Alternatywne spojrzenie na efektywność energetyczną Nałęczów, 20.02.2013 r. dr inż. Krzysztof Billewicz Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej.

Prezentacja na temat: "Alternatywne spojrzenie na efektywność energetyczną Nałęczów, 20.02.2013 r. dr inż. Krzysztof Billewicz Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej."— Zapis prezentacji:

1 Alternatywne spojrzenie na efektywność energetyczną Nałęczów, 20.02.2013 r. dr inż. Krzysztof Billewicz Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej www.krzysztofbillewicz.pl

2 Definicja efektywności energetycznej Zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz. U. nr 94, poz. 551) o efektywności energetycznej, określenie efektywność energetyczna rozumie się jako stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu. Mniejsze zużycie energii oznacza mniejsze spalanie paliw kopalnych, mniejszą emisję i mniejsze zanieczyszczenie środowiska.

3 Co będzie poruszone? efektywność energetyczna a: zmniejszone przychody przedsiębiorstw energetycznych, budynki zero-energetyczne, taryfy dystrybucyjne, taryfy na energię, zakup nowych urządzeń AGD, problematyka kosztów podróżowania samochodami elektrycznych.

4 Podział taryf taryfy proste i złożone Taryfy proste - płatność uzależniona tylko od ilości zużytego medium – opłata za każdą jednostkę energii/gazu/wody/ ciepła – tylko stawki zmienne (0 zł przy zerowym zużyciu); Taryfy złożone - stawki stałe: abonament, opłata przejściowa, opłata za moc (stawka stała); - stawki zmienne: za każdą jednostkę energii/gazu/wody/ ciepła;

5 Efektywność energetyczna nieprawidłowo skonstruowane taryfy dystrybucyjne Przedsiębiorstwo dystrybucyjne ma koszty stałe i zmienne. Koszty stałe są stosunkowo wysokie (utrzymanie infrastruktury sieciowej - „drutów i słupów”, podatki, koszty pracy). Niebagatelną kwestią jest to, w jaki sposób te koszty stałe będą podzielone na odbiorców, aby ich płatności pokryły te koszty. W taryfach dystrybucyjnych występuje subsydiowanie skrośne. Obecnie koszty stałe przedsiębiorstw pokrywane są ze stawek zmiennych (za dostarczenie energii). Dlatego przedsiębiorstwa te nie motywują klientów do oszczędzania energii ani stosowania efektywnych energetycznie urządzeń i technologii. W przypadku, gdyby klienci oszczędzali energię, przedsiębiorstwo takie nie miałoby wystarczającego finansowania i nie byłoby w stanie pokryć swoich kosztów stałych. Przedsiębiorstwa dystrybucyjne muszą być rentowne – muszą mieć zagwarantowane finansowanie, aby pokryć swoje koszty i utrzymać płynność finansową.

6 Efektywność energetyczna a spadek przychodów przedsiębiorstw energetycznych Klienci chcą oszczędzać pieniądze, a nie energię. Każda zaoszczędzona przez klienta złotówka (np. zainwestowana w energooszczędne urządzenie) nie trafia do przedsiębiorstw energetycznych powodując zmniejszenie ich przychodów finansowych. Dla klienta za oszczędnością energii (oraz za jej racjonalnym i efektywnym wykorzystaniem oraz za wytwarzaniem na własne potrzeby) muszą iść korzyści finansowe – motywator do określonego postępowania. Wyedukowany, rozsądnie zużywający energię klient oznacza mniejsze przychody dla elektroenergetyki.

7 Efektywność energetyczna a spadek przychodów W taryfach stawki stałe (opłaty za moc) powinny gwarantować pokrycie kosztów stałych, a stawki zmienne - kosztów zmiennych. Niektóre pomysły naukowców na rozwiązanie tego problemu to np. miesięczna stała opłata zryczałtowana za usługę dystrybucyjną (sama stawka stała). W dłuższym okresie czasu oszczędności energii przyczyniają się do tego, że nie ma konieczności rozbudowy infrastruktury sieciowej. Te koszty nie zostają poniesione, więc nie są przerzucane na klientów. Koszty dostarczenia energii w sytuacjach awaryjnych mogą być wyższe niż wynikające z obowiązujących stawek.

