Typowe błędy składniowe w tekstach prawnych

Prezentacja na temat: "Typowe błędy składniowe w tekstach prawnych"— Zapis prezentacji:

1 Typowe błędy składniowe w tekstach prawnych
Joanna Jarosz Departament Dzienników Urzędowych i Systemów Informacyjnych RCL Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 I. Krótkie przypomnienie budowy zdania
II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym − organ lub wskazana instytucja określiła zasady? III. Poprawność w związkach rządu – uchybienie terminu czy terminowi? IV. Błędne skróty składniowe – dlaczego piszemy sprzedaż towaru i obrót nim? V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc – dlaczego sąd nie może wznowić postępowania, zawiadamiając o tym wcześniej zainteresowanego? VI. Wtórne, niezamierzone związki składniowe – komisja przekazywana w depozyt wójtowi? Problemy z szykiem – prowadzić na własny rachunek działalność gospodarczą? Homonimia składniowa – problemy generują błędy? IX Kalki składniowe – odnośnie czegoś czy odnośnie do czegoś? X Ćwiczenia Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3 I. Krótkie przypomnienie budowy zdania
Kompetentni wykładowcy przedmiotów humanistycznych dobrze przygotowali swoich studentów do egzaminów semestralnych. wykładowcy przygotowali podmiot orzeczenie przedmiotów dobrze studentów do egzaminów przydawka dopełn okolicznik spos. dopełnienie dopełnienie ścisłych swoich semestralnych przydawka przym przydawka przydawka przym. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

4 I. Krótkie przypomnienie budowy zdania
Związki składniowe w powyższym zdaniu: związek główny: wykładowcy (co zrobili?) przygotowali – związek zgody związki poboczne: wykładowcy (czego?) przedmiotów – związek rządu przedmiotów (jakich?) humanistycznych – związek zgody przygotowali (jak?) dobrze – związek przynależności przygotowali (kogo?) studentów – związek rządu przygotowali (do czego?) do egzaminów – związek rządu studentów (czyich?) swoich – związek zgody Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

5 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
Ogólna zasada: Orzeczenie przy podmiocie szeregowym ma formę liczby mnogiej. Dotyczy to zarówno zdań o typie podmiotu A i B (czyli zdań, w których części podmiotu są połączone spójnikiem łącznym, np. i, oraz, a także), jak i zdań o typie podmiotu A lub B i ani A, ani B (czyli zdań, w których części podmiotu są połączone spójnikiem rozłącznym lub wyłączającym, np. albo, lub, ani). Przykład: Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

6 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
Wyjątek: Gdy podmiot jest typu A i B, to orzeczenie może mieć liczbę pojedynczą, jeśli: a) wszystkie części składowe podmiotu są rzeczownikami abstrakcyjnymi i mają ten sam rodzaj gramatyczny, np.: Identyfikacja i analiza zagrożeń […] powinna uwzględniać […]. *Gromadzenie […] i kontrola opracowań należy do […]. b) orzeczenie znajduje się przed podmiotem (ale tylko wtedy, gdy orzeczenie jest w czasie teraźniejszym lub przyszłym i jest proste), np.: W posiedzeniu […] bierze/weźmie udział prokurator, skazany […] oraz osoba godna zaufania [..]. W posiedzeniu *brał udział prokurator, skazany […] oraz osoba godna zaufania […]. błędne połączenie: *brał udział osoba godna zaufania Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

7 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
Gdy podmiot jest typu A lub B, to orzeczenie może (ale nie musi) mieć liczbę pojedynczą, jeśli: a) orzeczenie jest proste, w czasie teraźniejszym lub przyszłym (niezależnie od szyku podmiotu i orzeczenia oraz rodzajów składników podmiotu), np.: Zasady wyboru […] określa/określi organ lub wskazana instytucja. b) orzeczenie jest złożone, jednak tylko przy podmiocie o jednorodzajowych składnikach, np.: Do zwołania kolejnego posiedzenia jest/będzie/był zobowiązany przewodniczący lub jego zastępca. c) orzeczenie jest proste, w czasie przeszłym lub trybie warunkowym, jednak tylko przy podmiocie o jednorodzajowych składnikach, np. Jeśli przewodniczący rady lub jego zastępca nie wyznaczył spotkania […]. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

