Rozumowanie Michał Białek.

Prezentacja na temat: "Rozumowanie Michał Białek."— Zapis prezentacji:

1 Rozumowanie Michał Białek

2 Myślenie Myślenie to proces łączenia elementów poznawczej reprezentacji świata (obrazów, pojęć lub sądów) w dłuższe ciągi. Tak utworzony ciąg zastępuje realne, obserwowalne zachowania w rzeczywistym świecie fizycznym lub społecznym, uwalniając nas od konieczności ponoszenia natychmiastowych skutków własnych działań (Nęcka, Orzechowski, Szymura, 2006). Józefa Kozieleckiego z 1968 roku: myślenie to uwewnętrzniona czynność operowania informacjami, obejmująca przede wszystkim ich dobór i wytwarzanie, dzięki którym dochodzi się do pośredniego i uogólnionego poznania rzeczywistości (Jurkowski, 1986).

3 Myślenie Zimbardo twierdzi, że myślenie to złożony proces umysłowy, polegający na tworzeniu nowych reprezentacji za pomocą transformacji dostępnych informacji. Transformacja ta obejmuje interakcję wielu operacji umysłowych: wnioskowanie, abstrahowanie, rozumowanie, wyobrażanie sobie, sądzenie, rozwiązywanie problemów, twórczość (Zimbardo, 1999). Nęcka (1997) podkreśla, iż myślenie pozwala na symulowanie rzeczywistości bez ponoszenia konsekwencji charakterystycznych dla realnego działania.

4 Myślenie Carraher, Carraher, Schliemann (1985), w których osoby rozwiązywały zadania matematyczne. Gdy wyrażono je w postaci wzoru (forma abstrakcyjne) poprawność rozwiązania wyniosła zaledwie 37%. Gdy jednak przedstawiono je jako realistyczne zadanie tekstowe poprawność wzrosła do 74%. Ostatecznie przedstawiono zadanie jako codziennie spotykana transakcję kupna – sprzedaży. Poprawność osiągnęła wtedy aż 96%. Należy zaznaczyć iż wszystkie zadania były identyczne w swojej strukturze głębokiej (identyczne rachunkowo). Podsumowując, można powołać się na stanowisko Pinkera (2002), który twierdzi, że żaden organizm nie potrzebuje pozbawionych treści algorytmów, dających się stosować do każdego problemu, niezależnie od jego ezoteryczności.

5 Rodzaje myślenia

6 Inna niż myślenie złożona aktywność poznawcza człowieka

7 Rozumowanie Nie tylko myślenie, także rozumowanie jest różnie definiowane przez psychologów. W najszerzej uznawanej wersji (np. Johnson- Liard, Byrne, 1991; Johnson-Liard, 1993; Evans, Newstead, Byrne, 1993; Garnham, Oakhill, 1994; Rips, 1995; za: Mackiewicz 2000) rozumowanie definiowane jest jako przypadek myślenia celowego (realistycznego), w którym punkt wyjścia jest jasno określony w postaci zbioru przesłanek. Rozróżnia się wiele odmian rozumowania (dedukcyjne, indukcyjne, statystyczne), Podział ten jest istotny bardziej z logicznego niż psychologicznego punktu widzenia. Dla logika ważny jest rodzaj relacji pomiędzy przesłanką a wnioskiem. Psycholog nie ma na celu rozróżniania jednego rodzaju rozumowania od innego, ale wyjaśnienie płynności przechodzenia od jednego do drugiego

8 Rozumowanie warunkowe
Podstawowym przedmiotem badań ludzi zajmujących się wyjaśnianiem tego zjawiska jest implikacja. Jest ona jednym z funktorów używanych w rachunku zdań, oprócz niej istnieją także: koniunkcja, alternatywa, dysjunkcja, negacja oraz równoważność. Formalnie implikacja przyjmuje formę: Jeśli p, to q (p → q) Gdzie p to poprzednik, a q to następnik implikacji. Zarówno p, jaki i q mogą przyjmować dwie wartości: 0 dla fałszu oraz 1 dla prawdy. Daje to cztery kombinacje, które przedstawia tabela poniżej:

