Przepisy BHP, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

Prezentacja na temat: "Przepisy BHP, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska"— Zapis prezentacji:

1 Przepisy BHP, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska
Anna Mirosz

2 Prawna ochrona pracy Elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy rozumiane jako przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określających prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

3 Prawo pracy Hierarchia aktów prawnych obowiązujących w naszym kraju, z uwzględnieniem specyficznych aktów prawa pracy wygląda następująco: 1. Konstytucja RP, 2. Ustawy, w tym Kodeks pracy, 3. Akty wykonawcze do ustaw, w tym głównie rozporządzenia, 4. Postanowienia układów zbiorowych, porozumień zbiorowych, 5. Postanowienia regulaminów (w tym regulaminu pracy oraz regulaminu wynagradzania, statutów).

4 Prawna ochrona pracy w szerokim rozumieniu obejmuje treść wszystkich norm prawa pracy, ponieważ wszystkie one ustanawiane są w interesie pracujących i służą ochronie tych interesów. W węższym rozumieniu pojęcie prawnej ochrony pracy dotyczy tej części norm prawa pracy, które służą bezpośrednio celom ochrony zdrowia pracowników przed niebezpieczeństwami mogącymi powstać w samym procesie pracy.

5 Właściwym przedmiotem ochrony pracy jest zabezpieczenie pracownika przed szkodliwym oddziaływaniem środowiska pracy na jego zdrowie i przed zagrożeniem jego życia. Jest to ten dział przepisów, który w ochronę przed niebezpieczeństwami związanymi z procesami produkcji bierze nie majątkowe interesy pracownika, lecz samą pracę.

6 Kodeks Pracy Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym
m.in. kwestie Bezpieczeństwa i Higieny Pracy jest Kodeks Pracy

7 Pozostałe przepisy ochrony pracy przedstawić można w czterech grupach:
- przepisy zapewniające bezpieczne i higieniczne warunki pracy, - przepisy o szczególnej ochronie pracy kobiet, - przepisy o szczególnej ochronie pracy młodocianych, - przepisy o organizacji i kompetencjach organów nadzoru nad warunkami pracy.

8 Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są: - Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz - Państwowa Inspekcja Sanitarna, działające na podstawie odrębnych przepisów.

9 Państwowa Inspekcja Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy posiada uprawnienia w zakresie nadzoru i kontroli przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, a w szczególności: - przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, - przepisów dotyczących stosunku pracy, - wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, - czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, - Zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, oraz inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym. Gwarancją niezawisłości tej inspekcji jest podporządkowanie jej bezpośrednio Radzie Ochrony Pracy, działającej przy Sejmie RP.

10 W zakresie działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajduje się natomiast kontrola higieny pracy i warunków środowiska pracy.

11 Pytania sprawdzające 1. Czym jest prawo pracy?
2.Jakie są najważniejsze akty prawne obowiązujące w naszym kraju dotyczące ochrony pracy? 3. Jakie instytucje sprawują nadzór i kontrolę w zakresie przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów bhp?

12 Obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie BHP

13 Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy regulują przepisy zawarte w Kodeksie Pracy, w szczególności dział – Bezpieczeństwo i higiena pracy.

14 Podstawowe obowiązki pracodawcy
1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: a) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, b) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, c) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, d) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

15 Podstawowe obowiązki pracodawcy cd.
3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani do stosowania w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisów o ochronie pracy, w tym przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 4. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują swe obowiązki pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: a) współpracować ze sobą, b) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, c) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

16 Prawa i obowiązki pracownika
1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

17 Prawa i obowiązki pracownika c.d.
3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w tych szczególnym przypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. 5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika.

18 Pracownik jest zobowiązany
W szczególności pracownik jest obowiązany: - przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, - brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, - wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, - dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

19 - stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, - poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

20 - niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, - współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

21 Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana
1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy; 2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,

22 Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana
4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

23 Pytania sprawdzające 1. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp? 2. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp? 3. Jakie są podstawowe prawa pracownika w zakresie bhp? 4. Do czego jest zobowiązana osoba kierująca pracownikami?

24 Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach działających na rzecz osób niepełnosprawnych

25 Problemy oraz niepowodzenia życiowe osób niepełnosprawnych, ich marginalizacja społeczna – oprócz ograniczeń wynikających z samej niepełnosprawności i czynników indywidualnych – wiążą się często z brakiem właściwych relacji społecznych, zaufania, wsparcia ze strony innych osób oraz – co wydaje się bardzo ważne brakiem przystosowania otoczenia do różnorodnych potrzeb psychofizycznych. Dlatego tak ważne jest, aby w możliwie największym stopniu wyeliminować bariery powodujące wykluczenie społeczne osób niepełnosprawnych w tym również bariery architektoniczne.

26 Budynki, w których przebywają osoby niepełnosprawne, powinny być dostosowane do ich potrzeb i wymagań aby zapewnić bezpieczeństwo przebywających w nim osób. Ciągi komunikacyjne piesze, parkingi i miejsca postojowe, powinny spełniać szereg warunków określonych w przepisach techniczno-budowlanych

27 Z podstawowych grup niepełnosprawności, czyli osób z dysfunkcją wzroku, słuchu i z dysfunkcją ruchu, największych udogodnień typu budowlanego wymaga się dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Spełnianie ich potrzeb oraz wymagań zaspakaja w dużej mierze oczekiwania osób o innych rodzajach niepełnosprawności i wpływa na podwyższenie standardu wnętrz przeznaczonych również dla ludzi zdrowych. W świetle przepisów obiekty, w których mogą przebywać osoby niepełnosprawne muszą spełniać szereg wymagań, które dotyczą samych budynków oraz ich najbliższego otoczenia.

28 Stanowiska postojowe w garażu, przeznaczone dla samochodów, z których korzystają osoby niepełnosprawne, powinny mieć zapewniony dojazd na wózku inwalidzkim z drogi manewrowej do drzwi samochodu co najmniej z jednej strony, o szerokości nie mniejszej niż 1,2 m. Stanowiska postojowe dla samochodów, z których korzystają osoby niepełnosprawne, należy sytuować na poziomie terenu lub na kondygnacjach dostępnych dla tych osób z pochylni.