8 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
Orzeczenie złożone zawsze musi być w liczbie mnogiej, jeśli składniki podmiotu szeregowego mają różny rodzaj gramatyczny ‒ niezależnie od szyku podmiotu i orzeczenia oraz od typu podmiotu (A i B, A lub B). Przepis ust. 10 stosuje się odpowiednio, gdy w terminie 4 miesięcy od dnia usunięcia pojazdu *nie został ustalony jego właściciel lub osoba uprawniona do jego odbioru, mimo że w *jej poszukiwaniu dołożono należytej staranności. Błędne połączenie: *nie został ustalony osoba uprawniona. Poprawnie: Przepis ust. 10 stosuje się odpowiednio, gdy w terminie 4 miesięcy od dnia usunięcia pojazdu nie zostali ustaleni jego właściciel lub osoba uprawniona do jego odbioru, mimo że w ich poszukiwaniu dołożono należytej staranności. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

9 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. W przypadku stwierdzenia przez właściwe organy kontroli, że przekazany raport roczny lub rozliczenie końcowe przyznanej dotacji celowej nie zostały sporządzone prawidłowo, minister może zarządzić ponowne dokonanie oceny wykonania i rozliczenia realizowanych zadań. Lekarz lub lekarz dentysta […] powinni/powinien zrealizować ramowy program w części nieuznanej na zasadach określonych w rozporządzeniu. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

10 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
Przygotowanie projektu i jego implementacja *stanowi (poprawnie: stanowią) drugą fazę procesu. Gromadzenie i prowadzenie państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, kontrola opracowań przyjmowanych do zasobu oraz udostępnianie tego zasobu zainteresowanym jednostkom oraz osobom fizycznym *należy (poprawnie: należą) do: Głównego Geodety Kraju – w zakresie zasobu centralnego; marszałków województw – w zakresie zasobów wojewódzkich; starostów – w zakresie zasobów powiatowych. (Części podmiotu szeregowego, choć są rzeczownikami abstrakcyjnymi, mają różny rodzaj. W pierwszym zdaniu – to przygotowanie i ta implementacja, w drugim – to gromadzenie, to prowadzenie, to udostępnianie oraz ta kontrola). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

11 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
Z posiedzenia Komisji sporządza się protokół, który *podpisuje (poprawnie: podpisują) przewodniczący Komisji oraz członkowie Komisji obecni na posiedzeniu. (Orzeczenie zostało dopasowane tylko do pierwszego składnika podmiotu. Powstało zatem połączenie składniowe: *podpisuje członkowie Komisji). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

12 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
Marszałek lub przewodniczący obradom wicemarszałek podejmuje (także: podejmują – bez różnicy znaczenia) decyzję w tej sprawie. Decyzję w tej sprawie podejmuje (także: podejmują) marszałek lub przewodniczący obradom wicemarszałek. Ochrona życia prywatnego którejkolwiek ze stron albo inny ważny interes prywatny usprawiedliwia (poprawnie też: usprawiedliwiają) wyłączenie jawności postępowania. (ochrona usprawiedliwia i interes usprawiedliwia) (Jeśli przy podmiocie szeregowym typu A lub B orzeczenie jest proste, w czasie teraźniejszym lub przyszłym, to niezależnie od szyku podmiotu i orzeczenia oraz rodzaju gramatycznego składników podmiotu można stosować liczbę pojedynczą orzeczenia). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

13 II. Forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym
W miarę możliwości przy podmiocie szeregowym należy stosować orzeczenie w liczbie mnogiej. Nie ma wówczas ryzyka błędu w żadnym kontekście. Jeśli chcemy jednak zastosować liczbę pojedynczą orzeczenia, musimy pamiętać, że jest ona dopuszczalna tylko w zdaniach z taką formą tego orzeczenia, która nie wskazuje na różnicę rodzajową elementów podmiotu, tak aby nie dochodziło do błędnych połączeń składniowych typu *został ustalony osoba. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

14 III. Poprawność w związkach rządu
Błędy w związkach rządu dotyczą najczęściej niespełnienia wymagań składniowych czasownika (zwykle stanowiącego w zdaniu orzeczenie), który narzuca rzeczownikowi odpowiednią formę przypadka gramatycznego, np składać kogo? co? skargę uchybienie komu? czemu? terminowi (nie: *terminu) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

15 III. Poprawność w związkach rządu
1. Czasowniki z rządem w bierniku (kogo? co?) zaprzeczone zmieniają rząd na dopełniaczowy: składać kogo? co? skargę ale: nie składać kogo? czego? skargi Utworzone od nich rzeczowniki (tzw. odczasownikowe albo odsłowne) podobnie jak zaprzeczone mają rząd w dopełniaczu: składanie kogo? czego? podania Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