8 Zalety obecnej struktury taryf dystrybucyjnych Obecna struktura taryfa ma swoje zalety: większy udział kosztów zmiennych - opłaty za dostawę energii, bardziej stymuluje - motywuje klientów do działań związanych z efektywnością energetyczną i zwiększa opłacalność nowych technologii energooszczędnych (przy założeniu niezmienności stawek zmiennych za dostarczanie energii); chroni przed nadmiernym wzrostem zapotrzebowania; jeżeli stałe stawki byłyby wyższe, natomiast zmienne, które zależą od ilości zużywanej energii byłby niższe, działania związane z oszczędnością energii byłyby mniej opłacalne niż obecnie (mniejsza motywacja do podejmowania inwestycji proefektywnościowych); przedsiębiorstwa dystrybucyjne mogłyby zbytnio rozwinąć sieć energetyczną na koszt klientów, a stała stawka gwarantowałaby finansowanie zbędnych inwestycji.

9 Przedsiębiorstwa dystrybucyjne koszty stałe a stawki zmienne Jak zmieniłyby się opłaty za usługę dystrybucyjną, gdyby większość odbiorców znacznie zredukowała swoje zużycie energii np. o 50%? Stawki dystrybucyjne zwiększyłyby się i całościowa opłata klientów za usługę dystrybucyjną nie zmieniłaby się. Kalkulacje uwzględniające zwroty kosztów inwestycyjnych związanych z zakupem urządzeń energooszczędnych powinny to uwzględniać. Niektórzy uważają, że zmniejszenie energii w wyniku stosowania energooszczędnych technologii jest pokrywane przez zwiększającą się liczbę odbiorców.

10 Przykład z wodą Dlaczego woda jest taka droga? Bo ludzie zużywają jej o połowę mniej, niż zużywali 10 lat temu. Przedsiębiorstwo ma wiele kosztów stałych i musi je pokryć. Dlatego jeżeli ludzie zużywają mniej wody, to musi być ona droższa. Dlaczego ludzie zużywają o połowę mniej wody? Ponieważ chcieli zaoszczędzić pieniądze w opłatach za wodę. Czy zaoszczędzili? Pokrywanie kosztów stałych bierze się ze stawek zmiennych, czyli z opłat za metr sześcienny wody – to jest subsydiowanie skrośne. Nikt nie wini przedsiębiorstwa wodociągowego, że ma określone koszty lub, że chce je pokryć i utrzymać płynność finansową. Można natomiast je winić, że nieprawidłową strukturą taryf wprowadziło ludzi w błąd – klienci myśleli, że zmniejszając swoje zużycie wody zapłacą za nią mniej. Co by było, jeżeli struktura taryf odzwierciedlałaby rzeczywiste koszty przedsiębiorstwa wodociągowego, czyli wysokie koszty stałe i małe koszty za metr kw. wody? Ludzie nie tylko nie oszczędzaliby wody, ale najprawdopodobniej zużycie by wzrosło.

11 Prosument a koszty dystrybucji i subsydiowanie skrośne A jak wygląda kwestia prosumenta? Generuje on energię na własne potrzeby. Nawet, jeżeli jest to układ autonomiczny i technicznie nie ma wpływu na sieć elektroenergetyczną, to przy tej samej mocy umownej co inny klient nie oznacza niższych kosztów dystrybucji energii. Dlaczego zatem miałby być zwolniony z pokrywania części kosztów stałych przedsiębiorstwa, a inni klienci mieliby pokrywać takie koszty, które on generuje? Byłoby to kolejne subsydiowanie skrośne. Jeżeli oddawałby część energii do sieci, to powodowałby kolejne koszty. Obniżenie opłat za usługi dystrybucyjne, w przypadku generacji energii na własne potrzeby, jest możliwe, jeżeli są inni klienci – odbiorcy, którzy pokryją te koszty. Zatem zakłada się zaangażowanie przez kilku odbiorców-hobbystów. Mechanizm takiego subsydiowania skrośnego może działać tak długo, dopóki nie ma zbyt wielu chętnych na „bycie dotowanymi”, czyli np. zaangażowanych w mikrogenerację.

12 Efektywność energetyczna a budynki zero-energetyczne – definicja ZNE Tematem referatu nie jest krytyczna analiza różnych definicji budynków zero-energetycznych, pasywnych itp. Budynek zero-energetyczny to popularny termin opisujący budynek z zerowym zużyciu energii netto i zerową emisją dwutlenku węgla rocznie. W teorii budynek ZNE ma znacznie obniżone potrzeby energetyczne dzięki wykorzystaniu technologii energooszczędnych. Jego bilans potrzeb energetycznych może być wsparty przez generację energii w źródłach odnawialnych.

13 Domy zero-energetyczne Źródło: http://www.pvdatabase.org/projects_viewbest.php Budynek zero-energetyczny musi generować więcej energii niż sam zużywa. Ponieważ nie można skorelować generacji z OZE z zapotrzebowaniem, to nadmiar energii będzie oddawany do sieci elektroenergetycznej. Z sieci energia będzie pobierana, kiedy będzie przewaga zapotrzebowania nad generacją. Sieć jest traktowana jako magazyn energii (bankowe konto energii).

14 Domy zero-energetyczne a przepływy pieniężne Budowa domów zero-energetycznych przy obecnej konstrukcji taryf powoduje spadek przychodów przedsiębiorstw energetycznych. Podobnie elektrownie mają koszty stałe (podatki, remonty, koszty pracy, utrzymanie nieruchomości) i zmienne. Podobnie przedsiębiorstwa dystrybucyjne (koszty utrzymania majątku sieciowego, napraw i konserwacji, usług systemowych, pracy, podatki itp. Jak będą wyglądały przepływy pieniężne w przypadku, kiedy na pewnym obszarze będzie duży udział budynków zero- energetycznych? Dlaczego klient inwestuje w dom zero-energetyczny? Aby mniej płacić za usługę energetyczną. O ile mniej zapłaci?

15 Budynki zero-energetyczne a oszczędności Oszczędności w płatnościach za energię w przypadku budynków zero-energetycznych wynikają z subsydiowania skrośnego przez klientów, którzy nie mają takich domów. Będzie to miało miejsce tak długo, dopóki udział domów zero-energetycznych nie będzie znaczny.

16 Koszty dystrybucji a stawki (netto) w taryfach na przykładzie TAURON GZE 2012 Stawki w taryfie G12 nie wynikają z rzeczywistych kosztów tylko z wytycznych regulatora

17 Efektywność energetyczna a taryfy na energię Ceny energii elektrycznej zazwyczaj różne dla klientów mieszkaniowych, komercyjnych i przemysłowych. Płaski system ryczałtowy oznacza, że ​​ klienci płacą taką samą kwotę za jednostkę energii, niezależnie od zmieniających się w ciągu dnia koszt produkcji jednostkowej energii. Tak więc nie ma możliwości wyboru, czy wolą droższą energię wtedy, gdy są wyższe koszty produkcji oraz tańszą, w godzinach, kiedy produkcja energii jest tańsza i jest mały popyt na nią.

18 Koszty energii (netto) w taryfach a koszty na rynku energii dla typowego dnia

19 Koszty energii (netto) w taryfach a koszty na rynku energii dla dni maksymalnych obciążeń KSE

20 Ceny energii (netto) w kontraktach źródło: http://serwisy.gazetaprawna.pl/energetyka/artykuly/669105,energetyka_nie_chce_obnizki_cen.html

21 Gdyby… taryfy były inaczej zaprojektowane Całościowe koszty energii (cena kolejnych zużywanych kWh – większe zużycie niż teraz) byłyby niższe, niż są obecnie. Jeżeli taryfy odzwierciedlałyby koszty generowane przez klientów, to zmieniając taryfę z G11 na G12, przy nie zmienionym profilu zużycia energii, płacili oni by tyle samo. Na ich potrzeby sprzedawca energii za tyle samo kupowałby energię i sprzedawał z ją tą samą marżą.

22 Efektywność energetyczna a zakup nowych urządzeń domowych Producenci zauważyli, że klienci wolą zakup tańszych sprzętów AGD, które są mniej energooszczędne (głosowanie portfelami). Urządzenia o wyższej efektywności energetycznej są droższe. Producent może obniżyć ceny przy sprzedaży na wysokim poziomie, a to powoduje dalsze zwiększenie różnicy w cenie pomiędzy bardziej efektywnym urządzeniem a mniej efektywnym, na korzyść tego drugiego.

23 Śmierć technologiczna Obecnie obserwuje się skrócenie czasu bezawaryjnej pracy urządzeń. Często nie wynika to z ich bardziej zaawansowanej budowy np. w przypadku odkurzacza. Niektórzy badacze sugerują, że to producenci specjalnie ustalają czas życia produktu, a szybciej psujące się urządzenie powoduje, że klienci kupują następne. Długość czasu, kiedy urządzenia funkcjonują bez awarii wydaje się być coraz krótszy na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat.

24 Skrócony czas życia urządzeń Klienci dostrzegli skrócony czas życia urządzeń i dlatego: 1)Efektywne energetycznie urządzenie będzie prawidłowo krócej działać – więc mniej opłaca się inwestować w urządzenia energooszczędne, zakłada się krótszy okres zwrotu. 2)Obserwuje się tendencje, że wiele urządzeń psuje się niedługo po skończonym okresie gwarancji. Klienci coraz częściej kupują takie urządzenia na raty, zamieniając jeden koszt inwestycyjny niejako na miesięczną opłatę – koszt prania. 3)Mniej efektywne energetycznie urządzenia są prostsze w budowie. Urządzenia nieefektywne energetycznie np. lodówka oddaje nadmiar zużytej energii w postaci ciepła do otoczenia – ogrzewa kuchnię w zimie (i w lecie).

25 Źródło: onet.pl.

26 Daniny publiczne w kosztach benzyny OpłataEUROPLN Opłata za 1 litr1.215.00 Akcyza0.381.57 Opłata paliwowa0.020.09 VAT (23%)0.220.93 Całkowity udział podatków0.622.57 Koszt benzyny bezołowiowej 1 litr0.592.43 Dla 11-08-2011; 1 EUR=4.141 PLN)

27 Porównanie danin publicznych i kosztów przejechania 100 km 1 EUR=4.141 PLN PetrolElectrical Koszt benzyny 11-08-2011 1.21 EUR (5 PLN)/1 liter 0.14 EUR (0.60 PLN)/1 kWh Koszt danin publicznych 0.62 EUR (2.57 PLN)/1 liter 0.04 EUR (0.15 PLN)/1 kWh Średnie spalanie na 100km8 liters16-20 kWh Publiczne daniny za przejechanie 100 km 5 EUR (20.56 PLN) 0.72 EUR (3 PLN)

28 Samochody elektryczne a dochody budżetu państwa W 2011 roku dochody z akcyzy i podatku VAT od paliw wyniosły nieco ponad 34 mld zł. To 15% całości dochodów budżetu państwa. Wg szacunków w 2012 roku jest to kwota minimum 37 mld zł. W 2011 roku na akcyzie na benzynę i olej napędowy fiskus zamierzał zarobić prawie 25,3 mld zł oraz niemal 1,2 mld zł na akcyzie na autogaz. W sumie 26,5 mld zł.

29 Samochody elektryczne a dochody budżetu państwa Skąd się biorą korzyści z zakupu samochodów elektrycznych? Odpowiedź: z niższych kosztów transportu. W przypadku dużej ilości samochodów elektrycznych jak budżet państwa zareaguje na znaczny spadek przychodów budżetu państwa? Znacząco niżej opodatkowane będzie przejechanie 100 km własnym samochodem elektrycznym niż benzynowym.

30 Samochody elektryczne a ogniwa fotowoltaiczne Czy możliwe jest podróżowanie za darmo? Załóżmy, że ogniwa fotowoltaiczne będą bardzo tanie. Byłyby stosowane na masową skalę. Klienci ładowaliby akumulatory samochodów elektrycznych i jeździli nimi praktycznie za darmo. Co na to powiedziałby Rząd i jak wyglądałby budżet państwa oraz przychody od zmotoryzowanych?

31 Samochody elektryczne Koszty akumulatorów Barierą rozwoju motoryzacji jest koszt akumulatora – dlatego we Francji zakłada się, że właściciel samochodu nie będzie właścicielem akumulatora – będzie go dzierżawił, płacąc 72 EURO miesięcznie za wynajem. Ładowanie akumulatora będzie polegało na faktycznym ładowaniu albo na wymianie akumulatora na już naładowany. Średni dystans takich samochodów elektrycznych to ok. 160 km. Akumulator wytrzymuje średnio 500 – 1000 ładowań. Następnie musi być wymieniony na nowy. To są konkretne koszty. Kto je poniesie? Właściciel pojazdu lub będzie kolejne subsydiowanie skrośne.

32 Samochody elektryczne rzeczywiste koszty podróżowania Jeżeli obecnie uwzględni się: Koszt energii elektrycznej za przejechanie 100 km, Koszt wynajmu akumulatora lub konieczność jego wymiany – poniesienia wysokich kosztów, Możliwość zwiększenia danin publicznych w energii elektrycznej wykorzystywanej do ładowania akumulatorów samochodów. W przypadku posiadania własnego generatora (np. ogniwa fotowoltaicznego) i ładowania akumulatora samochodu kierowca jeździłby praktycznie nie ponosząc żadnych opłat. Wtedy okaże się, że z ekonomicznego punktu widzenia nie jest to rozwiązanie w żaden sposób opłacalne.

33 Wnioski Klienci chcą oszczędzać pieniądze, a nie energię. Każda zaoszczędzona przez klienta złotówka (np. zainwestowana w energooszczędne urządzenie) zmniejsza przychody finansowe przedsiębiorstw energetycznych. Inwestowanie w samochody elektryczne powoduje perspektywiczne zmniejszenie przychodów finansowych budżetu państwa, w którym przychody od osób zmotoryzowanych mają duży udział – 15% (w 2012 roku jest to kwota ok. 37 mld zł).

34 Wnioski Obecne taryfy energetyczne (dystrybucyjne i za energię) nie gwarantują tego, że odbiorcy będą pokrywać koszty, które powodują. Aby inwestycje proefektywnościowe zakończyły się sukcesem konieczne jest subsydiowanie skrośne (w przeciwnym razie najczęściej takie inwestycje się nie opłacają). Występuje to również w przypadku białych certyfikatów. W przypadku, kiedy nie byłoby subsydiowania skrośnego, inwestycje proefektywnościowe byłyby znacznie mniej opłacalne niż jest to obecnie. Subsydiowanie skrośne (wynikające z określonej polityki energetycznej i stosowania określonych bodźców) zaburza rynek. Klienci nie pokrywają kosztów, które generują. To powoduje, że klienci nie wiedzą za co płacą. Przy spadku zużycia wszystkich odbiorców o 50% wzrost ceny za dostawę energii o ok.100%. Czy tyle wzrosły koszty? Nie, tyle zmalały przychody elektroenergetyki.

35 Wnioski Subsydiowanie skrośnie nie pokazuje rzeczywistych kosztów Subsydiowanie skrośnie występuje w kilku przypadkach związanych z rozliczeniami za usługę energetyczną: koszty stałe przedsiębiorstw dystrybucyjnych a stawki zmienne, koszty dystrybucji energii w taryfach wielostrefowych a koszty przedsiębiorstwa dystrybucyjnego z tym związane, koszty energii w taryfach dwustrefowych a koszty energii w hurcie, przedsiębiorstwo obrotu czasami drożej energię kupuje niż sprzedaje. Dotowanie energii w pewnych godzinach kosztem uzyskania zysku w innych godzinach. Obecnie wykorzystywana taryfa jednostrefowa ze stałą stawka za energię powoduje, że odbiorcy mający różny profil zapotrzebowania powodują różne koszty przedsiębiorstw. Mają różną marżę ze sprzedaży. Jedni odbiorcy dotują energię dla innych. Rozliczenia domów zero-energetycznych lub formy wsparcia dla generacji energii w OZE. Wszyscy odbiorcy zostają obciążeni kosztami – które potem są przekazywane podmiotowi mającemu OZE

36 Inne przypadki subsydiowania skrośnego (nie opisywane w artykule) To nie wszystkie znane przypadki subsydiowanie skrośnego, jeszcze są m.in.: 1.rozliczenia wg profili standardowych (wróżenie z fusów). Ta sama grupa taryfowa a inne zużycie np.: emeryci z TV, single poza domem, małżeństwa pracujące do np. 17:00, rodziny z małymi dziećmi. Operator nie może żądać szczegółowych danych, ponieważ nie są one potrzebne do prawidłowego wystawienia faktury dla klienta. 2.Różne koszty dystrybucji energii w mieście – duże skupienie odbiorców, wielki odbiór, a na rozległych terenach wiejskich, drobni odbiorcy, pojedyncze gospodarstwa. 3.Mechanizmy rynkowe - miedziana płyta przykładem subsydiowania skrośnego. Transport węgla kosztuje, podobnie transport energii. 4.Taryfy socjalne i pracownicze, 5.Kolorowe certyfikaty.

37 Wnioski – o subsydiowaniu skrośnym (dyskryminacja cenowa) Subsydiowanie skrośne występuje w innych obszarach: abonament RTV (podatek od telewizora lub radia na rzecz mediów publicznych - nie zależy od stopnia korzystania z telewizji – można wyjechać na pół roku i telewizor byłby wyłączony – a abonament za ten okres trzeba zapłacić), składka na NFZ (nie jest to składka ubezpieczeniowa, tylko podatek – wysokość świadczenia nie jest uzależniony od wysokości składki), Autobus PKS w jedną stronę jedzie pełny, a w drugą pusty. Student z legitymacją jedzie ze zniżką, a bez legitymacji płaci pełną cenę za przejazd (co ma wspólnego posiadanie legitymacji z kosztami transportu?). Przejazd autobusem jeden przystanek lub na całej długości linii kosztuje tyle samo, niezależnie od liczby km (konduktor mówi: płaci się za pierwszy przystanek, a potem jedzie się za darmo). obiady w przedszkolu… itd.

38 Subsydiowanie skrośne – czy jest to problem? Nie chodzi o to, aby tropić i doszukiwać się subsydiowania skrośnego w różnych obszarach, tylko aby wyeliminować je z miejsc, w których jest to jednoznaczne, tanie i proste do wykonania. Przykład: płatność wg dochodów, a nie wg kosztów. Źródło: http://www.palgrave-journals.com/jphp/journal/v32/n1s/fig_tab/jphp201123f1.html#figure-title

39 Wnioski Czasami występowanie pewnych kosztów jest ukrywane, aby zmotywować klienta do działań w kierunku oszczędnego, racjonalnego i efektywnego wykorzystania energii elektrycznej (również i wody, gazu, ciepła) lub inwestowania w samochody elektryczne. Klient uzyska oszczędności finansowe (koszty dystrybucji energii) jedynie w przypadku, gdy niewiele osób podejmie takie działania. Pozostali klienci zostaną obciążenie kosztami tego. Jest to finansowanie korzyści niewielu klientów (hobbystów) przez osoby nieuczestniczące w takich programach lub niezaangażowanych w określone działania/inwestycje. Budowa inteligentnych sieci polega na przekształceniu nieświadomego biernego klienta w świadomego, zaangażowanego prosumenta. Wydaje się, że jednym z działań powinno być urealnienie kosztów i skonstruowanie taryf energetycznych wg rzeczywistych kosztów, a nie wokół bodźców stymulacyjnych. Większy udział w pokrywaniu własnych kosztów, a mniejszy w realizowaniu określonej polityki energetycznej.

40 Bodźce czy przerzucanie kosztów Należy określić, czy będą stosowane: Bodźce finansowe, których celem jest wymuszenie pewnych zachowań klientów (spodziewana jest określona zmiana zachowań – taka polityka jest niezrozumiała dla klienta), obecne jest subsydiowanie skrośne. Polityka urealniania kosztów i przerzucania ich na klienta – ponosi on te koszty, do powstania których przyczynia się.

41 Koniec Rysunek źródło: http://www.bavaria-group.com/en/bc/portfolio/cost- efficiency/?PHPSESSID=34ac36bf52e6602e52e63c9175ce5e82 Dziękuję za uwagę Pytania?