29 Do wejść do budynku użyteczności publicznej powinny być doprowadzone od dojazdów utwardzone dojścia o szerokości min. 1,5 m, co najmniej jedno dojście powinno zapewnić osobom niepełnosprawnym dostęp do całego budynku lub tych jego części, z których osoby te mogą korzystać. Wymiary płaszczyzny podestu przy wejściu do budynku powinny umożliwiać swobodne manewrowanie wózkiem inwalidzkim. Stosowane wycieraczki powinny umożliwiać bezpieczny przejazd wózkiem inwalidzkim i przejście osób posługujących się kulami i laskami.

30 W budynku użyteczności publicznej, wyposażonym w dźwigi, należy zapewnić Osobom niepełnosprawnym dostęp do nich i dojazd na wszystkie użytkowe kondygnacje. W nowo wznoszonym niskim budynku niewymagającym wyposażenia w dźwigi, należy zainstalować urządzenia techniczne, zapewniające osobom niepełnosprawnym dostęp na kondygnacje z pomieszczeniami użytkowymi, z których będą korzystać.

31 Położenie drzwi wejściowych do budynku oraz kształt i wymiary pomieszczeń wejściowych powinny umożliwiać dogodne warunki ruchu. Drzwi wejściowe do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych powinny mieć co najmniej szerokość 0,9 m i wysokość 2 m, wysokość progów w drzwiach nie może przekraczać 20 mm, drzwi otwierające się systemem tradycyjnym zamiast klamek, stwarzających możliwość zaczepienia ubraniem, powinny być wyposażone w uchwytu. Skrzydła drzwiowe wykonane z przezroczystych tafli powinny być oznakowane w sposób widoczny i wykonane z materiału zapewniającego bezpieczeństwo użytkowników w przypadku stłuczenia. Oznakowanie drzwi to – na przykład – wprowadzenie odmiennego, silnie kontrastującego koloru lub faktury obramowania drzwi w stosunku do tła, albo zastosowanie odmiennego koloru płaszczyzny skrzydeł drzwiowych w stosunku do ściany.

32 Skrzydła okien powinny być zaopatrzone w urządzenia pozwalające na łatwe ich otwieranie i regulowanie wielkości otwarcia z poziomu podłogi lub pomostu, także przez osoby niepełnosprawne, jeżeli nie przewiduje się korzystania z pomocy innych współużytkowników. W pomieszczeniu przeznaczonym do zbiorowego pobytu osób niepełnosprawnych na grzejnikach centralnego ogrzewania należy umieszczać osłony, ochraniające od bezpośredniego kontaktu z elementem grzejnym.

33 Nawierzchnia dojść do budynków, schodów i pochylni zewnętrznych i wewnętrznych, ciągów komunikacyjnych w budynku oraz podłóg powinna być wykonana z materiałów nie powodujących niebezpiecznego poślizgu. Pochylnie przeznaczone dla osób niepełnosprawnych powinny mieć szerokość płaszczyzny ruchu 1,2 m, krawężniki o wysokości co najmniej 0,07 m i obustronne poręcze. Maksymalne nachylenie pochylni do ruchu pieszego i dla osób niepełnosprawnych, poruszających się przy użyciu wózka inwalidzkiego, nie może przekraczać 15%. Im dłuższa pochylnia, tym jej nachylenie powinno być niższe, pochylnie mające długość ponad 9 m, powinny być podzielone na krótsze odcinki, przy zastosowaniu spoczników o długości co najmniej 1,4 m.

34 W budynku, na kondygnacjach dostępnych dla osób niepełnosprawnych, co najmniej jedno z ogólnodostępnych pomieszczeń higieniczno-sanitarnych powinno być przystosowane dla tych osób przez: - zapewnienie przestrzeni manewrowej o wymiarach co najmniej 1,5 x 1,5 m, - stosowanie w tych pomieszczeniach i na trasie dojazdu do nich drzwi bez progów, zainstalowanie odpowiednio przystosowanej, co najmniej jednej miski ustępowej i umywalki, a także jednego natrysku, jeżeli ze względu na przeznaczenie przewiduje się w budynku takie urządzenia, zainstalowanie uchwytów ułatwiających korzystanie z urządzeń higieniczno sanitarnych.

35 Co najmniej jeden z dźwigów służących komunikacji ogólnej w
budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinien być przystosowany do przewozu mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych. Dostęp do dźwigu powinien być zapewniony z każdej kondygnacji użytkowej. Odległość pomiędzy zamkniętymi drzwiami przystankowymi dźwigu przeciwległą ścianą lub inną przegrodą powinna wynosić co najmniej: - dla dźwigów osobowych – 1,6 m, - dla dźwigów towarowych małych – 1,8 m, - dla dźwigów szpitalnych i towarowych – 3 m.

36 Zaleca się aby minimalna szerokość kabiny do przewozu osób
Niepełnosprawnych wynosiła 1,1 m, a jej głębokość – 1,4 m. Ponadto dla wygody i bezpieczeństwa niepełnosprawnych użytkowników dźwigu wskazane jest, aby: - kaseta wezwań była umieszczona na wysokości 0,9 – 1,1 m od poziomu posadzki, - kabina była wyposażona w poręcz prowadzoną na wysokości 0,9 m i listwę odbojową na wysokości 0,2 m od poziomu podłogi kabiny oraz odkładaną ławeczkę, - kaseta dyspozycyjna w układzie pionowym miała przyciski nie wyżej niż 1,4 m; w układzie poziomym w pasie 0,9 – 1,2 m, - przyciski poza wzrokowym oznakowaniem miały wprowadzone oznakowanie dotykowe pismem Braille”a, - zainstalowany był system informacji głosowej.

37 Pytania sprawdzające 1.Jakie są wymagania architektoniczne dla
otoczenia budynków, w których przebywają osoby niepełnosprawne? 2. Jakie warunki powinny spełniać schody i podjazdy w budynkach, w których przebywają 3. W jaki sposób należy dostosować pomieszczenia higieniczno-sanitarnych dla potrzeb osób niepełnosprawnych?

38 Ergonomiczne kształtowanie stanowiska pracy

39 Ergonomia to przystosowanie procesów, stanowisk i środowiska pracy do możliwości psychofizycznych człowieka. Ergonomia ma dwa zasadnicze cele. Jednym z nich jest zapewnienie maksymalnej wydajności pracy, w taki sposób by nie spowodować pogorszenia stanu zdrowia pracownika. Drugi to optymalizacja elementów stanowiska przez dostosowanie ich do właściwości organizmu ludzkiego. Przedmiotem badań ergonomistów jest system złożony z człowieka (lub wielu ludzi), obiektów technicznych (narzędzi pracy) oraz zewnętrznych warunków działania (środowiska). Można więc powiedzieć, że ergonomia ma jeden kluczowy cel: dopasowywanie warunków pracy do pracownika, bardziej niż pracownika do warunków pracy.

40 Pierwotnie istniały dwa nurty działalności ergonomicznej, które do dziś uważa się za przewodnie:
1. Ergonomia koncepcyjna – zajmująca się projektowaniem urządzeń, maszyn i stanowisk. Jej celem jest osiągnięcie maksymalnego poziomu bezpieczeństwa przy minimalnym obciążeniu fizycznym i psychicznym. Projektując elementy stanowiska pracy dostosowuje się je do tzw. przeciętnego człowieka pod względem cech psychofizycznych. 2. Ergonomia korekcyjna – zajmująca się oceną i poprawą już istniejących stanowisk pracy, maszyn i urządzeń. Proponuje udoskonalenia likwidujące lub zmniejszające uciążliwości mające na celu usprawnienie wykonywanej pracy. Rozwiązania te często prowadzą do zwiększenia wydajności, komfortu i zadowolenia pracowników. Ergonomia korekcyjna pozwala na indywidualizację otoczenia w którym przebywa człowiek. Szczególne znaczenie ma w projektowaniu środowiska, w którym przybywają osoby starsze lub niepełnosprawne.

41 Nieco później powstała: ergonomia warunków pracy, ergonomia wyrobu, ergonomii sportu, ergonomii prac biurowych, ergonomia czasu wolnego, rekreacji i sportu, ergonomia dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, ergonomia świata dziecięcego. Aby odpowiednio zaprojektować stanowisko pracy niezbędne jest dokonanie analizy obciążenia organizmu czynnikami występującymi w procesie pracy.

42 Dlatego w analizie obciążenia pracą bierze się pod uwagę dwa jego rodzaje:
1. Obciążenie fizyczne: - obciążenie dynamiczne – np. kucie młotem ręcznym, wiosłowanie, przecinanie materiału ręczną piłą, swobodny chód, bieg. - obciążenie statyczne – większość prac biurowych, dźwiganie ciężaru w pewnej odległości od osi i środka ciężkości ciała, praca siedząca przy taśmach montażowych. - monotypowość ruchów – obciążanie tych samych, nielicznych grup mięśni, ciągle w taki sam sposób, podczas gdy całe ciało jest w zasadzie w spoczynku. - hipokinezja – niedobór wysiłku fizycznego lub mała aktywność ruchowa 2. Obciążenia psychiczne. - stopień odpowiedzialności pracy, - złożoność procesu pracy, - dokładność wykonywanych operacji, - powtarzalność czynności, - szybkość przebiegu danego zjawiska. Uregulowania prawne i obowiązujące przepisy prawne nakładają obowiązki stosowania zasad ergonomii w procesach pracy.

43 Wymagania ergonomii zalecają:
1. Pracę w pozycji neutralnej, to znaczy z zachowaniem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, unikanie nadmiernych ruchów zgięcia i skręcenia w odcinku szyjnym kręgosłupa, łokcie i barki rozluźnione, nadgarstki w pozycji wyprostowanej. Należy wybierać takie narzędzia, które ułatwiają utrzymanie nadgarstka w pozycji neutralnej. 2. Pracę w pozycji siedzącej wyprostowanej utrzymując kończyny górne zgięte w stawach łokciowych pod kątem około 90°. 3. Zmniejszanie obciążeń wysiłkiem fizycznym, poprzez takie rozmieszczenie elementów na stanowisku pracy, aby wszystko było możliwie w zasięgu rąk, to znaczy często używane przedmioty powinny być na „wyciągnięcie ręki”, a bardzo często używane przedmioty powinny być w zasięgu przedramion.

44 4. Aby stanowisko pracy: - nie wymuszało pracy w pozycjach niewygodnych, - minimalizowało odległości między pracownikiem, a przedmiotem pracy, - gwarantowało łatwy dostęp do narzędzi, - zapewniało łatwy dostęp do często wykorzystywanych materiałów, narzędzi i elementów sterowania, - umożliwiało wykonywanie większości czynności na wysokości stawów łokciowych (wyjątek-prace cięższe), - było dopasowane do indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, - umożliwiało minimalizację liczby ruchów palców, nadgarstka, ramion i tułowia. 5. Podczas podnoszenia paczek, cięższych przedmiotów należy zwracać uwagę na prawidłowe ułożenie kręgosłupa, tak aby nie powodować jednostronnych nacisków na dyski międzykręgowe w obszarze lędźwiowym.

45 6. Aby organizacja pracy:
- minimalizowała zmęczenie i obciążenia statyczne, - sprzyjała zmianom pozycji pracy nie utrzymywaniu jednej pozycji przez długi okres czasu, - pozwalała na unikanie ucisku miejscowego na tkanki, poprzez stosowanie podkładek elastycznych w miejscach narażonych na ucisk, - sprzyjała utrzymywaniu porządku w miejscu pracy – przestrzeń do pracy winna umożliwiać utrzymanie czystości i porządku (ładu organizacyjnego) - zapewniała właściwe tempo pracy – cykl pracy, - umożliwiała przerwy w pracy, - umożliwiała rotacje pracy, - umożliwiała zmianowość pracy.