16 III. Poprawność w związkach rządu
2. Niekiedy zmiana rządu czasownika pociąga za sobą zmianę znaczenia tego czasownika. Czasownik nabywać ma rząd dopełniaczowy, kiedy oznacza ‘osiągnąć coś, zyskać, zdobyć, przyswoić sobie coś’, np. nabywać wprawy, doświadczenia; nabywać sił, zdrowia. Rząd biernikowy ma w znaczeniu ‘kupić (kupować)’, np. nabyć posiadłość. nabywać kogo? co? książkę – znaczy tyle, co kupić książkę nabywać kogo? czego? uprawnień – znaczy tyle, co uzyskać uprawnienia (lepiej w tym kontekście użyć słowa uzyskać) Przewodnicy górscy nabywają *następujące uprawnienia na określone obszary górskie […]. (poprawnie: nabywają następujących uprawnień na określone obszary). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

17 III. Poprawność w związkach rządu
3. Niektóre czasowniki bardzo do siebie podobne mają różny rząd: szukać kogo? czego? książek wyszukiwać kogo? co? książki (l. mn.) 4. Niektóre czasowniki mają podwójny, równouprawniony rząd: zapomnieć kogo? co? wiersz zapomnieć kogo? czego? wiersza zapytać kogo? co? koleżankę zapytać kogo? czego? koleżanki Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

18 III. Poprawność w związkach rządu
5. Niektóre z czasowników wymagają przyimka, inne nie: sprawozdanie z kogo? czego? z posiedzenia komisji ale: protokół kogo? czego? posiedzenia komisji mianować kim? przewodniczącym komisji mianować na co? na stanowisko przewodniczącego komisji wybrać kogo? A. Kowalskiego na kogo? na przewodniczącego Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

19 III. Poprawność w związkach rządu
Przedsięwzięć tych nie można traktować *jako tymczasową lokatę kapitału czy nieprzemyślane inwestycje (poprawnie: […] jako tymczasowej lokaty kapitału czy nieprzemyślanych inwestycji). *Obowiązek uzyskania świadectwa homologacji nie stosuje się jedynie do tych urządzeń i elementów, w których znajduje się gaz, gdy jego ciśnienie robocze nie przekracza 20 kPa. (poprawnie: Obowiązku uzyskania świadectwa homologacji nie stosuje się jedynie do tych urządzeń i elementów, w których znajduje się gaz […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

20 III. Poprawność w związkach rządu
[…] funkcjonariusz niezwłocznie wykonuje następujące czynności: […] *wysłuchuje osobę zatrzymaną. (poprawnie: wysłuchuje osoby zatrzymanej). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

21 III. Poprawność w związkach rządu
[…] ustalono *obowiązki i prawa dla wykonawców prac geodezyjnych i kartograficznych. (poprawnie: obowiązki i prawa wykonawców prac geodezyjnych i kartograficznych). Pojazd zasilany gazem może być używany po uzyskaniu odpowiedniej adnotacji w dowodzie rejestracyjnym *przewidzianej odrębnymi przepisami. (poprawnie: przewidzianej przez odrębne przepisy albo przewidzianej w odrębnych przepisach). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

22 III. Poprawność w związkach rządu
Podczas zatrzymania *użyto/nie użyto lub wykorzystano/ nie wykorzystano* środki przymusu bezpośredniego lub broń palną ……………………………………………………………………………………………………………………… (wskazać, *jakie środki przymusu bezpośredniego lub jaką broń palną użyto lub wykorzystano oraz jakie były przyczyny ich użycia lub wykorzystania) (poprawnie: Podczas zatrzymania użyto/nie użyto* środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej lub wykorzystano środki przymusu bezpośredniego lub broń palną/nie wykorzystano środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej* (wskazać, jakich środków przymusu bezpośredniego lub jakiej broni palnej użyto lub jakie środki przymusu bezpośredniego lub jaką broń palną wykorzystano oraz jakie były przyczyny ich użycia lub wykorzystania)). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

23 III. Poprawność w związkach rządu
W przypadku gdy wniosek, o którym mowa w ust. 1, dotyczy nowej infrastruktury lub infrastruktury, o której mowa w ust. 3, która znajduje się na terytorium więcej niż jednego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zajmuje *stanowisko do tego wniosku […]. (poprawnie: […] stanowisko wobec tego wniosku albo stanowisko w sprawie tego wniosku […]). Do przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę niezbędne są następujące dokumenty: […] *opinia podmiotu tworzącego samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej co do zasadności i celowości planowanego przekształcenia […] . (poprawnie: […] opinia o zasadności i celowości planowanego przekształcenia albo opinia na temat zasadności i celowości planowanego przekształcenia). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

24 III. Poprawność w związkach rządu
W przetargu nie mogą uczestniczyć […] osoby, które mogą nabyć nieruchomość tylko za zezwoleniem organu państwowego, a które […] zezwolenia tego nie przedstawiły. […] strona *nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

25 IV. Błędne skróty składniowe
Błędne skróty składniowe polegają na tym, że z dwoma elementami zdania (na przykład dwoma czasownikami, rzeczownikami lub przyimkami) wymagającymi dwóch różnych przypadków łączy się tylko jedną formę wyrazu podrzędnego – dopasowaną wyłącznie do jednego elementu, np.: *nadzorowanie i przewodniczenie obradom. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

26 IV. Błędne skróty składniowe
Organy podległe ministrowi lub przez niego nadzorowane określa załącznik do rozporządzenia. (ust. 5 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Finansów) Wykaz organów *podległych lub nadzorowanych przez Ministra Finansów. (tytuł załącznika do tego rozporządzenia) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

27 IV. Błędne skróty składniowe
Rozporządzenie określa rodzaje placówek zajmujących się *opieką, rehabilitacją lub edukacją osób niepełnosprawnych. (poprawnie: Rozporządzenie określa rodzaje placówek zajmujących się opieką nad osobami niepełnosprawnymi oraz rehabilitacją i edukacją tych osób). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

28 IV. Błędne skróty składniowe
[…] określa: […] wymagania dla podmiotów *uczestniczących lub ubiegających się o przeprowadzenie badań klinicznych weterynaryjnych. (poprawnie: […] wymagania dla podmiotów uczestniczących w badaniach klinicznych weterynaryjnych lub ubiegających się o przeprowadzenie tych badań). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

29 IV. Błędne skróty składniowe
*Zapobieganie, rozpoznawanie i leczenie najczęściej występujących chorób wewnętrznych […] (nagłówek w załączniku do rozporządzenia) (poprawnie: Zapobieganie najczęściej występującym chorobom wewnętrznym oraz ich rozpoznawanie i leczenie). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

30 IV. Błędne skróty składniowe
Zdanie jest niepoprawne także wtedy, kiedy dwa wyrazy (wyrażenia) rządzące wymagają wprawdzie tej samej formy fleksyjnej dopełnienia, ale poprzedzonej innym przyimkiem. Posła obowiązuje *obecność i czynny udział w posiedzeniach Sejmu oraz organów Sejmu, do których został wybrany. (poprawnie: […] obecność na posiedzeniach Sejmu oraz organów Sejmu, do których został wybrany, a także czynny udział w tych posiedzeniach). Podmiot zrzeszający producentów owoców i warzyw może zostać wstępnie uznany za grupę producentów owoców i warzyw, jeżeli […] statut albo umowa tego podmiotu zawiera […] zasady *przyjmowania i występowania członków z podmiotu. (poprawnie: […] zasady przyjmowania członków do podmiotu i ich występowania z tego podmiotu). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

31 IV. Błędne skróty składniowe
Także łączenie dwóch rzeczowników z jedną przydawką przymiotną wymaga tożsamości wszystkich cech gramatycznych. Funkcjonariuszowi, na jego pisemny wniosek, można ustalić *indywidualny rozkład czasu służby lub godziny rozpoczęcia i zakończenia służby – o ile nie wpłynie to negatywnie na funkcjonowanie jednostki organizacyjnej, w której funkcjonariusz pełni służbę. (poprawnie: […] indywidualny rozkład czasu służby lub indywidualne godziny rozpoczęcia i zakończenia służby […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

32 IV. Błędne skróty składniowe
Jeżeli powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego jest *mniejsza lub równa normatywnej powierzchni, dodatek mieszkaniowy ustala się w wysokości różnicy między wydatkami ponoszonymi za ten lokal a odpowiednią kwotą wymienioną w ust. 1 pkt 1–3 lub w ust. 2 pkt 1–3. (poprawnie: Jeżeli powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego jest mniejsza od normatywnej powierzchni lub jej równa […] albo: […] Jeżeli powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego jest nie większa od normatywnej powierzchni […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

33 IV. Błędne skróty składniowe
Monitor uczestniczący w badaniu klinicznym weterynaryjnym musi spełnić następujące wymagania […]: kontrolować badacza z odpowiednią częstotliwością *przed, w trakcie i po przeprowadzeniu badania klinicznego […]. (poprawnie: […] przed przeprowadzeniem badania klinicznego, w jego trakcie i po nim […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

34 IV. Błędne skróty składniowe
Jeżeli wyraz nadrzędny jest określany jednocześnie za pomocą przydawki przymiotnej (wyrażonej przymiotnikiem) i dopełniaczowej (wyrażonej rzeczownikiem), powinien być w zdaniu powtórzony w celu uniknięcia nieporozumienia i niezręczności stylistycznej. Tworzy się Fundusz Wsparcia Państwowej Straży Pożarnej, zwany dalej „Funduszem”, składający się z *funduszy: centralnego, wojewódzkich i szkół Państwowej Straży Pożarnej. (poprawnie: […] składający się z funduszu centralnego, funduszy wojewódzkich i funduszy szkół Państwowej Straży Pożarnej). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

35 IV. Błędne skróty składniowe
Funkcjonariusze zajmują siedzenia znajdujące się *obok lub bezpośrednio za siedzeniami zajmowanymi przez osoby doprowadzane. (poprawnie: Funkcjonariusze zajmują siedzenia znajdujące się obok siedzeń zajmowanych przez osoby doprowadzane lub bezpośrednio za tymi siedzeniami). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

36 IV. Błędne skróty składniowe
Szczególnym przypadkiem błędnych skrótów składniowych są skróty myślowe. Polegają one m.in. na tym, że zestawione są dwa elementy, które znaczeniowo do siebie nie pasują – choć pozornie wszelkie wymogi formalne są spełnione. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, zawiera: datę […]; nazwę i adres podmiotu odpowiedzialnego; *organ, który wydał pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. (poprawnie: […] 3) określenie/nazwę organu, który wydał pozwolenie […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

37 IV. Błędne skróty składniowe
[…] *organ właściwy dłużnika […] kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego […] (poprawnie: […] organ właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika […] kieruje wniosek do starosty […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

38 IV. Błędne skróty składniowe
W przypadku *dzieci do ukończenia 3 roku życia nie stosuje się warunku dokonania oceny skalą Barthel. (poprawnie: W przypadku dzieci, które nie ukończyły 3 roku życia, nie stosuje się warunku dokonania oceny (lepiej: oceny) skalą Barthel). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

39 IV. Błędne skróty składniowe
Szczególnej ostrożności wymaga posługiwanie się: 1) dopełnieniami przy czasownikach i rzeczownikach odczasownikowych o różnym rządzie (wszystkie one muszą mieć w zdaniu oczekiwaną formę, a skrót polegający na spełnianiu wymagań gramatycznych tylko jednej, najbliższej struktury określanej jest rażącym błędem), 2) rzeczownikami określanymi przez niejednorodne przydawki i 3) imiesłowowymi równoważnikami zdań, jeżeli ich użycie pozbawia tekst wyrazistości znaczeniowej z powodu pominięcia spójnika. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

40 V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc
Poprawne użycie imiesłowowego równoważnika zdania wymaga stosowania określonych zasad składniowych: 1) zdanie główne i to, które zastępuje imiesłowowy równoważnik, mają ten sam podmiot mianownikowy, tożsamy z wykonawcą czynności, oraz orzeczenie w stronie czynnej (tożsamość podmiotów), 2) czas czynności ze zdania głównego musi mniej więcej pokrywać się z czasem czynności wyrażonej imiesłowem (tożsamość czasów). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

41 V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc
Naruszenie zasady tożsamości podmiotów Zasada lojalności polega w szczególności na […] lojalności wobec urzędu oraz przełożonych, kolegów i podwładnych, gotowości do wykonywania służbowych poleceń, *dbając, aby nie zostało naruszone prawo lub popełniona pomyłka […]. (poprawnie: Zasada lojalności polega w szczególności na […] lojalności […], gotowości […] i dbałości o to, aby nie zostało naruszone prawo lub aby nie została popełniona pomyłka […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

42 V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc
Indywidualny plan rozwoju zawodowego polega na opisowym określeniu potrzeb rozwoju zawodowego sędziego, *biorąc pod uwagę oczekiwany poziom efektywności pracy i kompetencji zawodowych. (poprawnie: Indywidualny plan rozwoju zawodowego polega na opisowym określeniu potrzeb rozwoju zawodowego sędziego. Przy sporządzaniu tego planu należy wziąć pod uwagę oczekiwany poziom efektywności pracy i kompetencji zawodowych). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

43 V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc
Częstotliwość, zakres i sposób kontroli okresowych maszyn, urządzeń i instalacji elektroenergetycznych są ustalane na podstawie odrębnych przepisów, instrukcji eksploatacyjnych i postanowień producenta, *uwzględniając warunki eksploatacji tych urządzeń. (poprawnie: Częstotliwość, zakres i sposób kontroli okresowych maszyn, urządzeń i instalacji elektroenergetycznych są ustalane na podstawie odrębnych przepisów, instrukcji eksploatacyjnych i postanowień producenta z uwzględnieniem warunków eksploatacji tych urządzeń) (Z zasady tożsamości podmiotów wynika, że równoważnik imiesłowowy nigdy nie może wystąpić, jeżeli w zdaniu głównym pojawia się strona bierna). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

44 V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc
Współcześnie akceptowalne są połączenia imiesłowowego równoważnika zdania i konstrukcji z podmiotem uogólnionym lub zdaniami bezpodmiotowymi, np.: Prowadząc działalność gospodarczą, powinno się uwzględniać dynamikę rynku. Opierając się na wynikach badań, określono zasięg zjawiska. Uwzględniając tę definicję, trzeba stwierdzić […]. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

45 V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc
Naruszenie zasady tożsamości czasów *Wydając patent żeglarski, dyrektor urzędu żeglugi śródlądowej wprowadza w nim ograniczenia co do rodzaju i parametrów statków. (poprawnie: Dyrektor urzędu żeglugi śródlądowej wydaje patent żeglarski i wprowadza w nim ograniczenia co do rodzaju i parametrów statków). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

46 […] wraz z odpisem tej decyzji).
V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc […] organ właściwy dłużnika […] kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego, *dołączając odpis tej decyzji […]. (poprawnie: […] wraz z odpisem tej decyzji). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

47 V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje, jeżeli funkcjonariusz albo funkcjonariusz zwolniony ze służby, *pozostając w służbie, doznał uszczerbku na zdrowiu lub zmarł wskutek wypadku w ciągu trzech lat od dnia wypadku […]. (poprawnie: Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w ciągu trzech lat od dnia wypadku, jeżeli funkcjonariusz albo funkcjonariusz zwolniony ze służby doznał uszczerbku na zdrowiu lub zmarł w czasie, kiedy pozostawał na służbie). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

48 V. Poprawność dotycząca imiesłowowego równoważnika zdania z imiesłowem na -ąc
Równoważniki imiesłowowe są strukturami bardzo trudnymi (ich stosowanie wymaga perfekcyjnego opanowania odpowiedniej części normy składniowej) i – co niezmiernie ważne – mało precyzyjnymi. Skrótowość omawianych konstrukcji oraz ich właściwości stylistyczne nie równoważą wszystkich kłopotów związanych z opanowaniem skomplikowanego systemu zasad. Skoro tak, to należy się tych równoważników po prostu wystrzegać. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

49 VI. Wtórne, niezamierzone związki składniowe
Niezamierzone związki składniowe pojawiają się wówczas, gdy przypadkowo stawiamy obok siebie wyrazy, które nie są ze sobą powiązane znaczeniowo , ale sprawiają takie wrażenie, ponieważ na pozór wydają się być powiązane gramatycznie. Efekt takiego błędu często bywa komiczny. Np.: Należy […] odbyć 3-miesięczną praktykę pływania na statkach żeglugi śródlądowej wyposażonych w *radary po odbytym przeszkoleniu. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

50 VI. Wtórne, niezamierzone związki składniowe
[…] odbyć praktykę […]na statkach […] wyposażonych w *radary po odbytym przeszkoleniu. wtórny (przypadkowy) związek składniowy związek składniowy zamierzony przez autora Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

51 VI. Wtórne, niezamierzone związki składniowe
Żeby ujednoznacznić przekaz, wystarczy zmienić szyk. Po (odbytym) przeszkoleniu należy odbyć (zaliczyć) 3-miesięczną praktykę pływania na statkach żeglugi śródlądowej wyposażonych w radary. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

52 VI. Wtórne związki składniowe
Policjanta można przenieść na niższe stanowisko służbowe w przypadkach: […] orzeczenia trwałej niezdolności do *pełnienia służby na zajmowanym stanowisku przez komisję lekarską […]. Pakiet ten pozostaje w dokumentacji *komisji, która po zakończeniu głosowania przekazywana jest w depozyt wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

53 VI. Wtórne związki składniowe
Uregulowania szczególne dotyczące *postępowania lekarza w innych ustawach, w tym w szczególności: sztucznej prokreacji; przeszczepiania narządów i tkanek […]. (poprawnie: Uregulowania szczególne w innych ustawach dotyczące postępowania lekarza […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

54 VI. Wtórne związki składniowe
Wtórne związki składniowe powodują niejednoznaczność tekstu, a czasem wręcz uniemożliwiają jego zrozumienie, dlatego w aktach prawnych należy ich unikać. Struktury te są tym groźniejsze, że autor tekstu ich nie zauważa, ponieważ i tak wie, co chciał przekazać. Widzą je natomiast odbiorcy. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

55 VII. Problemy z szykiem Neutralne zdanie w języku polskim rozpoczyna się zwykle od podmiotu (wraz określającymi go wyrazami), po którym następuje orzeczenie wraz z elementami od niego uzależnionymi, czyli dopełnieniami. Natomiast okoliczniki, jako niepowiązane silnie składniowo z podmiotem ani orzeczeniem, umieszczamy zwykle na początku lub na końcu zdania: okolicznik – podmiot (wraz z przydawkami) – orzeczenie (wraz z dopełnieniami) − okolicznik Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z projektem stanowiącym przedmiot sprawy, nie zgłasza do niego uwag. lepiej: Po zapoznaniu się z projektem stanowiącym przedmiot sprawy Krajowa Rada Sądownictwa nie zgłasza uwag do tego projektu. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

56 VII. Problemy z szykiem Ustala się w służbie pokładowej następujące świadectwa i patenty żeglarskie: […]. (lepiej: W służbie pokładowej (lepiej: w odniesieniu do służby pokładowej) ustala się następujące świadectwa i patenty żeglarskie: […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

57 Przedstawiono kolejną wersję regulaminu prawnikom. (lepiej:
VII. Problemy z szykiem Również elementy uzależnione od orzeczenia powinny być wprowadzane we właściwej kolejności: najbliżej orzeczenia powinien znajdować się celownik, następnie przypadki w swojej kolejności (dopełniacz, biernik, narzędnik, miejscownik). Przedstawiono kolejną wersję regulaminu prawnikom. (lepiej: Przedstawiono prawnikom kolejną wersję regulaminu). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

58 Złożył na ręce prezesa rezygnację. (lepiej:
VII. Problemy z szykiem Rzeczownikowi występującemu bez przyimka dajemy pierwszeństwo przed tym z przyimkiem: Złożył na ręce prezesa rezygnację. (lepiej: Złożył rezygnację na ręce prezesa). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

59 VII. Problemy z szykiem […] osoby prowadzące pod nadzorem pracodawcy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą […] (lepiej: […] osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek pod nadzorem pracodawcy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

60 VII. Problemy z szykiem […] pracodawca […] opracowuje i wdraża procedury używania odpowiednich do rodzaju i stopnia narażenia środków ochrony indywidualnej […]. (lepiej: […] pracodawca […] opracowuje i wdraża procedury używania środków ochrony indywidualnej odpowiednich do rodzaju i stopnia narażenia […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

61 VIII. Homonimia składniowa
Niekiedy się zdarza, że nie wiadomo, który element zdania jest podmiotem (wykonawcą czynności lub powodem istnienia określonego stanu rzeczy), a który − dopełnieniem (obiektem podlegającym czynności lub jej rezultatem), np.: *problemy generują błędy. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

62 Problemy są generowane przez błędy Błędy są generowane przez problemy
VIII. Homonimia składniowa kto? co? (mianownik) PODMIOT Problemy są generowane przez błędy kogo? co? (biernik) DOPEŁNIENIE PROBLEMY BŁĘDY GENERUJĄ Błędy są generowane przez problemy kogo? co? (biernik) DOPEŁNIENIE kto? co? (mianownik) PODMIOT Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

63 VIII. Homonimia składniowa
*Czynność uwierzytelnienia poprzedza ustalenie, czy opłata w wysokości określonej w Dokumencie Obliczenia Opłaty została uiszczona. (poprawnie: Czynność uwierzytelnienia jest poprzedzona ustaleniem, czy opłata w wysokości określonej w Dokumencie Obliczenia Opłaty została uiszczona. lub: Ustalenie, czy opłata w wysokości określonej w Dokumencie Obliczenia Opłaty została uiszczona, jest poprzedzone czynnością uwierzytelnienia). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

64 VIII. Homonimia składniowa
*Dzień złożenia wniosku za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe określa dzień nadania wniosku przesyłką rejestrowaną w placówce pocztowej tego operatora. (poprawnie: Dzień złożenia wniosku za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy […] jest określony przez dzień nadania wniosku przesyłką rejestrowaną […]). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

65 VIII. Homonimia składniowa
*Prace związane z wprowadzaniem reformy gospodarczej oraz reorganizacją administracji centralnej wstrzymały czynności legislacyjne. (poprawnie: Czynności legislacyjne zostały wstrzymane przez prace związane z wprowadzaniem reformy gospodarczej oraz reorganizacją administracji centralnej. lub Prace związane z wprowadzaniem reformy gospodarczej oraz reorganizacją administracji centralnej zostały wstrzymane przez czynności legislacyjne). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

66 VIII. Homonimia składniowa
Homonimia składniowa pozostaje błędem nawet wówczas, gdy logika i zdrowy rozsądek podpowiadają tylko jedną interpretację. *Zawody, w których odbywa się nauka zawodu, określają przepisy dotyczące klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. *Wzór świadectwa określa załącznik nr 4 do rozporządzenia. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

67 IX. Kalki składniowe W dziejach polszczyzny dochodziło nie tylko do zapożyczeń wyrazów, lecz także do pożyczania całych konstrukcji składniowych. Na ogół tego typu pożyczki są oceniane ujemnie jako niepotrzebne i naruszające zwyczaje składniowe polszczyzny. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

68 Forma poprawna (tradycyjna/polska)
IX. Kalki składniowe Forma niepoprawna (obca) Forma poprawna (tradycyjna/polska) *odnośnie czegoś (z rosyjskiego) odnośnie do czegoś *za wyjątkiem (z rosyjskiego) z wyjątkiem *pod rząd (z rosyjskiego) z rzędu *wybrać kogoś kimś (z rosyjskiego) wybrać kogoś na kogoś *w nawiązaniu do (z niemieckiego) nawiązując do *rozumieć coś pod czymś (z niemieckiego) rozumieć coś przez coś *wydaje się być (z angielskiego) wydaje się *względnie coś (z niemieckiego) albo coś, lub coś Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

69 IX. Kalki składniowe Osoba, na rzecz której wpisane jest prawo lub roszczenie w księdze wieczystej, jej przedstawiciel albo pełnomocnik do doręczeń mają obowiązek niezwłocznego zawiadomienia sądu prowadzącego księgę wieczystą o każdej zmianie adresu *względnie wskazania adresu do doręczeń. Dane wykazywane w sprawozdaniach […] jednostkowych – wyraża się w złotych i groszach stosownie do zasad obowiązujących przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych, *za wyjątkiem sprawozdań jednostkowych placówek, w których dane wyraża się w walucie, w jakiej jest prowadzona rachunkowość. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

70 IX. Kalki składniowe […] Agencja przeprowadza przegląd rekomendacji refundacyjnych z innych państw *odnośnie wnioskowanego leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego […]. *Odnośnie aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej […] należy wskazać wartość bilansową […] W zgromadzeniu, którego dziekan został *wybrany przewodniczącym Konwentu, funkcję dziekana pełni do końca bieżącej kadencji jego zastępca. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

71 X. Ćwiczenia Przewodniczący rady oraz jego zastępca zobowiązany jest do pełnienia dyżurów przynajmniej dwa razy w tygodniu. Dyrektor generalny bezpośrednio nadzoruje i kieruje pracą dyrektorów wydziałów. Wniosek powinien być złożony w urzędzie osobiście lub za pośrednictwem poczty, załączając poświadczony notarialnie odpis dowodu tożsamości. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

72 X. Ćwiczenia Organizator wyjazdu zapewnia odpowiednią do potrzeb uczniów pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Prowadzenie przez ww. instytucję badań naukowych uniemożliwia systematyczne realizowanie celów wymienionych w statucie. Osoby mające dodatkowe pytania odnośnie wystąpienia proszone są o zgłoszenie tego sekretarzowi posiedzenia. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

73 X. Ćwiczenia Użyte w różnym przypadku i liczbie wyrazy „białka mleka krowiego” zastępuje się użytymi w odpowiednim przypadku i liczbie wyrazami „białka mleka krowiego lub białka mleka koziego”. Towar zostanie zwrócony kontrahentowi, obciążając go kosztami transportu. Przygotowanie projektu i jego implementacja stanowi drugą fazę procesu. Przepis ten stosuje się do przewodniczących wszystkich sądów za wyjątkiem sądów okręgowych. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

74 Jeżeli chcemy, by teksty aktów prawnych były jednoznaczne i zrozumiałe, dbajmy o ich poprawność składniową – przestrzegajmy wymogów związków międzywyrazowych, unikajmy skrótów składniowych i wieloznacznego szyku, właściwie używajmy konstrukcji z imiesłowami, nie nadużywajmy tych konstrukcji. DZIĘKUJĘ Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego