKLING FOSFORU Z ODPADÓW MOŻE ODBYWAĆ SIĘ WIELOMA SPOSOBAMI: WŚRÓD ODPADÓW KTÓRE MAJĄ POTENCJALNE ZNACZENIE DLA ODZYSKU FOSFORU WYMIENIC NALEŻY : OSADY ŚCIEKOWE I ODPADY ZWIERZĘCE metale ciężkie jaja pasożytów, bakterie chorobotwórcze PCB, PCDD, PCDF

Zawartość metali ciężkich w osadach ściekowych Metale Zawartości ekstremalne [mg/kg s.m] Najczęstsze zawartości [ mg/kg s.m] Ołów Pb Kadm Cd 1-20 Cynk Zn Miedź Cu Nikiel Ni 3-950 Chrom Cr Skażenie sanitarno- biologiczne Krajowe osady zawierają dość duże ilości jaj helmitów, znaczna obecność bakterii. Wskaźniki te po stabilizacji i odwodnieniu na poletkach filtracyjnych kształtują się następująco: - miano bakterii typu coli - miano coli typu kałowego - miano Streptococcus - miano Clostridium perfringens

Struktura wytwarzania osadow sciekowych

WIELKOŚĆ PRODUKCJI OSADÓW ŚCIEKOWYCH
OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED ODPADAMI WIELKOŚĆ PRODUKCJI OSADÓW ŚCIEKOWYCH Masa generowanych osadów w tys. [Mg/rok]

PROGNOZA MASY KOMUNALNYCH OSADÓW ŚCIEKOWYCH W POLSCE
OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED ODPADAMI PROGNOZA MASY KOMUNALNYCH OSADÓW ŚCIEKOWYCH W POLSCE tys [Mg/rok]

PROCENTOWE WYKORZYSTANIE PRODUKOWANYCH ODPADÓW
OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED ODPADAMI PROCENTOWE WYKORZYSTANIE PRODUKOWANYCH ODPADÓW spalanie wykorzystanie w rolnictwie zrzut do morza składowanie

POSTĘPOWANIE Z KOMUNALNYMI OSADAMI ŚCIEKOWYMI W POLSCE W 2000r
OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED ODPADAMI POSTĘPOWANIE Z KOMUNALNYMI OSADAMI ŚCIEKOWYMI W POLSCE W 2000r 1999 – faktyczny monitoring produkcji osadów w Polsce 2001 – Ustawa o odpadach z dn wprowadza obowiązek opracowania Planu Gospodarki Odpadami na szczeblu krajowym 2002 – wprowadzenie systemu ewidencji kompostowane 7% wykorzystane rolniczo 14% przetworzone termicznie przemysłowo 2% 42% składowane inne 27%

REGULACJE PRAWNE DOTYCZACE OSADÓW ŚCIEKOWYCH ORAZ ICH WYKORZYSTANIA OBOWIĄZUJĄCE W UE The Council Directive 86/278/EEC on the protection of the environment, and in particular of the soil, when sewage sludge is used in agriculture The Waste Framework Directive 91/156/EEC amending 75/442/EEC on waste Commission Decision 2001/118/EEC Projekt zmiany dyrektywy 86/278/EEC wymaga zastosowanie pełnej obróbki wstępnej osadu przed wykorzystaniem obniża limity zawartości metali ciężkich w osadach ściekowych oraz w glebie wprowadza limity niektórych zanieczyszczeń organicznych The Council Directive of 21 May 1991 concerning urban waste- water treatment 91/227/EEC The Council Directive 91/679/EEC of 12 December 1991 concerning prevention of water pollution caused by nitrates from agricultural sources

ZMIANY W SPOSOBACH UTYLIZACJI OSADU ZE ŚCIEKÓW KOMUNALNYCH W LATACH 1995 i 2006 W UNII EUROPEJSKIEJ

Sposoby postępowania z osadami ściekowymi w woj. małopolskim

TECHNOLOGIE KOMPLEKSOWEGO PRZEROBU ODPADÓW KOMUNALNYCH każda metoda unieszkodliwiania odpadów komunalnych posiada zalety i wady brak metod umożliwiających całkowitą likwidację odpadów komunalnych, składowanie pozostałości po zastosowaniu różnych metod jest konieczne metody unieszkodliwiania generują nowe odpady wymagające kolejnego zagospodarowania niejednorodność odpadów komunalnych powoduje stosowanie wielu metod unieszkodliwiania Nowe spojrzenie na problem unieszkodliwiania odpadów: Komplementarność technologii Pozwala na zastosowanie kilku technologii, z których każda pozwala unieszkodliwić określoną cześć odpadów w sposób najefektywniejszy i najprostszy, dając produkty najmniej szkodliwe dla środowiska w czasie, przestrzeni i określonych warunkach społeczno – gospodarczych W praktyce realizowana jest w formie budowy obiektów osobnych współdziałających ze sobą lub w formie zakładów o kilku ciągach technologicznych Elastyczność technologii Polega na takim zestawieniu technologii i prognozowaniu możliwości ich rozwoju, aby można było dostosować prowadzenie zakładu do zmiennych warunków zewnętrznych: jakości odpadów, popytu na materiały i energię

Technologia Fińska

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami - Sektor komunalny przy rozpatrywaniu poszczególnych rozwiązań technicznych wzięto pod uwagę konieczność: odzysku i unieszkodliwiania (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dla osiągnięcia w 2010 r. redukcji ilości tych odpadów kierowanych do składowania do poziomu 75% odpadów wytworzonych w 1995 r. (4 380 tys.) redukcji do poziomu 50% odpadów komunalnych ulegających biodegradacji składowanych w 2013 r. (również w odniesieniu do odpadów wytworzonych w 1995 r.), zapewnienia odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych dla osiągnięcia w 2007 r.: poziomu odzysku - 50%, poziomu recyklingu - 25%, wydzielenia odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych przez selektywną zbiórkę; Założony poziom selektywnej zbiórki: w 2010 r - 50%. w 2014 r -70% wydzielenia odpadów budowlanych wchodzących w strumień odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę zapewniającą uzyskanie co najmniej 40% w 2010 r. 60% w 2014 r. wydzielenia odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę celem unieszkodliwienia; założony poziom selektywnej zbiórki: 50% w 2010 r. 80% w 2014 r

ODPADY PRZEMYSŁOWE Odpady przemysłowe to uboczne produkty działalności człowieka, powstające na terenie zakładu przemysłowego i niepożądane w miejscu ich powstawania. Ze względu na swoją wysoką toksyczność, palność, wybuchowość, rakotwórczość są szkodliwe i uciążliwe dla środowiska. Według danych GUS na składowiskach zalega: < 2 mld ton odpadów przemysłowych w tym ok. 400 mln Mg odpadów niebezpiecznych (stan na koniec 2002 r.). W ostatnich 5 latach powstawało: ok mln Mg odpadów przemysłowych w tym ok. 1 mln Mg odpadów niebezpiecznych, w tym 14,5% składowano

ODPADY PRZEMYSŁOWE Najwięcej odpadów przemysłowych gromadzi się na terenie dawnych województw: katowickiego, legnickiego wałbrzyskiego, krakowskiego. Spośród odpadów przemysłowych powstających w Polsce największą ilość stanowią: skoncentrowane głównie na obszarze Górnego Śląska, odpady górnicze (ok. 43%) odpady pochodzące z energetyki (ok. 15%). Ogółem zarejestrowano (stan na koniec 2002 r.): 1349 składowisk odpadów przemysłowych o powierzchni ha

ODPADY PRZEMYSŁOWE Mineralne surowce odpadowe MSO to odpady stałe, powstające w procesach wydobycia, wzbogacania i przetwarzania kopalin. Głównymi źródłami mineralnych surowców wtórnych w Polsce są górnictwo i energetyka. Struktura odpadów powstałych przy wydobyciu surowców mineralnych w latach przedstawia się następująco: węgiel kamienny - ok. 50%, rudy metali nieżelaznych - ok. 43%, pozostałe surowce mineralne - ok. 7%. Mineralne surowce odpadowe stanowią ok. 90% wszystkich odpadów poprodukcyjnych, a w przemyśle paliwowo-energetycznym - ok. 58%. Uwzględniając charakterystykę techniczną oraz procesy eksploatacyjne i technologiczne, w których są wydzielane MSO, dzieli się je na 3 grupy: odpady górnicze - skały pochodzące z robót górniczych i przygotowawczych, udostępniających złoże kopaliny głównej w kopalniach głębinowych lub odkrywkowych, odpady przeróbcze - materiał skalny wydobyty wraz z urobkiem i oddzielany w procesach wzbogacania kopaliny głównej, odpady wtórne przetwórcze - pozostałości po przetwórstwie kopaliny głównej, powstające w procesach wytwarzania produktów handlowych (np. odpady energetyczne, żużle techniczne).

ODPADY PRZEMYSŁOWE – przemysł energetyczny Do odpadów przemysłu energetycznego zalicza się: żużle ze spalania węgla kamiennego, żużle ze spalania węgla brunatnego, popioły z węgla kamiennego i brunatnego, mieszanki popiołowo-żużlowe z mokrego odprowadzania odpadów paleniskowych, mikrosfery z popiołów lotnych, stałe odpady z wapniowych metod odsiarczania spalin, w tym gips poreakcyjny, produkty odsiarczania wg metody półsuchej, suchej, mieszaniny popiołów lotnych i odpadów stałych z wapniowych metod odsiarczania gazów odlotowych – wg metod suchych, półsuchych odsiarczania spalin oraz spalania w złożu fluidalnym. ZASTOSOWANIE Popioły lotne i żużle znalazły bardzo szerokie zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu, a przede wszystkim podlegają odzyskowi w przemyśle materiałów budowlanych do produkcji cementu, betonów, kruszyw, cegieł, materiałów termo- i hydroizolacyjnych, ceramiki specjalnej itd. W górnictwie węgla kamiennego popioły stosowane są do: podsadzania podziemnych wyrobisk eksploatacyjnych, uszczelniania zrobów przed przenikaniem gazów i wody, wzmacniania górotworu, izolowania pól pożarowych.

ODPADY PRZEMYSŁOWE – przemysł energetyczny ZASTOSOWANIE do makroniwelacji i rekultywacji terenu. Mieszanka popiołowo-żużlowa ze składowisk podlega odzyskowi przy budowie obwałowań składowisk odpadów paleniskowych i innych odpadów. w budownictwie drogowym popioły i żużle mogą spełniać rolę kruszyw, dodatków odziarniających, spoiw lub wypełniaczy. Stosowane są one także do budowy nasypów kolejowych. W związku ze wzrastającą ilością wytwarzanych produktów odsiarczania spalin ich odzysk/unieszkodliwianie staje się problemem ważnym i aktualnym. Największe możliwości w tym zakresie istnieją dla gipsu poreakcyjnego jako materiału zastępującego gips naturalny.

ODPADY PRZEMYSŁOWE

ODPADY PRZEMYSŁOWE – odpady górnictwa węgla kamiennego Odpady pochodzą z partii spągowych, stropowych i przerostów pokładów węgla, które podczas eksploatacji złoża przechodzą do urobku, a następnie, w procesach wzbogacania, zostają oddzielone od węgla. Są to: odpady wydobywcze - stanowiące średnio ok. 6% ogólnej masy, odpady przeróbcze - stanowiące średnio ok. 94% ogólnej masy, powstające w trakcie sortowania, płukania i flotacji węgla. w zależności od stosowanych i urządzeń i technologii wzbogacania dzieli się na: gruboziarniste, drobnoziarniste flotacyjne. Odpady gruboziarniste są oddzielane podczas wzbogacania w wzbogacałnikach zawiesinowych, głównie z płuczek cieczy ciężkiej oraz podczas sortowania ręcznego. Charakteryzują się jednorodnością składu mineralogicznego, a średnica ich ziarn wynosi od 20 do 200 mm. Własności fizyczno-chemiczne odpadów nie wykazują większych wahań. Zawartość substancji węglowej (Cp) (części palne) w odpadach gruboziarnistych waha się w granicach 5-15% i zależy od rodzaju urządzeń i przebiegu procesu wzbogacania

ODPADY PRZEMYSŁOWE – odpady górnictwa węgla kamiennego Procentowy skład chemiczny odpadów gruboziarnistych [Mapa mineralnych surowców..., 1988] Składnik Wartość średnia [%] Wartości graniczne [%] SiO2 49,33 34,66-66,91 Al2O3 21,64 13,34-26,50 TiO2 1,31 0,83-1,96 Fe2O3 5,48 0,91-12,90 CaO 0,93 0,06-4,68 MgO 1,32 0,30-4,33 K2O+Na2O 2,52 1,07-4,33 cp 8,08 2,03-16,41 sc 0,64 0,09-3,70 popiół 82,48 67,54-92,04

ODPADY PRZEMYSŁOWE – odpady górnictwa węgla kamiennego Odpady drobnoziarniste są oddzielane podczas procesu wzbogacania urobku w osadzarkach wodnych - miałowych. Średnica ziarn tych odpadów wynosi poniżej 20 mm są jednorodne pod względem mineralogicznym, jednak zawierają większe niż odpady gruboziarniste ilości substancji węglowej. Wyższa jest również zawartość siarki, zwłaszcza pirytowej. Wilgotność odpadów drobnoziarnistych w stanie roboczym, tj. po wyjściu z osadzarki, wynosi 10-12%. Odpady flotacyjne powstają z flotacji drobnych frakcji urobku węglowego. Charakteryzują się one bardzo drobnym uziarnieniem (poniżej 1 mm) i wysoką wilgotnością. Po odwodnieniu w prasach filtracyjnych zawierają ok. 20% wody. Zawartość substancji węglowej w odpadach flotacyjnych jest zmienna i wynosi od kilku do prawie 30%, a zawartość siarki z regufy przekracza 1%. Odpady te w stanie mokrym (roboczym) charakteryzują się znaczną tiksotropią, co sprawia, że podczas transportu na większe odległości „rozpływają się" w jednolitą masę utrudniającą rozładunek.

ODPADY PRZEMYSŁOWE

ODPADY PRZEMYSŁOWE – odpady górnictwa węgla kamiennego Gospodarcze wykorzystanie odpadów z górnictwa węgla kamiennego w 2003 r. wyniosło 34,5 min Mg, co stanowiło ok. 93% wytworzonych odpadów. Pozostałą ilość odprowadzono na różnego rodzaju składowiska: centralne, przykopalniane, lub zastosowano do tzw. niwelacji terenu (wypełniania wyrobisk - odkrywek, zapadlisk itp.), Zastosowanie: produkcja klinkierytu portlandzkiego, produkcja cementu, produkcja ceramiki budowlanej i kruszyw, produkcja ściennych elementów betonowych, produkcja kruszyw mineralnych i sztucznych, nawożenie i melioracji gleby, odzyskiwanie koncentratów metali, w tym glinu, żelaza, tytanu, germanu,galu, odzyskiwanie węgla, neutralizacja ścieków i odpadów, roboty inżynierskie, roboty rekultywacyjne, inne roboty w technologiach górniczych.

ODPADY PRZEMYSŁOWE Dane GUS, woj. katowickie

ODPADY PRZEMYSŁOWE

Katalog odpadów dzieli odpady w zależności od źródła ich powstawania na 20 następujących grup: 01 odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin, 02 odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności, 03 odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury, 04 odpady z przemysłu skórzanego, futrzarskiego i tekstylnego, 05 odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz pirolitycznej przeróbki węgla, 06 odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej, 07 odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej, 08 odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb,lakierów, emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich, 09 odpady z przemysłu fotograficznego i usług fotograficznych, 10 odpady z procesów termicznych, 11 odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych, 12 odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych, 13 oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05,12 i 19), 14 odpady z rozpuszczalników organicznych, chłodziw i propelentów (z wyłączeniem grup 07 i 08), 15 odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach, 16 odpady nieujęte w innych grupach, 17 odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych), 18 odpady medyczne i weterynaryjne, 19 odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych, 20 odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie.

Katalog odpadów dzieli je również na podgrupy i rodzaje oraz uwzględnia źródła powstania odpadów wraz z listą odpadów niebezpiecznych oraz ze sposobem klasyfikowania odpadów. Katalog odpadów każdemu z nich nadaje odpowiedni kod. Dwie pierwsze cyfry oznaczają grupę odpadów wskazującą źródło powstawania odpadów Oznaczenie grupy odpadów łącznie z dwiema następnymi cyframi identyfikuje podgrupę odpadów, kod składający się z sześciu cyfr identyfikuje rodzaj odpadów.

ODPADY niebezpieczne

ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres