WYKŁAD 1 RYS HISTORYCZNY SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH

Prezentacja na temat: "WYKŁAD 1 RYS HISTORYCZNY SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH"— Zapis prezentacji:

1 PROBLEMY UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI NATURALNYCH I SYNTETYCZNYCH Iwona Drożdż

2 WYKŁAD 1 RYS HISTORYCZNY SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH

3 SUBSTANCJE UZALEŻNIAJĄCE W PRZESZŁOŚCI
substancje wpływające na nastrój i procesy myślowe znane są ludzkości od zarania dziejów obecne w każdej kulturze substancje kultowe, używane w obrządkach religijnych, leki

4 NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA

5 NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA
WYWAR Z MUCHOMORA CZERWONEGO (Amanita muscaria) stosowany w neolicie (10 tys. lat temu) ornamenty na naczyniach – blaszki grzyba wywar podstawą napojów rytualnych kultur Wschodu: hinduskiej somy i zoroastrańskiej haomy halucynogeny bufoteina i muscymol używany jedynie w obrządkach religijnych, obłożony tabu

6 NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA
                                               OPIUM substancja psychotropowa – morfina mleczko z niedojrzałych makówek maku Papaver somniferum używane w celach medycznych oraz rekreacyjnych Helena trojańska podawała biesiadnikom nepenthes, którym wg opisu Homera, było opium                                                                       

7 PAPAVER SOMNIFERUM                                               

8 NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA
PREPARATY Z KONOPII INDYJSKICH (Cannabis sativa) roślina o bardzo szerokim zasięgu geograficznym haszysz – produkowany z ekstraktu żywicznego (zmiażdżone łodygi) marihuana – wysuszone kwiaty konopii substancje psychoaktywne – grupa kannabinoidów (w tym tetrahydrokannabinol THC) haszysz znany 5 tys. lat temu, Chiny, Azja Środkowa, kraje islamskie (dozwolone zamiast alkoholu)

9 CANNABIS SATIVA MARIHUANA HASZYSZ

10 NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA
ALKOHOL rozpowszechniony na całym świecie można go produkować praktycznie z każdego materiału organicznego, ulegającego działaniu drożdży stosowany rekreacyjnie do celów religijnych znany wszystkim kulturom świata oprócz wysp Oceanii i Indian Ameryki Pł. cele kultowe – starożytna Grecja rytuały chrześcijańskie (biblijny Noe)

11 NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA
BIELUŃ DZIĘDZIERZAWA (Datura stramonium) substancje halucynogenne – skopolamina, atropina hioscyjamina silna trucizna, o nieprzyjemnym działaniu do celów rytualnych starożytna grecka Pytia żuła liście bielunia przed wieszczeniem popularny w Chinach wśród buddystów oraz w Indiach, a także wśród Indian meksykańskich

12 NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA
IBOGAINA - otrzymywana z korzenia Tabernanthe iboga stosowana w obrządkach synkretycznej religii Bwiti w Środkowej Afryce, w plemieniu Fang w rytuałach pełnoletniości własności hamowania chęci zażywania narkotyków

13 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA

14 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
NIKOTYNA alkaloid obecny w roślinach Nicotiana (tytoń) Nicotiana tabacum (Ameryka Pd. główne źródło, uprawiana obecnie na całym świecie) Nicotiana rustica (Ameryka Pł. i zachodnnie Indie)

15 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
NIKOTYNA 12 października 1492 r. tubylcy z San Salvador ofiarowali liście tytoniu Kolumbowi stosowany przez Indian w celach medycznych i do różnych ceremonii w XVI w Europie uważany za roślinę leczniczą - panaceum (Katarzyna Medycejska palenie tytoniu uważała za lekarstwo na migreny) aktywny składnik tytoniu wyizolowano w 1828 r. nikotyna stanowi 2-7% suchej masy liścia

16 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
uprawa i handel tytoniem w Europie była kontrolowana przez królów i przynosiła im dochody (Anglia) początkowo tytoń był dostępny wyższym klasom społecznym i tylko na receptę (Bawaria) w XVIII w popularne było zażywanie tabaki (sproszkowany materiał roślinny) (wąchająca Karolinka, snuffy Charlotte, Napoleon zużywał 7 funtów tabaki miesięcznie) w USA powszechnie żuto prymkę (liście tytoniu)

17 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
cygara, fajki i nowoczesne papierosy wprowadzone w XIX w pod koniec lat 50-tych XIX w angielski kupiec Philip Morris założył pierwszą fabrykę ręcznie wyrabianych papierosów od połowy lat 80-tych XX w obserwuje się wolny powrót do zażywania tabaki i żucia liści

18 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
KOKAINA alkaloid z liści krzewu Erythroxylon coca występuje w Peru, Boliwii i Ekwadorze liście koki, zmieszane z wapnem lub popiołem roślinnym żuli górale andyjscy cel rekreacyjny oraz pomoc w przetrwaniu na dużych wysokościach w czasie ciężkiej pracy

19 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
kokaina w XIX w stała się modna używką w Europie i Ameryce Freud zalecał jej użycie twierdząc, że nie uzależnia składnik wielu „cudownych eliksirów” Vin Mariani – opatentowany przez korsykańskiego aptekarza Angelo Mariani ekstrakt z liści koki w winie wino to poprawiało nastrój, było smaczne, stosowane na wszystkie dolegliwości (depresje, bóle gardła, zaburzenia gastryczne) Mariani został uhonorowany przez Leona XIII specjalnym orderem za zasługi dla ludzkości w USA bezalkoholowa wersja tego wina, opracowana przez Johna Pembertona Coca Cola (wino zastąpiono ekstraktem z orzeszków kola, a kokainę kofeiną)

20 WINO MARIANI I COCA COLA
                                 

21 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
OLOLIUQUI nasienie wilca Rivea corymbosa lub Ipomoea tricolor substancja psychodeliczna opisana przez misjonarzy hiszpańskich w Meksyku składniki aktywne kwas D-lizergowy i D-izolizergowy powodowała wizje i przeżycia mistyczne

22 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
YOPO (PARICA, COHOBA) halucynogen z nasion drzewa Piptadenia peregrina składniki czynne to N,N-dwumetylotryptamina i bufoteina stosowane w inhalacjach przez podwójną rurkę co opisał Kolumb stosowane do dziś N,N-dwumetylotryptamina w liściach tabaki i liściach pietruszki

23 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
AYAHUASCA (CAAPI, YAJE) napój produkowany z kory lian Banisteriopsis caapi i Banisteriopsis inebrians używany w dorzeczu Amazonki wg Indian ma właściwości lecznicze i daje dar jasnowidzenia stosowany przez kapłanów starożytnych Inków substancja psychoaktywna to harmina

24 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
NAPAR Z MIMOZY halucynogen otrzymywany z Mimosa hostilis spożywali go wojownicy przed walką służy do obrzędów ajuca wśród wyznawców kultu Jurema w Brazylii

25 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
HALUCYNOGENY Z GRZYBÓW Psilocibe mexicana i Stropharia cubensis zawierają aktywne psylocybinę (pochodna tryptaminy) psylocynę grzyby były przedmiotem kultu Majów u Asteków zwane były bożym ciałem

26 NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
PEYOTE działanie psychoaktywne wykazują wysuszone szczytowe pędy kaktusa Lophophora williamsi substancja czynna meskalina Indianie Amerykańscy byli prześladowani z powodu stosowania peyote założyli Narodowy Kościół Amerykański (1918 r.) w obrządkach którego obecna jest meskalina nie odnotowano też niekorzystnego jej wpływu

27 NARKOTYKI SYNTETYCZNE

28 NARKOTYKI SYNTETYCZNE
BARBITURANY syntetyczne związki stosowane jako leki nasenne i przeciwpadaczkowe charakteryzują się wysokim potencjałem uzależniającym fenobarbital (Luminal – stosowany do dzisiaj), cyklobarbital (Fanodorm) Kwas barbiturowy

29 NARKOTYKI SYNTETYCZNE
BENZODIAZEPINY zsyntetyzowane w 30-tych latach XX w przez Leo Sternbacha na UJ okazały się substancjami silnie uzależniającymi stosowane jako leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, uspokajające oraz przeciwdrgawkowe diazepam (Relanium, Valium), klonazepam (Clonazepamum) podstawowy wzór benzodiazepin

30 NARKOTYKI SYNTETYCZNE
AMFETAMINA zsyntetyzowana jako lek przeciwko astmie (wcześniej stosowano efedrynę z krzewu Ephedra vulgaris, który jest rzadki i drogi szeroko stosowana w latach 30-tych XX w w czasie II wojny światowej dodawano ją do czekolady dla lotników, znosiła senność i zmęczenie, nasilała uwagę (Anglia, Niemcy, Japonia) tragedia amfetaminowa w powojennej Japonii – 20% uzależnionych młodych Japończyków

31 NARKOTYKI SYNTETYCZNE
LSD dietyloamid kwasu lizergowego pochodna alkaloidu sporyszu związek halucynogeny

32 ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH W MIARĘ POSTĘPU CYWILIZACJI

33 ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
SPOŁECZEŃSTWA PIERWOTNE środki medyczne, cele religijne, militarne lub rekreacyjne 2. stosowane w ściśle określonych warunkach i w zrytualizowany sposób 3. pod silną kontrolą duchownych grup 4. poza ceremoniami – tabu 5. substancje nie uzależniały i nie działały szkodliwie

34 ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
6. proces przyswojenia – akulturacji (opium niebezpieczne w Anglii, ale nie w Indiach, peyote nie szkodliwe dla wiernych Narodowego Kościoła Amerykańskiego) 7. mała moc – pochodzenie naturalne, materiał roślinny świeży, suszony lub niezbyt stężone roztwory

35 ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
WSPÓŁCZEŚNIE cele rekreacyjne, wywołanie przyjemności przyjmowanie w sposób niekontrolowany skuteczne metody oczyszczania produktów naturalnych - stosowanie stężonych substancji aktywnych - skrócony czas penetracji substancji do mózgu - szybsze i silniejsze działanie związku - wzrost potencjału uzależniającego

36 ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
Substancja Dawniej Dziś Alkohol 12-14% 96% (40-45%) Morfina Opium Heroina Kokaina Żute liście koki Wino Mariani, forma krystaliczna, crack kryminalizacja używania narkotyków - stres u ludzi biorących narkotyki (kara) - stres uwrażliwia na działanie psychostymulanta - zwiększenie potencjału uzależniającego