9 Tabela prawdziwości dla implikacji

10 Modus Ponens: P1 (przesłanka pierwsza) p → q P2 p W (wniosek) q Potwierdzenie Następnika P1 p → q P2 q W p Zaprzeczanie Poprzednika P2 ~ p (nie p) W ~ q Modus Tollens P2 ~ q W ~ p

11 Logika ma się nijak do uznawania wnioskowań za poprawne przez ludzi
O ile Modus Ponens uznawany jest przez % badanych, o tyle Modus Tollens uznawany jest już przez zaledwie 17-73%. Zaprzeczanie Poprzednika uznawane jest przez 41-81% a Potwierdzanie Następnika przez 23-75% osób badanych (na podstawie Evans, Newstead, Byrne, 1993).

12 Teoria reguł twierdzą, że w umyśle w jakiś sposób zapisane są reguły logiczne. Odwołują się oni do teorii Piageta, który dowodzi, że myślenie na poziomie operacji formalnych to nic innego, niż praktyczna realizacja rachunku zdań (Piaget, 1953, za: Mackiewicz, 2000). Mało tego, twierdzi, że logika matematyczna nie jest niczym innym niż aksjomatyzacją operacji umysłowych.

13 Myślenie według Piageta przebiega w trzech etapach:
(1)odkrywanie logicznej formy przesłanek; (2) przeprowadzenie kroków rozumowania na symbolach umysłowych, odpowiadających poszczególnym sądom wyrażonym w przesłankach; (3) zmiana konkluzji z języka symbolu na język przesłanek (Mackiewicz, 2000).

14 Teoria modeli umysłowych
Koncepcja modeli umysłowych, stworzona przez Philipa Johnson-Lairda, opiera się na kilku (dokładnie czterech) podstawowych założeniach. Postaram się je pokrótce przedstawić oraz omówić.

15 1. Poszczególne elementy sytuacji problemowej mają swoje odpowiedniki w modelu umysłowym w postaci tokenów. Każdy token odpowiada jednemu egzemplarzowi danego pojęcia, i to nie dowolnemu, ale temu, który odpowiada danej sytuacji problemowej

16 2. Model umysłowy ma taką samą strukturę jak sytuacja problemowa
Kasia stoi po prawo od Krzysia” to jego reprezentacja umysłowa wyglądać będzie tak: Krzyś Kasia Reprezentacja sytuacji modelowej polega na umieszczeniu przestrzennym tokenów w sposób adekwatny do rzeczywistości. W teorii reguł zdanie to wyglądałoby następująco: Rprawo(Krzyś, Kasia) Zdanie Rprawo(X,Y) to relacja, opisująca o Y fakt, że jest na prawo od X

17 2. Model umysłowy ma taką samą strukturę jak sytuacja problemowa
Zasadnicza różnica pomiędzy tymi zapisami to fakt, że model pozwala uniknąć definiowania relacji “być na prawo od” bądź “być na lewo od”. Obie relacje są wnioskami wyciąganymi na podstawie ustawienia tokenów. “W reprezentacji niemodelowej relacje tego typu muszą być zdefiniowane explicite jako reguły systemu” (Mackiewicz, 2000). Przykładowo taka reguła brzmiałaby: “Jeżeli X jest na prawo od Y, to Y jest na lewo od X”.

18 W pewnych sytuacjach można zbudować więcej niż jeden model.
“Jeżeli na jednej stronie kartki narysowano trójkąt, to narysowano też kwadrat” Model początkowy będzie wyglądał następująco: ▲ ■ Model pozostający w ukryciu, równie poprawny dla implikacji, to: ┐▲ ┐■ Symbol ┐ oznacza tu, że token oznaczony nim jest w modelu zanegowany. Tłumacząc ten zapis, oznacza on, że nieprawda iż jest trójkąt, oraz nieprawda, że jest kwadrat.

19 W modelach mogą być inne elementy niż tylko tokeny
“Istnieje na tablicy koło lub kwadrat, ale nie oba razem” wyglądać będzie tak: [▲] [■] Zdanie powyższe reprezentują dwa modele, nawias kwadratowy to adnotacja, iż niemożliwe jest wystąpienie żadnego z tokenów w innej niż powyższa relacji. Zwykła alternatywa (nie rozłączna jak powyżej) wyglądać powinna następująco: ▲ ■ ...... Kropeczki poniżej oznaczają, iż umysł dopuszcza stworzenie innych niż dwa pierwsze modeli.

20 Wzajemne powiązania języka i myślenia
Teorie o niezależności języka i myślenia Macnamara (1983) odróżnia czynności umysłu od ich treści. Stara się on zlokalizować miejsce powstawania błędów logicznych. Twierdzi on, że błędy powstają podczas ewaluacji myśli, szczególnie zauważalne podczas fantazjowania (myślenie autystyczne). Procedura ewaluacji myśli funkcjonuje poprawnie wtedy, gdy semantyka wypowiedzi jest zupełnie jasna, niedwuznaczna, a fragment ciągu myśli, będący przedmiotem oceny, jest stosunkowo krótki

21 Teorie o niezależności języka i myślenia
„Każdy język może wyrazić każdą myśl, ale żaden nie gwarantuje, że myśli te okażą się mądre, logiczne, a zwłaszcza prawdziwe. Reguły logicznego myślenia stanowią domenę poznania, nie języka” (Kurcz 2001, s. 148). Wskazuje także, że język jest znacznie bardziej intuicyjny i automatyczny niż myślenie. W trakcie ewolucji zmiany w paradygmacie myślowym przechodziły zmiany jakościowe, a język jedynie ilościowe, co przeczyłoby jakimkolwiek możliwościom wzajemnego wpływania na siebie obu składników.

22 Determinizm myślowy „Wyodrębniając ze świata elementy i składając je, czynimy to zgodnie z linią wytyczoną przez własny język. Sposób widzenia świata i nasze myśli rozwijają się zgodnie z opanowanym systemem językowym - określonym językiem ojczystym” (Jurkowski, 1986, s. 44).

23 Determinizm myślowy Równie ciekawego odkrycia dokonał Bernstein. Zbadał on w jaki sposób używany jest język angielski i wyróżnił w nim dwa rodzaje mowy: wypracowaną (elaborated) oraz ograniczoną (restricted). „Mowa ograniczona charakteryzuje się między innymi uboższą składnią oraz słownictwem (szczególnie w przypadku użycia spójników wyrażających związki logiczne i przyczynowo- skutkowe), zredukowaną wartością symboliczną oraz nasileniem zwrotów stereotypowo powtarzanych” (Jurkowski, 86).

24 Determinizm myślowy Te z dzieci, które posługiwały się uboższym językiem, osiągały niższy stopień rozwoju intelektualnego. Dzieci używające bogatego składniowo i słownikowo języka osiągały w tym samym pomiarze wyższe oceny. Ważne jest to, że badania te wskazywały na podobny poziom IQ u obu grup, jednak w wyniku rozwoju różnice zaczęły się ujawniać. Jak wynika z badań Bernsteina to, jakim językiem posługują się dzieci, wpływa na dynamikę ich rozwoju umysłowego.

25 Rozumowanie w świetle teorii modeli umysłowych
Twórca koncepcji modeli (Johnson-Laird, 1999) umysłu wyróżnił trzy fazy, w których przebiega rozumowanie dedukcyjnego: 1. Proces rozumienia werbalnego 2. Proces formułowania użytecznego i oszczędnego opisu 3. Stadium swoiste dla rozumowania