46 W pracy powinny być zapewnione optymalne warunki środowiska w zakresie odpowiedniego mikroklimatu, ochrony przed hałasem i wibracjami, odpowiedniego oświetlenia. Ergonomia zaleca stworzenie warunków do wykonywania regularnych ćwiczeń fizycznych w szczególności przy pracach, w których występuje monotypia, a jeżeli to możliwe – takie organizowanie pracy, aby urozmaicać jej rodzaj. Przez stosowanie zasad ergonomii pracownik poprawia jakość życia zawodowego, zwiększa zaangażowanie w czynności wykonywane w pracy, chroni swoje zdrowie.

47 Pytania sprawdzające 1. Czym zajmuje się ergonomia?
2. Jakie są najważniejsze zasady ergonomii? 3.Jaka pozycja przy pracy jest najkorzystniejsza z punktu widzenia zasad ergonomii? 4. Jak należy rozmieszczać przedmioty i narzędzia na stanowiskach pracy? 5. Jakie są skutki pracy w nieergonomicznych warunkach?

48 Higiena pracy

49 Higiena Higiena – nauka zajmująca się badaniem wpływu czynników środowiskowych (naturalnych, sztucznych i społecznych) na fizyczne i psychiczne zdrowie człowieka. Jej zastosowanie praktyczne ma na celu usunięcie z otoczenia czynników szkodliwych i wprowadzenie czynników działających korzystnie, w celu zapewnienia jednostce i społeczeństwu warunków zapewniających utrzymanie zdrowia i rozwoju, wiąże się z profilaktyką i lecznictwem. Najskuteczniejszym sposobem kształtowania higienicznych i bezpiecznych warunków pracy jest właściwe zarządzanie bezpieczeństwem pracy, które polega na umiejętności przewidywania i zapobiegania pojawianiu się problemów, a nie walki z nimi dopiero wówczas, gdy wystąpiły i spowodowały niekorzystne skutki.

50 Podstawowe zasady działań w zakresie zarządzania bezpieczeństwem pracy powinny być usystematyzowane w następującej hierarchii ważności: - unikanie ryzyka w miejscu pracy, - likwidowanie źródeł zagrożeń zawodowych, - dostosowanie warunków pracy do psychofizycznych właściwości pracownika, - zastępowanie niebezpiecznych technologii, maszyn, urządzeń, surowców mniej niebezpiecznymi, - stosowanie przede wszystkim ochron zbiorowych, a dopiero w ostateczności środków ochrony indywidualnej. Należy podejmować działania, obejmujące przede wszystkim: - ocenę ryzyka zawodowego, - stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko, - zapewnienie pracownikom niezbędnych informacji i szkoleń nt. zasad ochrony przed zagrożeniami.

51 Kierownictwo każdej organizacji odpowiada za
właściwie funkcjonujący system bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Informację i wskazówki dotyczące zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy zawiera również Polska Norma PN-N-18004 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne”.

52 Profilaktyczna ochrona zdrowia
Jednym z elementów systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest profilaktyczna ochrona zdrowia, w jej ramach kierownictwo każdej organizacji zobowiązane jest do: - oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz - stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko, informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

53 Pod pojęciem ryzyko zawodowe należy rozumieć prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń powodujących straty, związanych z wykonywaną pracą. W szczególności należy mieć na uwadze prawdopodobieństwo wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy (stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę) lub sposobu wykonywania pracy.

54 Do najważniejszych rzeczy, które w ramach ochrony zdrowia należy wykonać jest:
- zidentyfikowanie zagrożeń występujących na wszystkich stanowiskach (grupach stanowisk) w firmie, - określenie, czy zagrożenia są znaczące, -określenie, czy zapobieganie zagrożeniom odbywa się przy pomocy właściwych środków zaradczych, tak aby uczynić ryzyko jak najmniejszym.

55 Ocena ryzyka zawodowego
Oceny ryzyka zawodowego możemy dokonać metodą pięciu kroków. Podstawowe etapy postępowania zgodnie z tą metodą przedstawiają się następująco: 1.Dokonanie przeglądu stanowisk pracy – identyfikacja zagrożenia. 2. Określenie kto i w jakim stopniu jest narażony na zagrożenia. 3. Oszacowanie ryzyka i ocena skuteczności zabezpieczeń. 4. Podjęcie decyzji mających na celu redukcję ryzyka. 5. Okresowe powtarzanie oceny.

56 Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy powinno być procesem ciągłym.
Wszystkie wymienione wyżej czynności należy powtarzać okresowo. Trzeba je również podejmować na nowo w przypadku zmian zachodzących w miejscu pracy, np. gdy wprowadzone zostały nowe rozwiązania organizacyjne, zastosowane zostały nowe urządzenia, gdy nastąpiły zmiany personalne wśród pracowników itp.

57 Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w szczególności: -utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników, - przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, - rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom.

58 Ważne !!! Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

59 Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
- osoby przyjmowane do pracy, - pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy - inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Pracownicy podlegają badaniom lekarskim: okresowym – w terminach określonych w obowiązujących przepisach (lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne może wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono w przepisach, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika), kontrolnym – w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

60 Elementem kreowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy są również szkolenia w dziedzinie bhp. Kierownictwo każdej organizacji zatrudniającej pracowników jest zobowiązane: - odbyć i powtarzać okresowo szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków, - zapewnić przeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem ich do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie, - zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac, - wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.

61 Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której
wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Szkolenia pracowników w dziedzinie bhp przed dopuszczeniem ich do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Natomiast pracownik jest zobowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

62 Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzone jest jako:
- szkolenie wstępne, - szkolenie i doskonalenie okresowe.

63 Celem szkolenia okresowego jest aktualizacja i ugruntowanie wiadomości i umiejętności pracowników w dziedzinie bhp, nabytych w czasie szkolenia wstępnego, oraz zaznajomienie ich z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie. Szkoleniom okresowym podlegają: - nie rzadziej niż raz w roku – pracownicy zatrudnieni na robotniczych stanowiskach pracy, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla zdrowia oraz zagrożenia wypadkowe, - nie rzadziej niż raz na 3 lata – pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych, - nie rzadziej niż raz na 6 lat – pracodawca, kierujący pracownikami, projektanci, inni pracownicy inżynieryjno-techniczni, pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz pracownicy, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo odpowiedzialnością w zakresie bhp.

64 Pytania sprawdzające 1.Na czym polega zarządzanie bezpieczeństwem pracy? 2. Kto odpowiada za funkcjonowanie systemu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników? 3. Czym jest profilaktyczna ochrona zdrowia? 4. Czym jest ryzyko zawodowe? 5. Jak możemy ocenić ryzyko zawodowe? 6. Jakie są rodzaje szkoleń z zakresu bhp? 7. Jakie są cele szkoleń z zakresu bhp?

65 Klasyfikacja czynników szkodliwych występujących w środowisku

66 W procesie każdej pracy człowiek jest narażony na oddziaływanie wielu zagrożeń.
Zagrożeniem jest taki stan środowiska pracy, który może spowodować wypadek lub chorobę, na przykład: - potencjalnie niebezpieczny przepływ energii, - źródło ryzyka, -fizyczne lub chemiczne cechy materiału, systemu, procesu, -obiekt lub sytuacja, okoliczności, ogół czynników lub zjawisk.

67 Wszelkie czynniki zagrożenia spowodowane mogą być błędami w organizacji
procesu, wyposażenia stanowiska pracy, materiałów, narzędzi, a także brakiem umiejętności u człowieka. O poziomie bezpieczeństwa decyduje stan obiektów pracy, pomieszczeń pracy, stanowisk i procesów pracy, pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych. Umiejętność rozpoznawania i identyfikowania zagrożeń decyduje o tym czy człowiek w porę będzie mógł zareagować w określonych okolicznościach zagrażających życiu lub zdrowiu, a przez to uniknąć wypadku bądź ograniczyć jego skutki urazowe. Z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy rozpoznanie zagrożeń stanowi jeden z najważniejszych elementów kształtowania warunków pracy.

68 Zagrożenia są klasyfikowane na kilka sposobów w zależności
od zastosowanego kryterium klasyfikacji. Obecnie preferowany jest model klasyfikacji oparty na kryterium podziału rzeczowego. Według tego kryterium rozróżnia się: - zagrożenia fizyczne, - zagrożenia chemiczne, - zagrożenia biologiczne, -zagrożenia psychospołeczne (w tym organizacyjne).

69 Elementy procesu rozpoznawania zagrożeń to:
W zależności od skutku, który powodują zagrożenia dla organizmu człowieka rozróżnia się zagrożenia niebezpieczne i szkodliwe. Elementy procesu rozpoznawania zagrożeń to: - właściwe odczytywanie sygnałów, - zrozumienie przebiegu procesów pracy, - postrzeganie środowiska pracy w oparciu o kryteria bezpieczeństwa, - postrzeganie zawczasu czynników (przyczyn) zagrożeń.

70 Do grupy najłatwiej identyfikowalnych zagrożeń zaliczane
są zagrożenia fizyczne. Ich rozpoznanie uzależnione jest od ogólnej sprawności zmysłów człowieka, a ich identyfikacja możliwa poprzez niezbyt skomplikowany pomiar odpowiednimi przyrządami-miernikami obecnie zaopatrzonymi w wyświetlacz cyfrowy.

71 Wśród tej grupy zagrożeń szczególną uwagę ze względu na powszechność występowania powodują:
- hałas, - czynniki mikroklimatu, - prąd elektryczny, - drgania, - oświetlenie,

72 Hałasem jest to zbiór dźwięków nieprzyjemnych, dokuczliwych
i niepożądanych w miejscu pracy. Hałas emitują różne obiekty i maszyny, a także pracujący ludzie. Źródłami hałasu są na ogół zużywające się części maszyn, zbyt głośno zachowujący się ludzie, wadliwe instalacje, wadliwie zaprojektowane i zbudowane maszyny. Hałas oddziaływuje przede wszystkim na narząd słuchu, ale również zakłóca procesy przemiany materii, pracę układu nerwowego i układu krążenia.

73 Mikroklimat Czynniki kształtujące mikroklimat to cechy powietrza:
- temperatura powietrza, - prędkość ruchu powietrza, - wilgotność powietrza, - temperatura promieniowania. Odczucia termiczne człowieka w środowisku pracy warunkują ponadto: - wysiłek fizyczny przy wykonywanych czynnościach, - czas aklimatyzacji w pomieszczeniu, - cechy termiczne odzieży roboczej, - wiek.

74 Najkorzystniejszy jest taki układ czynników warunkujących odczucia cieplne, który gwarantuje osiągnięcie komfortu termicznego organizmu, a więc stanu, w którym człowiek czuje się najlepiej. Komfort termiczny to taki stan mikroklimatu, w którym osiągnięta jest równowaga wymiany ciepła organizmu z otoczeniem.

75 Prąd elektryczny Prąd elektryczny to rodzaj powszechnej obecnie energii wytwarzanej w generatorach energii bądź ogniwach elektrochemicznych, która może być przesyłana na dowolną odległość i wykorzystywana do rozmaitych zastosowań przez człowieka. Rozróżnia się prąd stały i prąd przemienny, każdy stanowi zagrożenie. Prawie wszystkie przedmioty i sprzęty codziennego użytku są zasilane energią elektryczną: lampy, grzejniki, żelazko, czajnik elektryczny, suszarka, pralka automatyczna, odkurzacz, aparaty telefoniczne, domofon, kuchnie, chłodziarki, krajarki, zmywarki, sprzęt audio wideo i inne. Urazy powstałe przy porażeniu prądem zależą od jego natężenia, czasu i drogi przepływu przez człowieka.

76 Prąd elektryczny nie zagraża tylko wtedy, kiedy korzysta się z niego z należytą ostrożnością.
Najczęstszymi przyczynami poparzeń i porażeń są: - ludzka lekkomyślność, - nieostrożność - brak podstawowej znajomości zasad bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej i urządzeń nią zasilanych. Przepływ prądu przez ludzkie ciało powoduje bolesne skurcze mięśni, a w przypadku szczególnego mięśnia, jakim jest serce, prowadzi do fibrylacji, czyli migotania komór. To najczęstsza przyczyna zgonów przy porażeniach prądem.

77 Oświetlenie Oświetlenie jest to skutek odbicia promieniowania optycznego widzialnego (światła) skierowanego na dowolny obiekt. Dzięki temu zjawisku następuje pobudzenie wzroku do widzenia i postrzegania. O prawidłowości oświetlenia decyduje natężenie i równomierność światła. Dla higieny wzroku istotna jest barwa światła oraz jego rodzaj. Najkorzystniejszym dla wzroku jest światło naturalne, słoneczne o barwie zbliżonej do koloru jasnożółtego. Oświetlenie sztuczne może być ogólne, miejscowe lub złożone (jednocześnie ogólne i miejscowe). Złe oświetlenie prowadzi w dłuższym okresie do trwałego osłabienia wzroku. W innych przypadkach jest zagrożeniem uciążliwym, powodującym nadmierne obciążenia narządu wzroku, a w następstwie bóle głowy, pogorszenie samopoczucia, zmęczenie.

78 Wibracje Drgania, czyli wibracje są zagrożeniem powszechnie występującym. Źródłem drgań są ruchome elementy maszyn i urządzeń, silniki i generatory energii oraz wyposażenie technologiczne. Drgania z miejsc ich powstawania przenoszone są przez podesty, podłogi, pomosty, platformy oraz siedziska i podłogi na układ mięśniowo-kostny człowieka. Charakterystycznymi parametrami drgań są ich częstotliwość i amplituda. Szczególnie groźne dla człowieka są częstotliwości niskie 0,7 do 90 herców, gdyż mogą pokrywać się z częstotliwością drgań własnych narządów wewnętrznych organizmu człowieka. Jest to przyczyną wybroczyn i rozległych krwotoków, a nawet rozerwania narządów.

79 Zagrożenia mechaniczne
Zagrożenia mechaniczne są generowane przez pozbawione nadzoru technicznego maszyny, narzędzia, oprzyrządowanie technologiczne, a także elementy infrastruktury budowlanej i wyposażenia pomieszczeń. Zagrożenia te można dość łatwo identyfikować poprzez uważną obserwację wszystkich elementów środowiska pracy. W celu zapewnienia bezpieczeństwa konieczne jest przede wszystkim dostosowanie miejsca wykonywania pracy do wymagań określonych w odpowiednich przepisach i normach oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

80 Pytania sprawdzające 1. Jaki jest podział zagrożeń występujących w środowisku pracy? 2. Jakie skutki dla organizmu człowieka powoduje działanie prądu elektrycznego? 3. Od czego zależą skutki porażenia prądem elektrycznym? 4. Co decyduje o prawidłowości oświetlenia w środowisku pracy? 5. Jaki wpływ na organizm człowieka ma hałas? 6. Dlaczego kształtujemy czynniki mikroklimatu w środowisku pracy? 7. Co rozumiemy pod pojęciem mikroklimatu w środowisku pracy? 8. Jakie są najważniejsze przyczyny drgań i hałasu w środowisku pracy?

81 Środki ochrony indywidualnej

82 Środki ochrony indywidualnej – to wszelkie środki noszone lub
trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Środki ochrony indywidualnej przede wszystkim powinny być odpowiednie do istniejącego zagrożenia, powinny uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy, muszą uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika oraz być przeznaczone do osobistego użytku.

83 Obowiązki pracodawcy Pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikom nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy ponadto powinien informować pracowników o sposobach posługiwania się tymi środkami Środki ochrony indywidualnej mają spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności oraz Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 marca 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy, jest również zobowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej posiadały właściwości ochronne i użytkowe; pracodawca jest obowiązany zapewnić pranie, konserwację, odpylanie i odkażanie środków ochrony

84 Wykaz zagrożeń i rodzajów prac, przy których wymagane jest stosowanie
środków ochrony indywidualnej zawarte jest w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Rodzaje środków ochrony indywidualnej: - odzież ochronna, np. fartuchy, - środki ochrony głowy, np. hełmy ochronne, - środki ochrony kończyn górnych, np. rękawice ochronne (gumowe, jednorazowe), - środki ochrony kończyn dolnych, np. buty, trepy, - środki ochrony twarzy i oczu, np. okulary, maseczki, - środki ochrony słuchu, np. wkładki przeciwhałasowe, - sprzęt ochrony układu oddechowego, np. maseczki, - dermatologiczne środki ochrony skóry, np. kremy, maści, - środki ochrony przed upadkiem z wysokości, np. liny bezpieczeństwa.

85 Pytania sprawdzające 1. Jak brzmi definicja środków ochrony indywidualnej? 2. Jakie możesz podać przykłady zastosowania środków ochrony indywidualnej? 3. Jakie są rodzaje środków ochrony indywidualnej?

86 Ochrona przeciwpożarowa

87 Pożar jest to niekontrolowany, samorzutny proces palenia się, rozprzestrzeniania się
ognia w miejscu, które nie jest przeznaczone takiego procesu, powodując przy tym straty materialne i zagrożenie życia ludzi oraz zwierząt. Zagrożenie pożarowe występuje wszędzie tam, gdzie: - nagromadzonych jest dużo materiałów, substancji lub odpadów łatwopalnych, materiały, substancje lub odpady łatwopalne pozostawione są bez odpowiedniego nadzoru i zabezpieczenia, - stosowany jest otwarty ogień lub do procesów technologicznych wykorzystywana jest wysoka temperatura, - materiały stosowane do celów technologicznych są łatwopalne, - występuje proces samonagrzewana się materiałów, - podczas prowadzonych procesów występuje iskrzenie, - występują wyładowania elektryczności statycznej, - w wyniku tarcia elementów maszyn i urządzeń wydziela się energia cieplna, materiały i wyposażenie znajdują się zbyt blisko elementów oświetlenia (żarówek) i ogrzewania (piece, grzejniki itp.), - występują reakcje egzotermiczne, - urządzenia i instalacje elektryczne są nieprawidłowo eksploatowane, - nie jest zachowana właściwa ostrożność w postępowaniu z ogniem.

88 Proces spalania przebiega zgodnie z pewnymi regułami chemicznymi.
Aby było możliwe konieczne jest spełnienie czterech warunków: - obecności materiału palnego (paliwa), - obecności utleniacza, - obecności źródła ciepła, - obecności w płomieniu pośrednich produktów (rodników) warunkujących ciągłość spalania.

89 Przyczyny pożarów Przyczyn pożarów jest bardzo dużo. Można je podzielić na 3 grupy; 1. Nieostrożność i beztroskie obchodzenie się z ogniem w otwartych i zamkniętych pomieszczeniach: - pozostawienie bez kontroli urządzeń elektrycznych, gazowych, ustawianie ich na lub w pobliżu materiałów palnych, - rzucanie niedopałków papierosów, zapałek na materiały palne, np. na suchą trawę, podłogę, podszycie leśne, - zaprószanie ognia w pomieszczeniach, w których znajdują się materiały łatwopalne np. benzyna, substancje chemiczne, papier, drewno, - rozniecanie ognisk w miejscach nieodpowiednich, w pobliżu lasów, łąk i zabudowań, bezmyślne wypalanie traw, - posługiwanie się ogniem w zamkniętych pomieszczeniach o małej wilgotności powietrza, - zostawianie szklanych butelek i przedmiotów skupiających promienie słoneczne na suchym podłożu, - nieprzestrzeganie zasad obchodzenia się z ogniem.

90 2. Niewłaściwe wykorzystanie urządzeń elektrycznych:
- wadliwie wykonane instalacje elektryczne, - przeciążenia i zwarcia przewodów w wyniku nadmiernego ich obciążenia, - źle dobrane bezpieczniki lub ich zły montaż, - niewłaściwe wykorzystanie urządzeń elektrycznych. 3. Wady budowlane i złe zastosowanie materiałów budowlanych: - dobór nieodpowiednich materiałów i brak izolacji między materiałami łatwopalnymi, - brak w kominach urządzeń przechwytujących iskry lub nieszczelna instalacja, - brak odpowiedniej wentylacji i zabezpieczenia materiałów łatwopalnych. Pożary mogą być też spowodowane czynnikami naturalnymi takim jak: pioruny lub samozapalenie się materiału łatwopalnego.

91 Grupy pożarów Ze względu na rodzaj paliwa oraz sposobu jego
spalania możemy wyróżnić 5 grup pożarów (tabela 1):

92

93 Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej
Ochrona przeciwpożarowa to działania mające na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed zgubnymi skutkami pożarów. Do ochrony przeciwpożarowej można także zaliczyć ochronę przed klęskami żywiołowymi lub innymi zagrożeniami wynikającymi z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody: katastrofy techniczne, chemiczne, ekologiczne. Działaniami mającymi na celu zabezpieczenie i zmniejszenie ewentualnych strat są: - zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów i innych zagrożeń, - zapewnienie sił i środków niezbędnych do zwalczania powstałych zagrożeń, - prowadzenie działań ratowniczych.

94 W obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione
jest wykonywanie czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności: 1. Używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących zainicjować zapłon występujących materiałów: - w strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem wypadków określonych w odrębnych przepisach, w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo, - w miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez właściciela lub użytkownika i oznakowanych zgodnie z Polskimi Normami.

95 2. Garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu. 3. Rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze. 4. Wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych.

96 5. Przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od: - urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100°C, - linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających, - instalacji odgromowej, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej. 6. Użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta. 7. Stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki. 8. Instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak: - wyłączniki, - przełączniki, - gniazda wtyczkowe, - bezpośrednio na podłożu palnym, - jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem.

97 9. Składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących
ewakuacji. 10. Ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających ewakuację. 11. Zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie; 12. Uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do: - urządzeń przeciwpożarowych, takich jak stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające, urządzenia odciążające, instalacje sygnalizacyjno-alarmowe, - hydranty, zawory hydrantowe, suche piony, przeciwpożarowe zbiorniki wodne, - klapy przeciwpożarowe, urządzenia do usuwania dymów i gazów pożarowych, - urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz - innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu, - wyjść ewakuacyjnych, - wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów gazu.

98 Jak się zachować, co robić – gdy zauważymy pożar?
! Nie wpadaj w panikę! – zachowaj spokój. ! Dym i gazy trujące znajdują się pod sufitem, dlatego schyl się i poruszaj się blisko ścian. ! Jeśli znajdujesz się w płonącym budynku włącz alarm. ! W trybie natychmiastowym opuść budynek, nie zabieraj ze sobą niczego.

99 ! Jeśli nie możesz dotrzeć do drzwi wyjściowych, wejdź do pomieszczenia jeszcze nie ogarniętego pożarem, zbij jakimś przedmiotem okno – ale zachowaj ostrożność, aby się nie pokaleczyć. ! Zadzwoń po Straż Pożarną (tel. 998) – nie dzwoń z płonącego budynku, skorzystaj z telefonu w sąsiednim budynku. ! Nie wchodź na teren płonącego budynku nim Straż Pożarna nie ugasi pożaru. ! Nie wchodź do pokoju ogarniętego pożarem i dymem.

100 Każda instytucja powinna posiadać
„Instrukcję bezpieczeństwa pożarowego” zawierającą podstawowe wiadomości (dotyczące sprzętu, oznakowania), wytyczne postępowania, wzory dokumentów (np.: protokół z przeglądu sprzętu pożarniczego, instrukcja postępowania na wypadek pożaru, oświadczenia pracownika o przeszkoleniu w zakresie BHP).

101 Sprzęt gaśniczy Gaśnica przeznaczona jest do gaszenia pożarów w pierwszej fazie ich rozwoju. Metalowe korpusy gaśnic są napełnione różnymi środkami gaśniczymi. Po otwarciu są one wyrzucane pod ogromnym ciśnieniem w postaci strumienia. Wyróżniamy kilka rodzajów gaśnic w zależności od ich przeznaczenia: - proszkowe – zalecane są do zabezpieczenia samochodów, garaży, warsztatów, magazynów, hal przemysłowych, statków, zakładów energetycznych i chemicznych, biur, hoteli i mieszkań, - pianowe – zalecane są w przemyśle petrochemicznym, chemicznym, drzewnym, na stacjach paliw, w magazynach cieczy łatwo palnych, bazach transportowych, - śniegowe – zalecane do stosowania w energetyce, lakierniach, magazynach, stacjach benzynowych i halach przemysłowych, - halonowe – zalecane do gaszenia płynów łatwo palnych rozlanych na nierównych powierzchniach, silników spalinowych i elektrycznych, pojazdów mechanicznych, związków chemicznych wchodzących w reakcję z wodą, gazów ciekłych oraz urządzeń elektrycznych pod napięciem.

102 Koc gaśniczy Koc gaśniczy wykorzystywany jest do gaszenia pożarów w zarodku. Koc ten wykonany jest z materiału niepalnego, który odcina dostęp tlenu przez co pożar gaśnie.

103 Hydrant Hydrant jest to wewnętrzny kran z wodą do którego
przymocowuje się wąż z prądownicą. Strumień wody kieruje się bezpośrednio na źródło ognia lub na część budynku, którą chcemy ochronić przed zapaleniem. Hydranty powinny znajdować się w każdym budynku. W wielu miejscach znajdują się hydranty zewnętrzne lub baseny przeciwpożarowe. Służą one jednostkom straży pożarnej do poboru wody w razie pożaru. Środki gaśnicze stosuje się zależnie od rodzaju pożaru, tzn. że nie każdy środek jest przydatny do gaszenia każdego pożaru. Stosując nieodpowiedni środek, zamiast ugasić ogień, można go podsycić, spowodować większe straty, odnieść ciężkie obrażenia.

104 Zasady obsługi gaśnic, Hydrantów wewnętrznych i koca gaśniczego
Gaśnica proszkowa – po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru zrywamy plombę i wyciągamy zawleczkę blokującą, uruchamiamy dźwignię lub wciskamy zbijak i kierujemy strumień środka gaśniczego na ognisko pożaru. Działanie gaśnicy proszkowej można w każdej chwili przerwać przez zwolnienie dźwigni uruchamiającej lub dźwigni prądowniczki. Ze względu na swoją budowę syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej. Gaśnica pianowa – po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru zrywamy plombę zabezpieczającą (ewentualnie wyciągamy zawleczkę blokującą), uruchamiamy zawór i kierujemy strumień środka gaśniczego na ognisko pożaru. Działanie pianowej można w każdej chwili przerwać zamykając zawór.

105 Gaśnica śniegowa – po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru należy chwycić dyszę za rękojeść (w gaśnicach mniejszych należy obrócić dyszę o około 90°) następnie odkręcić zawór butli w lewo, a dyszę skierować na ogień możliwie skośnie w dół. W czasie działania należy trzymać gaśnicę i dyszę tylko za uchwyt. Działanie gaśnicy śniegowej można w każdej chwili przerwać przez zamknięcie zaworu butli. Podczas uruchamiania i działania nie należy odwracać jej dnem do góry. Należy natomiast chronić ją przed nagrzaniem i promieniami słonecznymi, ustawiać z daleka od palenisk i grzejników. Ogrzanie gaśnicy do temperatury powyżej 30° jest niebezpieczne.

106

107

108

109

110 Hydrant wewnętrzny W celu uruchomienia hydrantu wewnętrznego należy :
- otworzyć szafkę, - rozwinąć wąż tłoczny zakończony prądownicą, - otworzyć (odkręcić) zawór hydrantowy, - skierować strumień wody na źródło ognia. Obsługę hydrantu powinny stanowić dwie osoby, jedna obsługuje prądownice, a druga obsługuje zawór hydrantowy dawkując ilość wody. Nie wskazane jest używanie hydrantów wewnętrznych (wody) do gaszenia pożarów w obrębie elektroniki użytkowej, instalacji i urządzeń elektrycznych pod napięciem (niszczące działanie wody oraz możliwość porażenia prądem) oraz substancji, które z woda tworzą gazy palne np. karbid. W związku z powyższym pełne wykorzystanie hydrantu wewnętrznego do gaszenia ewentualnego pożaru może nastąpić tylko w ostateczności (np. po wykorzystaniu najbliższych gaśnic).

111 Dobór i rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego
Podręczny sprzęt gaśniczy należy umieszczać w miejscach widocznych, przy przejściach, przy wejściu do budynku, w budynkach wielokondygnacyjnych na każdej kondygnacji. Dokładne rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego w obiektach określają przepisy Rozporządzenia MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów . Rozporządzenie wprowadza obowiązek wyposażenia obiektów wyłącznie w takie gaśnice, które spełniają Wymagania Polskich Norm wydawanych od 1992 r., odpowiedników norm europejskich EN (PN – EN). Dotyczy to nie tylko obiektów nowych, ale także istniejących.

112

113

114

115

116

117

118

119

120 Pytania sprawdzające 1. Co rozumiesz pod pojęciem pożaru?
2. Jakie czynniki zwiększają zagrożenie pożarowe? 3. Jakie warunki muszą być spełnione, aby zachodził proces spalania? 4. Jakie są najczęstsze przyczyny pożarów? 5. Jakie znasz grupy pożarów? 6. Jak można zmniejszyć ryzyko wystąpienia pożaru? 7. Jak zachowasz się gdy zauważysz pożar? 8. Jakie znasz środki gaśnicze? 9. Jaki znasz sprzęt gaśniczy? 10. Jakie materiały możemy gasić gaśnicą: proszkową, śniegową, pianową? 11. Jakich pożarów nie wolno gasić wodą? 12. Co należy zrobić w przypadku zapalenia się instalacji elektrycznej?

121 Dziękuję za uwagę